QUAESTIO CL.

Utrum habuerit summum gaudium in passione Filii?

Postquam probatum est, quod beatissima Virgo summum gaudium habuit in passione Filii, quaeritur de comparatione hujusmodi gaudii quod habuit in passione, ad alia gaudia, quando scilicet habuerit maximum gaudium ?

Et videtur, quod in Filii sui conceptione, hac ratione :

1. Ex bono est gaudium. Job, III, 21 : Quasi effodientes thesaurum, gaudentque vehementer cum invenerint sepulcrum. Ergo cum summo dono gaudium summum. Sed in conceptione accepit summum donum : cum enim Deus Pater Filium suum dedit, quomodo non etiam cum illo ei omnia bona donavit ? ergo tunc summum gaudium habuit.

2. Item, Tunc tantum legitur cantasse canticum exsultationis, Luc. I, 46 : Magnificat anima mea Dominum : ergo tunc maxime videtur gavisa fuisse.

3. Item., Ablatio vae est causa laetitiae : sed tunc, ut dictum est supra, ablatum est ei et fugit omne vae : ergo tunc summam habuit causam laetitiae.

4. Item, Novitas est causa laetitiae, juxta illud Lucae, xv, 31 et seq. : Fili, tu semper mecum es, etc. Epulari autem et gaudere oportebatque. Ergo videtur a simili, quod beatiss ima Virgo in novitate conceptionis maximum effectum gaudii habuerit.

5. Item, Tunc cum summo conferibili dono accepit causam et meritum ad omnia alia dona necessario consequenda : ergo tunc summam habuit causam gaudii: ergo summum effectum gaudii.

E converso autem videtur, quod in nativitate Filii summum gaudium habuerit, ex hac ratione :

1. Si nativitas vel generatio fuerit perfectior, erit causa perfectioris et plenioris gaudii: sed perfectior et plenior est generatio ex utero quam in utero : ergo perfectius et plenius et majus fuit gaudium in nativitate quam in conceptione.

2. Item, Illa die dixit Angelus, Luc. ii, 10 et 11 : Ecce evangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni populo : quia natus est vobis hodie Salvator. Si igitur nativitas Domini est causa gaudii : ergo ille qui habet improportionabiliter propinquiorem comparationem ad Salvatorem quam omnes alii, habebit improportionabiliter majorem causam gaudii: haec autem est mater Salvatoris: ergo illa die habuit summum gaudium.

3. Item, Joan. XVI, 21 : Mulier cum parit, tristitiam habet, quia venit hora ejus: cum autem peperit puerum, jam non meminit pressurae propter gaudium, etc. Ergo, etc.

4. Item, Luc. I , 14 : Et multi in nativitate ejus gaudebunt, etc. Ergo majus gaudium videtur pertinere ad nativitatem quam ad conceptionem.

5. Item, In conceptione ipsam delectationem tantum habuit visu intellectuali : in nativitate vero intellectuali et sensuali: ergo tunc tantum reficiebatur intellectus, nunc autem intellectus et sensus : ergo tunc tantum gaudium fuit,

nunc autem exsultatio et laetitia : ergo majus gaudium.

6. Item, Similius fuit gaudio patriae, ubi oculus corporis reficietur Domini humanitate, et oculus cordis in ejus divinitate : sed meliori et honorabiliori similius, est melius et honorabilius: ergo nobilius fuit gaudium nativitatis quam conceptionis.

7. Item, Bonum additum bono, magis facit ipsum esse bonum : ergo magis dilectum majorem dilectionem : sed conceptio est bonum, partus est bonum : ergo bonum duplicatum duplicat delectationem : ergo gaudium quod fuit in conceptione, duplicatum fuit in nativitate.

8. Item, Prius sig. audebat se virginem concepisse, nunc vero virginem peperisse et virginem lactare: ergo modo habuit maximum gaudium.

Contra videtur, quod

1. Majus habuit gaudium in Filii passione : quia, ut dictum est supra, ipsa numquam gavisa fuit tantum de aliquo, quantum de honore Dei et salute proximi : sed utrumque fuit in passione in summo : ergo tunc habuit gaudium in summo.

2. Item, Charitas sig. audet de bono dilecti. Triplex autem est bonum, honestum, utile, et delectabile. Quodlibet istorum in beatissima Virgine in passione respectu Filii sui fuit in summo. Unde ipse appellat passionem suam claritatem. Joan. XVII, 5: Clarifica me tu, Pater: propter honorem scilicet quem summum habuit per passionem, propter quam Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen , etc. Appellat etiam eam cibum et potum propter delectationem quam in summo effectu tunc habuit. Numquam enim in aliquo creato tantum delectatus fuit, quantum in redemptione generis humani per passionem. Appellat etiam eam donum dicens : Calicem quem dedit mihi Pater '' , propter suum lucrum quod me- diante passione acquisivit, per quam omnia ad se traxit. Sic igitur quodlibet genus boni dilecti in passione fuit In sinumo : ergo et in diligente tunc fuit delectatio in summo.

3. Item, Motivum affectus et generativum delectationis non est nisi bonum. Bonum autem aliud creatum, aliud Increatum : ergo si utrumque in summo movebat affectum recte dispositum, utrumque causabat delectationem in summo. Bonum autem increatum semper in summo est in se, sed. non semper in summo in ostensione et exhibitione, Ipso testante qui ait, Joan. xv, 13: Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam, etc.

4. Item, Summus effectus boni est redemptio generis humani : ergo summum increatum et summum creatum bonum in passione simul movebant affectum beatissimae Virginis optime dispositum : ergo tunc summum habuit gaudium.

5. Item, In conceptione fuit mater Dei et hominis in utero, in nativitate fuit mater Dei et hominis ex utero, in passione autem est mater Dei et hominis redemptoris : unde quae prius fuit mater creatoris, modo est mater redemptoris sive recreatorls: ergo duplicatum est donum et bonum: ergo gaudium.

6. Item, In conceptione et nativitate fuit effecta mater tantum unius Dei et hominis, in passione vero fuit facta mater omnium hominum : ergo tunc multiplicatum et majus gaudium habuit. .

7, Item, Finis melior est et nobilior his quae sunt ad finem : ergo quod fini propinquius est, melius est et nobilius : sed conceptio est propter nativitatem, nativitas propter passionem, passio propter redemptionem : ergo passio fini propinquior : ergo melior : ergo majus delectamentum : ergo majus gaudium.

Quod autem in resurrectione Filii

maximum gaudium habuit, videtur : quoniam

1. Effectus dilectionis est fiere cum flentibus, gaudere cum gaudentibus, juxta illud. Joannis, XIV, 28 : Si diligeretis me, gauderetis, etc. Sed Dominus summum gaudium habuit in resurrectione : quoniam gaudebat anima et cum corpore et divinitate : ergo Domina nostra in summo debuit tunc gaudere.

2. Item, Dicit Apostolus , quod traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram. ''Ergo etiam ex parte nostri resurrectio propinquior fuit tini: ergo major causa gaudii.

3. Item, Ecclesia tunc specialiter utitur hac exsultatione: " Haec est dies quam fecit Dominus."

4. Item, In illo festo plus cantatur Alleluia quam in alio festo: ergo videtur, quod cantus illius festi sit maxime causa gaudii.

5. Idem, Resurrectio Christi est causa et exemplar illius vitae in qua est summa exsultatio : ergo illud festum propinquissimum est summo gaudio : ergo tunc debet esse summum in hac vita gaudium.

6. Item, Beatissima Virgo plos dilexit Filium quam totum mundum : ergo plos gavisa fuit de bono Filii, quam de bono totius mundi: sed bonum mundi et paena Christi fuit in passione, bonum autem Christi, scilicet liberatio ab omni paena, fuit in resurrectione: ergo plus gavisa fuit de resurrectione quam de passione.

Videtur autem, quod maximum in Christi ascensione habuerit gaudium. Tunc enim Filius primo dicitur habuisse gaudium et festum perfectum. Tunc enim primo In reportatione ovis in humeris convocat amicos suos, dicens : Congratulamini mihi, omnes amici mei .

Item, Tunc primo pater Filio suo pro- digo fecit festum cum amicis suis . Item, Tunc primo rediit de exsilio in palatium. Item, Tunc primo janua caeli aperta est, et homo introductus. Item, Tunc primo redemptio completa est, et ruina jam in parte restaurata. Item, Tunc primo maximus honor Filio et matri exhibitus est, quando caro sua super choros Angelorum exaltata est. Item , Tunc primo quantum ad manifestationem datum est ei nomen quod est super omne nomen . Cum igitur in ascensione fuerit compIetissimus effectus boni et propinquissimus fini, videtur quod tunc maximum habuerit gaudium beatissima Virgo Maria.

Adhuc autem videtur majus his omnibus hoc quod

1. Habuit gaudium in ipsius assumptione. Tunc enim perfecte habuit gaudium fruitionis, ante autem non,

2.Item, Illud gaudium nullam secum patitur tristitiam vel paenam sicut omnia praedicta : ergo videtur majus omnibus illis.

3. Item, Illud secundum statum patriae, alia secundum statum viae. Isa.XXXI, 9 : Ignis ejus in Sion, ei caminus ejus in Jerusalem.

4, Item, Majus est esse beatam quam esse matrem Dei, si alterum separaretur ab altero : ergo beatissima Virgo majus accepit in sua assumptione gaudium, quam in Filii nativitate : ergo majus tunc habuit gaudium quam ante.

Contra haec omnia :

Et primo de gaudio conceptionis objicitur in hunc modum : quo dato datur reliquum, et non convertitur, majus est illo : sed dato, quod sit mater Dei, datur beatitudo fruitionis, et non e contra : ergo gaudium conceptionis majus est gaudio fruitionis : ergo majus omnibus aliis : quia quidquid majus majore, etiam majus est minore .

Responsio ad quaestiones CXLVIII, CXLIX et CL,

Ad haec solvendo dicimus, quod hoc privilegium quod dicitur communicatio passionis, duo importat, fidem crucifixi Dei et hominis, et per se passionem ex compassione patientis. Et fuit quadruplex diversitas respectu passionis Dominicae. Quidam nec.habebant fidem, nec compassionem, sicut infideles Deo insultantes, blasphemantes, et illudentes, et daemones. Quidam compassionem, sed non fidem, ut Apostoli et mulieres illae quibus dictum est : Filiae Jerusalem, nolite fiere super me, sed super vos ipsas flete . ''Quidam fidei cognitionem, sed non compassionem, ut Angeli et alii extra statum viae positi, et latro qui fidem habuit, sed non compassionem per se, et hoc quia circumdatus fuit propria mortis passione. Sola beatissima Virgo tunc fidem habuit, et compassionem crucifixi Dei et hominis, et per se passionem ex compassione patientis. Et sic sola fuit, cui datum est hoc privilegium, scilicet communicatio passionis, cui Filius ut dare posset praemium, voluit communicare passionis meritum, et ut ipsam participem faceret beneficii redemptionis, participem esse voluit et paenae passionis : quatenus sicut fuit adjutrix redemptionis per compassionem, ita mater fieret omnium per recreationem : et sicut totus mundus obligatur Deo per suam passionem, ita et Dominae omnium per compassionem.

Contra haec objecta per objecta in contrarium sunt soluta. Concedimus enim quod sicut Dominus omnium simul habuit summum gaudium et summum dolorem, sic Domina nostra simul habuit summam compassionem et summam congratulationem, compassione existente in natura simul et in ratione ut natura, congratulatione autem in ratione ut ratione. Et intelligantur haec verba sicut in materia Dominicae passionis, Vel dicatur, quod summum tristabile in tali genere est dupliciter accipere. Uno modo ut summe contrarium appetitui, et sic summum infert dolorem. Alio modo prout est via et medium ad summum delectabile, et sic infert summum gaudium. Et sic anima beatissima Virginis apprehendit mortem Filii sui ut summe contrariam appetitui, et sic summum intulit ei dolorem : et ut medium in redemptionem humani generis, et sic causavit in. ea summam delectationem. Et possunt haec simul esse : quia unum materia est ad alterum : vel secundum alium modum via ad alterum est medium in ipsum.

Quod autem objicitur de comparatione gaudiorum, sic respondemus, quod si fiat comparatio secundum quod posterius includit in se prius., sic nulla est quaestio, ut si quaeratur, an unum est plura quam duo, et duo quam tria, et sic de aliis. Nativitas enim includit in se conceptionem, passio nativitatem, et sic de aliis : et sic ordinantur ad se invicem secundum superadditionem. Et sic magnum fuit gaudium conceptionis, majus nativitatis, et adhuc majus passionis, et sic ulterius. Si autem fiat comparatio per oppositionem et separationem, ita quod posterius accipiatur per se sine intellectu prioris, et si sic comparentur, sic dico, quod gaudium quod habuit in conceptione, majus fuit omnibus gaudiis vitae et viae : quia tunc accepit majus bonum et certitudinem omnium aliorum suo tempore conferendorum. Et differunt gaudia viae et vitae hoc modo. Gaudium enim nihil aliud est quam delectatio in bono, vel de bono. Est autem bonum sui et bonum proximi in conceptione et nativitate et in passione Domini, in resurrectione autem bonum Dei et in ascensione. Et sic posset

poni gaudium passionis summum quod habuit pro bono proximi. Similiter autem gaudium conceptionis summum fuit, quod alia omnia causaliter clausit in se. Gaudium autem in conceptione et gaudium in assumptione se habent ut excedentia et excessa : gaudium conceptionis majus fuit causaliter, gaudium assumptionis actualiter. In conceptione major fuit bonitatis ostensio, majoris doni collatio, major delectationis exhibitio : et haec omnia causaliter. In assumptione major doni collatio, major effectus exaltatio et deificatio, major tamen dilectio et conjunctio : et haec actualiter. Et posset poni simile de istorum gaudiorum comparatione, ut si aliquis haberet pignus pro centum marcis impignoratum et obligatum, et aliquis daret ei nonaginta marcas ad ipsius pignoris solutionem, faciens Ipsi pignoranti cautionem, quod temporibus determinatis dabit sibi alias decem marcas, ita quod quolibet tempore duas : tunc secunda datio propinquius et plus disponebat ad pignoris solutionem quam prima, et tertia plus quam secunda, et sic usque ad quintam quae pignus solvit : et tamen prima datio plus aliis contulit, et hoc dupliciter, quia majus donum dedit, et quia de illis dandis securum fecit. Similiter in proposito quando Dominus beatissimae Virgini ut mater Dei fieret in utero tribuit, tunc quod de ipsa Virgine nasceretur, et passione sua humanum genus redimeret, et tertia die resurgeret, in caelum ascenderet, ipsam in summam fruitionem corpore et anima assumeret, securavit.

QUAESTIO GLI.

Utrum B. Virgo fuerit exaltata super omnem creaturam in quarta

hierarchia ?

Ultimo quaeritur de illo privilegio, quod est super omnem creaturam in quarta hierarchia exaltata.

Et videtur, quod beatissima Virgo ultra tertiam hierarchiam in quartam non sit exaltata.

1. Primo : quia in parabola ubi legitur de reparatione generis humani , ''dicitur, quod drachma decima est Inventa, quae fuerat perdita : ergo videtur, quod tantum in illud fuerit restitutio, ex quo facta fuit perditio : sed tantum ex hierarchiis tribus fuit casus et perditio : ergo tantum in illis fuit reddita restauratio.

2. Item, Dicitur Judith in figura Dominae nostrae : Subvenisti ruinae ante conspectum Dei nostri : sed ruina fuit solum in illis tribus hierarchiis : ergo restitutio erit tantum in illis tribus.

3. Item, Alia parabola : Qui habet Genium oves , etc. Glossa : Deus est pastor, cujus nos centesima ovis : sed centesima est de numero aliarum nonaginta novem et consortio : ergo homo pertinet ad aliquem ordinem Angelorum.

4. Item, Hierarchia humana est sub angelica : ergo supremus chorus de humana est sub infimo de angelica : ergo nullos homo est super choros Angelorum.

5, Ad idem facit quod ipse Deus in passione permisit, ut Lucas, xxii, 43, dicit, quod apparuit illi Angelus de caelo, confortans eum, per quod, ut dicit Dionysius, constat naturam humanam naturae angelicae naturaliter esse subjectam : sed sicut simpliciter ad simpliciter, ita summum ad summum : ergo si Angelus super hominem, et supremus super supremum hominem : ergo nullus homo super omnes Angelos.

6. Item, Genes. II, 2 : Requievit Dominus die septimo ab universo opere quod patrarat : sed tunc non fuit quarta hierarchia : ergo nec modo.

7. Item, Cantat Ecclesia : " sig. audent chori Angelorum consortes et concives nostri. " Si concives et consortes : ergo in eadem hierarchia.

8. Item, In prima hierarchia supremus ordo est sacer principatus : sed princeps in eadem civitate et regno cum subditis est : ergo regina Angelorum in eadem mansione cum Angelis est.

9. Item, Augustinus : " Minime dubitandum est et raptam hominis a carnis sensibus mentem, et post mortem ipsa carne deposita, non sic Deum videre posse sicut vident Angeli . " Et vult, quod inferioris gradus est cognitio hominis quam Angeli. Sed penes illam cognitionem est ordo : ergo homo est inferioris ordinis quam Angelus : ergo supremus est sub supremo Angelo.

10. Item, Hierarchia angelica descendit per exemplaritatem a divina : sed in divina tantum tres hierarchiae : ergo non erit quarta.

11. Item, Filius est in divina hierarchia : ergo si beatissima Virgo non est n angelica hierarchia, sola erit in una : sed ubi tantum unum vel una, ibi non est ordo : et ubi non est ordo, ibi non est hierarchia : ergo non potest sola habere hierarchiam unam.

12. Item, Dionysius dicit, quod in qualibet hierarchia sunt prima, media, et infima : ergo ipsa non erit in una hierarchia.

13. Item, Ipsa est medium inter alias creaturas et Deum : sed medium non habet medium et ultimum : ergo non facit hierarchiam per se.

Contra :

1. Hieronymus et omnes sancti et ipsa universalis Ecclesia cantat solemniter, quod ipsa est exaltata super choros Angelorum. Inde sic : Omnes chori Angelorum sunt de aliqua hierarchia : sed ipsa exaltata est super choros Angelorum : ergo ipsa est super omnes hierarchias Angelorum. Vel directe : Quidquid est in aliqua hierarchia, est in aliquo choro : ergo quod non est in aliquo choro, non est in aliqua hierarchia : ergo quidquid est super omnes choros, non est in aliqua hierarchia.

2. Item, Plus distat beatissima Virgo a Seraphim in dignitate et gloria, quam Seraphim super Cherubim : sed propter excellentiam dignitatis ordinantur Seraphim super Cherubim uno ordine : ergo beatissima Virgo erit super Seraphim ad minus uno ordine : ergo super hierarchiam Angelorum.

3. Item, Improportionabiliter differt magis Domina a servo, quam servus a servo : sed Seraphim sic se habet ad Cherubim ut servus ad servum, Domina autem ad Seraphim ut regina sua et omnium Angelorum : ergo improportionabiliter plus est ipsa super Seraphim quam Seraphim super Cherubim : ergo in alio ordine super ipsum : sed Seraphim est supremus ordo Angelorum : ergo ipsa est super omnes hierarchias Angelorum.

4. Item, Rex et regina ab eadem denominantur dignitate et regno et principatu : ab eodem enim regno dicitur rex Franciae et regina Franciae : ergo ab eodem regno dicitur Rex coelorum et Regina coelorum : sed sua dignitas regalis

est super omnes dignitates Angelorum et principatus : ergo dignitas reginae coelorum est super omnes choros et hierarchias Angelorum.

5. Item, III Regum, II, 19 : Positus est thronus matri regis, quae sedit ad dexteram ejus, scilicet regis : sed constat, quod thronus regis improportionabiliter est super omnes thronos Angelorum : ergo thronus matris regis.

6. Item, Ipsa habet regnum per Filium, et dicitur regina a regno Filii : sed illud est increatum et aeternum : ergo ipsa est regina a regno aeterno.

7. Item, Alii homines possunt venire ad Seraphim : nullus autem ad dignitatem et statum beatissimae Virginis : est igitur super Seraphim.

8. Item, Status gloriae est elevatus super statum innocentiae in corporibus : ergo et in animabus : sed si homo stetisset, aliquis assumptus fuisset ad Seraphim : ergo aliquis modo debet elevari super ipsos.

9. Ad idem sunt auctoritates sanctorum. Augustinus : " Sed de te, o Virgo Maria., quid dicam pauper ingenio, cum quidquid dixero, minor laus est, quam dignitas tua meretur? Si coelum appellem, tu altior es. Si matrem sig. entium dicam, praecedis. Si formam Dei appellem, digna existis. Si Dominam Angelorum vocitem, super omnia te esse probaris . " Si igitur Domina Angelorum, ergo est super omnes Angelos.

10Y Item, Hieronymus: " Haec est dies praeclara, in qua meruit exaltari super choros Angelorum et pervenire ultra quam nostrae humanitatis est natura, ubi non substantia tollitur, sed gloriae magnitudo monstratur, ubi Christus pro nobis introivit Pontifex factus in aeternum Ad coeli palatium : " ergo exaltata ultra quam humanae naturae sit licitum, scilicet ubi Christus introivit: ergo super omnes hierarchias Angelorum.

11, Item, Hieronymus : " Haec est, inquam, dies in qua usque ad throni celsitudinem intemerata virgo et mater processit, atque in regni solium sublimata, post Christum gloriosa resedit. Sic itaque illi sancta Ecclesia canit, quod de nullo alio sanctorum fas est credere, ut ultra Angelorum et Archangelorum dignitatem merito transcenderit: quia etsi similitudo sanctis promittitur, veritas tamen negatur. " Et infra: " Non temere super choros Angelorum exaltata devotissime hodie praedicatur: quia praecessit eam Dominus et salvator noster ad coelestia, ut praepararet ei in aethereis mansionibus locum. " Ex his patet qualiter beatissima Virgo super ordines et hierarchias Angelorum, in quartam et novam hierarchiam cum Filio specialiter est exaltata.

12. Item, Hieronymus ad idem: " Creditur enim, quod Salvator omnium ipse, quantum datur intelligi, per se totus festivus occurrit, et cum sig. audio eam secum in throno gloriae collocavit. Alias autem quomodo implevisse creditur, quod in lege ipse praecepit: Honora patrem tuum et matrem tuam. " Ex hoc etiam patet, quod ipsam etiam in throno suo secum collocaverit. Unde Augustinus: " Tibi thronus regius ab Angelis collocatur in auia aeterni regis, teque ipse rex regum ut matrem veram et decoram sponsam prae omnibus diligens amoris amplexus ibi associavit. " Ex hac auctoritate quatuor sequuntur conclusiones. Prima, quod si positus est ei regis thronus : ergo idem thronus suus et regis dicitur : ergo super omnes thronus: ergo super omnes thronos. Secunda si mater regis : ergo juxta regem. Tertia, si sponsa regis : ergo juxta regem. Quarta, si ipsam improportionabiliter plus omnibus aliis creaturis diligit: ergo improportionabiliter plus prae omnibus collocavit.

13. Item, Sicut in corporalibus nihil est vacuum, ita et in spiritualibus nihil est vacuum : sed inter creaturam et Deum, medium est esse creaturam Deo unitam : similiter inter esse puram creaturam et esse creaturam Deo unitam, medium est esse creaturam de qua sumitur vel nascitur illud quod unitur : et hoc est beata Virgo : ergo ipsa est medium inter creaturas et Filium : ergo ei debetur medius status.

14. Item, Una est majestas regni caelorum a quo Deus trinitas est rex et ipsa regina vocatur : ergo sua dignitas est super omnem creaturam. Item, Psal. XVIII, 1 : A summo caelo egressio ejus. Glossa, id est, a caelo trinitatis. Et infertur: Et

occursus ejus usque ad summum ejus, hoc est, ad idem caelum : sed ipsa est a dextris Filii: ergo in caelo trinitatis : ergo super caelum Angelorum.

15. Item, Marc, XVI, 19 : Et Dominus quidem Jesus, postquam locutus est eis, assumptus est ad caelum, et sedet ad dextris Dei, Ibi dicit Glossa: " In potioribus bonis Patris. " Sed regina stat a dextris Filii. Glossemus similiter : ergo ipsa est in potioribus bonorum potiorum bonis: ergo ipsa est in potissimis bonis regni caelorum : ergo ipsa cum Filio est super omnes qui sunt in regno caelorum, vel umquam sunt futuri,