434 EPISTOLA

nefarie contemnere ; nihil tam miserum, quam summorum Pontificum memoriam ab italis hominibus indigne violari.

Ea quae Pontifices Romani pro salute Italiae gesserunt, orbis terrae testimonio iudicioque comprobantur , ita ut nihil s i t , quod nomini Decessorum Nostrorum metuamus ab aequis et prudentibus viris. Verumtamen Nos in criminationibus, de quibus loquimur, valde commovit primum rei indignitas per se : deinde multitudinis minus eruditae periculum, quae facilius decipi et in errorem impelli potest.

Et sane magnus futurus est error, si in re iudicanda sex ante saeculis gesta non ab his temporibus moribusque nostris cogitatio avocetur. Respicere quippe opus est ad instituta et leges eius tem- poris, maxime vero ius gentium, quo tunc viveretur, repetere. Ex- ploratam est, quaecumque demum illius iuris origo et indoles exti- terit, temporibus illis plurimum in rebus etiam civilibus auctorita- tem Romanorum Pontificum valuisse, idque non modo non repugnan- tibus, sed consentientibus libentibusque principibus et populis. Cum- que optabile videretur Vicarii Iesu Christi patrocinium , non raro usu veniebat, praesertim in I ta l ia , ut ad eum velut ad parentem publicum confugerent civitates, eidemque sese in fidem sponte sua traderent et commendarent. Domina animorum religione, Apostolica Sedes perinde habebatur ac propugnaculum iustitiae, et infirmiorum tutela adversus iniurias potentiorum. Et hoc quidem cum magna utilitate communi : hac enim ratione factum est, ut, Pontificibus au- ctoribus, diremptae saepe sint controversiae, sedati tumultus^ sub- latae discordiae, bella composita. - In hoc tamen magisterio popu- lorum ac pene dictatura, nemo Romanos Pontifices iure coarguet im- perii sui vel opes augere, vel fines proferre voluisse. Omnem pote- statem suam illuc semper converterunt ut civitatibus prodessent i nec semel ipsorum opera et auspiciis Italia impetravit, ut vel ex- ternorum hostium propulsarentur incursiones, vel domesticorum ad- versariorum turbulentia ambitio frangeretur. Quam ad rem sapienter et opportune, Venerabiles Fratres et Dilecti Filii, commemorati a Vobis sunt Gregorius VII, Alexander I I I , Innocentius I I I , Grego- rius IX, Innocentius IV Decessores Nostri, qui exterarum gentium dominationem, rebus italicis saepius imminentem, prudentia et forti- tudine summa prohibuerunt.

Quod ad Siciliam vestram pertinet, fidei et pietati eius in hanc Apostolicam Sedem paterna benevolentia Pontificum mutue cumu- l a t e l e respondit. Revera ipsorum consilii vigilantiaeque non me-