▾
Thomas Aquinas, In I Sententiarum – In Libros Sententiarum
⎗←→⎘
▾
Utrum quidquid olim deus scivit, modo sciat.
Quinto quaeritur, utrum quidquid deus sciverit olim, modo sciat. Et videtur quod sic. Scientia enim dei, ut supra habitum est, est invariabilis.
Sed omnis scientia quae desinit esse alicujus cujus prius fuerat, variatur. Ergo videtur quod quidquid deus olim scivit, modo sciat.
Praeterea, omne scitum a deo, aut accipitur ut res quaedam, aut ut enuntiabile significans esse rem. Sed quamcumque rem deus scivit modo scit; quia una et eadem res est quae modo est praesens et prius fuit futura et cras erit praeterita; et similiter videtur esse una veritas, quia veritas enuntiabilis reducitur ad veritatem rei sicut ad causam. Ergo videtur quod quidquid deus olim scivit, modo sciat, sive sit res, sive enuntiabile.
Praeterea, consignificatio se habet propinquis ad dictionem quam ad orationem. Sed diversus modus significandi non impedit unitatem nominis; unde dicitur a grammaticis: albus, alba, album esse unum nomen, et sic de aliis. Cum ergo haec enuntiabilia, socratem currere et cucurrisse, ad unum instans relata, in diversis temporibus prolata, non differant nisi per diversam consignificationem temporis, videtur quod sit unum enuntiabile; et sic idem quod prius.
Praeterea, aut unitas temporis pertinet ad unitatem enuntiabilis, aut non. Si pertinet ad unitatem enuntiabilis, ergo cum dicta enuntiabilia referantur ad unum tempus, videtur quod sit unum enuntiabile. Si autem non pertinet, ergo cum dicta enuntiabilia non distinguantur nisi per diversam consignificationem temporis, videtur quod sint unum enuntiabile.
Praeterea, enuntiabile etiam res quaedam est rationis. Sed quamcumque rem deus scivit, scit.
Ergo ex hoc etiam videtur sequi quod quodcumque enuntiabile deus scivit, scit.
Sed contra, omne scitum a deo est verum.
Sed quondam verum erat christum esse moriturum.
Ergo fuit scitum a deo.
Item, quidquid est scitum a deo est verum.
Ergo cum modo non sit verum christum esse moriturum, non est scitum a deo. Non ergo quidquid deus scivit, scit.
Si dicas, quod in processu est figura dictionis, quia mutatur quid in quando, contra: ista solutione posita, remanet eadem difficultas: quia mutabitur propositio et dicetur: non quodcumque enuntiabile deus scivit, scit, ut conclusum est. Sed enuntiabile est aliquod scitum. Ergo non quidquid deus scivit, scit.
Respondeo dicendum, quod, sicut supra dictum est, dist. 38, quaest. 1, art. 3, scientia dei non tantum est rerum, sed etiam enuntiabilium.
Si ergo scientia dei referatur ad res, sic nulli dubium est quin omnem rem quam deus scivit, sciat; et sic optime procedit solutio magistri in littera.
Una enim et eadem res est quae significatur cum diversis temporibus profertur: socrates currit et cucurrit; scilicet cursus socratis. Si autem referatur ad enuntiabilia, tunc super hoc fuit duplex opinio.
Quidam enim dixerunt, quod ad unitatem rei significatae sequitur unitas enuntiabilis, quamvis etiam cum diversa consignificatione temporis proferatur; et secundum hoc sequitur quod enuntiabile quod semel est verum, semper fuit et est verum; et ita quod semel est scitum a deo, semper erit scitum ab eo. Sed ista positio expresse contrariatur dictis philosophi in praedicamentis qui dicit, quod eadem propositio, scilicet socrates sedet, quae prius erat vera, socrate sedente, eodem surgente efficitur falsa.
Et praeterea si ab unitate rei enuntiabile haberet unitatem, eadem ratione ex diversitate haberet diversitatem; et ita hoc enuntiabile, socratem currere, diversis temporibus prolatum, non esset unum, nec aliquod nomen significans diversas res unum esset; et sic periret tam aequivocatio quam univocatio, quarum utraque requirit unitatem nominis quod pluribus convenit. Unde ab omnibus modernis conceditur, quod sunt duo diversa enuntiabilia, socratem currere et cucurrisse, etiam si ad eumdem cursum referantur. Et secundum hoc distinguendum est de enuntiabili. Quia vel potest sumi inquantum est res quaedam rationis quasi materialiter; et sic quodcumque enuntiabile scivit, scit: semper enim scit hoc enuntiabile, socratem currere, habere talem naturam et tales partes. Vel potest sumi significative, prout per ipsum designatur esse rei cum suis conditionibus quae dantur intelligi ex consignificatione verbi; et sic non quodcumque enuntiabile deus scivit, scit. Scivit enim hoc enuntiabile esse verum, christum crucifigi, cum crucifigebatur; sed non scit modo esse verum, sed fuisse verum.
Ad primum ergo dicendum, quod hoc non contingit ex aliqua mutatione facta circa scientiam dei, sed circa rem ipsam. Sicut enim cum dicimus, deus praescivit christum moriturum, designatur respectus ad futurum, unde quando desinit esse futurum, deus jam non praescit illud, nulla tamen mutatione in ejus praescientia facta; ita etiam cum dicitur, deus scivit christum morituram, designatur respectus futuri in participio. Unde re in praeteritum transeunte, non manet idem respectus, quo remoto, deus nescit rem sub tali respectu esse.
Unde non variatur ejus scientia qui uno intuitu omnia conspicit, sed variatur respectus in natura rei. Contingit enim, ut supra dictum est, dist. 36 qu. 1, art. 3, quod in relativis praedicationibus fiat mutatio altero extremorum mutato, altero invariabili manente.
Ad secundum dicendum, quod quamvis veritas enuntiabilis causetur ab esse rei, non tamen oportet quod propter unitatem rei enuntiabile unitatem habeat, sed veritatem. Unitatem autem habet et diversitatem ex his ex quibus essentialiter constituitur, scilicet ex partibus suis; unde cum diversae sint partes horum enuntiabilium, socratem currere et cucurrisse, diversa sunt enuntiabilia.
Ad tertium dicendum, quod diversus modus significandi facit etiam diversum nomen; sed quod dicatur idem nomen a grammatico, hoc non est quia simpliciter sit unum, cum sint plures voces, albus, alba, album, et multiplicato genere, quod est vox, necesse sit multiplicari speciem, quod est nomen; unde ubi multae voces et multa nomina; sed dicuntur unum nomen quia pertinent ad idem condeclinium.
Ad quartum dicendum, quod tempus significatum est extra essentiam enuntiabilis; et ideo ab eo enuntiabile non concipit unitatem vel diversitatem sed a tempore consignificato: quia propter diversam consignificationem temporis sunt diversae terminationes verborum et diversae voces; unde et diversa enuntiabilia.
Ad quintum dicendum, quod accipiendo enuntiabile ut est res quaedam, sic procedit argumentatio; sed sic non est ad propositum.
Sed hoc frivolum est. Hoc pro tanto dicit quod nimis est exorta expositio ut dicatur illos esse dignos gratia quia non sunt ita indigni ut alii.
Sicut antiqui patres crediderunt, christum nasciturum et moriturum, nos autem credimus eum natum et mortuum. Diversitas enuntiabilis non impedit unitatem rei creditae: quia vel objectum fidei est res et non enuntiabile, ut quidam dicunt, vel enuntiabile, secundum quod abstrahit ab omni differentia temporis; et tempus determinatum non est de substantia fidei, sed fidei advenit, secundum quod determinatur per doctrinam, prout fides ex auditu est.