INSTRUCTIO 381

an eisdem obstiterit, ea praesertim de caussa quia matrimonium nullum putaverit, atque ut melius tueri posset propriam liberta- tem. Ad hoc postremum factum probandum considerari debet, utrum hac de caussa inter coniuges ipsos ortae sint lites et contentiones, utrum hoc factum manifestaverint, et quibus, a quo tempore post matrimonium istae querimoniae inceperint, et ex qua caussa vel ratione, utrum ad tales lites et dissensiones tollendas adhibita fuerint consilia, hortationes, et in casu affirmativo, a quibus et quo exitu.

§. 39. Ad praedicta cognoscenda in iudicium vocandi erunt ambo con-

iuges, eorumque parentes, illi praesertim qui de coactione adhibita accusantur, et opportune interrogandi de facto ipso, de modo, de animo, et de fine ob quem ad vim adhibendam ducti fuerint. Item vocandi propinqui et familiares violentiam accusantis, et interro- gandi de omnibus quae vel ad parentes, vel ad filios referuntur -, utrum quidquam eorum quae in actis habentur viderint aut audi- verint, quidve norint accidisse ad rem ^pertinens, sive antequam matrimonium celebraretur, sive tempore cohabitationis , sive post coniugum separationem, si haec locum habuerit. In hisce examinan- dis iudex diligenter invigilet, utrum aliqua collusionis suspicandae caussa subsit, et curet, ut quoad singulas personas parochorum testimonium obtineat de ipsarum probitate atque credibilitate. Post istos vocandi parochus vel alius sacerdos, qui matrimonio adstitit; illi qui eiusdem celebrationi et festo nuptiali interfuerunt, ut re- ferant praesertim de modo quo persona contra matrimonium recla- mans in illis circumstantiis se gesserit; aliae personae inductae, illae speciatim quae adhibitae fuerunt vel ut consiliis et hortatio- nibus reclamantem ad matrimonium inducerent, vel ut excitarent ad officia matrimonialia praestanda , ab iisque quaerendum , quid egerint, quibus argumentis usae, quidve consecutae fuerint.

§• 40. Ceterum in hac re iudex sciat, matrimonium esse per se fa-

ctum quoddam solemne et publicum ; quod semper validum censeri debet, nisi evidentes rationes eiusdem nullitatem demonstraverint. Ideo curandum quidem omni studio atque diligentia, ut rationes istae colligantur, sed iudicium contra matrimonium nunquam erit pronuncian dum, nisi earum complexio omne prudens dubium de exi- stentia impedimenti excludat.