ARTICULUS II.

De comparatione notionum ad essentiam divinam, utrum scilicet sint essentia divina, vel in essentia divina ?

Deinde quaeritur de comparatione istarum notionum ad essentiam divinam, et quaeritur, Utrum notiones sive proprietates sint essentia divina, vel in essentia divina ?

Quaeritur ergo primo, Utrum proprietates sint essentia divina, vel Deus ?

Videtur, quod sic.

1, Dicitur enim in praefatione Gregorii, quod " in personis adoretur proprietas: " nihil autem adoratur nisi Deus adoratione latriae: ergo proprietas sunt Deus. Si autem sunt Deus, sunt essentia divina.

2. Adhuc, Octava distinctione primi libri Sententiarum ponitur verbum Augustini ex libro XI de Civitate Dei acceptum, quod " ideo Deus dicitur simplex, quia est hoc quod habet, excepto hoc, quod quaelibet persona relative ad alteram dicitur, nec est ipsa . " Cum igitur in Deo Patre sit paternitas, et aliae proprietates in aliis personis quae Deus sunt,, sequitur quod proprietates sunt Deus et essentia divina.

3. Adhuc, Arguit beatus Bernardus contra Gilbertum Poretanum. Si paternitas vel alia proprietas non est Deus, vel essentia divina: tunc vel est major Deo, vel aequalis, vel inferior Deo, aut nihil. Non nihil: quia nihilo non distin- guttur persona a persona. Nec inferior: quia Pater inferiori se non est pater: paternitate autem pater est: similiter Filius filiatione, et Spiritus sanctus processione: proprietas ergo non est inferior Deo. Nec aequalis: quia non possunt esse duo aequalia principia, sicut in antehabitis determinatum est et probatum in tractatu de Bono. Nec major: quia, sicut dicit Anselmus, non potest. cogitari majus Deo. Ergo relinquitur, quod proprietas sit Deus et essentia divina: quia aliud esse non potest.

In contrarium videtur,

1. Quod dicit Augustinus in libro VII de Trinitate: " Substantia Patris ipse Pater est, non quo est Pater, sed quo est. " Pater idem est cum Patre: et haec est proprietas Patris. Ergo proprietas videtur non esse substantia Patris.

2. Adhuc, Arguunt quidam, quod si proprietas essentia est, tunc supposita essentia supponeretur proprietas, et e converso. Sic enim est in his quae convertuntur secundum, supposita, quo supposito uno supponitur reliquum: sequitur enim, si homo currit, risibile currit: si Socrates currit, crispus musicus Sophronici filius currit. Sed supposita essentia non supponitur proprietas. Ergo a destructione consequentis, proprietas non est essentia.

3. Adhuc, Essentia est uniens personas: proprietas autem distinguens. Uniens autem et distinguens non possunt esse idem, Dicit enim Aristoteles in I de Generatione et Corruptione, quod idem eodem modo se habens, semper facit idem. Cum ergo omne divinum semper eodem modo se habeat, si essentia et proprietate essent, idem, sic essentia semper uniret, et proprietas semper uniret, et numquam distingueret.

4. Adhuc, Deducendo ad inconveniens: Si proprietas est essentia: tunc aut est in Patre, aut non est in Patre. Si est in Patre: aut per eumdem modum quo essentia est in Patre, aut per alium. Si per eumdem: sed essentia est in Patre uniens Patrem cum Filio et Spiritu sancto: ergo proprietas est uniens Patrem cum Filio et Spiritu sancto: quod absurdum est: quia proprietate distinguitur Pater a Filio et Spiritu sancto. Si per alium: tunc cum alietatis illius causa non possit esse Pater, quia ille eodem modo se habet: nec essentia, quia etiam illa eodem modo se habet: nec identitatis proprietas cum essentia, quia identitas non est causa diversitatis sive alietatis. Relinquitur, quod alietatis illius causa non est alia, nisi quia proprietas non est essentia.

Ulterius quaeritur, Si proprietas sit in essentia ?

Et videtur, quod non: quia

1. Secundum hoc essentia substaret proprietatibus, quod est contra Boetium in libro de Trinitate, qui dicit, quod nulli substat.

2. Adhuc, Secundum hoc essentia determinaretur proprietatibus et distingueretur, quod esse non potest. In praecedentibus enim deierminatum est in quaestione de generatione Filii, quod essentia nec distinguit, nec distinguitur, nec aliqua proprietate determinatur.

3. Adhuc, Si proprietas esset in essentia I tunc proprietate denominaretur essentia, sicut album ab albedine. Hoc autem non videtur: proprietas enim non denominat nisi quod determinat: essentiam autem non determinat: ergo nec denominat.

4. Adhuc, Si proprietas esset in essentia: tunc esset in ea sicut in hypostasi sive in supposito, et sic omnis proprietas esset in ea: esset ergo ut una hypostasis omnium proprietatum, sive ut unum suppositum, quod expresse contra fidem est: ex hoc enim sequeretur, quod esset una persona sicut ana essentia, quod fuit haeresis Sabellii.

5. Adhuc, Ex hoc sequeretur, quod illa hypostasis esset quina propter quinque notiones: et sic Deus deberet dici quinus, et non trinus: esset enim quinque unus, non trium unus.

Ulterius quaeritur. Si sicut proprietas essentia est, ita recipiat tam substantiva quam adjectiva praedicata de essentia, sive nominaliter, sive verbaliter, sive participialiter praedicentur: ut si dicatur, quod sicut essentia est uniens tres personas, sic uniens proprietates: et sicut essentia est creans, ita proprietas creans: et sicut Deus est regens mundum, ita proprietas regens et gubernans: et sicut est Deus de Deo, sic proprietas sit de proprietate ?

Et videtur, quod sic: quia in his quae omnino eadem sunt, quod convenit uni, convenit et alteri. Si ergo ista attribuuntur essentiae, attribuuntur et proprietati.

Si vero ad hoc aliquis velit respondere, quod non propter diversum modum significandi proprietatis et essentiae. Hoc nihil est: quia etiam persona et essentia habent diversum significandi modum: et tamen quae attribuuntur essentiae, attribuuntur in talibus etiam personae. Persona enim creans est et regens mundum, et persona de persona, et persona etiam communiter et pluraliter praedicatur de personis, licet singulariter non praedicetur.

Solutio. Dicendum, quod propter indifferentiam simplicitatis quae est in divinis, eo quod quidquid in divinis est, in fine simplicitatis est, et (sicut dicit Augustinus) Deus est quidquid habet, nulla potest esse in eo diversitas: eo quod omnis diversitas rei inducit compositionem, in tantum quod Praepositivus dixit, quod proprietates non essent in persona, sed essent ipsa persona: eo quod Aristoteles probat in IV Physicorum, quod nihil est

in seipso. Praepositiones enim, ut dicit Priscianus, transitivae sunt et diversitatem notant. Et si diceretur proprietas esse in persona, notaretur diversitas inter proprietatem et personam, quae nulla est.

Et si objicitur Praepositivo illud praefationis, " In personis proprietas. " Respondet dicens impropriam esse locutionem, et sensum esse hunc: In personis proprietas, hoc est, in personis quae sunt proprie, adoretur aequalitas. Propter hanc ergo causam necessarium est ponere, quod proprietas sit essentia et Deus.

Unde adducta ad hoc in prima parte articuli, concedenda sunt.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod non est intentio Augustini dicere, quod proprietas non sit essentia divina: sed cum duo secundum modum intelligendi sint in Patre, scilicet quod est absolute, et quod est Pater determinatus quis inesse personali: quod Pater est absolute, habet ab essentia: quod autem Pater est Pater determinatus quis in esse personali, secundum modum intelligendi non habet ab essentia, sed a proprietate. Cujus exemplum est, si dicatur, iste albus est: ab alio habet quod est, et ab alio quod albus est: ab essentia enim habet quod est, ab albedine autem quod albus est. Hoc tamen non est simile usquequaque: quia in inferioribus non est idem quod est et quo est: in divinis autem idem est re, differens tamen secundum modum significandi. Unde cum dicit Augustinus, Essentia est qua est, vel quod est Pater, essentia est ablativi casus: sic enim essentia est, quod Pater est: et sic proprietate non est, quod Pater est. Et eodem modo proprietate est, quod Pater est: et proprietate non est, quod Pater est, hoc est, esse absolutum habet: et est constructio ablativi in vi causae formalis cum hoc verbo, est. Et non intendit dicere Augustinus, quod proprietas non sit essentia. Et essentia non est nominativi casus. Et in argumento est fallacia amphibologiae, vel aequivocationis secundum quosdam alios.

Ad aliud dicendum, quod in divinis ad hoc quod supposito uno non supponatur reliquum, magis operatur diversus modus significandi, quam identitas rei possit operari in opposito. Et causa hujus est: quia quilibet terminus in divinis positus, modum significandi habet a seipso, sive a suo proprio significato: identitatem autem rei non habet a seipso, sed a summa simplicitate quae est in divinis. Propter quod non sequitur, si hoc est idem illi, quod supposito hoc supponatur illud: vel quod illud quod attribuitur uni, attribuatur alteri: identitas enim rei non excludit diversum modum significandi.

Ad aliud dicendum, quod uniens et distinguens in summe simplicibus sunt idem re: summe enim simplicia seipsis distinguuntur, sicut etiam distinctum et simplicissime unum idem sunt, ut patet in persona et essentia, quod idem sunt re.

Ad dictum autem Aristotelis dicendum, quod idem non eodem modo se habens sed secundum diversum modum significandi, non est inconveniens, quod diversa faciat, sicut paulo ante dictum est.

Ad aliud dicendum, est, quod proprietas est essentia, et est [in Patre, et non per eumdem modum. Et si quaeritur, Quis sit modus ille ? Dicimus, quod est modus significandi, et non est modus alterius rei et alterius rei. Modus enim significandi, ut jam dictum est, non ex re sumitur, sed ex modo significandi per terminum, sicut patet. Albus enim, albi, albo, vel albus, alba, album, idem nomen est, et eamdem rem significat: tamen secundum diversum modum significandi per terminum, aliqua conveniunt uni quae non conveniunt alteri. Et per hoc patet, quod quia proprietas est in Patre et per modum proprietatis, et essentia est in Patre per modum essentiae: ideo uno modo significandi signifi- cari non possunt: quia alietatis illius causa non est diversitas rei, sed diversitas propriorum modorum significandi essentiam et proprietatem.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum est, quod proprie loquendo proprietas non est in essentia .

Et concedendae sunt rationes ad hoc inductae.

Ad hoc quod objicitur, quod Deus deberet dici quinus, solvendum est non propter argumentum quod nullum est, sed propter quaestionem quae consuevit fieri. Quare non dicitur quinus, sicut trinus ?

Dicendum, quod cum dicitur trinus, sensus est, trium unus: et cum dicitur trium, intelligitur, quod quilibet trium est per se existens, sive subsistens in seipso. Dicit enim Richardus, quod persona est existens per se solum secundum singularis existentiae modum. Et propter tales tres in una natura existentes, dicitur Deus trinus et unus. Proprietas autem secundum modum significandi proprietatem, non dicit existens per se solum, sed, ut ita dicam, insistens in quodam: et ideo non dicit unum, nec duos, nec tres: sed dicit quoddam quod est unius, vel duorum, vel trium, et non ponit numerum per se existentium. Plures enim proprietates sunt in una persona, et non faciunt numerum personarum sive per se existentium. Et haec est causa quare propter personas dicitur Deus trinus, et non propter notiones dicitur Deus quinus. Haec est etiam causa, quare propter notiones quae sunt in Patre, non dicitur Pater trinus: et propter notiones duas quae sunt in Filio, non dicitur Filius binus. Relatio enim sive proprietas non multiplicat hypostasim in qua est, ut una fiat plures: sed oppositio relationis unam distinguit ab alia, et sic multiplicat Trinitatem, ut dicit Boetius:

eo quod opposita correlativa in uno esse non possunt. Et talis multiplicatio non est ex proprietate secundum quod proprietas est, sed ex proprietate personali, secundum quod oppositionem habet ad correlativum sibi oppositum.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum est, quod modus significandi proprietatem attendendus est. Sicut enim jam dictum est, proprietas non potest significari ut existens per se solum: et quia nihil agit nisi quod est existens per se solum, non potest significari ut agens.

Adhuc, Quia relatio existentium, est quae per se sola sunt, non potest significari modo relativi quod exercitam habet relationem, licet significetur modo relativi quod conceptam habet relationem.

Adhuc, Cum proprietas in aliquo sit et singulariter conveniens, non potest significari modo essentiae quae semper communis est, et plures uniens, licet significetur ut hoc in eo qui habet naturam. Et ideo secundum modum significandi non possunt convenire ei illa quae repugnant modo significandi proprietatem, sed ea quae non repugnant. Et ideo unire vel uniens, quod modum essentiae dicit, non potest convenire proprietati: et Deus de Deo, quod modum relativi dicit, proprietati non convenit. Similiter creans, regens, gubernans, et caetera, quae modum agentis dicunt, proprietati non conveniunt. Et similiter est de his quae appropriantur per se existentibus, ut potens Patri, sapiens Filio, amans vel diligens Spiritui sancto: quae proprietati convenire non possunt, eo quod proprietas non significatur ut per se existens, sed ut in quodam. Sed quaecumque significant essentiam absolute dictam et ab omnibus his modis separatam, dicuntur etiam de proprietate. Unde paternitas deitas est, essentia est, Deus est. Vel si dicantur de essentia per abnegationem ejus quod essentiae non convenit secundum seipsam, sicut increatam esse,

immensam esse, aeternam esse, ubique esse, simplicissimam esse: haec quia modo significandi proprietati non repugnant, dicuntur etiam de proprietate. Propter quod etiam proprietas, sive paternitas, sive alia, increata est, immensa est, aeterna est, ubique est, simplicissima est.

Et per hoc patet solutio quaestionis.

Ad objectum in contrarium, dicendum quod diversus modus significandi proprietatem et essentiam causa est: sed hoc non impedit in persona: quia non est idem modus significandi proprietatem et personam. Persona enim significatur ut per se existens: et ideo conveniunt ei tam adjectiva quam substantiva existentis per se. Proprietas autem non sic significatur, sed ut in quodam existens: et ideo talia praedicata, sive adjective, sive substantive praedicata, ei non conveniunt. Cujus ratio potest esse: quia ea quae sunt in intellectu alicujus, per se praedicantur de ipso, ut de homine animal et substantia, et ea quae conveniunt animali et substantiae per se similiter. Quia persona de intellectu suo ponit essentiam, persona enim suppositum essentiae est., ideo praedicata de essentia praedicantur de persona. Proprietas autem quantum est de intellectu suo, nec ponit essentiam in recto, nec in obliquo: et ideo proprietas non recipit praedicata de essentia quae modum essentiae dicunt: proprietas enim non est essentiae, sed personae.

Et per hoc patet solutio ad totum.