Sermo I.

Mundas autem gaudebit, vos autem contristabimini, sed tristitia vestra vertetur in gaudium, Ioannis decimo sexto .

Quia " opposita iuxta se posita magis elucescunt ", ideo Dominus in verbo proposito aperit statum religiositatis apostolicae per oppositum mundanae lubricitatis, cum dicit: Mundus autem gaudebit, vos autem contristabimini. In quo quidem verbo primo notatur illicita delectatio humanae lubricitatis; secundo , temporanea tribulatio apostolicae religiositatis; tertio, futura consolatio aeternae iucunditatis Primo notatur illicita delectatio mundanae lubricitatis, cum dicit: Mundus gaudebit; secundo, temporanea tribulatio apostolicae religiositatis, cum subdit: vos autem contristabimini; tertio, futura consolatio aeternae iucunditatis, cum subinfert: sed tristitia vestra vertetur in gaudium. Mira dispensatio divinae bonitatis, quod non datur dulcedo sapientiae nisi praevia amaritudine poenitentiae, quoniam per luctum tribulationis et angustiae exemplo Christi oportet nos intrare in regnum felicitatis aete rnae .

I. Dicit ergo : Mundus gaudebit, ubi notatur illicita delectatio mundanae lubricitatis Tota vero delectatio sive gaudium mundanae lubricitatis potest comprehendi sub triplici differentia hominum, secundum quod innuitur primae Ioannis secundo : Omne, quod est in mundo, aut est concupiscentia carnis, faciens lubricos et luxuriosos, aut concupiscentia oculorum, faciens avaros et pecuniosos, aut superbia vitae, faciens magnificos et ambitiosos. Unde secundum istam triplicem differentiam hominum, ex qua pullulant omnia genera peccatorum, in qua consistit totum gaudium mundanum, potest dici, quod primo gaudent luxuriosi in experientia carnalis lasciviae; secundo gaudent avari in copia insatiabilis pecuniae; tertio gaudent ambitiosi sive superbi in excellentia honoris et iactantiae. Ratione primi illud gaudium depravat naturam propriam, ratione secundi obligat ad paenam aeternam, ratione tertii provocat divinam offensam.

Primo, gaudent luxuri osi in experientia carnalis lasciviae depravantis naturam propriam; etde hoc dicitur Isaiae vigesimo secundo : Et ecce, gaudium et laetitia, occidere vitulos et iugulare arietes, comedere carnes et bibere vinum; quia lubrici homines non intendunt vacare nisi lasciviae , gulae et luxuriam Nam vitium gulae attrahit ad luxuriam ideo dicitur: Ecce, gaudium occidere vitulos; mane comedere carnes quantum ad lasciviam gulae ; et laetitia bibere vinum quantum ad lasciviam luxuriae; nam luxuriosa res est vinum. Illa enim est duplex lascivia in anima, quae a Deo avertitur, ut, amisso honore castitatis et munditiae, brutis animalibus, quibus non est intellectus, comparetur, eo quod in eis pervertitur ordo naturalis, quando cogunt spiritum ancillari et carnem dominari et ad similitudinem porci non intendunt nisi curationi cutis.

Secundo, gaudent avari in copia insatiabilis pecuniae, obligantis ad poenam aeternam; unde Ezechielis vigesimo quarto : Tollum ab eis fortitudinem eorum et gaudium dignitatis et desiderium oculorum eorum, super quo requiescunt animae eorum. Quia avari, in quibus est terrenum desiderium et concupiscentia oculorum, ponunt finem laetitiae et spem dilectionis in divitiis suis, in quarum multitudine gloriantur et requiescunt quasi in fine ultimo; ideo Dominus minatur eis tollere divitias in praesenti et nihilominus punire eos in futuro poena infernali, eo quod maximam iniuriam sibi intulerunt, cum praeposuerunt Creatori aeterno et bono incommutabili creaturam temporalem et caducam. Unde avaritia ab Apostolo appellatur idolorum servitus. Bernardus super illud Lucae decimo sexto : Tu vero cruciaris: " Quid ergo dicemus ad haec? si talis est exitus, si tale iudicium, ut extrema gaudii luctus occupet, nunquid non praeferenda sunt in hoc saeculo mala bonis "? quasi dicat: sic

Tertio, gaudent ambitiosi in excellentia honoris et iactantiae provocantis divinam offensam; unde Iob vigesimo : Gaudium hypocritae ad instar puncti. Si ascendit usque ad caelum superbia eius, et caput eius nubes tetigerit, quasi sterquilinium in fine perdetur.

Quia gaudium ambitiosi est vanum, eo quod ad modum hypocrisis non habet existentiam, sed tantum apparentiam; ideo dicitur gaudium hypocritae, sed additur: ad instar puncti, quia tale gaudium est quasi momentaneum, et eius finisinte ntus . Sed quia ambitiosus et superbus per suam reputationem quasi elevatur usque in caelum praeferendo se omnibus, ideo secundum rectam divinae iustitiae regulam deprimentur usque ad profundum abyssi secundum veritatem, quoniam in fine mortis suae quasi vile sterquilinium perdetur.

II. Secundo notatur temporanea tribulatio apostolicae religiositatis, cum subdit: vos autem contristabimini. Apostoli namque tanquam veri religiosi secandum Deum triplicem habuerant tribulationem sive tristitiam. Primo habuerunt tristitiam lacrymosae contritionis in propriae transgressionis recordatione; secundo, dolorosae compassionis in dominicae passionis meditatione; tertio, afflictionem desolationis in Christi praesentiae corporalis privatione.

Primo habuerunt tristitiam lacrymosae contritionis in propriae transgressionis recordatione; unde secandae ad Corinthios septimo : Quae enim sec undum Deum tristitia est paenitentiam in salutem stabilem operatur. Ille namque exemplo Apostolorum contristatur secundum Deum, qui, cum cogitat propter suum peccatum Deum offendisse , ita dolet intime et colaphizatur dure interius, ut prorumpat in lacrymas exterius, exemplo principis Apostolorum, Petri , qui, cum negaret Christum, prae nimia tristitia flevit amare; et talis tristitia operatur paenitentiam in salutem aeternam, eo quod meretur veniam omnium peccatorum, quibus obligabatur ad paenam aeternam; unde Psalmus: Tota die contristatus ingrediebar; admonet ipsum continue ruminandum, ne aliquod peccatum in conscientia lateret. Unde Bernardus super illud: Tempus putationis advenit: " Parum est semel putasse, saepe putandum est, immo, si fieri potest, semper, quia semper quod putari oporteat, si non dissimulas, invenis. Quantumlibet in hoc corpore manens profeceris, erras, si vitia putas emortua et non magis suppressa. Velis, nolis, intra fines tuos habitat Iebusaeus ; subiugari potest, sed non exterminari ". Unde Gregorius super illud Iob: Parata ad tempus statutum: Tempore igitur misericordiae deflenda est humiliter culpa, ne in tempore iustitiae miserabiliter deploratur acerbitas poenae.

Secundo habuerunt tristitiam dolorosae compassionis in dominicae passionis meditatione ; unde in Psalmo : Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie: Ubi est Deus tuus? Quare tristis es, anima mea, et quare conturbas met Et respondet parum inferius: Abyssus abyssum invocat in voce cataractarum tuarum.

Quilibet verus Christianus, cum dicitur sibi a praedicatore, quod Deus tuus fuit in cruce crudeliter vulneratus, turpiter exprobratus et viliter abiectus, debet in tantum gemere vel geminare voces doloris et latius inundare lacrymarum torrentes, ut possit dicere cum fideli David: Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie: Ubi est Deus tuus? Sed et prae nimia admiratione de exhibitione tantae benignitatis debet se ipsum examinare et interrogare, dicens: Quare tristis es , anima mea, et quare conturbas me? et postea rationem reddere sibi ipsi subiungendo: Abyssus, passionis Christi, invocat abyssum, compassionis Christiani, quia non alium habitum debet praetendere Christianus, nisi qualem veritas professionis exprimit, a Christo. In voce cataractarum tuarum, id est plagarum, omnia excelsa tua et fluctus tui, id est opprobria , dolores et tormenta indicibili compassione in propriam personam retorquens, sentiendo quod et in Christo Iesu, super me transierunt. Istam tristitiam continue habebat Paulus, cum dicebat: Ego stigmata Domini Iesu in corpore meo porto; sic et omnes Apostoli. Nam prae nimia tristitia dolorosae compassionis de Domini passione transformati erant in Crucifixi effigiem per conformitatem.

Tertio habuerunt tristitiam afflictae desolationis in praesentiae Christi corporalis amissione; unde Ioannis decimo sexto : Vado ad eum qui misit me, et nemo ex vobis interrogat me: Quo vadis? Sed quia haec loculus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum.

Dominus noster Iesus Christus tanquam benignus magister propter nimiam dilectionem, qua dilexit nos , discipulos suos, et maxime in fine , non solum sollicitavit eos ad inquirendum beneficium suae passionis; nemo ex vobis interrogat me: Quo vadis? immo sine inquisitione praedicit eis suam mortem, quam voluntarie in proximo erat recepturus pro redemptione humani generis, cum addit: Vado ad eum qui misit me. Sed quia de morte eius discipuli vehementer desolabantur, ideo sequitur: Sed quia haec locutus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum. Si ergo sola imaginatio de privatione societatis Christi tantum dolorem inflixit, ut tristitia impleret cor eorum, pro certo multum additur experientia facti Unde de eis cantatur :

Tristes erant Apostoli De nece sui Domini.

III. Tertio notatur futura consolatio aeternae iucunditatis, cum subinfert: sed tristitia vestra vertetur in gaudium. Triplicem consolationem sive gaudium habuerunt Apostoli secundum praedictam triplicem tristitiam. Nam primo tristitia lacrymosae contritionis de propriae transgressionis recordatione vertetur in gaudium internae delectationis propter evasionem mortis aeternae; secundo tristitia dolorosae compassionis de dominicae passionis meditatione vertetur in gaudium mutuaecongratulationis propter cohereditationem caelestis patriae; tertio tristitia afflictae desolationis de corporalis Christi praesentiae amissione vertetur in gaudium laetitiae et consolationis propter visionem resurgentis Sapientiae.

Primo lacrymosae contritionis tristitia de peccati recordatione versa est in gaudium laetitiae et exsultationis propter evasionem mortis aeternae; unde Isaiae quinquagesimo primo: Gaudiu m et laetitiam tenebunt, et fugiet dolor et gemitus, quia ''ego ipse consolabor vos.

Gaudium et laetitiam, dulcorantis gratiae, tenebunt, qui habuerunt tristitiam contritionis de suae iniquitatis commissione; insuper fugiet dolor et gemitus, mortis aeternae, quia ego ipse, Dominus , consolabor vos, remittendo omnia peccata Et de hoc similiter dicitur in Psalmo: Co nvertisti planctum meum in gaudium milii, conscidisti saccum meum et circumdedisti ''etc.

Secundo habuerunt tristitiam dolorosae compassionis de morte Christi, quae versa est in gaudium mutuae congratulationis propter caelestis gloriae comparticipationem. Conveniens enim est, ut qui condolent Christo per compassionem congaudeant cum eo per gloriae participationem, ut qui sunt socii passionum sint similiter et consolationum ; unde primae Petri quarto: Communica ntes Christi passionibus, gaudete, ut et in revelatione gloriae eius gaudeatis exsultantes.

Tertio tristitia afflictae desolationis de amissione Christi versa est in gaudium laetitiae et consolationis propter visionem resurgentis Sapientiae; unde in Psalmo: Laetificabis eum in gaudio cum vultu tuo; quod fuit adimpletum, quando Christum resurrexisse Apostoli visu cernunt corporeo. De quo gaudio similiter dicitur Isaiae ultimo: Videbitis, et gaudebit cor vestrum; et sequitur: Videbunt gloriam meam, et ponam in eis signum et mittam ex eis qui salvati fuerint, ad gentes in mare, in Africam et Lydiam, tendentes sagittam: in Italiam et Graeciam, ad insulas longe, ad eos qui non audierunt de me et non viderunt gloriam meam; et annuntiabunt gloriam meam gentibus. Apostoli namque, postquam viderunt gloriam Christi resurgentis, et postquam fuerunt signati signaculo Trinitatis, tendentes sagittam praedicationis, missi fuerunt tanquam veri testes per universum mundum , ut annuntiarent gloriam Dei, quam suis oculis conspexerunt. Rogemus ergo Dominum etc.