PARTICULA II.

Utrum in omni opere Dei sit misericordia et veritas ?

Secundo quaeritur, Utrum in omni opere Dei sit misericordia e veritas, sicut in Psalmo xxiv, 10, dicitur I Universae viae Domini, misericordia ei veritas.

Et quia multa sunt opera Dei, creationis scilicet, et recreationis, et retributionis: et illud est multiplex: est enim retributio qua retribuuntur bona bonis et mala malis, et utrumque temporaliter et aeternaliter. Quaeritur ergo de omnibus his, qualiter misericordia et veritas, sive justitia sit in omnibus his ?

1. In opere enim creationis nec justitia videtur esse, nec misericordia: non enim ibi est justitia quae sit retributio pro meritis: quia ante creationem nullum meritum est. Nec potest ibi esse justitia quae sit impletio promissorum: nihil enim promissum fuit de hoc: nec erat cui promitteretur ante creationem. Nec potest esse misericordia: quia misericordia est respectu miseriae, ut dicit Gregorius: non ens autem simpliciter non ponit miseriam. Cum ergo creatio sit ex simpliciter non ente, in ipsa non est miseria: ergo nec misericordia.

2. Similiter, In opere recreationis non videntur esse haec duo. Ad Titum, iii, 5: Non ex operibus justitiae quae fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit.

3. Adhuc, Gentibus per opus incarnationis subventum est: et nulla fuit justitia: quia nec promissum Gentibus: ergo videtur, quod non in omni opere sit misericordia et justitia. 4. Adhuc, Apostolus, ad Romanos, xv, 8 et 9: Dico Christum Jesum ministrum fuisse circumcisionis propter veritatem Dei, ad confirmandas promissiones patrum: Gentes autem super misericordia honorare Deum. Justitia ergo et misericordia potest esse respectu Judaeorum: iustitia in hoc quod promissum exhibebatur, misericordia in hoc quod liberaliter promittebatur ex compassione quam habuit ad perditos: sed Gentibus nihil debebatur ex justitia, sed totum ex misericordia.

5. Adhuc, In opere electionis non videtur esse justitia et misericordia. Malach, i, 2 et 3: Dilexi Jacob, Esau autem odio habui: Non apparet justitia quare unum elegit et alterum reprobavit: nec est aequa, quae in duobus aequalibus miseris misericordia in uno relevat miseriam, in altero non. Constat autem si Deus habeat misericordiam, quod aequam habet et uniformem.

6. Adhuc, Quaeritur de hoc, quod Deus in vita ista multa bona praestat peccatoribus: in quo opere licet resplendeat magna misericordia, nulla tamen videtur esse justitia: quia peccator nullo bono dignus est, etiam pane quo vescitur, ut dicit Augustinus.

7. Adhuc, Justificatio impii opus Dei est: et in hoc nulla videtur esse justitia: peccata enim quae fecit impius, non. merentur justificationem, sed damnationem. Isa. iii, 11: Vae impio in malum ! retributio enim manuum ejus fiet ei.

8. Adhuc, De glorificatione beatorum in caelis quaeritur, qualiter sit ibi misericordia? Super illud enim Psalmi xxxii, 5: Misericordia Domini plena est terra, dicit Glossa, quod " terra in qua abundat miseria, plena est misericordia. Caelum autem non habet miseriam, et ideo nec misericordiam. "

9. Adhuc, Punitio opus est Dei: et in punitione quae punit parvulos non baptizatos, non videtur esse aliqua justitia, nec aliqua misericordia: punit enim non pro culpa propria: et hoc non videtur esse justitia.

10. Adhuc, Punit eos carentia visionis Dei, nihil relaxans de ea, nec quantum ad quantitatem intensivam, nec quantum ad durationem: quia in aeternum punit: ergo videtur, quod sine misericordia.

11. Adhuc, Augustinus dicit, quod carentia Dei visionis est maxima paena, sicut in visione Dei maxima gloria: et sicut ex visione Dei est maxima delectatio, ita ex carentia visionis Dei maxima tristitia: peccatum autem originale minima differentia peccati est: ergo por minimo peccato Deus punit parvulos maxima paena: et hoc Injuria et maxima immisericordia videtur esse.

12. Adhuc, Quaeritur de aeterna paena, qua punit peccatores in inferno, utrum ibi sit misericordia et justitia? Dicitur enim, Apocal xviii, 7: Quantum glorificavit, se et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Ergo quemlibet tantum punit, quantum meruit: sed hoc est justitiae et non misericordiae: ergo in opere unitionis non sunt simul misericordia et justitia.

13. Adhuc, Matth. vii, 2: In qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis. Hoc iterum est justitiae, et non misericordiae.

ii. Adime, Isa. xxvii, 8: In mensura contra mensuram, cum abjecta fuerit, judicabis cam. Et hoc iterum justitiae est, et non misericordiae.

15. Adhuc, Apocal, xviii, 6: Reddite illi sicut et ipsa reddidit vobis, et duplicate duplicia secundum opera ejus : in poculo quo miscuit, scilicet vobis, miscete illi duplum. Isa. xl, 2: Suscepit de manu Domini duplicia pro omnibus peccatis suis. Hoc videtur esse severitatis et non misericordiae.

16. Adhuc, in punitione peccatoris in inferno constat, quod culpa temporalis est, et paena aeterna: et hoc videtur esse nec justitiae, nec misericordiae.

17. Adhuc, De paena temporali quaeritur, et maxime de beato Job, qui de se dicit, xvii, 2: Non peccavi, et in amaritudinibus moratur oculus meus. Et, Job, vi, 2 et 3: Utinam appenderentur peccata mea quibus iram merui, et calamitas quam patior, in statera ! Quasi arena maris haec gravior appareret. Puni re autem plus quam meruit, nec justitia est, nec misericordia. Ergo in punitione beati Job nec justitia, nec misericordia servata est: et sic in omni opere Domini non sunt misericordia et justitia.

18. Adhuc, Ezechiel, xviii, 20: Filius non portabit iniquitatem patris, et pater

non portabit iniquitatem filii. Ibidem dicit: Anima quae peccaverit, ipsa morietur. Et propter hoc dicit aequas esse vias suas . Et tunc quaeritur. Qua justitia et qua misericordia punitus sit Chanaan puer pro Cham patre suo ? Item, Qua justitia punitus sit totus populus pro furto solus Achan ? Et iterum, Qua misericordia et justitia factum est quod dicitur, Exodi, xxxii, passim, ubi dicitur, quod pro vitulo conflatili quem fecit Aaron, populus punitus est morte, Aaron autem tantum redargutus ?

Solutio. Dicendum, quod misericordia et justitia multipliciter dicuntur. Est enim justitia. Dei, et justitia hominis.

justitia hominis rectitudo est: rectitudo autem est generalis et specialis. De recto generali dicit Plato, quod rectum est quod undique adaequatur recto: rectum autem inflexibile a rectitudine. Justitia Dei est in praeceptis, in mandatis, et legibus divinis. Psal, xviii, 9: Justitiae Domini rectae, laetificantes corda. Esa. xxvi, 7: Semita justi recta est, rectus callis justi ad ambulandum. Et quando homo adaequatur his officio cordis, oris, et operis, tunc justus est justitia generali. Spiritualis autem justitia est rectitudo adaequata recto in aequali, quod rectum positum est Inter plus in lucro et minus in damno, in communicandis et distribuendis. In communicandis secundum medietatem arithmeticam, quod recta aestimatio est valoris rei nec plus nec minus. In distribuendis est aequale secundum medietatem geometricam: quod aestimatio recta est partis proportionalis quae ex dignitate debetur personae. Propter quod dicit Tullius in finae primae Rethoricae, quod " justitia est, quae reddit unicuique quod suum est, propria dignitate personae servata. "

Similiter misericordia hominis multipliciter dicitur, generaliter scilicet, et specialiter. Generaliter dicitur misericors, qui superabundantia pietatis et benevolentiae, et clementiae per cordis affectum fluit ad omnes. Specialiter autem misericors dicitur, qui. alienam miseriam corporalem vel spiritualem per compassionem facit suam. Et illa minima sine passione non est: quia qui compatitur, patitur. Et his modis nec misericordia, nec justitia sunt in Deo: quia Deus non habet cui adaequatur secundum rectitudinem, nec in Deum cadit passio vel aequalitas passibilis inferens vel illata: quia talis, ut dicit Aspasius, sine motu et mutatione non est: cum Deus immutabilis sit, sicut in praehabitis quaestione de immutabilitate dictum est.

Justitia autem Dei dicitur multipliciter, summa scilicet, media, et infima. Summa est, quam describit Anselmus in Prosologio diceris quod " justitia Dei est rectitudo decentiae divinae bonitatis . " Decet enim summum bonum ut omni effectu bonum sit, et quod bonitas sua fluat in omnia, ut dicit Dionysius: et hoc est sibi rectum et justum, et ex decentia quodammodo debitum: unde sic non tantum fluit in bonos, sed etiam in malos. Et sicut dictum est de bonitate, ita est justitia sapientiae, rectitudo scilicet, et decentiae qua omne justum est et rectum, et ex decentia debitum divinae sapientiae, qua justum efficitur, quod omne quod disposuit sapientia Dei, fiat: et omne quod praeordinavit providentia, perducatur ad effectum. Et ita est justitia voluntas, qua rectum et quodammodo debitum est, quod omne quod vult, faciat in omni creatura: aliter enim infirma et vana esset voluntas Dei. Haec est igitur summa justitia, ex qua omnis alia justitia profecta est. Media autem justitia est, quae est rectitudo respectus hujus justitiae ad rectitudinem creaturae, et praecipue in homine et in Angelo, ut scilicet haec justitia divina respiciens triplex rectum in homine vel creatura, scilicet

unum generale, et duplex speciale, reddit unicuique quod meruit. Et haec justitia est redditio secundum exigentiam meritorum. Infima justitia est, quae est in judicio, sicut dicitur, quod de malis fit justitia quando plectuntur: et haec est severitas juris et sententiae.

Similiter misericordia Dei dicitur multipliciter, summa scilicet, media, et infima. Summa est superabundantia bonitatis et pietatis, diffundens se in omne quod est. Et haec est misericordia de qua dicitur, Jacobi, ii, 13: Superexaltat autem misericordia judicium. Et ex ista oritur justitia, quae dicitur decentia divinae bonitatis: quia ex hoc quod superabundat pietate et bonitate, decens est, quod fiat omne quod bonitati suae congruat. Media misericordia est, qua etsi non compatitur, alienam tamen sublevat miseriam: haec enim congruit, superfluenti bonitati et pietati. Joel, ii, 13: Benignus et misericors, es, patiens et multae misericordiae, et praestabilis super malitia. Infimus gradus misericordiae est, misereri misericordia relaxante, et non liberante, ut dicit Chrysostomus. Et ex hac oritur justitia, quae est nullum punire tantum quantum meruit, sed quemlibet punire citra condignum. Misericordia autem quae est ex compassione, non cadit in Deum, ut dictum est, sed illa tantum quae est in actu, quae miseratio proprie vocatur. Thren, iii, 22: Misericordiae Domini, quia non sumus consumpti. Et quid vocet misericordiam subdit: Quia non defecerunt miserationes ejus. Ac si dicat: Actuales sublevationes miseriae non defecerunt.

Dicendum ergo ad quaestionem, quod justitia et misericordia primo modo dicta in omnibus operibus Dei sunt. Justitia autem et misericordia secundo modo dicta, non in omnibus, sed in quibusdam sunt, Similiter justitia et misericordia tertio modo dicta in quibusdam sunt, et non in omnibus.

Quod ergo primo quaeritur de opere creationis, dicendum quod hoc modo quo objectum est, non est ibi misericordia et justitia: sed est ibi justitia primo modo dicta. Dicit enim Dionysius, quod " bonum et amor in Deo non sinunt ipsum sine germine esse creationis. " Unde justum est justitia decentiae bonitatis divinae, quod creaturas producat, quae a bono sunt, et in. bono plantatae, et ad bonum ordinatae, ut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus . Est etiam ibi misericordia, secundum quod misericordia dicitur ex superabundantia pietatis et bonitatis sublevatio defectus: maximus enim defectus est, non. esse: et maxima sublevatio est, non ens deducere ad esse, et conservare in esse, et gubernare, et connectere ad proprium terminum: et haec sublevatio fit creatione, conservatione, et gubernatione.

Ad id quod quaeritur de opere recreationis, dicendum quod justitia est in ipso, quae est decentia divinae bonitatis. Ad decentiam enim summae bonitatis pertinet, ut dicit Anselmus in Prosologio, non permittere omnino perire creaturam rationalem, etiam post casum reparabilem: homo enim, post casum reparabilis est, non Angelus, ut dicit Damascenus.

Ad id quod dicitur de Gentibus, dicendum quod non fuit in vocatione Gentium justitia quae est solutio promissorum: fuit tamen justitia quae est decentia bonitatis exuberantis et impletionis praedestinationis et dispositionis: justum enim est ut impleat Deus quod praedestinavit et disposuit. Fuit etiam justitia impletionis inspirationis propheticae. Isa. xlix, 6: Ecce dedi te in lucem Gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae. Unde etiam, Actuum, xiii, 46 et 47, cum Paulus praedicaret Judaeis qui repellebant verbum Dei, dixit: Ecce convertimur ad Gentes: sic enim praecepitnobis Dominus: Posui te in lucem Gentium, etc.

Ad aliud jam patet solutio. Licet enim justitia solutionis promissi non fuerit in vocatione Gentium, tamen fuit ibi justitia decentiae bonitatis divinae et impletionis prophetiae, quae inspirata fuit ex ordine dispositionis et providentiae divinae: et fuit ibi misericordia, quae sublevatio fuit miseriae infidelitatis Gentium,

Ad id quod quaeritur de operatione electionis, dicendum quod in hoc est justitia secundum Ambrosium, quia dat gratiam ei quem scit bene usurum gratia et sibi serviturum, et non dat ei quem non scit bene usurum gratia,, nec sibi serviturum: hoc est enim, ut dicit Ambrosius, dare cui dandum est, et non dare cui non dandum est: quod fit aequa lance justitiae, et reducitur ad illam justitiam quae est redditio secundum exigentiam meritorum, licet non sit illa, sed sit proportionalis ad illam. Dicitur enim, ad Roman, ix, 11 et seq., quod cum nondum nati essent, aut aliquid boni egissent mali (ut secundum electionem propositum Dei maneret), non ex operibus, sed ex vocante dictum est ei: Quia major serviet minori . Misericordia fuit etiam in ipsa vocatione electionis, et quod non ex corde abjecit Esau, sed ad instructionem, ut rediret. Threnorum, iii, 33: Non enim humiliavit ex corde suo, et abjecit filios hominum.

Ad id quod quaeritur de bonis temporalibus quae praestantur malis, dicendum quod misericordia ibi evidens est. Justitia enim est ibi quae est decentia divinae bonitatis: congruum enim est divinae bonitati ut talibus quasi allectivis muneribus eliam malos trahat ad charitatem sui, et si contemnunt, quod justior sit eorum damnatio. Sed non est ibi justitia quae sit secundum exigentiam meritorum: hac enim justitia malus homo nullo bono dignus est, ut probatur in objiciendo.

Ad id quod quaeritur de justificatione impii, dicendum quod est ibi justitia quae est decentia divinae bonitatis, quae bonitas tanta est, quod major cogitari non potest, ut dicit Anselmus: et si haec non flueret nisi ad bonos, posset cogitari major quae flueret ad bonos et ad malos. Unde decentia divinae bonitatis est justificare impium, propter suam bonitatem. Isa. xliii, 25: Ego sum, ego sum qui deleo iniquitates tuas propter me, hoc est, proppter decentiam meae bonitatis: hoc enim summae bonitati congruit. Misericordia etiam est in sublevatione miseriae quae est peccatum. II Paralipomenon, in Oratione Manassae: Indignum salvabis me secundum magnam misericordiam tuam.

Ad id quod quaeritur de opere beatificationis, dicendum quod in illo est justitia quae est secundum exigentiam meritorum, et est misericordia in sublevatione miseriae: quia dicit Bernardus in quinto de Consideratione ad Eugenium, quod " miseria et beatitudo in eodem esse non possunt. " Unde justitia est in ordine beatitudinis ad meritum, misericordia autem in ordine beatitudinis ad oppositum quod tollit.

Et ad id quod objicitur, quod in caelo non est miseria, dicendum quod non est ibi miseria per effectum et sensum passionis: sed causa hujus est, conservatio beatitudinis in esse: conservatio autem est ex superabundantia pietatis, et ita ex misericordia: et sic est ibi sublevatio defectus, qui esset nisi Deus conservaret: et hoc est ex misericordia: sicut medicina praeservativa sublevat infirmitatem non quae est, sed quae esset nisi sanitas praeservaretur.

Ad id quod objicitur de punitione parvulorum, dicendum quod haec non respicit meritum patientis, nec justitiam, quae est secundum exigentiam meritorum, sed respicit justitiam eruditionis. Justum enim est secundum decentiam et congruitatem gubernantis generaliter, ut multos erudiat en uno: et ideo cum parvuli in peccatis nati sunt, et ideo non sint digni visione Dei, punit eos carentia visionis Dei. Nec injuste agit: tenebras enim invisibiles in originali peccato nati habent, quibus indigni sunt lumine visionis, et exemplum sunt aliis, qui videntes, quod pro originali peccato sic puniuntur parvuli, corriguntur timentes, ne ipsi pro majoribus deteriora sint pas suri. Proverb, xix, 25: Pestilente flagellato stultus sapientior erit. Est etiam misericordia: quia cum, sicut dicit Apostolus, ad Romanos, ix, 22, sint vasa irae, apta in interitum, in hoc fit eis mi sericor d ia , quod paena sensibili non puniuntur.

Ad sequens, quod nihil relaxat de paena, dicendum quod talis paena culpae originali debetur: et de ratione paenae est, quod nihil sui relaxari, potest: quia privatio est: et ideo non potest majus vel minus suscipere, sed vel in totum imponitur, vel in totum relaxatur: et quod in aeternum punit, hoc est ex adventu sequenti: quia scilicet ita moriuntur, quod post mortem non sunt susceptibiles gratiae.

Ad id quod objicitur de Augustino, quod in visione Dei est maxima delectatio, et in carentia maxima tristitia, quidam responderunt ante nos, quod visio Dei est ex conjunctione ad Deum, carentia visionis ex separatione a Deo. Et conjunctio et separatio dupliciter possunt intelligi secundum causam, scilicet contrarie, et opposite secundum affirmationem et negationem. Si contrarie intelligantur: tunc id quod conjungit Deo per visionem, lumen est intrinsecum gratiae et gloriae: et id quod separationem facit, tenebrae sunt interiores quae praesentiam luminis aeterni non sustinent. Dicit enim Gregorius super illud Job, i, 6: Affuit inter eos etiam Satan, quod tenebra praesens est lumini, sicut caecus soli: sed lumen non potest esse praesens tenebris, sicut nec sol caeco. Et sic verum est quod dicit Augustinus, quod sicut scilicet in conjunctione est maxima delectatio, sic in separatione maxima tristitia. Si autem intelligantur opposite per affirmationem et negationem: tunc dicunt, quod non est verum. Et dant instantiam: quia si aliquis delectatur in ono tamquam in convenienti secundum naturam, in contrario illius contrariam patitur tristitiam, sicut delectationi quae est in potu, contrariatur tristitia quae est in siti. Sed delectationi quae est in theorematibus, nihil est contrarium, sicut quod aliquis contemplatione considerat, quod diameter est asimeter costae, non habet contrarium, sed habet oppositum, scilicet non considerare. Et ideo non sequitur, si maxima delectatio. est in uno, quod ut dicit Philosophus in X Ethicorum, secundum proprium et connaturalem habitum est operatio perfecta, in qua, ut dicit Michael Ephesius, tota natura refloret et diffunditur, quod maxima tristitia sit in opposito negative, hoc est, in talis theorematis non consideratione: quia forte non considerans, rusticus est et indispositus: et ideo insusceptibilis talis considerationis: et ideo non considerans nihil tristatur.

Alii quidam antiquorum probabilius responderunt, dicentes quod licet in contemplatione sit maxima delectatio, tamen in carentia talis visionis in parvulis non est maxima tristitia. Et hoc ideo, quia conscientia mitigat eis tristitiam in hoc, quod dicit eis, quod non ex culpa propria, sed ex corruptione naturae propter culpam alienam in talem paenam inciderunt potius quam meruerunt. Isti etiam dicunt, quod ex misericordia Dei mitigatam habent paenam carentiae visionis Dei. Et dant simile de sole: multi enim non vident solem in rota, qui tamen lumine solis vident alia, et illi non in toto privantur visione solis. Ita dicunt esse in parvulis non baptizatis, quod licet Dei faciem non videant praesentem, tamen

quia multa mala naturali ratione et intellectu vident, quae videre non possunt nisi in lumine primae veritatis, non omnino privantur visione luminis aeterni. Et hoc pium est credere, sed probari non potest.

Ad id quod de paena aeterna quaeritur, dicendum quod justitia taxat paenam contra culpam in genere, ut peccato magno magna paena debeatur, et minori minor: et haec est justitia quae est secundum exigentiam meritorum. Sed, sicut dictum est, primus gradus justitiae, decentia est bonitatis divinae, de qua dicit Anselmus in Prosologio : " Si parcis peccatoribus, justum est: quamvis enim hoc non debeatur eis, tamen tuam condecet bonitatem . " Et hac justitia semper punit citra condignum. Quamvis enim de potentia absoluta et de justitia sive rectitudine potentiae absolutae, possit punire ultra condignum, et de justitia quae est secundum exigentiam meritorum, punire possit ad condignum: tamen de decentia suae bonitatis et de superabundantia pietatis est citra condignum punire, ne paenis saturari videatur. Sapientiae, i, 13. Nec laetatur in perditione vivorum.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens quod objicitur de Matthaeo.

Eadem solutio est ad id quod objicitur de verbo Isaiae, xxvii, 8.

Ad aliud de Apocalypsi dicendum, quod non intelligitur duplicia recipere tamquam duas paenas, vel duplices paenas pro uno peccato recipiat: sed duplicia dicuntur, quia recipit in corpore et in anima. Non enim consurget duplex tribulatio, ut dicitur, Nahum, i, 9, vel ut Septuaginta transtulerunt, " Non punit Deus bis in idipsum: " hoc enim esset severitatis.

Ad aliud dicendum, quod sancti rationes assignaverunt, quare temporale peccatum punit paena aeterna, Augustinus assignat hanc, quod justum est, quod peccatum mortale puniatur poena aeterna dupliciter, scilicet quia licet peccatum in

actu sit transitorium, tamen in effectu est aeternum: vellet enim qui mortaliter peccat et sic moritur, in peccato delectari in aeternum, Et haec sunt verba Augustini: " Non circumstantia fecit ut peccatum aeternaliter puniatur, sed circumstantia illius in quem peccatur: qui cum sit aeternus, et implentibus mandata aeterna bona promittat, transgressoribus vero comminetur paenas aeternas, eo ipso dignum et bonum et justum est, ut qui in suo aeterno aeternum judicem offenderunt, in ejus aeterno aeternaliter crucientur . " Et hoc etiam dicit Gregorius sic: " Qui in peccato moritur, in infinitum peccasset si in infinitum vixisset , " Et hoc etiam patet per hoc, quod ante mortem voluntatem a peccato non retraxit. Alia etiam ratio est quam ponit Augustinus in libro de Civitate Dei, sic dicens: " Dignus est malo aeterno, qui in se perimit bonum quod posset esse aeternum. " Et ad hoc quidam ponunt rationem, quod qui furatur cappam vel aliam rem temporalem, meretur paenam temporalem: ergo qui perimit bonum aeternum, non satis punitur paena temporali: bonum enim aeternum in infinitum melius est quam bonum temporale: sed juste punitur paena aeterna: anima enim non moritur: et ideo bonum animae potest durare in aeternum, quod peccando perimit peccator. Hujus etiam ratio assignata est a Sanctis: quia multum peccat qui peccat in hominem, plus qui peccat in principem, et plectitur acriori paena, ut dicit Aristoteles in V Ethicorum, et adhuc pius qui peccat in regem, et in infinitum plus qui peccat in Deum. Et ideo licet peccatum actu sit finitum, intensione tamen aversionis a bono infinito efficitur infinitum secundum reatum: et ideo plecti debet paena infinita, quae cum infinita esse non possit intentione acerbitatis, relinquitur, quod infinita sit duratione aeternitatis.

Et quamvis istae sint rationes Sanctorum et bonae, tamen probabilius posset dici, quod ex peccato non est, quod paena sit aeterna: nec Deus peccantibus comminatur paenas aeternas, sed in peccato mortali decedentibus bene mors sequens facit paenam aeternam, ut dicit Damascenus. Post mortem enim efficitur insusceptibilis gratiae: et ideo peccatum irremissibile: propter quod semper manet paena quae peccatum consequitur, sicut ignis insequitur propriam materiam. Haec est etiam causa, quod peccatum veniale in eo qui decedit in mortali, punitur in aeternum: quia licet in se veniale sit remissibile, tamen ex adjunctione ad mortale efficitur irremissibile.

Ad id quod objicitur de paena beati Job, dicendum quod duplex est paena, scilicet eruditiva, et vindicativa. Eruditiva est secundum justitiam generalem, et non secundum particularem, quae est secundum, exigentiam meritorum: et est major et minor, secundum quod valet ad eruditionem, prudenter gubernantis et erudientis. Et talis paena fuit beati Job, qua probata est virtus ejus et exercitata, et exemplo ejus ad patientiam eruditi sunt multi. Jacobi, v, 10 et 11: Exemplum accipite, fratres, exitus mali, laboris et patientiae, Prophetas, qui locuti sunt in nomine Domini, Ecce beatificamus eos qui sustinuerunt. Sufferentiam Job audistis, et finem Domini vidistis. Unde licet paenam suam graviorem dicat esse quam meruit, non tamen dicit eam esse injustam: publica enim justitia justum est derelinquere unum, et ubjicere paenis etiam innocentem, ut alii videntes magis timeant et erudiantur, secundum quod in praehabitis in quaestione de providentia determinatum est. Hoc etiam procedit de fonte pietatis boni communis in multos, sicut dicimus, quod pater vo-

luit et praenuntiavit Christum pati ex pietate quam habuit in omnes redimendos. Et sic in punitione beati Job fuit justitia et misericordia.

Ad id quod ulterius quaeritur, qua justitia unus punitur pro alio ? solvendum est per Augustinum in Glossa Josue, vii, 1, super illud: Filii Israel praevaricati sunt, ubi sic dicit: " Non est credendum in paenis aeternis quae post mortem irrogantur, alium damnari posse pro alio, sed in his tantum rebus unum puniri pro alio, et hanc paenam irrogari quae finem sunt habiturae. " Et in eadem Glossa paulo post: " Judicantibus hominibus praeceptum est, ut nequaquam unum pro alio puniant: Dei autem judicia non sunt hujusmodi: quia alto et invisibili suo consilio novit, quatenus extendat etiam homini paenam salubremque terrorem, ut non solum se quisque curet in populo, sed invicem sibi adhibeant diligentiam, et tamquam unius corporis membra, et unius hominis pro se invicem solliciti sint. " Dictum Augustini redit ad hoc, quod est poena vindicativa, ut dictum est, et haec est secundum exigentiam meritorum. Et est poena eruditiva quae infligitur secundum prudentiam erudientis aliquando eidem, aliquando uni pro alio, secundum quod magis valet eruditioni. Et secundum hoc fuit in peccato Achan, pro quo punitus est populus et eruditus, ut sciret quantum peccatum esset, si hoc in communi deductum fuisset, et ut sciret, quod ex ipsa unitate congregationis et exercitus sollicite cavere debuerant et custodire, ne aliquod illicitum contingere posset. Similiter in peccato Cham pro quo punitus est Chanaan, eruditi sunt quanta reverentia debeatur parentibus.

De peccato autem Aaron dicit Augustinus, quod Aaron punitus est poena quae transivit ad posteros, in hoc quod in cineribus vitulae rufae, Numer, xxi, 1 et seq., solus sacerdos immundus fit, et omnes alii sanctificantur. Hoc enim dicit Augustinus inflictum esse propter peccatum vituli. Sed verum est, quod non fuit punitus poena publica. Et ex hoc erudimur, quod Praelatus non debet publica poena puniri, ne contemptibilis subditis efficiatur, ne, sicut dicit Augustinus in Regula, apud eos quos oportet esse subjectos,, dum nimium servatur humilitas, regendi frangatur auctoritas.