388 EPISTOLA ENCYCLICA

necesse erat aut in bonis reipublicae esse, aut in mancipio patri- familias (1), cui leges hoc quoque posse dederant, non modo libero- rum conficere et dirimere arbitratu suo nuptias, verum etiam in eosdem exercere vitae necisque immanem potestatem.

Sed tot vitiis, tantisque ignominiis, quibus erant inquinata con- iugia, sublevatio tandem et medicina divinitus quaesita est; quan- doquidem restitutor dignitatis humanae legumque mosaicarum per- fector Iesus Christus non exiguam, neque postremam de matrimo- nio curam adhibuit. Etenim nuptias in Cana Galilaeae Ipse prae- sentia sua nobilita vit, primoque ex prodigiis a se editis fecit me- morabiles (2) ; quibus caussis vel ex eo die in hominum coniugia novae cuiusdam sanctitudinis initia videntur esse profecta. Deinde matrimonium revocavit ad primaevae originis nobilitatem, cum Hae- braeorum mores improbando, quod et multitudine uxorum et repudii facultate abuterentur ; tum maxime praecipiendo, ne quis dissolvere auderet quod perpetuo coniunctionis vinculo Deus ipse constrinxis- set. Quapropter cum difficultates diluisset ab institutis mosaicis in medium, allatas, supremi legislatoris suscepta persona, haec de con- iugibus sanxit : Dico autem vobis quia quicumque dimiserit uxo- rem suam nisi ob fornicationem, et aliam duxerit, moechatur; et qui dimissam duxerit, moechatur (3).

Verum quae auctoritate Dei de coniugiis decreta et constituta sunt, ea nuncii divinarum legum Apostoli plenius et enucleatius memoriae litterisque prodiderunt. Iamvero Apostolis magistris ac- cepta referenda sunt, quae sancti Patres nostri, Concilia et univer- salis Ecclesiae traditio semper docuerunt (4), nimirum Christum Dominum ad Sacramenti dignitatem evexisse matrimonium ; simul- que effecisse ut coniuges, caelesti gratia quam merita eius pepe- rerunt septi ac muniti, sanctitatem in ipso coniugio adipiscerentur: atque in eo, ad exemplar mystici connubii sui cum Ecclesia mire conformato, et amorem qui est naturae consentaneus perfecisse (5) , et viri «ac mulieris individuam suapte natura societatem divinae caritatis vinculo validius coniunxisse. Viri, Paullus inquit ad Ephe- sios, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam et seipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret... Viri debent diligere uxores suas ut corpora sua... nemo enim unquam, car- nem suam odio habuit; sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus Ecclesiam; quia membra sumus corporis eius, de carne eius et de ossibus eius. Propter hoc relinquet homo patrem et matrem

(1) Dionys. Halicar, lib. II , c. 26, 27 . (4) Trid. sess. X X I V , in pr.

(2) Ioan. I I . (5) Trid. sess. X X I V , cap. 1 de re-

is) Hatth. X I X , 9. form. matr.