Dubia 323

III. Id constare multipliciter posse : a) intrinsece, per expli- cita Legislatoris verba in concessione facultatis expressa, vel ex modo quo facultatem legislator concesserit eam accu- rate limitando, vel ex fine aut motivo concessae facultatis, vel ex rei, de qua agitur gravitate aliisque adiunctis ; b) extrin- sece per sacros canones vel Ecclesiae praxim, quae sensum

rialiter dici potest legis vulnus; cum legislator neque legem fecisset, si dictae iustae causae ut in pluribus militarent, cuiusmodi sunt causae, quae recidunt in bonum publicum, vel etiam in bonum privatum animarum : cum animarum bonum in publicum tandem recidat; namque publicum Ecclesiae bonum unice dirigitur in animarum singularum bonum. Immo adeo esse potest iusta dispensandi causa, ut dispensatio sit debita, ut in casibus in quibus cesset adaequata ratio legis aut aliquid evidenter inhonestum aut nocivum in aliquo casu ex observantia legis sequeretur. Tunc autem for- male esset legis vulnus, si non iustae aut non sufficientes dispensationis causae, arbitrio boni viri vel communi aestimatione, haberentur: ideoque odiosum tunc existimandum facultatis exercitium aut etiam inferioribus legislatore facile illicitum : atque inde dispensatio concessa strictae esset vel etiam strictissimae interpretationis.

Dixi inferioribus legislatore facile illicitum: non quod etiam legis- lator non possit illicite dispensare, cum, ut ait S. Thomas, si pro sola voluntate licentiam tribuat non erit fidelis in dispensatione aut erit im- prudens: sed quia legislator quosdam altiores et universaliores respectus habere potest ad commune bonum, quos habere non potest inferior dispen- sator.

Haec quidem de facultate in genere considerata dispensandi in eccle- siasticis legibus de dispensatione.

Sed dantur quaedam leges ecclesiasticae ad tuendum directe et imme- diate naturale ius, ut ex. gr. sunt leges de impedimentis matrimonialibus consanguinitatis et affinitatis, quae constitutae ab Ecclesia sunt ad circum- vallandam publicam naturalem nuptiarum honestatem. Eiusmodi leges ex communi hominum aestimatione firmitatem quodammodo mutuantur etiam ab ipso iure naturali quod immediate tuentur. Ideoque antiquitus, quando nuptiarum honestas, communi aestimatione, maiori honore in societate erat, fere nunquam in impedimentis, etiam longe inferioribus, dispensatio locum habebat. Ut eiusmodi leges firmissime persistèrent, constitutum quoque est (ad imitationem stricti iuris naturae, quod locum habet in non- nullis matrimonii impedimentis), ut qui contrairet, nihil ageret: idest ma- trimonium esset non solum illicitum, sed etiam nullum. Postea vero, cum honestas nuptiarum non eo maximo honore in societate ut olim habita sit, imminutis quoque canonicis impedimentis, maiori facilitate dispensatio locum habuit et habet. Nihilominus firmum mansit, ut nihil censeretur dispensatum, nisi quod fuerit in dispensatione expressum; ita ut quamvis iustissimae adsint dispensationis causae, quae protendi maiori ratione pos- sint ad impedimentum minoris momenti, quam illud, super quo fuerit