Sermo I .

Ipse vero apprehensum sanavit eum ac dimisit, Lucae decimo quarto .

Quia Pharisaeorum iudicio et reputatione bos vel asinus ruens in foveam extrahi poterat die Sabbati sine Legis transgressione: hinc est, quod Dominas noster in hodierno Evangelio, per simile efficaciter arguens a minori, ostendit, se multo fortius non solvere Sabbatum in languidi hominis curatione, cum salus hominis praeferenda sit saluti bovis et asini. Unde ad confutationem malignitatis et versutiae ludaeorum tria dantur nobis intelligi de ipso verbo proposito. Primum est humilitas in tangendo et apprehendendo infirmum ; secundum est virtuositas in curando eius morbum: tertium est liberalitas in dimittendo eum abire liberum, ut sic per humilitatem confutet ludaeorum superbiam, per virtuositatem eorum desidiam, per liberalitatem eorum perfidiam, cum ipsi non dignarentur eum tangere, nec poterant curare, nec vellent liberare. Et quia per ista facta, quae gessit Christus exterius in corpore, docemur, ea fieri interius spiritualiter in anima: ideo per humilem, apprehensionem significatur gratiae infusio: per efficacem curationem culpae expiatio: per liberalem dimissionem poenae relaxatio. Unde in verbo proposito primo spiritualiter infirmum apprehendit per gratiae infusionem in incarnatione, quia nunquam Angelos apprehendit, sed filios Abrahae, secundum quod dicitur ad Hebraeos secundo ; secundo eius morbum sanavit per culpae expiationem in passione: tertio dimisit abire liberum per poenae relaxationem in Spiritus sancti missione, quia, ubi Spiritus Domini, ibi libertas. Non enim tanquam avaros voluit ab eo exigere pretium redigendo in servitutem Legis veteris Testamenti propter collatum beneficium, sed tanquam liberalis et largus, ut se transferat ad libertatem Evangelii Dei, sic eum liberum abire permisit. Et propter hoc, cum illud esset opus misericordiae et liberalitatis, per illud Sabbatum nun solvebatur, sed tantummodo per opus avaritiae et servitutis, quod in eo fieri prohibebatur, secundum quod dicitur Levitici vigesimo tertio: Omne opus servile non facietis in eo.

I. Primo igitur in verbo proposito notatur Salvatoris humilitas in apprehendendo infirmum per gratiae infusionem in incarnatione, cum dicit: Ipse vero apprehensum. Apprehendit autem infirmum spiritualiter infundendo suam gratiam tripliciter: primo, per amaritudinem poenitentiae in detestatione commissi peccati; secundo, per rectitudinem iustitiae in adimpletione divini praecepti; tertio, per fortitudinem patientiae in toleratione mali inflicti.

Primo apprehendit Dominus infirmum spiritualiter per amaritudinem poenitentiae in detestatione commissi peccati: unde Ieremiae trigesimo primo : Apprehendi manum eorum, ut educerem eos de terra Aegypti.

Apprehendi manum eorum, id est opera, praeveniendo per internam inspirationem: ut educerem eos, adiuvando per boni operis prosecutionem: de terra Aegypti, id est de statu peccati. Aegyptus enim tenebra interpretatur et significat peccatum, ratione cuius ita homo obtenebratur, ut non videat, quid agere debeat, cum non possit dirigi in bonum sine luce gratiae, sed delectatione peccati obtenebratus, ad omnia peccata est pronus.

Secundo apprehendit Dominus infirmum per rectitudinem iustitiae in adimpletione divini praecepti; unde Isaiae quadragesimo secundo : Ego Dominus vocavi te in iustitia et apprehendi manum tuam et servavi te.

Ego Dominus vocavi te in iustitia, praecepta ad observandam fideliter imponendo: et apprehendi manum tuam, imposita ad complendum opera adiuvando. Nam per manus opus intelligitur, sed per apprehensionem adiutorium divinum, eo quod tanta est humana fragilitas, quod, nisi a divina potentia adiuvetur, in nullo bono per se potest proficere, sed potius deficere. Et servavi te, ad permanendum in eis perseverantiam dando.

Tertio apprehendit Dominus infirmum per fortitudinem patientiae, in toleratione mali inflicti; de quo potest intelligi illud Psalmi : Apprehende arma et scutum et exsurge in adiutorium mihi.

Per arma designantur virtutes, quibus vitia impugnantur: per scutum patientia intelligitur, per quam mala tolerantur illata. Unde tunc Deus apprehendit arma et scutum, quando infundit homini virtutes, quibus impugnat vitia et peccata, et patientiam, cum qua tolerat mala illata: sed exsurgit in adiutorium, quando cum tentatione, vitiorum, facit proventum, virtutum. Unde Gregorius : " Nisi misericors Deus cum viribus tentamenta modificet, nullus est, qui malignorum spirituum insidias non corruens portet ".

II. Secundo notatur Salvatoris virtuositas in curando per culpae expiationem in passione, cum subdit: sanavit eum. Quia quaelibet Christi actio nostra est instructio , ideo per curationes infirmitatum corporum a Christo factas instruimur spiritualiter intelligere curationes vitiorum spirituum. Unde si volumus scientialiter procedere, primo videamus quae accidunt isti morbo hydropisi corporali, quia per hoc devenimus in cognitionem hydropisis spiritualis, id est peccati: et sic, cognito morbo utriusque hydropisis, melius explicabimus curationes et remedia exhibita a Christo, medico corporum et animarum. Quamvis enim multa accidant morbo hydropisis, principaliter tamen tria sunt eius accidentia. Et primum est corporis tumor sive inflatio, per quod intelligitur superbia; secundum, anhelitus foetor sive abominatio, per quod intelligitur luxuria: tertium est sitis ardor et anhelatio, per quod intelligitur avaritia. Unde tunc Dominus sanavit hydropicum non solum corporaliter, sed etiam spiritualiter, quando sanavit primo tumorem inflationis superbiae per timorem humilitatis: secundo, foetorem abominationis luxuriae per decorem castitatis: tertio, ardorem exitialis avaritiae per amorem paupertatis: ut sic anima deordinata et aversa a Trinitate personarum, videlicet a Patris potentia per tumorem superbiae, a Filii sapientia per foetorem luxuriae et a Spiritus sancti clementia per ardorem avaritiae, ordinetur et convertatur ad Patrem per timorem humilitatis, ad Filium per decorem castitatis et ad Spiritum sanctum per amorem paupertatis: et sic, in quo fuerat peccati vel diaboli vestigium, reluceat in eo vestigium Trinitatis.

Primo sanat Dominus spiritualiter hydropicum a tumore inflationis superbiae per timorem humilitatis: et de hoc potest exponi illud Lucae septimo : Domine, non sum dignus, ut sub tectum meum inires: propter quod et me ipsum non sum dignum arbitratus, ut venirem ad te: sed dic verbo, et sanabitur puer meus: et sequitur: Invenerunt servum qui languerat sanum. - Primo ille centurio, considerando divinae Maiestatis altitudinem, dicit: Domine, non sum dignus, ut sub lectum meum inires. Secundo, recognoscendo propriae infirmitatis vilitatem, subdit: propter quod me ipsum non sum dignum arbitratus, ut venirem ad te; non enim indignitatis vilitas eum latebat per superbiam, sed nota erat per humilitatem praecipuam. Tertio, profitendo divinae virtutis facilitatem, addit: sed dic verbo, et sanabitur puer meus, quasi dicat: cum apud te non sit impossibile omne verbum , non differt dicere et facere, quia tu es illud Verbum, per quod facta sunt omnia, et ille sermo vivus et efficax potestate plenus , qui sanat omnia. Et quia iuxta est Dominus his qui tribulato sunt corde, et humiles spiritu salvabit; ideo subinfertur quarto caelestis gratiae appropinquatio, sive operatio divinae pietatis ad domum aegroti per morbi curationem, cum sequitur: Invenerunt servum qui languerat sanum. Prius pervenit virtutis operatio quam nuntiorum reversio; et hoc est, quia libenter Deos condescendit humilibus. Unde Augustinus : " Altus est Deus, humilias te, et venit ad te; exaltas te, et fugit a te ". Et quamvis aliter humiliaret se Zachaeus, aliter centurio, quia Zachaeus suscipiendo, centurio suscipere non audendo, tamen utroque modo fit divina reverentia. Unde exemplo istorum bene facit qui pro reverentia corpus dominicum frequenter in Sacramento suscipit, et qui reverentia cessat: utrique enim salus datur sicut centurionis servo et ipsi Zachaeo. Unde Ecclesia in susceptione corporis dominici reverentiam centurionis repraesentat in dicto, et devotionem Zachaei in facto, eo quod corpus dominicum debet suscipi centurionica reverentia et Zachaeica devotione.

Secundo sanat Dominus hydropicum spiritualiter a foetore abominationis luxuriae per decorem castitatis; et de hoc potest accipi illud Psalmi : Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus, et non est sanitas in carne mea: afflictus sum et humiliatus sum nimis.

" Nomine lumborum, secundum Gregorium, luxuria designatur ", quae generatur et oritur, cum lumbi implentur illusionibus, id est turpibus mulierum imaginationibus, immundis cogitationibus et foetidis affectionibus. Unde quemadmodum, quando abundant multi corrupti et melancholici humores in corpore, generant scabiem quandam et impetiginem et aliquando lepram, quae tollunt munditiam corporis: sic, quando abundant immundae cogitationes, inordinatae affectiones, turpes mulierum imaginationes et illusiones in corde, generant quosdam humores corruptos et inordinata desideria in carne. Et quia haec corpus contaminant auferendo sanitatem et munditiam castitatis, ideo dicit: non est sanitas in carne mea. Quare? Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus. Certe summo studio debet homo amovere a corde istas illusiones, quia ex his luxuria principaliter generatur in corde et ex corde redundat in carnem, secundum illud Matthaei quinto : Omnis, qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo. Ita ex contrariis castitas generatur principaliter in corde et de corde redundat in corpus. Et propter hoc se quitur: Afflictus sum et humiliatus sum nimis,

rugiebam a gemitu cordis mei. Domine, ante te omne desiderium meum. Bene dicitur: Afflictus sum, per carnis mortificationem, quia sine ea castitas fundari non potest, eo quod carnis mortificatio delectationem concupiscentiae, motus et desideria carnis restringit: et humiliatus sum nimis, per delicati corporis deiectionem; rugiebam a gemitu cordis mei, per compunctionem, quia potest dicere: Domine, ante te omne desiderium meum, per perfectam cordis ordinationem.

Tertio sanat Dominus spiritualiter hydropicum ab ardore exitialis avaritiae per amorem paupertalis: nude in Psalmo : Commovisti terram et conturbasti eam: sana contritiones eius, quia commota est.

Per terram intelligitur anima terrenis lucris dedita, quae ad modum terreni pulveris per varias cogitationes dispergitur; et quia hujusmodi contritiones affligentium cogitationum non possunt sanari, nisi prius amoveantur et confringantur Dei timore, conscindantur et conturbentur peccati dolore et dilatentur Christi amore; ideo inquit Propheta: Commovisti terram, constringendo timore per considerationem divinorum iudiciorum: conturbasti eam, conscindendo dolore per deplorationem omnium peccatorum ; sana contritiones eius, eam dilatando amore per promissionem aeternarum retributionum; quia commota est, per compassionem et eleemosynarum largitionem, ut qui aliena rapiebat propria largiatur. Unde Gregorius : " Terrena omnia servando amittimus, largiendo servamus: diu enim cum rebus nostris durare non possumus, quia aut nos illas moriendo deseramus, aut illae nos viventes quasi deserunt pereundo. Agendum ergo nobis est, ut res absolute perituras in non perituram mercedem transferamus".

III. Tertio subinfert: ac dimisit, ubinotatur Salvatoris liberalitas in dimittendo eum abire per poenae relaxationem in Spiritus sancti missione: quae relaxatio poenae habet fieri per tria, scilicet per instantiam devotae supplicationis, per vehementiam divinae dilectionis et per indulgentiam alienae offensionis. Ratione primi ordinat ad se ipsum; ratione secundi, ad Deum: ratione tertii, ad proximum.

Primo autem fit ista dimissio et relaxatio propter instantiam devotae supplicationis: unde in Psalmo . Dixi: Confitebor, et tu remisisti impietatem peccati mei. Pro hac orabit ad te omnis sanctus in tempore opportuno, quasi dicat: cum peccator paenitet et conteritur et proponit dicendo in corde: Confitebor, propositum operi mancipando, et tu, scilicet Deus et non alius, remisisti impietatem peccati mei. Solus enim Deus potest dimittere et delere peccata, licet peccator mediante ministerio sacerdotis absolvatur. Pro hac, scilicet misericordia, quae parcit faciliter, orabit ad te omnis sanctus, devota precum instantia eam implorando, in tempore opportuno, id est tempore et loco. Et de hoc similiter dicitur: Omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me.

Secundo fit ista dimissio propter vehementiam divinae dilectionis: unde Lucae septimo : Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Ecce, quod Dominus probat istam mulierem purgatam a peccato per affectum dilectionis, eo quod " ardor divinae dilectionis consumserat in ea peccatorum rubiginem ". Nec est intelligenda ista sententia, ut ille qui plus peccaverat, plus approbaretur: sed ostenditur, quod, quantum est de ratione obligationis, cui plus dimittitur plus obligatur, supposita tamen gratia et rectitudine voluntatis. Nam multi ad magnas gratias tenentur, qui nullas aut paucas reddunt.

Tertio fit ista dimissio propter indulgentiam alienat offensionis: Matthaei sexto : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.

Debita dicuntur peccata, quia faciunt nos debitores eorum quae non possumus solvere. Unde ad eorum veniam impetrandam requiritur haec conditio: sicut et nos dimittimus debitoribus nostris: iustum est. Qui fugit legem clementiae cadit in legem iustitiae; et propter hoc dicitur Matthaei sexto: Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester caelestis delicta vestra. Si autem non dimiseritis hominibus, nec Pater vester dimittet vobis peccata vestra. Unde Gregorius : " Dominus peccata dimittit per misericordiam, repetit per iustitiam ". Rogemus etc.