388 LITTERAE

- Videlicet scelus est ab obsequio Dei, satisfaciendi hominibus caussa, discedere: nefas Iesu Christi leges, ut pareatur magi- stratibus, perrumpere, aut, per speciem civilis conservandi iuris, iura Ecclesiae migrare. Obedire oportet Deo magis, quam homi- nibus (1). Quodque olim magistratibus non honesta imperantibus Petrus ceterique Apostoli respondere consueverunt, idem sem- per est in caussa simili sine haesitatione respondendum. Nemo civis pace bellove melior, quam christianus sui memor officii", sed perpeti omnia potius, et ipsam malle mortem debet, quam Dei Ecclesiaeve caussam deserere. - Quapropter non habent vim naturamque legum probe perspectam, qui istam in delectu officii constantiam reprehendunt, et ad seditionem aiunt perti- nere. Vulgo cognita et a Nobis ipsis aliquoties explicata loqui- mur. Non est lex, nisi iussio rectae rationis a potestate legitima in bonum commune perlata. Sed vera ac legitima potestas nulla est, nisi a Deo summo principe dominoque omnium proflci- scatur, qui mandare homini in homines imperium solus ipse potest: neque est recta ratio putanda, quae cum veritate dis- sentiat et ratione divina : neque verum bonum, quod summo atque incommutabili bono repugnet, vel a caritate Dei torqueat hominum atque abducat voluntates.- Sanctum igitur christianis est publicae potestatis nomen, in qua divinae maiestatis speciem et imaginem quamdam tum etiam agnoscunt, cum geritur ab in- digno : iusta et debita legum verecundia, non propter vim et minas, sed propter conscientiam officii: non enim dedit nobis Deus spiritum timoris (2). Verum si reipublicae leges aperte dis- crepent cum iure divino, si quam Ecclesiae imponant iniuriam, aut iis, quae sunt de religione, officiis contradicant, vel aucto- ritatem Iesu Christi in pontifice maximo violent, tum vero resi- stere officium est, parere scelus: idque cum ipsius reipublicae iniuria coniunctum, quia peccatur in rempublicam quidquid in religione delinquitur. - Rursus autem apparet quam sit illa seditionis iniusta criminatio : non enim abiicitur principi legum- que latoribus obedientia debita : sed ab eorum voluntate in iis dumtaxat praeceptis disceditur, quorum ferendorum nulla po- testas est, quia cum Dei iniuria feruntur, ideoque vacant iustitia, et quidvis potius sunt quam leges. - Nostis, Venerabiles Fra- tres, hanc esse ipsissimam beati Pauli Apostoli doctrinam : qui

(1) Act. v, 29. (2) II Timoth. i. 7.