OOMEÑ. 437

%etudo tum rationi congruere videtur, tum etiam primi- genio Romano iuri, tum vigentibus Tridentini Concilii san- ctionibus. Rationi quidem; quia superfluae probationes me- rito reiiciuntur, etiamsi quis suo sumptu et periculo eas producturus sit, quum reipublicae intersit, lites quam citius finiri. « Etenim aliter (Rota Recent. 446 n. 6 p. 1) non solum consumuntur familiae in expensis et iurgiis; verum etiam in illis distenti publicis muneribus vacare et aliorum hominum commodo deservire prohibentur. » Praeterquamquod qui effraenata producendorum testium licentia abutuntur sus- pecti sunt quasi de veritate suae causae parum confidentes.

Romano etiam iuri consona est; quia quamvis lege Ser- vilia Repetundarum liceret 120 hominibus testimonium af- ferre; tamen iuxta Gonzalez cit. loc. lege Manilia cap. 5 cautum erat: « Cum curator hac lege non erit, tunc qui- cumque Magistratus in nova colonia, municipio, praefectura, foro, conciliábulo, iuri dicundo praeerit, eius Magistratus de ea re iurisdictio, iudicisque datio, addictio, quaestio, inque eam rem is, qui hac lege iudicium dederit, testibus publice dumtaxat in res singulas decem denunciandi potestatem fa- cito. » Et similiter Praetor edicto suo ita monuerat: « Quanti ea erit, tantae pecuniae iudicium recuperatorum dabo, te- xtibusque publice dumtaxat decem denunciandi potestatem faciam. »

Ac demum Tridentinis praescriptionibus omnino confor- mis. « Admonet, namque, S. Synodus, in sess. 25 cap. 10 » De reform, tam Ordinarios quam alios quoscumque iudices » ut terminandis causis, quanta fieri poterit brevitate, stu- » deant, ac litigatorum artibus seu in litis contestatione seu » alia parte iudicii differenda modis omnibus aut termini » praefixione aut competenti alia ratione occurrant. »

Quibus stantibus, haud redarguendus videtur iudex de- legatus, si auditis duodeviginti testibus, novos induci non permisit, concurrentibus praesertim, ultra rationem iuridi- cam, aliis in facto circumstantiis in interlocutoria sententia consideratis et profecto non aspernabilibus.