CAPUT IX.

Si est volentem aliquem injustum sibiipsi facere ?

Quae autem praeeligimus dicere inpraedubitata quaestione duo erant, scilicet si contingit injustum pati volentem, et si contingit eumdem sibiipsi injustum facere: et haec quidem jam determinata sunt. Adhuc autem duo remanent, utrum scilicet justum facit volens qui praeter dignitatem alii plus tribuit volens quam sibi sive in distribuendo sive in communicando : vel ille injustum facit, qui plus accipit ab alio praeter dignitatem quando volens et sciens hoc retinet. Secundum autem dupliciter est si contingit eumdem sibiipsi injustum facere : juod tamen ex praeinducto determinatur problemate. Secundum enim determinatur ex determinatione prioris. Si enim id quod prius dictum, est, quod scilicet ille qui alii plus praeter dignitatem tribuit quam sibi, injustum facit, et non facit njustum qui plus habet ab alio acceptum, le necessitate sequi videtur quod. si. quis alteri plus quam sibi praeter dignitatem libuit sciens et volens, injustum facit ibiipsi: et hoc difficile est concedere in noribus. Viri enim moderati et modesti t mansueti qui non parvae laudis sunt, aepe minorativi sunt suorum, ut in anehabitis diximus, et plus saepe aliis, sibi aitem minus tribuunt propter benevoentiam : cum tamen grave sit dicere quod tanti viri injustum aliquod operentur. Sed forte aliqui adhuc dicerent, quod in hac distributione quando alii dat et sibi minus, non accipitur id quod simpliciter bonum est, sed quod bonum est alicui et ut nunc : quamvis enim sic distribuens alteri plus det q uam sibi de bono utili quod est bonum et ut nunc et ad aliquid, tamen de eo quod est simpliciter bonum et universaliter et semper, quod est gloria et honor, plus distribuit sibi quam alii : et haec est solutio ad hominem, quia de hoc non quaerebatur, nec de tali distributi intendebatur

in objectione.

Solvitur ergo hoc adhuc sicut et praecedens per diffinitionem ejus quod est injustum facere et injustum pati. Nullus enim patitur nisi quod contrarium est suae voluntati, et de quo ut injuriam inferente quaerebatur. Taliter autem distribuens nihil patitur praeter ipsius voluntatem, propter quod non injustum patitur quod ita distribuit: sed si concedatur aliquid pati, non patitur nisi nocumentum damni : et hoc non est injustum, quia volens et sciens facit sibiipsi

Ex hoc primi problematis acci- pitur determinatio : quia manifestum est, quoniam sic distribuens injustum facit: et ille non facit injustum qui plus habet datum sibi per distributionem talem. Non enim injustum facit cui injustum distributum inest acceptum, quia in illo non est principium : sed potius ille injustum facit qui volens hoc facit et sciens et prudens : ille autem est unde principium actionis est: actionis autem principium in distribuente et non in accipiente est: accipiens enim inductus et motus ab alio habet quod habet, distribuens autem ex seipso propria sponte facit. Si enim ab alio motu injusta facerent, tunc injusta facerent in quibus injustitiae non. esset principium. Et hoc quidem inconveniens est, quia multipliciter aliqua facere dicuntur. Instrumenta enim inani-

mata, ut gladius et securis, occidunt, et manus a corde mota, et famulus praecipiente domino, quorum nullum sic injustum facit quod injustitiae sit principium : et ideo injusta esse non dicuntur, cum tamen quaedam faciant ab alio mota, quaedam quae injusta sunt.

Adhuc siquidem aliquis ignorans legale justum judicavit injuste, non dicitur injustum fecisse, cum secundum legale justum ignoret : neque tale judicium proprie est injustum judicium : quia legaliter injustificans sciens et volens injustificat. Sciens autem et volens esse non potest, qui legale justum ignorat. Est ergo tale judicium ut injustum, sed non proprie est injustificatio sive injusti operatio. Legale enim justum alterum est ab eo quod est primum justum et naturale: legaliter autem non injustificat qui legem ignorat. Si autem cognoscens legem nihilominus injuste judicavit, nec ex ignorantia fecit, sed avare fecit propter quaestum : sicut et ille avare facit qui in speciali justitia plus quaerit in lucro et minus in damno. Sic enim injuste judicans vel gratia facit hoc quam exspectat ab aliquo, vel paena quam timet ab aliquo : utrumque autem horum in ratione lucri est. Si quis ergo patiatur iniustificationem in eam quae legalis est, et in eam quae est communicationum, quemadmodum ille qui plus habet in lucro, qui in communicationibus injuriam facit, ita et ille qui secundum legalem justitiam injuste judicavit, pius habet in lucro, quamvis non argentum accipiat, sed gratiam, vel poenam quam exspectat ab aliquo. Etenim qui agrum injuste judicavit sententiam dans non secundum legem, non semper propter hoc agrum accepit, sed. argentum propter quod judicavit, judicium pervertit. Sicut enim in praecedentibus diximus lucrum non solum in argento et auro est, sed in omnibus quae argento mensurari possunt. Injustificatio ergo qui spe gratiae vel timore poenae injuste judicavit sciens legem, et non. propter ignorantiam excusatus. Secundum utramque ergo injustitiam, legalem scilicet vel communicationem, patet quid est injustum facere vel injustificare.