476 LITTERAE

divino q u o d a m subsidio iuvari h o m i n e m n e c e s s e est. Singula- res vero actus, quos supra innuimus, saepe, s i intimius perspi- ciantur, spec iem potius virtutis q u a m veritatem prae se ferunt. - Sed d e m u s tamen e s s e : si currere in vacuum quis nolit aeter- n a m q u e oblivisci beatitatem, cui n o s benigne destinat Deus , ecquid naturales virtutes habent utilitatis, nisi divinae gratiae m u n u s ac robur accedat? Apte quidem August inus : « M a g n a e « virés et c u r s u s celerrimus, s ed praeter v iam » (1). Sicut en im praesidio gratiae natura hominum, quae, ob c o m m u n e m n o x a m , in vitium ac d e d e c u s prolapsa erat, erigitur novaque nobilitate evehitur ac roboratur ; ita etiam virtutes, quae non sol is naturae viribus, sed e iusdem ope gratiae exercentur, et foecundae f iunt beatitatis perpetuo mansurae et solidiores ac f irmiores existunt.

Cum hac de naturalibus virtutibus sententia, alia cohaeret a d m o d u m , qua christianae virtutes universae in duo quasi ge- nera dispertiuntur, in passivae, ut aiunt, atque activas ; addunt- que, illas in e lapsis aetatibus conven i s se mel ius , h a s c u m prae- senti mag i s congruere. - De qua quidem divis ione virtutum quid sent iendum sit, res est in medio posita ; virtus enim, quae vere passiva sit, nec est nec e s s e potest. « Virtus, s ic sanctus « Thomas , nominat q u a m d a m potentiae perfectionem : finis au- « tem potentiae actus est; et nihil est aliud actus virtutis, q u a m « bonus u s u s liberi arbitrii (2) » ; adiuvante utique Dei gratia, si virtutis actus supernatural is sit. - Christianas autem virtu- tes, alias temporibus aliis a c c o m m o d a t a s esse , is so lum velit, qui Apostoli verba n o n meminerit : Quos praeseivit, hos et prae- destinavit conformes fieri imaginis Filii sui (3). Magister et exemplar sanctitatis omni s Christus *est ; ad cu ius regu lam aptari o m n e s n e c e s s e est, quotquot avent beatorum sedibus in- seri. Iamvero, haud mutatur Christus progredientibus s a e c u l i s , sed idem heri et hodie et in saecula (4). Ad o m n i u m igitur ae- tatum h o m i n e s pertinet illud : Discite a me quia mitis sum et humilis corde (5); nul loque non tempore Christus se nobis e x - hibet factum obedientem usque ad mortem (6) ; valetque quavis

(1) In Ps. 31, 4. (2) I. II. a. i. (3) Rom. 8, 29. (4) Hebr. 13, 8. (o) Matth. 11, 29. (6) Philip. 2, 8.