INSTRUCTIO 359

verit, atque ut-melius tueri posset propriam libertatem. Ad boc postremum actum probandum, considerari debet, utrum boc fa- ctum manifestaverint, et quibus;.a quo tempore post matrimo- nium istae querimoniae inceperint, et ex qua causa vel ratione ; utrum ad tales lites et dissensiones tollendas adhibita fuerint con- silia, hortationes, et in casu affirmativo, a quibus et quo exitu.

38. Ad praedicta cognoscenda in iudicium vocandi erunt ambo coniuges, eorumque parentes, illi praesertim, qui de coactione ad- hibita accusantur, et opportune interrogandi de facto ipso, de modo, de animo, et de fine ob quem ad vim adhibendam ducti fuerunt. Item vocandi propinqui et familiares violentiam accusantis, et in- terrogandi de omnibus, quae vel ad parentes, vel ad filios referan- tur; utrum quidquam eorum, quae in actis Labentur, viderint aut audiverint, quidve norint accidisse ad rem pertinens, sive antequam matrimonium celebraretur, sive tempore cohabitationis, sive post coniugum separationem, si haec locum habuerit. In hisce examinan- dis iudex diligenter invigilet, utrum aliqua collusionis suspicandae causa subsit, et curet, ut quoad singulas personas parochorum te- stimonium obtineat de ipsarum probitate atque credibilitate. Post istos vocandi parochus vel alius sacerdos, qui matrimonio adstitit; illi, qui eiusdem celebrationi et festo nuptiali interfuerunt, ut re- ferant praesertim, de modo, quo persona contra matrimonium re- clamans in illis circumstantiis se gesserit; aliae personae inductae, illae speciatim quae adhibitae fuerunt, vel ut consiliis et hortatio- nibus reclamantem ad matrimonium inducerent, vel ut excitarent ad officia matrimonialia praestanda , ab iisque quaerendum , quid egerint, quibus argumentis usae, quidve consecutae fuerint.

39. Ceterum in hac re iudex sciat, matrimonium esse per fa- ctum quoddam solemne et publicum, quod semper validum censeri debet, nisi evidentes rationes eiusdem nullitatem demonstraverint. Ideo curandum quidem omni studio atque diligentia , ut rationes istae colligantur, sed iudicium contra matrimonium nunquam erit pronunciandum, nisi earum complexio omne prudens dubium de existentia impedimenti excludat.