Albert the Great, Summa Theologiae

Dicit autem Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV cap. Hic non est praetereundum: " Nam voluntas Dei quod voluntas beneplaciti est, quae vere ac proprie dicitur voluntas, quae in ipso Deo est, et ipsius essentia est, et haec una est, nec multipli- citatem recipit, nec mutabilitatem, quae

inexpleta esse non potest. "

Idem videtur dicere Magister Hugo in suis Sententiis.

Et contra hoc objicitur.

1. Videtur enim voluntas beneplaciti multiplicitatem accipere sicut voluntas signi: voluntas enim distinguitur secundum volita: multa autem vult Deus voluntate beneplaciti: ergo voluntas beneplaciti distinguitur secundum volita: ergo habet multiplicitatem,

2. Adhuc, Ad Roman, xii, 2: Ut probetis quae sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta. Hoc dicit Magister in praeinducta auctoritate dicere Apostolum de voluntate beneplaciti. Tres ergo istae differentiae cum non conveniant voluntati, nisi in relatione ad volita diversa, non conveniunt voluntati uno modo significatae, sed multipliciter: ergo voluntas beneplaciti est multiplex.

3. Adhuc, Scientia Dei distinguitur secundum modos scibilium, ut quaedam dicatur scientia simplicis notitiae, quaedam notitia beneplaciti, quaedam scientia, quaedam praescientia, quaedam providentia, quaedam dispositio, quaedam praedestinatio, quaedam reprobatio: ergo a simili etiam voluntas beneplaciti multipliciter debet dici secundum volita et conditiones volitorum.

4. Adhuc, Videtur, quod etiam possit mutari. Dicit enim Gregorius super illud Isaiae, xxxviii, 1: Dispone domui tuae, etc. " Mutat Deus sententiam, et non consilium . " Sententia autem est expressa et definitiva ex allegatis judicis voluntas. Ergo mutata sententia mutatur voluntas: ergo videtur, quod voluntas Dei beneplaciti mutabilitatem recipit et multiplicitatem.

Solutio. Dicendum cum Augustino , quod voluntas Dei nec recipit multiplici- tatem, nec mutabilitatem,. Et hujus causa est, quod voluntas Dei ex parte volentis substantia divina est: et ideo ex parte volentis unum est quod non potest multiplicari: et illud unum invariabile est, et ideo mutari non potest. Ex parte autem voliti unus finis est propter quem vult Deus quidquid vult, et hic est ipse Deus et bonitas sua et justitia: et hunc finem, et non aliud vult Deus in omnibus volitis: et cum hoc iterum unum et invariabile sit, ex parte ipsius non potest recipere multiplicitatem vel mutabilitatem. Omnia alia circumstant voluntatem et non sunt ab ipsa: et ideo nec multiplicitatem nec mutabilitatem recipit ab eis.

Unde ad primum dicendum, quod voluntas non distinguitur secundum volita, nisi illa sola quae movetur specie voliti et dependet ad volitum: talis autem non est voluntas Dei: ad illam enim dependet volitum, et non e converso.

Ad aliud dicendum, quod istae tres differentiae dicuntur de divina voluntate secundum effectum: quia scilicet facit a nobis probari bonum praecepti, et beneplacens consilii, et perfectum supererogationis: vel. quia quietat nostram voluntatem in sua secundum conjunctionem boni, quod totum et solum est animae bonum: et secundum conjunctionem dulcis fruibilis, quo, sicut dicit Augustinus in libro X de Trinitate , voluntas delectata quiescit. Et haec est voluntas beneplacens. Placitum enim idem est quod pascens voluntas, quando scilicet voluntas se pascit in dulcedine voliti. Perfectum autem est, cui nihil deest, et facit probari voluntatem Dei perfectam secundum conjunctionem nostrae voluntatis ab bonum summum, quod omnium bonorum congregatione perfectum est, et cui nihil deest. Et ideo haec non multiplicant voluntatem, sicut causa in substantia non

multiplicatur per effectus, et praecipue causa voluntaria quae ab effectu est separata.

Ad aliud dicendum, quod non est simile de scientia et voluntate: quia scientia sub differentia speciei et formae et exemplaris et privationis et habitus res respicit: et ideo multiplicitatem recipit in nomine secundum differentias scitorum. Voluntas autem volitum non respicit, nisi sub una simplici differentia boni: omne enim quod vult, bonum est, et ad summum bonum ordinatum.

Ad aliud dicendum, quod voluntas Dei nullo modo mutatur.

Et quod Gregorius dicit, quod mutat sententiam, vocat sententiam propheticam enuntiationem, sicut nos dicimus, haec est sententia libri vel lectionis, et non vocat sententiam definitionem aeternae voluntatis: illam enim vocat consilium. Prophetica autem enuntiatio concernit causas inferiores: quia per respectum ad illas fit enuntiatio. Et ideo necesse est, quod illis mutatis, mutetur sententia, sed non aeterna definitio.

QUAESTIO INCIDENS.

Utrum voluntas antecedens et consequens sit in Deo ?

Juxta hoc quod quaeritur de verbo Damasceni in secundo libro de Fide orthodoxa, qui videtur distinguere voluntatem beneplaciti, dicens sic: " Oportet scire, quod voluntate antecedente vult Deus omnes homines salvos fieri. Non enim ad puniendum plasmavit nos, sed ad participationem bonitatis suae ut bonus. Peccantes autem, vult puniri ut justus . " Et distinguit voluntatem in antecedentem et consequentem. Antecedens, ut dicit, est acceptio ex ipso Deo existens, et non ex nobis. Consequens est concessio ex nostra causa existens. Et hanc subdividit in dispensativam, sive eruditivam ad salutem, qua scilicet vult et concedit bonos puniri, ut Job: et desperativam, qua scilicet vult damnandos puniri ad finalem perditionem.

Adhuc, Damascenus, ibidem, dicit sic: " Voluntas consequens est eorum quae non sunt in nobis. Eorum: autem quae sunt in nobis, id est, in potestate nostri arbitrii, quae quidem sunt bona antecedenter, vult et acceptat, hoc est, vult voluntate antecedente. Quae vero sunt perniciosa et mala, nec antecedent consequenter vult. "

De his verbis objicitur.

1. Videtur enim, cum in divina voluntate beneplaciti non sit prius et posterius, quod non convenienter dividitur in voluntatem antecedentem et consequentem.

2. Adhuc, Quae est ratio, quod voluntas antecedens est eorum qua? non sunt in nobis, voluntas autem, consequens est eorum quae sunt in nobis ? Ad hoc enim videtur contradicere statim. Post pauca enim subdit: " Voluntas consequens est eorum quae non sunt in nobis.

3. Adhuc, Cum voluntas tam antecedens quam consequens respectu boni quod Deus causat in nobis, et hoc bo- num secundum rationem intelligendi sit ante voluntatem, videtur quod utraque sit consequens et nulla antecedens.

4. Adhuc dubitatur de hoc quod dicit, quod " mala quae in nobis sunt, nec antecedenter vult, nec consequenter. " Hoc enim videtur contrarium Augustino in Enchiridion, qui dicit sic: " Nihil fit, sive bonum, sive malum, quod Omnipotens fieri non velit . " Ergo Deus vult malum. Si ergo bona est divisio Damasceni, tunc vult voluntate antecedente vel consequente: et ita falsum videtur quod dixit, quod mala quae sunt in nobis, nec vult antecedenter, nec consequenter.

Solutio, Dicendum, quod bona est divisio Damasceni, sed non facit in voluntate duplicitatem, sed in volitis, et in relatione volitorum ad voluntatem: et ideo remanet simplex voluntas beneplaciti. ei dicitur antecedens et consequens, non quia prius et posterius sint in ipsa voluntate beneplaciti, sed quia bonum quod respicit voluntas, antecedenter et consequenter se habet in nobis. Antecedens enim est respectu conditionis naturae ad salutem: quia scilicet naturam fecit rationalem, quae bonum salutis meritorium posset agnoscere, agnitum amare, amatum per merita quaerere et invenire, invento autem frui et beatificari: hoc enim non est ex nobis, sed ex suiipsius concessione fecit in rationali natura. Et quia bonum illius ordinis vult voluntate beneplaciti, et bonum illius ordinis nihil antecedit in nobis, sed ex sui solius liberali concessione accepimus, ideo respectu illius est voluntas antecedens. Et quia hic ordo est ad salutem et nulli negatus, ideo dicitur, quod voluntate antecedente vult omnes homines salvos fieri. Consequens autem est voluntas boni quae est in ordine meriti, ad retributionem, sive beatitudinis, sive damnationis. Et quia bonum talis ordinis est in usu liberi arbitrii: quia usus aliquando bonus est et

tunc respicitur a divina voluntate, eo quod causa ejus est divina voluntas: aliquando malus est, et tunc non respicitur a divina voluntate, licet poena ejus et condemnatio (secundum quod justitiae opus est) respicitur a voluntate divina: hoc enim modo in ordine illo justum est, et (sicut dicit Augustinus) omne quod justum est, bonum est: ideo respectu ordinis illius qui est meriti ad retributionem, est voluntas consequens: respectu enim ordinis illius voluntas beneplaciti est, quae dicitur concessio ex nostra causa: quia meritum illud secundum quod in usu liberi arbitrii est, in nobis est, licet praemium retributum secundum quod retributum est, non sit in nobis, sed in ipso.

Per hoc patet solutio ad primum: prius enim et posterius, respectu quorum dicitur voluntas antecedens et voluntas consequens, non sunt in ipsa divina voluntate, sed sunt in nobis. Ordo enim conditionis naturae ad salutem, antecedit ordinem meriti vel demeriti ad retributionem.

Ad aliud dicendum, quod jam patet ratio: bonum enim conditionis naturae ad salutem, non est in nobis: bonum autem ordinis meriti ad retributionem, aliquo modo est in nobis, Et quod dicit, quod consequens est eorum quae non sunt in nobis, non dicit propter meritum, sed propter retributionem, quae hoc modo quo retributio est, non est in nobis, sed in ipso. Et hoc est quod dicunt antiqui duobus versibus:

Quidquid habes meriti, praeventrix gratia donat. Nil Deus in nobis praeter suae dona coronat.

An aliud dicendum, quod hoc teneret si. voluntas Dei causaretur vel moveretur a bono sicut voluntas hominis: nunc autem e converso est, quod voluntas Dei causa boni est: et ideo voluntas boni antecedentis in nobis dicitur antecedens, et voluntas boni consequentis in nobis dicitur consequens.

Ad ultimum dicendum, quod nihil fit nisi velit Deus jubendo, vel permittendo: sed mala quae permittit fieri, nec vult antecedenter, nec consequenter, sed signo permissionis: quia scilicet ex causa rationabili permittit fierit ea quando non impedit, sicut in praehabitis determinatum est.

ARTICULI SEC UNDI