388 LITTERAE

ostenderint, non civilium rationum respectu , sed religione officii, quae opus Dei sanctum et inviolatum haberi iubet, sese unice mo- veri.- Hinc factum est, ut summus ipse meritorum auctor ac re- munerator Deus non modo in vos, Venerabiles Fratres, sed etiam in universum Dioecesium vestrarum populum amplissima bonitatis et gratiarum suarum munera effuderit. Eo enim opem suam lar- giente , licet, novarum legum caussa , imminueretur in dies in- ter Borussiae fideles sacerdotum numerus , et in pluribus curiali- bus Ecclesiis deessent qui sacra fidelibus administrarent ; licet viri fallaces, veterum catholicorum sibi nomine imposito t novas pravasque doctrinas serentes, discipulos post se abducere fraude de- ceptus conarentur, vidimus tamen cum gaudio dilectos filios catho- licos e Germania fidem patrum suorum integre firmiterque tenere; nusquam se insidiis magistrorum nequitiae pervios praebere; sed christiani, animi magnitudine pericula vincere, et tanto maiore in Ecclesiam studio moveri quanto asperioribus molestiis eam exerceri conspiciebant.

Quibus ex rebus magnae virtutis et gloriae, dolorem a Nobis susceptum ob memoratas leges levari sensimus ; ac pio cordis affectu Deo laudes gratiasque egimus, qui filiorum suorum animis robur illud mirabiliter indiderat ; et oblata occasione facere non potuimus, quin vestram istarumque catholicarum gentium virtutem merita commendatione palam ornaremus. - Sed Apostolico ministerio No- stro, quo vigilare cogimur ne Ecclesiae status ullum detrimentum capiat, neu interior vita eiusdem Ecclesiae ullis perturbationibus obnoxia sit, ea omnia haud satis erant, nisi pariter quantum in Nobis auctoritatis et studii est, id omne ad removendas praesen- tium temporum difficultates contulissemus. Quapropter nulli peper- cimus curae, nullum praetermisimus officium, ut eae leges re voca- rentur; quae diuturnas Ecclesiae angustias, vobisque magnam la- borum segetem pepererunt. Ac tantum Nobis studium fuit et inest adhuc animo restituendi solidis innixam fundamentis concordiam ac pacem, ut declarare supremis rerum Moderatoribus non omiserimus, propositum esse Nobis usque eo Nos morigeros eorum voluntati praebere, quo'per divinas leges et conscientiae officium liceret. Quin immo hoc ipsum propositum Nos manifestis patefacere argu- mentis non dubitavimus; destinatumque animo habemus, nihil etiam in posterum praetermittere, quod restituendae firmandaeque con- cordiae conferre videatur.

At vero, ut hoc quod votis et spe Nostra prosequimur auspi-