MEMBRUM I.

De usiosi, qualiter distinguatur in divinis ?

De usiosi autem primo quaerendam est, Qualiter ipsum et alia tria secum distinguantur in divinis ?

Et ponamus primo distinctionem eorum qui fuerunt ante nos.

Dixit enim Praepositivus, quod " alia est substantia subjecta, et alia est substantia subjecti. " Substantia subjecta est prima substantia, quae est subjectam, quae scilicet primo et principaliter et ma-

xime dicitur, ut dicit Aristoteles in Praedicamentis. Substantia subjecti, substantialis proprietas est ejusdem substantiae, hoc est, secundae substantiae cui substat prima. Et haec est triplex, scilicet generalis, specialis, et individualis. Generalis, quae tantum genus est, qua scilicet Socrates est substantia. Specialis, quae tantum species est, qua Socrates est homo. Individualis, quae nec genus, nec speciem, sed individuum tantum constituit, ut qua Socrates est Socrates: et haec ficto nomine dicitur Socracitas. Et pro his dicitur in Graeco quatuor esse nomina, scilicet ousia, quae generalis substantia est. Et ousiwsis, quae specialis substantia subjecti est. Proswpon, quae individualis est substantia. Upostasis, quae est substantia subjecta.

Sed quia in divinis nec genus, nec species est, nec individuum proprie: ideo aliis non placuit ista distinctio. Et dixerunt, quod ousia in Graeco sive essentiam Latino, est idem quod prima forma, simpliciter faciens esse, et non esse hoc. Dicit enim Boetius in libro de Hebdomadibus, quod " omne quod est, ab alio habet quod est, et ab alio quod hoc est. " Ousiwsin sive subsistentiam dixerunt esse formam generalem vel specialem, qua id quod est hoc est, ut animalitate animal est, et humanitate homo est. Et hi dixerunt, quod ousiwsis sive subsistentia dicitur esse id quod est, sive subjectum, prout sua substantiali vel speciali forma est quid non indigens accidentibus ut sit: et quia subjectum dicit, ideo translatum est quandoque ad significandum personas, sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt tres subsistentiae, id est, tres vere subsistentes personae, nullo alio indigentes ad hoc quod sint. Usia vero quia subjectum non dicit, nec quod est, non translata est ad significandam personam, sed simpliciter naturam significat. Unde quamvis Pater sit usia sive essentia, Filius usia sive essentia, Spiritus sanctus usia sive essentia: tamen hi tres non sunt tres, sed una usia et una essentia. Substantiam vero dicunt, quod subjectum est, quam Graeci upostasin vocant, quod interpretatur suppositum, eo quod ut res naturae sub communi natura posita est, et sicut dicit Avicenna, est ens in se completum, et alteri occasio existendi in eo: substat enim accidentibus. Et ideo hoc etiam dicunt esse translatum ad supponendum pro personis. Quia sicut substantia quae est subjectum, substat naturae communi, ita persona: et sicut substantia quae est persona, substat accidenti, ita persona proprietati. Proswpon autem sive persona proprie dictus est homo larvatus, ut dicit Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi, quod histriones in comoediis et tragoediis personas heroum sive heroicas, sive viros sive mulieres, ut Simonem, Cremetem, Hecubam sive Helenam, larvis pictis ad similitudinem facierum illarum personarum et sibi ante faciem circumligatis repraesentabant: et facta earum heroica canebant carmine. Propter quod personam dicebant transumi ad significandum, hypostasim discretam proprietate dignitatis alicujus ab aliis hypostasibus sive individuis. Et ad hoc Boetius inducit rationes duas: unam ex compositione vocabuli, aliam ex accentu. Ex compositione: quia componitur a pros quod est ante, et wy quod est facies, quasi ante faciem vel antefacies. Antefacies enim sive anterior facies, larva est. Accentu vero: quia in Graeco dicitur proswpon, in Latino persona, circumflexa penultima: eo quod canentes inter os proprium et os larvae brevi vel acuto sono uti non poterant, sed circumflexo.

Contra hanc autem distinctionem multipliciter objicitur.

i. Dicit enim Augustinus in libro VII de Trinitate: " Subsistere vel substare dicitur de rebus in. quibus est aliquid vel aliqua quae sunt in subjecto ut acciden-

tia . " Sed in simplici natura divina nihil est ut accidens. Ergo in divinis non potest esse subsistentia, vel substantia, sive usiosis, vel hypostasis.

2. Adhuc, Sub, quod est in compositione subsistentiae vel substantiae, videtur notare respectum ad superius: et sic in divinis esset superius, et inferius: quod negat Hieronymus in expositione fidei Catholicae ad Alipium. Et Augustinus tractans illud Exodi, xx, 26: Non ascendes per gradus ad altare meum, dicit, quod " altare fides Trinitatis est. " Non est autem prorsus aliquis in Trinitate gradus, nihilque quod inferius superiusque dici possit.

3. Adhuc, Cum hypostasis sit idem quod substantia secundum istos, si conveniens esset distinctio eorum, sequeretur quod sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus dicuntur tres hypostases, ita dicerentur tres substantiae: et hoc est contra Augustinum in libro VII de Trinitate, sic dicentem: " Tam substantia quam essentia utrumque ad se dicitur non relative. Unde hoc est Deo esse quod subsistere. Et sicut una essentia Catholice dicitur, non tres, Pater et Filius et Spiritus sanctus: ita una substantia dicetur Pater et Filius et Spiritus sanctus, non tres substantiae . "

Propter hoc dixerunt quidam alii, aliter distinguentes ista quatuor. Dixerunt enim, quod essentia sive ousia significat ens nec distinguibile, nec distinctum ex se vel ex alio. Subsistentia sive ousiwsis significat ens ex se nec distinctum, nec distinguibile, sed ex alio distinguibile. Substantia vero sive upostasis significat ens ex se distinguibile, sed non distinctum. Persona autem sive proswpon significat ens ex se distinguibile et distinctum. Et ideo dicunt, quod essentia sive ousia numquam stat pro personis, nec numeratur, nec recipit notionalem distinctio- nem. Et propter hoc non dicitur tres essentiae, nec essentia generans, nec essentia genita. Subsistentia vero notionalem quidem recipit aliquando determinationem, et similiter substantia sive ousiwsis, et upostasis in Graeco: et ideo dicitur substantia de substantia, vel subsistentia de subsistentia: sed neutrum numeratur ut dicatur, tres subsistentiae, vel tres substantiae.

Contra hoc est, quod

1. In divinis nihil est in potentia: ergo nihil est ibi distinguibile. Dicunt autem isti, quod sic differunt subsistentia et substantia et persona. Distinctio ergo eorum nulla est.

2. Adhuc, Unde venit, quod ista quatuor nomina ponuntur in divinis ? In creaturis autem non sunt nisi duo, scilicet universale, et particulare: cum tamen creaturae minus simplices sint quam natura divina.

3. Adhuc, Cum haec in Scriptura sacra non inveniantur, et dicat Dionysius, quod universaliter non est nobis audendum aliquid dicere de divinis, praeter ea quae in sacris eloquiis sunt nobis promulgata, videtur quod ista nomina non sunt ponenda in divinis: eo quod dicit Apostolus, I ad Timotheum, vi, 20: Timothee, depositum custodi, devitans profanas vocum novitates, et oppositiones falsi nominis scientiae.

4. Adhuc, Contra omnes distinctiones videtur esse quod dicit Boetius in commento super praedicamenta, quod " usia materia est, usiosis forma, hypostasis autem compositum, "

Ulterius quaeritur, Utrum, nomen subsistentiae vel ousiwsis sit essentiale, vel personale ?

Videtur autem, quod essentiale.

1. Dicit enim Hieronymus in expositione Catholicae fidei, quod tres personas, vel ut Graeci, ponunt upostases, id est, sub- sistentias confitemur. Ex hoc accipitur, quod hypostasis et subsistentia idem sunt. Hypostasis autem est substantia. Ergo subsistentia substantia est, et sic subsistentia nomen essentiale est.

2. Adhuc, Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi: " Deus usia est et essentia: ipse enim maxime est a quo omnium esse proficiscitur. Est etiam usiosis, id est, subsistentia: subsistentia enim nullo indigens est. Unde etiam unam dicimus esse usiam vel usiosim, id est, essentiam vel subsistentiam deitatis, sed tres hypostases, id est, tres substantias. " Ex hoc accipitur, quod subsistentia nomen essentiale est, et quod non bene dicitur, quod tres subsistentiae sint in divinis.

In contrarium hujus est quod dicit Richardus in libro de Trinitate : " Subsistentia est incommunicabilis existentia. " Incommunicabilis autem existentia proprietate incommunicabili determinatur. Proprietate incommunicabili non determinatur nisi persona. Subsistentia ergo persona est, et nomen personale.

Solutio. Dicendum, quod distinctio horum nominum quolibet dicto modo satis bene potest fieri. Et ratio istorum quatuor nominum, est acceptio esse divini secundum nostrum intellectum. Natura enim divina, sicut et omnis alia natura communicabilis: aut accipitur in se, hoc est, in sua simplicitate: aut accipitur prout est in habente eam. Et hoc modo intellectus quo rem accipit, significat per dictionem. Regulariter enim verum est, quod hoc quod contingit intelligi, hoc modo quo contingit intelligi, contingit significari. Unde si primo modo intelligatur, Latine significatur nomine essentiae, et Graece nomine ousias. Si autem in habente intelligatur, cum habens determinatum sit, hoc contingit dupliciter: aut enim significatur ut determinatum sub natura communi indifferenti, quam non numerant supposita,

nec numeratur in illis, sed, indifferens et Indifferenti simplicitate est res in eis una secundum rem: et sic significatur nomine subsistentiae, sive ousiwsis Graece. Unde Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi dicit, quod " hoc subsistit quod non Indiget alio, hoc est, accedente ut sit. " Et hoc est secundum compositionem vocabuli: sistit enim quod in seipso stat proprio termino, et etiam alia sistit ne fluant ulterius. Quod autem fluit ad aliud ut sit, non sistit, ut accidens. Subsistit vero, quod stans sub aliquo, sistit in illo: et hoc proprie subsistens, et modus existentiae sive subsistentia vocatur proprie. Si autem intelligatur esse divinum in habente prout Illud distinguibile est et determinabile ex aptitudine suppositi proprietate communiter accepta: tunc significatur Latine nomine substantiae quae est subjectum. Per hoc enim, ut dicit Avicenna, quod est occasio alteri existendi in ipso, translatum in divinam praedicationem, significat ens completum in se, determinabile proprietate: et hoc vocatur substantia Latine, et Graece upostasis: quorum neutrum dicit proprietatem aliquam singulariter designatam. Si vero accipiatur ut actu distinctum Incommunicabili proprietate: tunc significatur Latine nomine personae, et Graece nomine proswpou. Et haec est causa quare persona et distinguitur et numeratur In tribus. Actu enim distinguens facit numerum in divinis, ut in praehabitis de numero personarum dictum est. Hypostasis autem sive substantia determinabilis quidem est proprietate, et sic numerabilis: sed quia non est actu determinata, ideo non numeratur secundum Latinos, praecipue prout dicit substantiam subjecti communi proprietate, prout substantia dicitur ens in seipso, non indigens alio ut sit. Et ideo dicitur Pater substantia., Filius substantia, Spiritus sanctus substantia, et hi tres una substantia.

Et si objicitur, quod Graeci dicunt tres substantias sive tres hypostases. Dicen- dum, quod Graeci accipiunt hypostases pro persona.

Ad id ergo quod objicitur contra distinctionem Praepositivi, dicendum quod Praepositivus noluit, quod genus et species et individuum proprie essent in divinis: scivit enim, quod universale et particulare propter indifferentiam maximae simplicitatis in divinis esse non posset: Sed quia in universali duo sunt: unum quidem quod est in multis, et hoc quidem nobilitatis est et perfectionis: alterum quod est de multis, et hoc ignobilitatis est, quia per hoc innititur alteri ut subjecto. Et ratione primi dicit generale Praepositivus quod in omnibus est suis suppositis: speciale autem in eo quod specie differt ab alio, sicut Pater specie proprietatis differt a Filio: individuale autem quod est in uno solo: quae licet re non differant in divinis, differunt tamen modo significandi. Et haec est intentio Praepositivi.

Ad distinctionem secundam dicendum, quod satis conveniens est.

Ad id quod primo objicitur in contrarium, dicendum quod Augustinus accipit proprie subsistere, scilicet quod secundum suppositum sistit aliud ens in seipso ut sit: hoc enim est accidens. Unde accidens potius est esse quam essentia, ut vult Aristoteles in nono primae philosophiae. Et hoc modo non est in divinis, sed potius transfertur ad divina, prout determinabile est proprietate cujus esse non sistit: quia proprietas substantia est in divinis, sed habet eam in se sicut determinatum habet determinans: et sic in divinam transfertur praedicationem.

Ad aliud dicendum, quod cum dicitur sub, sicut substantia vel suppositum, praepositio sub non notat inferioritatem ad superius aliquid secundum rem, sed secundum, modum significandi tantum, sicut commune rei dicitur supra, et discretum et determinatum dicitur sub: cum tamen re idem sint determinatum et commune. Unde per sub et supra non

notatur nisi diversus modus significandi habens et habitum. Et si objicitur, quod Augustinus dicit quod " Pater et Filius non differunt natura, sed causa et gradu. " Et, libro III contra Maximinum dicit, quod " differunt ordine naturae: nam ubi ordo est, ibi gradus est. " Dicendum, quod nullus gradus est in Trinitate, ut dicit Hieronymus. Dictum autem Augustini intelligitur de gradu secundum scilicet modum intelligendi, et non secundum rem. Inter ea enim quorum unum intelligitur sine alio, et alterum non sine alio, gradus est intelligendi. Et talis gradus in intelligendo est inter Patrem et Filium. Pater enim ut innascibilis sine Filio intelligitur. Filius autem sine Patre intelligi non potest. Causam autem vocat Augustinus auctoritatem Patris ex generatione.

Ad aliud dicendum, quod substantia dicitur ut substans in seipsa sive subsistens, nullo indigens ad hoc quod sit. Et hoc modo substantia una est trium personarum. Et hoc modo accipit eam Augustinus, et sic accidens non est substantia, et proprietas non significatur ut substantia. Dicitur etiam a substare proprietati determinanti: et sic trahitur ad standum pro persona: et sic dicuntur tres hypostases, et tres substantiae.

Ad distinctionem tertiam dicendum, quod satis subtilis est et bona. Et quod dicunt ens nec distinguibile nec distinctum ex se vel ab alio, significant primum simplex, quod nullo sibi adveniente distinguitur vel determinatur, sicut et ipsum ens non determinatur ab aliquo, ita quod cum ipso in numerum ponatur: sicut et essentia divina nec cum persona, nec cum proprietate numeratur. Persona enim est essentia, et proprietas est essentia, sicut et ens se habet ad ea de quibus praedicatur. Et quod dicunt subsistentiam esse ens ex alio distinguibile, intelligunt substantiam secundam, quae est in generibus et speciebus, quae quidem ens distinctum est et determinatum non ex se, sed ex alio, quod est differentia constitutiva sive generis sive speciei. Genus enim generalissimum quamvis non habeat differentiam extra se quae sit divisiva superioris alicujus et sui constitutiva, tamen intra se oportet, quod habeat differentiam qua ab aliis generibus determinetur et distinguatur, et ratione hujus dicitur subsistentia, quia non fluit ad aliud ut sit: et per hanc convenientiam quia substat alicui determinanti se, quando transumitur in divinam praedicationem, praepositione notionali vel actu notionali potest trahi ad standum pro persona, ut cum dicitur, subsistentia de subsistentia, vel subsistentia generans, vel subsistentia genita. Et sic quidem distinguitur, sed in distinctis non numeratur proprie loquendo, sicut Deus de Deo, et Deus generans, et Deus genitus: sic enim dicendo, Deus qui est subsistentia, determinatur quidem praepositione notionali vel actu, non tamen numeratur in distinctis: non enim sunt tres dii, sed solum unus Deus.

Et si invenitur, tres subsistentiae, ab aliquo Sanctorum dictum, resolvenda est locutio, ut abstractum ponatur pro concreto, sicut tres subsistentiae, hoc est, tres subsistentes personae. Tales enim locutiones non sunt extendendae: emphaticam enim sunt et figurativae.

Et quod dicunt, substantiam significare . ens ex se distinguibile non distinctum, volunt dicere, quod ex se, hoc est, ex seipso distinguibile sit, secundum quod ex se, hoc est, ex propria ratione significat ens distinguibile. Substantia enim secundum suum nomen, subjectum vel suppositum significat, quod apud Aristotelem vocatur prima substantia: et hoc est quod et substat naturae communi, et subjicibile est accidentibus. Unde substat et essentiae et subsistentiae, et ad hoc habet habitudinem, Quae habitudo si consideratur ex parte suppositorum, est plurium habitudo ad unum: et sic accipitur a Graecis qui dicunt tres substantias. Si antem consideratur ex parte naturae cui

substant supposita, et qua habent esse ipsa supposita, et habent ut sint et substantiae sint, tunc non potest numerari: quia hoc non est nisi unum: et hoc considerant Latini, qui ad vitandum haeresim Arii nolunt dicere tres substantias, ne id quo sunt et quo substant in seipsis et subsistunt personae, numerari credatur in personis, sicut numeratur in personis creatis secundum esse natura communis. Petrus enim et Paulus et Joannes tres homines sunt, non unus homo. Unde propriissime loquuntur Latini et caute.

Quod autem dicunt de proswpw sive persona, planum est per antedicta. Illud enim significat ens distinctum discretiva proprietate.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum est, quod in divinis nihil realiter est in potentia: quia totum est actus quod ibi est. Sunt tamen quaedam nomina in divinis, quae secundum proprietates nominum secundum modum significandi quoad nostrum intellectum dicunt distinguibile, non distinctum. Dicunt enim suppositum, non cointellecta proprietate distinguente: et sic hypostasis dicit distinguibile, persona autem distinctum.

Ad aliud dicendum est, quod in creatis propter compositionem est universale et particulare secundum rem. Universale ex parte naturae communis, particulare ex parte rei naturae sive suppositi. Et haec in divinis propter omnimodam simplicitatem esse non possunt. Quod vero modus significandi provenit ex habitudine diversa, et non ex re diversa, qua scilicet aliquid se diversimode habet ad naturam communem, et ad proprietatem, et illa habitudo multipliciter variatur: propter hoc pluribus modis oportebat significari hoc in divinis. Et ad hoc significandum accommodata sunt ista quatuor nomina, sicut in praehabitis dictum est. Significatur enim commune ut simplex, vel ut in habente, et in habente vel per aptitudinem quam habet ad commune, vel per habitudinem quam habet ad proprietatem secundum solam habitudinem vel secundum actum, qui modi significandi uno nomine vel duobus exprimi non poterant.

Ad aliud dicendum est, quod licet haec in canone Bibliae non inveniantur expresse, tamen eliciuntur ex his quae expressa sunt in canone: et necessitas importunae instantiae haereticorum cogit illa accommodare ad expressionem veritatis. Propter quod non reputantur profanae vocum novitates, Ad id quod objicitur de Boetio in commento super Praedicamenta, dicendum est, quod Boetius ibi aliter haec nomina accipit. Vocat enim materiam materiale, hoc est, primum genus subjectum formabile differentiis et distinguibile propriis et accidentibus, et hoc vocat ousian. Hoc enim in potentia est ad formationem propriorum et differentiarum. Et vocat ousiwsin differentia formarum. Haec enim est differentia specifica., prout significatur ut universale, et non ut forma totius. Ipostasis autem sive substantia propter hoc dicit esse compositum: quia ambas istas habet compositiones, scilicet et primi formalis, et per differentiam formati, et individuantis et accidentis proprii: quae quia in divinis non sunt nisi secundum modum significandi, ideo sub tali assignatione non poterant transumi ad divina. Et ideo Boetius sub alio modo significandi determinavit de his nominibus in libro de Duabus naturis sub una persona Christi.

Et per hoc patet solutio ad dictum. Hieronymi et ad dictum Boetii.

Ad id quod objicitur in contrarium de Richardo, quod ipse accipit subsistentiam secundum quod praepositio sub dicit habitudinem suppositi ad proprietatem. Et sic verum est quod dicit: hoc tamen dicit subsistentia secundum proprietatem nominis: non enim dicit nisi ens in se subsistens nullo alio indigens ut sit. Unde nomen essentiale est, quod tamen ex adjuncto trahitur ad standum pro persona.