4 0 0 MATRIMONII.

iudicialiter agere, ni fallor, duplici ra- t i o n e ; primo penes civilia tribunalia Gal- liae , .quando sententiam sibi infensain protulerunt. Si enim iuxta Anglicanas l eges matrimonium coram iisdem legibus validum era t , non apparet rat io , cur leges civiles Galliae i l lud ratum non ha- buerint. Ex iure enim quod internatio- nale appellant, f irmi haberi solent c o n - tractus in quibusvis locis initi, dummodo •observatae fuerint solemnitates in iisdem locis praescriptae. Ideoque maiori pro- babilitate felicis exitus, potuisset Agnes impedire Laurentio apud eadem tribu- nalia civilia quominus aliam uxorem du- ceret, eumdemque cogere ad damnorum reparationem. Secundo posset apud An- glicana tribunalia intentare iudicium di- vortii, ex culpa Laurentii, qui matrimo- nio ibi contracto non stetit. Haec inquam videntur fuisse opportuniora media ad damna reparanda stante aperta nullitate matrimonii coram Eccles ia , ex clande- stinitatis impedimento: praescindimus autem a iure quo id civilis potestas sibi arroget.

( i) Saepe contingit ut Curiae eccle- siasticae processus conficiant non regu- lares , nec secus poss int: nam ecclesia- stica iurisdictio a Guberniis vel non recognoscitur vel non sust inetur; hinc

si Vicarii generales citationem mittant sive partibus sive testibus ut coram se sistant stato tempore, saepe frustra agunt, quia personae citatae non parent, nec expedit ut censuris cogantur, quia sperni possent. Quin imo cogere interdum non possunt testes ad iurandum id quod ad Iudicis interrogationem tes tantur , vel quia impune renuunt , vel quia obstat lex Gubernii. In eiusmodi ac similibus adiunctis S. Congregatio inspecta tantum rei veritate si ex actis iudiciali ritu non servato confectis satis appareat, SSmum consulit pro facultate ferendi sententiam non obstante irregulari forma actorum; vel identidem rescribit, ut acta proces- sus compleantur, vel suppleantur, data simul peculiari instructione. De qua re passim habentur exempla; neque in no- stris ephemeridibus desunt in causis ma- trimonialibus hactenus adductis.

Contingit etiam non raro, ut pars aut testis qui examini iudiciali s itsubiiciendus longe absit, tunc praxis viget, ut Iudex, qui parat processum, ne alienam iurisdi- ctionem invadere videatur, litteras mittat ad alium ecclesiasticum Iud icem, sub cuius iurisdictione persona examinanda degi t , i l lum exorans , ut velit examini iudiciali coram se subiicere personam illam iuxta interrogatoria, quae con-

VII. Denique colliges, distingui omnino debere acta proces- sus, quae ad ferendam iudicialem sententiam fieri debent , ab actis illis, quae , non servata substantiali saltem canonica for- ma, f iunt.

VIII. Acta enim processus Ordinarius tamquam Iudex iuris- dictione praeditus ord itur ad sententiam ex iisdem actis et probatis emittendam, qua emissa plures iuridicos parit effectus.

IX. E contra acta secundi generis idonea ex sese non esse ad constituendam iudicii telam cui sententia iudicialis innitatur: parere enim possunt dumtaxat privatam rei cognitionem, iuxta quam si sententia iudicialis feratur , ex ss- canonum censura, irrita est (1). --