348 INSTRUCTIO

examinis, nec non singulorum nomen, cognomen, aetatem, condi- ditionem, statum, et patriam, et etiam quod iuramentum revera praestiterint.

12. Post quodlibet examen, etiamsi eadem persona pluries illi subiicienda sit, cancellarius clara et intelligibili voce coram eadem legat interrogationes et responsiones, facta eidem facultate variandi aut declarandi quidquid ei visum fuerit : deinde ipse examinatus subscribat, et si fuerit illitteratus, faciet boc signum Cruj^c is ; ac denique moderator actorum et defensor validitatis matrimonii apponent suam subscriptionem, et cancellarius de actu rogabit.

13. Si aliquando contingat examinandos apud exteras et forsan longinquas regiones versari, nec tribunali se sistere posse, a mo- deratore actorum accurata factorum et circumstantiarum , quorum cognitio et confirmatio requiritur, expositio erit facienda, quae con- cinnatis opportunis interrogationibus de sententia quoque defensoris matrimonii, et indicatis examinandorum nominibus, ad Ordinarium loci, in quo commorantur, mittatur, ut ille sive per se, sive per suum vicarium generalem, sive per alium virum probum et exper- tum, e clero eligendum, eos examini subiiciat iuxta datas interro- gationes, requisito prius iuramento de veritate dicenda, et ceteris servatis, quae supra praescripta sunt.

Si vero contigerit aliquem examini subiiciendum e vita migrasse, mortis documentum inter acta recenseatur.

14. Quoad singulos in iudicium vocatos vel vocandos actorum moderator inquirere debebit probitatem et credibilitatem, et ad hoc curabit, ut ab eorum parochis, sin minus a personis fide dignis, lit- terae testimoniales exhibeantur, quae etiam in actis erunt refe- rendae.

15. Inter examinandos primo loco venit ille, qui accusationem contra matrimonium movit. Ab isto exquirendum erit, ut clare di- stincteque exponat accusationis titulum; facta omnia fideliter et re- ligiose enarret, eorumque probationes afferat; circumstantias omnes ct indicia exponat, quae vel ex propria scientia cognoverit, vel ex aliorum relatione didicerit; et denique nominet testes, quos de re instructus sciverit, vel saltem reputaverit.

16. Secundo loco veniunt coniuges ipsi, qui semper, et seorsum audiri debent, ut unusquisque sua iura tueri, et rationes, deductio- nes, ac facta allata aut reiicere , aut explicare queat. Quaelibet pars examini subiecta poterit vel illico post examen, vel etiam de- inceps, antequam processus claudatur, proponere, si velit, articulos,