LITTERAE 389

cum scripsisse^ ad Titum, monendos christianos principibus et potestatibus subditos esse, dicto obedire, illud statim adiungit, ad omne opus bonum paratos esse ( 1 ) : quo palam fleret, si leges hominum contra sempiternam legem Dei quicquam statuant, rectum esse non parere. Similique ratione princeps Apostolorum iis, qui libertatem praedicandi Evangelii sibi vellent eripere, forti atque excelso animo respondebat, si iustum est in con- spectu Dei, vos potius audire, quam Deum, iudicate : non enim possumus quae vidimus et audivimus non loqui ( 2 ) .

Ambas itaque patrias unumquemque diligere, alteram na- turae, alteram civitatis caelestis, ita tamen ut huius, quam illius habeatur caritas antiquior, nec unquam Dei iuribus iura humana anteponantur, maximum est christianorum officium, itemque velut fons quidam, unde alia officia nascuntur. Sane liberator generis humani de se ipse Ego, inquit, in hoc natus sum et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati (3). Similiter, ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut ac- cendatur? (4) In huius cognitione veritatis, quae mentis est summa perfectio, in caritate divina, quae perficit pari modo vo- luntatem, omnis christianorum est vita ac libertas posita. Qua- rum rerum, veritatis scilicet et caritatis, nobilissimum patrimo- nium, sibi a Iesu Christo commendatum, perpetuo studio vigi- lantiaque conservat ac tuetur Ecclesia.

Sed quam aere adversus Ecclesiam bellum deflagraverit quamque multiplex, vix attinet hoc loco dicere. Quod enim ra- tioni contigit complures res occultas et a natura involutas scien- tiae pervestigatione reperire, easque in vitae usus apte conver- tere, tantos sibi spiritus sumpsere homines, ut iam se putent numen posse imperiumque divinum e communi vita depellere. - Quo errore decepti, transferunt in naturam humanam ere- ptum Deo principatum : a natura petendum omnis veri princi- pium et normam praedicant : ab ea manare, ad eamque esse cuncta religionis officia referenda. Quocirca nihil esse divinitus traditum : non disciplinae morum christianae, non Ecclesiae pa- rendum : nullam huic esse legum ferendarum potestatem, nulla iura; imo nec ullum Ecclesiae dari in reipublicae institutis

(1) Tit. m , 1. (2) Act. iv, 19, 20. (3) Io. xviii , 37. (4) Luc. XII, 49.