SUPER EXPENSIS. 4-17

(1) Ex quo fit, ut SS. Congregatio- nes , rationem non reddant suarum Re- solutionum , quam articulàtim reddere debent caetera tribunalia, atque osten- dere motiva ex praestituto processu de- prompta, quae iudicialis sententiae veluti formam constituunt. Namque SS. Congre- gat, sive decernant super iuris observan- tia, sive ius interpretentur, id nomine Romani Pontificis, qui supra canones est, faciunt: ideoque in causis iudicandis, et •quaestionibus dirimendis quamvis ad tru- tinam easdem revocent per causae cogni- tionem et discussionem, quae saepe bre- vis non est-, easdem tamen non decet, et saepe neque esset opportunum ad pertina- ciam litigantium coercendam, vel ad mo- lestas petitiones reprimendas, articula- tam reddere rationem , quemadmodum reddere debent quae ut mera tribunalia iudicant.

(2) Inter controversias quae SS. Con- gregationibus dirimendae deferuntur , •quaedam, vel ex causae indole, seu po- tius ex Partium litigantium contentione, oiaiori procedendi rigore et forensi stre- pitu ventilantur; quando scilicet Partes litigantes curiales Procuratores statuunt, «qui tamquam domini litis agunt, et per •electos Causidicos causa disceptatur. Tum praemittitur formalis ctoatio Procurato- rum ad dubium vel dubia concinnanda, super quibus deinde disputari debeat. Non raro autem contingit, ut in ipsis statuen- dis dubiorum formulis Procuratores inter se disputem, et non conveniant; tum huiusmodi formulae ex officio compo- nuntur, habita huius dissensus ratione

in propositione causae coram quafibet S. C. Post haec determinatur tempus, quo causa disceptanda coram S. C. pro- ponatur. Interim statuti Causidici allega- tiones suas cum summariis quae docu- menta, vel acta processus continent, pa- rant , ac typis t radunt ; ac plura alia observantur, quae longissimam exigerent expositionem, si omnia heic articulatim referri deberent.

Contra causae, quae sine hoc or- dinis rigore ventilantur, dicuntur per- tractari oeconomice, noti quatenus ordo non servetur; namque unaquaeque Sa- cra Congregatio proprium procedendi ordinem habet, quem fidelissime servat, sed quia siue iudiciali strepitu, sine Partium expensis causa procedit, omni- bus ex officio peractis. Quibus in casibus SS. Congregationes rogant Ordinarios, ut processum conficiant, si de re agatur, quae formali processu indigeat, vel ut referant, et certiores faciant ipsas SS. CC. super iis, quae Partes exponunt: votum eorumdem Ordinariorum, aliorumve Su- periorum exquirunt, et alia huiusmodi, ut ad sufficientem rei cognitionem pos- sint devenire: ac deinde, si opus s i t , vota etiam suorum.Consultorum audiunt; secus ex officio in facto exponendo ob- servationes facti et iuris breviter expo- nuntur. Deinde Sacrae Congregationes rei veritate inspecta causaque disceptata iudicant; vel secundum iustitiae et ae- quitatis rationem, pro rei de qua agitur natura , disponunt, prout iuxta eius io- sti Ultionem frequentius usuvenit i n S . C . Episc, et Reg.

Acta, tom. II, fase. XIX. 27

II. Ipsae enim, tamquam administratrices et tutrices rerum et personarum, agunt nomine Summi Pontificis speciali modo, iuxta speciales facultates eisdem a RR. Pontificibus tributas (1).

III. Controversias, quae apud eas dirimuntur, alias dici iuris ordine servato ventilari, alias oeconomice pertractari (2).