Sermo VI .

Cuius est imago haec et superscriptio ? Matthaei vigesimo secundo .

Labente homine aliquo genere mortalis peccati, tria contingunt: Deus privatur animae dominio, obfuscatur imago, perditur similitudo, sive deletur nominis christiani impositio. Et haec tanguntur in verbo thematis proposito.

Deus privatur animat dominio, et hoc dico quantum ad gratiam, non quantum ad potentiam: et hoc notatur ibi: Cuius est imago? quasi dicat: mea fuit, quia eam condidi: mea, quia proprio sanguine redemi; sed nunc cuius est? quasi dicat: non est mea.

Et nola, quod, licet homo peccans de manu misericordiae Dei excidat, non tamen potest evadere iustitiam Dei:

Secundo obscuratur imago: unde subdit: haec imago: quasi diceret: non est talis, ut eam feci. Ego enim feci claram ut speculum: Sapientiae septimo : Candor est lucis aeternae et speculum sine.macula Dei maiestatis et imago bonitatis illius.

Ipsa enim gratia est candor lucis aeternae, id est, procedens a luce aeterna; et candidam facit animam per fidei cognitionem; fide enim illuminat gratia rationalem ad credendum Deo summe vero. Ipsa etiam est speculum sine macula Dei maiestatis, per spem: per spem enim confortat irascibilem, ut adhaereat Deo summe arduo. Est etiam gratia imago bonitatis illius per caritatem: caritas enim inflammat voluntatem, ut diligat Deum bonum. Haec imago, heu ! modo denigrata est admodum carbonis: Threnorum quarto: Denigrata est super carbones facies eorum. De qua nigratione dicit Augustinus decimo quarto de Trinitate, capite decimo sexto : " Peccando iustitiam et sanctitatem veritatis amisit. Propter quod haec imago deformis et decolor facta est ".

Tertio perditur similitudo, et hoc notatur (verbis): Cuius est superscriptio? quasi dicat: deleta est superscriptio virtutum, et facta superscriptio viliorum vel peccatorum: vel dicit, quod tertio deletur nominis christiani impositio. Unde subinfert: et superscriptio, quasi dicat: nomen meum in baptismo ei inscripseram, quia a Christo dicimur Christiani; sed illud deletur per peccatum, quia, licet peccator obtineat nominis vocem, tamen perdit rem; Apocalypsis tertio : Nomen habes, quod vivas, ct mortuus es. Et hoc patet etiam in beato Hieronymo, qui de se ipso scribit, quod cum semel, semolis libris divinis, Ciceronem legisset, ductus fuit ad iudicium Dei; a quo cum Iudex quaereret, quis esset, respondit: Christianus sum. Cui Index: " Mentiris, inquit, Ciceronianus es, non Christianus ". Unde patet, quod quo homo magis occupatur, eius ei nomen imponitur. Unde qui vacat luxuriae, luxuriosus dicitur, et sic de aliis vitiis ; non Christianus.

Dicit ergo: Cuius est imago haec etc., quasi dicat: antea fuit mea, sed modo non est. Sed quare est et fuit tua, Domine? Certe, quia a me facta, a me depicta et a me illuminanda; est ergo proprie mea. Quod non contingit in materiali imagine aliqua, ut habeat eundem factorem, eundem pictorem, eundem illuminatorem, quia lapicida secat, pictor colorat, sol illuminat: et ideo qui imaginem materialem uni magistro ascriberet alii derogaret. Sed imago animae non habet nisi unum magistrum propriissime proprium, qui eam fecit in creatione, depinxit in passione, illuminabit in aeterna remuneratione. Vel dic, quod est triplex imago: "creationis, recreationis et glorificationis ", quarum consistit prima in potentiis naturalibus: secunda, in gratuitis virtutibus: tertia, in gloriosis dotibus.

I. Primo ergo dico, quod imago animae est Domini, quia eam fecit vel sculpsit in creatione: Genesis primo : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Similitudo consistit in gratuitis, imago in naturalibus potentiis, scilicet memoria, intelligentia et voluntate; quia, sicut in divinis Pater est. generans, Filius genitus, Spiritus sanctus ab utroque procedens: ita in anima memoria per exhibitionem cognoscibilis est gignitiva; intelligentia per receptionem eiusdem est formabilis et generabilis: voluntas vero sive dilectio per notitiam boni ex illa est processalig sive emanabilis ad sibi uniendum quod placet iam cognitum .

Habes igitur in imagine creationis memoriam, ex qua possis meminisse, beneficia scilicet naturae, quae consistunt in bonis naturae et in bonis fortunae, ut laudes Deum de bonis externis, sicut sole, luna, stellis et quatuor elementis, quae omnia Deus ad bonum condidit et tibi utilia fecit: et de bonis internis, quia Deus te vestivit virtutibus, fide illuminando rationalem, spe confortando irascibilem, caritate inflammando concupiscibilem: quia tibi corpus dedit et animam inspiravit, ut corpore delecteris in sensibilibus, anima in intellectualibus. Qui enim omnia ista beneficia semper in memoria volveret Deum semper laudaret.

Habes secundo in imagine creationis intelligentiam , ex qua possis intelligere divina mysteria, praeterita, praesentia et futura.

Praeterila, sicut mysteria incarnationis, passionis et resurrectionis: praesentia, sicut sunt septem Sacramenta: futura, sicut sunt mysteria finalis iudicii. Et hoc est quod optat Moyses in cantico Deuteronomii : Utinam saperent et intelligerent ac novissima providerent !

Saperes praeterila, intelligeres praesentia, provideres novissima sive futura. Ostendit etiam Seneca in tractatu Quatuor Virtutum: " Si prudens est animus tuus, tribus temporibus dispensetur: praescnlia ordina, futura praevide, praeterila recordare". Praesentia tempora ordina, ut utiliter expendas: futura praevide, ne inutiliter ea transeas: praeterita recordare, ut de male expensis temporibus doleas.

Habes tertio in imagine creationis voluntatem, qua valeas perficere Dei obsequia: Psalmus : Qui timet Dominum in mandatis eius volet nimis.

Si nimis volet qui timet, quantum volet qui amati siquidem amor volentior est quam potentior. Anima autem, cui impressa est haec imago, a suo Opifice fabricata est quasi triplici instrumento, sicut dicitur Isaiae quadragesimo quarto: Faber ferrarius lima operatus est; in prunis et in malleis formavit illud. - Faber ferrarius est ipse Deas, qui stabilitatem ferream dat rebus omnibus, quia, secundum Gregorium, " si Deus ad momentum manum suam fabricatoriam rebus subtraheret, omnia in nihilum tenderent". Ille faber formavit ittud, id est animam, in malleis,lima et prunis. In malleis, id est in potentia Patris, quae ita malleavit animam et confirmavit, ut a nulla creatura possit cogi ad bonum vel ad malum habet enim "liberum arbitrium,

quod sub Deo est potentissimum ", secundum Bernardum. Unde diabolus non potest te ad peccatum cogere, sed suadere: et ideo " debilis est hostis, qui non vincit nisi volentem ". In lima figuratur Filii sapientia, qua animam ita limavit et clarificavit, ut diabolus nullis fallaciis eam posset seducere: Proverbiorum primo: Frustra iacitur rete ante oculos pennatorum. In prunis, id est incendio caritatis Spiritus sancti, quo ita animam accendit, ut omnis creaturae delectatio eam movere non possit: " gustato enim spiritu, desipit omnis caro ", secundum Gregorium . Ecce igitur, anima ita nobiliter facta, tam potentiosa, tam sapientiosa, tam amorpsa. Sed heu! homo, cum in honore esset, non intellexit: .comparatus est iumentis insipientibus et similis factus est illis ; et ideo factus est infirmus contra potentiam: Psalmus : Infirmata est in paupertate, id est peccato, quia miseros facit populos peccatum, virtus mea; caeca facta est contra sapientiam: Sapientiae secundo: Excaecavit illos malitia eorum: contra mellifluam (caritatem) Spiritus sancti facta est carnalis per concupiscentiam ; Apostolus : Caro concupiscit adversus spiritum. - Leva igitur oculos tuos, o misera anima, et vide, ubi prostrata sis! in quantam impotentiam, in quantam insipientiam, in quantam malam concupiscentiam, et defle graliae Christi absentiam cum Anna, matre Tobiae, de qua dicitur Tobiae decimo: Flebat igitur mater eius irremediabilibus lacrymis atque dicebat: Heu, heu mel fili mi, ut quid te misimus peregrinari, lumen oculorum nostrorum, baculum senectutis nostrae, solatium vitae nostrae?

Mater Dei est anima, quae concipit in boni propositi inspiratione, parit in exsecutione. Iste filius a nobis peregrinari permittitur, cum per peccatum nostrum gratia sua nobis subtrahitur, et tunc anima peccatrix merito illacrymalur heu me! fili etc. Baculum senectutis, sustentationem (adiuvantem) impotentiam, lumen excludens ignorantiam, et solatium vilae nostrae, exstinguens omnem carnalem concupiscentiam. Et sic patet de imagine facta in creatione. II. Secundo est imago Dei, quia ab eo depicta in passione: de quo potest intelligi illud Ecclesiastici decimo septimo : Deus creavit de terra hominem et secundum imaginem suam fecit illum et iterum convertit illum in ipsam et secundum se vestivit illum virtute. In hac auctoritate proponuntur homini duo: infirmitas, quam habet ex parte carnis, ut, si posset extolli ex dignitate, humilietur ex infirmitate. Infirmitas tangitur, cum dicitur: Deus creavit de tetra hominem et iterum convertit illum in ipsam, scilicet in morte. Ecce, infirmitas. - Dignitas notatur, cum dicitur: secundum imaginem suam fecit illum et vestivit illum secundum se virtute. Imago materialis vestiri dicitur, cum coloratur, et quanto melius fuerit colorata, tanto melius dicitur vestita -similiter imago anituae dicitur vestita, quae fuerit sanguine Christi colorata: et hoc est quod dicit: vestivit secundum se, id est, coloravit cum eodem colore, quo vestimentum corporis sui coloratum fuit in passione. De ista pictura sive adoratione dicitur leremiae vigesimo secundo : Aperit fenestras et facit laquearia cedrina pingitque sinopide. -Aperit fenestras, cum aperiri permisit quinque vulnerum plagas; facit laquearia cedrina, propter crucis protectiva suffragia: sicut enim laquear protegit caput a pulveribus, ita crucis suffragium mentes nostras a diaboli tentationibus: pingit sinopide , idest glorioso sanguine: sinopis enim etymologizatur sanguis.

Et de utraque imagine tam sculpta quam depicta, quod eam Deus primo sculpserit et postea depinxerit, dicitur Ecclesiastici trigesimo octavo : Omnis faber et architectus, qui noctem tanquam diem transigit, qui sculpit signacula sculptum, et assiduitas eius variat picturam: cor suum dabit in similitudinem picturae.

Omnis faber, id est perfectus faber: omne enim, signum perfectionis, requirit quatuor, ad minus tria appropriata (?). Omnis ergo faber et architectus, id est Deus, Trinitate personarum perfectus: faber, inquam, quantum ad corpus: architectus, quantum ad animam rationalem: qui noctem tanquam diem transigit, quia non indiget requie, operatur enim sine labore: ille sculpit signacula sculptilia, quando, creans animam, imprimit ei memoriam, intelligentiam et voluntatem, quibus mediantibus anima fit imago sua. Assiduitas istius fabri, id est sollicitudo, quam habet circa animam , variat picturam, cum efficacia sanguinis colorat eam; et ut ista sollicitudo melius exprimatur, ideo subiungitur: cor suum dabit in similitudinem picturae. Cor suum in similitudinem picturae dedit, quando latus cordis aperiri lancea permisit et sanguine emanante pinxit. Iste color nobilissimus est, qui supereminet omnibus coloribus, sicut dicitur Iob vigesimo octavo : Non dabitur obrizum aurum pro ea, scilicet pictura ista, nec appendetur argentum in commutatione eius. Non conferetur tinctis Indiae coloribus. De ista etiam tinctura istius picturae dicit Dominus leremiae dnodecimo: Nunquid avis discolor hereditas mea mihi? Nunquid avis tincto per totum? quasi dicat: ita vere ego effundens meum sanguinem pretiosum Unxi eam per totum. De ista etiam pictura dicit Ambrosius bonum verbum Hexaemeron libro sexto : " Pictus es, o homo, et pictus es a Domino Deo tuo. Bonum habes artificem atque pictorem; noli bonam delere picturam, non fuco, sed veritate fulgentem, non cera expressam, sed gratia "; post pauca: " Noli tollere picturam Dei et picturam meretricis assumere ".

III. Tertio dico, quod imago animae est Dei, quia ab eo illuminanda in aeterna remuneratione: unde secuhdae ad Corinthios tertio : Nos omnes, revelata facie gloriam Dei speculantes, in eandem imaginem transformamur a claritate in claritatem.

Nos reuelata facie, id est expedita ratione, quod fit in mortalis corporis depositione et cognitionis aenigmaticae evacuatione: gloriam Dei, ut dicit Glossa: Gloriosum Dominum ", speculantes: in eandem imaginem transformamur; Glossa: " Utique imaginem Dei vult intelligi, eandem dicens, istam ipsam scilicet, id est, quam speculamur " ; et hoc a claritate in claritatem: a claritate, picturae hic babitae et adorationis: in claritatem, habendae illuminationis. O quanta refulgentia erit, quando claritas solis aeterni illuminabit animas glorificatas, quas hic efficacia sanguinis Christi depinxit ! sicut figuratum est primi Machabaeornm sexto : Refulsit sol in clypeos aureos et aereos, resplenduerunt montes ab eis.

Duplex clypeus nobis a Deo datus est, quos ad honorem suum portare debemus: primus est anima, secundus est caro nostra: primus dicitur aureus propter aureum sanguinem Iesu Christi, quo depictus est: secundus dicitur aereus propter constantiam tribulationis, quam perpessus est. Sed in utroque sol refulget, quia propter redundantiam gloriae animarum erit refulgentia corporum glorificandorum. Et hoc intelligendum est Augustinum sensisse, de Spiritu et anima, cum dicitur, quod (sensus vertetur in rationem ", in quantum scilicet sua remuneratio et gaudium a ratione emanabit. Istud Augustinus dicit adhuc manifestius ad Dioscorum in Epistola quinquagesima sexta: "Tam potenti natura Deus fecit animam, ut ex eius plenissima beatitudine redundet in corpus, non beatitudo, quae intelligentis et fruentis est, sed plenitudo sanitatis, id est incorruptionis vigor "; et tunc ab ista refulgentia mentis caeli resplendebunt, id est, Angeli gaudebunt. Sed scitis, quod excellens.gaudium occultari non potest, nisi erumpat in gaudium vel iubilum et canticum, quibus plenum erit regnum caelorum, iuxta verbum Domini ad Iob, trigesimo octavo , dicens: Concentum caeli quis dormire faciei? quasi dicat: nullus poterit, quia irascibilis tenta possidebit Deum adhaesione et tentione, rationalis tante illustrabitur

Dei cognitione, et concupiscibilis tenta replebitur Dei dilectione, quod ora corporalia non poterunt cessare a Dei laude. - Hoc dico secundum opinionem illorum qui dicunt, laudem vocalem debere esse in caelo . Et de isto cantico et laude dicitur Isaiae sexto: Clamabant alter ad alterum et dicebant: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus exercituum. Sanctus primo, quia imaginem beatarum animarum sculpsit in creatione: sanctus secundo, quia eam depinxit in passione: sanctus tertio, quia eam illuminavit in aeterna remuneratione. Rogemus etc.

Collatio.

Resume, si placet, auctoritatem principalem, scilicet: Nos, revelata facie gloriam Dei speculantes, in eandem imaginem transformamur a claritate in claritatem. - Nos revelata facie: Glossa : id est " expedite ratione ", illa speculantes, id est " in speculo " fidei et creaturarum: gloriam Domini, Glossa: id est " gloriosum Dominum "; in eandem imaginem transformamur: Glossa: " Utique imaginem Dei vult intelligi, eandem dicens "; et transformamur a claritate in claritatem; Glossa: " A claritate fidei, ubi filii Dei sumus, in claritatem speciei, ubi similes ei erimus, cum videbimus eum, siculi est ".

Haec est imago gloriae, quae consistit in triplici dote, ut scilicet transformemur in potentiam Patris per potentem tentionem et indissolubilem: in sapientiam Filii per manifestam cognitionem; in benevolentiam Spiritus sancti per ardentissimam et perfectissimam caritatem sive dilectionem. Et note, sicut praetectum est, prima imago est quasi sculpta, secunda quasi colorata, sed haec tertia est quasi sole irradiata. De cuius solis irradiatione dicitur Ecclesiastici quadragesimo tertio : Tripliciter sol exurens montes.

Sol iste significat Deum, qui montes, id est Beatorum mentes, tripliciter exurit, cum evacuat fidem per apertae visionis cognitionem: spem, per inamissibilis possessionis tentionem, et cum perficit caritatem viae per caritatem gloriae.

Attendite, carissimi, quanta resplendentia erit, cum ille sol aeternus, qui lucem inhabitat inaccessibilem, respondebit in utramque imaginem: imaginem naturae et imaginem gratiae; sicut signatum est primi Machabaeorum sexto : Refulsit sol in clypeos aureos et aereos, resplenduerunt montes ab eis: per clypeos aereos figurantur partes imaginis naturae: per aureo.?, partes imaginis gratiae. In istos sol refulget, cum eas Deus triplici dote ditet; et tunc montes ab eis resplendent, quia Beatorum mentes mirabiliter et ineffabiliter fulgebunt.