244 EX S. G. CONCILII

in VI, non minus in legatis condendis legem dicit testator, et valet effatum « testator quod voluit expressit, quod non ex- pressit noluisse intelligendus est ». Iamvero ni velimus cavil- lari, verba « dovranno cedere gratuitamente antiche canne cento di detto territorio da servire a tale uso » diserte signifi- cant mentem testatoris nulla limitatione affectam, eiusque liberalitatem in causam piam, neque luxuosiorem praebent neque inutilem. Sane centum canne, mensuram aequant quinquaginta quadratorum passuum (italice metri quadrati) quae area etsi novae molitioni tota non inservit, in reli- qua parte exornat aedificium idemque utpote divino cultui dicatum removet a profanis usibus, quibus parietes externae templorum saepius non sine magno dedecore, addicuntur. - Ceterum fundi possessor, uti advertit, ius habet ad fructus integri praedii sibi retinendos quousque res sub conditione legata, non debeat, verificata conditione , legatario tradi ; sed nullo sane iure tantummodo ex parte reddere valet ex- petitam soli mensuram, ea potissimum de ratione, quia em- ptor recognovit eiusmodi integram soli mensuram legato deberi, quamobrem pretium non solvit correspondens huic fundi portioni ; sed qui venit contra factum suum dolo agit ; quae regula iuris rom. ita exprimitur iure can.: « Factum legitime retractari non debet, licet casus postea eveniat a quo non potuit inchoari » (reg. 73 iuris in VI). - Quod si sodalitas subest tutelae auctoritatis civilis , non secus ac antea subsit regio assensui, hoc non prohibet quominus pri- mo et principaliter, ex suo instituto, subsit auctoritati ec- clesiasticae, uti evincitur ex cit. Sypontina et ex Baren, agitata apud S. C. C. superiore mense. - Ceterum hic res est de iustitia servanda in exequendis legatis piis, et eius- modi causae sunt magnopere favorabiles, scilicet expedi en- dae servato, quantum fieri potest, iure causae piae. - Ipsa autem civilis auctoritas quae iam approbavit et hinc, no- mine sodalitatis, excepti legatum, non tantum annuet pre- cibus sodalitatis, sed ei non permittet partim tantum reci- pere controversam soli mensuram.