IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM
PROOEMIUM. IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM I.
QUAESTIO IV. Utrum quaelibet trium personarum possit incarnari per se ipsam.
QUAESTIO I. Utrum in opere incarnationis servetur debita congruentia ex parte Dei.
QUAESTIO II. Quae fuerit incarnationis ratio praecipua.
QUAESTIO III. Quae trium personarum fuerit ad incarnationem magis idonea.
QUAESTIO IV. Quo tempore fuerit magis congruum, Filium Dei incarnari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM II.
QUAESTIO II. Utrum maior sit congruitas ad unionem in humana natura quam in Angelo, an e converso.
QUAESTIO I. Utrum Christus assumserit veram carnem.
QUAESTIO II. Utrum Christus assumserit animam rationalem.
QUAESTIO III. Utrum Christus habuerit cum aliis hominibus communem speciem.
QUAESTIO I. Utrum corpus unitum fuerit Verbo mediante.spiritu humano sive anima.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi assumta fuerit a Verbo mediante aliquo habitu gratuito.
QUAESTIO III. Utrum Verbum unitum sit humanae naturae mediante Spiritu sancto.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM III.
ARTICULUS I. De sanctificatione Virginis quoad congruentiam temporis.
QUAESTIO I. Utrum caro Virginis sanctificata fuerit ante animationem.
QUAESTIO III. Utrum beata Virgo sanctificata fuerit ante nativitatem.
QUAESTIO I. Utrum beata Virgo per sanctificationis gratiam immunis fuerit ab omni actuali peccato.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum Christus in Abraham fuerit decimatus.
ARTICULUS II. De carnis Christi traductione.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IV.
ARTICULUS I . De conceptione Christi in comparatione ad Spiritum sanctum efficientem.
QUAESTIO I. Utrum. Filii Dei incarnatio debeat appropriari Patri, an Spiritui sancto.
QUAESTIO III. Utrum Christus possit dici filius Trinitatis.
ARTICULUS II. De conceptione Christi in comparatione ad gratiam intervenientem.
QUAESTIO III. Utrum gratia in conceptione teneat rationem proprietatis naturalis, vel gratuitae.
ARTICULUS III. De conceptione Christi in comparatione ad Virginem concipientem.
QUAESTIO II. Utrum cooperatio illa beatae Virginis fuerit naturalis, an miraculosa.
QUAESTIO III. Utrum beata Virgo sit Dei genitrix appellanda.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM V.
QUAESTIO II. Utrum assumere conveniat divinae personae.
QUAESTIO III. Utrum assumere conveniat personae ratione naturae, an e converso.
QUAESTIO IV. Utrum assumere possit convenire divinae naturae, abstracta omni persona.
QUAESTIO I. Utrum concedendum sit, naturam humanam assumtam esse a Deo.
QUAESTIO II. Utrum Deus assumserit humanam personam.
QUAESTIO IV. Utrum concedendum sit, quod Deus assumserit hominem.
QUAESTIO V. Utrum concedenda sit haec: Filius Dei assumsit humanitatem
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VI.
ARTICULUS II. De qualitate et nobilitate illius unionis.
QUAESTIO I. Utrum unio duarum naturarum sit terminata ad unitatem personae.
QUAESTIO III. Utrum illa unitas quantum ad gradum excellat omnes unitates creatas.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VII.
QUAESTIO II. Utrum haec sit admittenda: Deus factus est homo.
QUAESTIO I. Utrum Filius Dei sit vraedeslinatus.
QUAESTIO III. Utrum haec sit concedenda: homo praedestinatus est esse Filius Dei.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VIII.
ARTICULUS I. De nativitate temporali in comparatione ad divinam naturam.
QUAESTIO I. Utrum haec sit concedenda: divina natura est de Virgine nata.
QUAESTIO II. Utrum nasci de Virgine vere dicatur de natura assumta.
ARTICULUS II. De nativitate temporali in comparatione ad aeternam.
QUAESTIO I. Utrum concedendum sit, Christum bis esse natum.
QUAESTIO II. Utrum in Christo sint duae filiationes.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IX.
ARTICULUS I. De ipsa adoratione per comparationem ad eum cui est exhibenda.
QUAESTIO I. Utrum cultus latriae sit exhibendus humanitati sive carni Christi.
QUAESTIO II. Utrum cultus latriae exhiberi debeat imagini Christi.
QUAESTIO III. Utrum cultus latriae Matri Christi exhiberi debeat.
QUAESTIO IV. Utrum cultus latriae cruci Christi exhibendus sit.
QUAESTIO V. Utrum latria exhibenda sit membris Christi.
QUAESTIO VI. Utrum cultus latriae possit exhiberi adversario Christi absque peccato,
QUAESTIO L Utrum latria sit in genere virtutis.
QUAESTIO II. Utrum latria sit virtus generalis, vel specialis.
QUAESTIO III. Utrum latria sit virtus cardinalis, vel theologica.
QUAESTIO IV. Utrum latria sit virtus distincta a dulia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM X.
QUAESTIO III. Utrum haec sit vera: Christus, secundum quod homo, est individuum.
ARTICULUS II. De filiatione adoptionis.
QUAESTIO I. Utrum filiatio adoptionis sit in Christo.
QUAESTIO II. Utrum filiatio adoptionis conveniat nobis per Christum.
QUAESTIO III. Utrum filiatio adoptionis sit in nobis per comparationem ad Christum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL
QUAESTIO II. Utrum praedestinatio Christi respectu nostrae praedestinationis sit forma exemplaris.
QUAESTIO III. Utrum in praedestinalione Christi respectu nostrae sit vera causalitatis ratio.
ARTICULUS II. De vocabulis, quae videntur importare inceptionem.
QUAESTIO III. Utrum lutee sit concedenda: homo incipit esse Deus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XII.
QUAESTIO II. Utrum fuisset congruum assumere Adam.
QUAESTIO I. Utrum Christus potuerit peccare.
QUAESTIO II. Utrum Christus potentiam peccandi habuerit vel assumserit.
QUAESTIO I. Utrum decuerit Deum assumere sexum muliebrem.
QUAESTIO II. Utrum magis debuerit carnem assumere de viro simul et muliere quam sola muliere.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIII.
QUAESTIO II. Utrum in Christo sit gratia finita, vel immensa.
QUAESTIO III. Utrum gratia singularis personae in Christo fuerit plena gratia atque perfecta.
ARTICULUS II. De gratia capitis.
QUAESTIO I. Utrum gratia capitis sit quid creatum, vel increatum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIV.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi in cognoscendo comprehendat ipsum Verbum sibi unitum.
ARTICULUS II. De cognitione, quam anima Christi habuit in Verbo.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi actu cognoscat in Verbo omnia quae habitu cognoscit.
QUAESTIO III. Utrum anima Christi cognoscat omnia in Verbo. auae connosnii Verbum.
QUAESTIO I. Utrum Christus habuerit aliam scientiam praeter illam quam habuit in Verbo.
QUAESTIO II. Utrum Christus profecerit secundum illud genus cognitionis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XV.
QUAESTIO I. Utrum congruum fuerit, tales defectus in Christo reperiri.
QUAESTIO II. Utrum Christus assumserit omnes defectus nostros praeter peccatum.
ARTICULUS II. De defectibus a Christo assumtis in speciali.
QUAESTIO I. Utrum Christus habuerit ignorantiam in rationali.
QUAESTIO II. Utrum in Christo fuerit passio tristitiae.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVI.
QUAESTIO III. Utrum Christus assumserit necessitatem patiendi.
ARTICULUS II. De passibilitate et dolore animae Christi specialiter.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi passa fuerit secundum superiorem portionem rationis.
QUAESTIO III. Utrum dolor fuerit intensior in parte rationali animae Christi, an in parte sensuali
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVII.
QUAESTIO II. De numero et sufficientia voluntatum in Christo.
QUAESTIO III. Utrum istae voluntates in Christo fuerint conformes, vel repugnantes.
QUAESTIO 1. Utrum decuerit Christum orare.
QUAESTIO II. Utrum Christus in omni oratione sua fuerit exauditus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVIII.
QUAESTIO II. Utrum Christus meruerit aliquid post conceptionem.
ARTICULUS II. De merito Christi quoad fructum vel proemium.
QUAESTIO I. Utrum Christus sibi meruerit Dei fruitionem sive proemium substantiale.
QUAESTIO II. Utrum Christus meruerit sui corporis glorificationem.
QUAESTIO III. Utrum Christus meruerit nobis ianuae apertionem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIX.
QUAESTIO I. Utrum per passionem Christi fiat remissio peccatorum.
QUAESTIO II. Utrum per passionem Christi facta fuerit chirographorum deletio.
QUAESTIO III. Utrum per passionem Christi liberati simus a potestate diaboli.
QUAESTIO I. Utrum solus Filius sit redemptor, an etiam Pater et Spiritus sanctus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XX.
ARTICULUS UNICUS. De congruentia nostrae redemptionis factae per passionem Christi.
QUAESTIO I. Utrum congruum fuerit, humanam naturam a Deo reparari.
QUAESTIO II. Utrum magis congruerit, genus humanum reparari per satisfactionem quam per aliam viam.
QUAESTIO III. Utrum aliqua creatura pura potuerit satisfacere pro toto genere humano.
QUAESTIO IV. Utrum aliquis, adiutus gratia, potuisset satisfacere pro se ipso.
QUAESTIO V. Utrum Deus debuerit modum satisfaciendi per passionem Christi acceptare.
QUAESTIO VI. Utrum alio modo potuerit Deus genus humanum salvare.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXI.
QUAESTIO III. Utrum Verbum unitum fuerit carni et animae duplici unione.
QUAESTIO II. Utrum ex illa separatione caro Christi fuerit mortua, an post eam habuerit vitam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXII
QUAESTIO II. Utrum Christus, secundum quod homo, luerit in loco determinato, an ubique.
QUAESTIO IV. De descensu animae Christi ad inferos.
QUAESTIO V. Utrum Christus in descensu ad inferos omnes animas liberaverit.
QUAESTIO VI. Utrum Christus statim post mortem introduxerit animas liberatas in caelum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIII.
QUAESTIO II. Utrum fides sit in parte animae cognitiva, an affectiva.
QUAESTIO III. Utrum fides sit virtus una.
QUAESTIO IV. Utrum fides sit certior quam scientia.
QUAESTIO V. De definitione fidei ab Apostolo assignata.
ARTICULUS II. De fide informi.
QUAESTIO I. Utrum fides informis sit in genere vir tutis, an non.
QUAESTIO II. An fides informis sit infusa, an acquisita.
QUAESTIO III. Utrum fides informis sit in daemonibus.
QUAESTIO IV. Utrum fides informis expellatur per adventum gratiae.
QUAESTIO V. Utrum fides informis fiat formata, adveniente gratia.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO III. Utrum fides sit circa complexum, an circa incomplexum.
ARTICULUS II. De obiecto fidei in comparatione ad nostram cognitionem.
QUAESTIO I. Utrum fides sit de his, de quibus habetur visio sensibilis.
QUAESTIO II. Utrum fides sit de his, de quibus habetur opinio probabilis.
QUAESTIO III. Utrum fides sit de his, de quibus habetur cognitio scientialis.
ARTICULUS III. De obiecto fidei quoad nominis rationem.
QUAESTIO I. De definitione articuli, quam ponit Richardus.
QUAESTIO II. De definitione articuli, quam ponit Isidorus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXV.
QUAESTIO III. Utrum omnes teneantur credere omnes articulos explicite post adventum. Christi.
QUAESTIO I. Utrum fides creverit quoad credendorum multitudinem.
QUAESTIO II. An fides profecerit quoad illuminationis plenitudinem.
QUAESTIO III. Utrum fides creverit quoad assensus certitudinem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVI.
QUAESTIO II. Utrum spes sit genus virtutis, an species specialissima.
QUAESTIO III. Utrum spes sit virtus cardinalis, an theologica.
QUAESTIO IV. Utrum virtus spei aliquando sit informis, an seniper sit formata.
QUAESTIO V. Utrum spes in suo actu sit certitudinalis, an dubia.
QUAESTIO I. Utrum timor et spes sint unus et idem habitus, an diversi.
QUAESTIO II. Utrum spes ex bonis meritis habeat ortum.
QUAESTIO III. Utrum spes praecedat caritatem ordine naturae, un e converso.
QUAESTIO IV. Utrum spes sit in bonum sub ratione boni.
QUAESTIO V. Utrum spes sit in parte animae cognitiva, an affectiva.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVII.
QUAESTIO II. Utrum habitus caritatis sit unus indivisus, an per species multiplicatus.
QUAESTIO IV. Utrum habitus caritatis possit esse informis, an semper sit formatus.
ARTICULUS II. De caritate quantum ad actum et modum.
QUAESTIO I. Dirum motus caritatis per prius sit meritorius quam actus aliarum virtutum.
QUAESTIO II. Utrum possibile sit, motum caritatis esse mercenarium.
QUAESTIO III. Utrum idem motus dilectionis possit esse in Deum et in proximum.
QUAESTIO IV. Quis duorum motuum caritatis praecedat alterum.
QUAESTIO V. Utrum actus dilectionis in Deum habeat modum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVIII.
QUAESTIO III. Utrum ex caritate diligendi sint mali homines.
QUAESTIO V. Utrum ex caritate diligenda sint dona gratuita.
QUAESTIO VI. De diligendorum numero et sufficientia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIX.
ARTICULUS UNICUS. De ordine caritatis.
QUAESTIO I. Utrum ordo sit in caritate respectu diligibilium.
QUAESTIO II. Utrum caritas in diligendo praeponat Deum nobis.
QUAESTIO III. Utrum secundum ordinem caritatis praeponendum sit bonum proprium bono ipsius proximi.
QUAESTIO IV. Utrum magis diligendi sint parentes quam filii, an e converso.
QUAESTIO V. Utrum domesticus sit extraneo praeponendus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXX.
QUAESTIO II. Utrum homo, in quantulacumque caritate constitutus, teneatur mortem pro Christo subire.
QUAESTIO III. -Utrum perfectam caritatem habentes teneantur implere ea quae sunt perfectionis.
QUAESTIO IV. Utrum omnes teneantur diligere inimicos quantum ad affectum.
QUAESTIO V. Utrum omnes teneantur diligere inimicos quantum ad effectum.
QUAESTIO VI. Utrum sit maioris perfectionis et meriti diligere amicum, an diligere inimicum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXI.
QUAESTIO II. Utrum cadens a caritate possit resurgere in aequali.
QUAESTIO III. Utrum homo possit resurgere in caritate minori.
QUAESTIO 1. Utrum fides in gloria evacuetur.
QUAESTIO II. Utrum spes evacuetur per adventum gloriae.
QUAESTIO III. Utrum habitus scientiae evacuetur in patria.
ARTICULUS III. De duratione caritatis per comparationem.ad praemium.
QUAESTIO I. Utrum contingat, caritatis habitum in patria evacuari.
QUAESTIO III. Utrum ordo caritatis in patria habeat immutari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXII.
QUAESTIO II. Utrum Deus omnes creaturas diligat generaliter.
QUAESTIO III. Utrum Deus diligat omnes creaturas aequaliter.
QUAESTIO IV. Utrum Deus magis diligat.hominem quam Angelum, an e converso.
QUAESTIO VI. Utrum Christus magis dilexerit Ioannem quam Petrum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIII.
QUAESTIO II. Utrum omnes virtutes cardinales sint una virtus, an diversae.
QUAESTIO V. Utrum virtutes cardinales sint a Dei dono, vel ab assuetudine.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIV.
QUAESTIO II. Utrum dona sint priora virtutibus, an e converso.
QUAESTIO III. Utrum virtutes sint excellentiores donis,
QUAESTIO 1. Utrum dona Spiritus sancti sint tantummodo septem.
QUAESTIO II. De donorum ordinatione et combinatione.
QUAESTIO III. Utrum dona Spiritus sancti maneant in Beatis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum usus timoris servilis sit bonus, an malus.
QUAESTIO III. Utrum timor servilis expellatur, gratia adveniente.
ARTICULUS II. De timore gratuito.
QUAESTIO I. Utrum timor initialis et filialis sint diversae timoris species.
QUAESTIO II. Ut rum, crescente caritate, timor decrescat. -
QUAESTIO III. Utrum timor gratuitus in patria maneat.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXV.
QUAESTIO II. Utrum actus praecipuus doni scientiae consistat in actione, vel in speculatione.
QUAESTIO III. Utrum donum intellectus simul consistat in contemplatione Creatoris et creaturae.
QUAESTIO IV. Utrum ocius ipsius doni consilii sit consiliari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVI.
QUAESTIO II. Utrum dona Spiritus sancti sint connexa.
QUAESTIO III. Utrum connexio sit in virtutibus politicis, ut necesse sit,
QUAESTIO IV. Utrum sit connexio in vitiis ei peccatis.
QUAESTIO V. Utrum ponenda sit aequalitas in habilibus gratuitis.
QUAESTIO VI. Utrum caritas sit forma virtutum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVII.
QUAESTIO II. Utrum praecepta Decalogi obligent ad opera formata.
ARTICULUS II. De mandatis Decalogi quoad distinctionem et ordinem.
QUAESTIO I. Utrum mandata Decalogi debeant esse tantum decem, an plura, an pauciora.
QUAESTIO II. De ordine mandatorum Decalogi ad invicem.
QUAESTIO III. De numero et ordine mandatorum quoad tabularum distinctionem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVIII.
QUAESTIO III. Utrum mendacium sit peccatum mortale ratione sui generis.
QUAESTIO V. De ipsius mendacii divisione.
QUAESTIO VI. De gradibus specierum mendacii.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIX.
QUAESTIO III. Utrum omne periurium sit mortale peccatum.
QUAESTIO II. Utrum liceat iurare per aliquod creatum.
QUAESTIO III. Utrum liceat recipere iuramentum ab idololatris factum.
ARTICULUS III. De obligatione iuramenti.
QUAESTIO I. Utrum obligatio per iuramentum dolosum contrahatur.
QUAESTIO III. Utrum iuramentum incautum sit obligatorium.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL.
Quinta et ultimo quaeritur de ipsius fidei informis formatione, et est quaestio, utrum, adveniente gratia, fides informis fiat formata. Et quod sic, videtur.
1. Antequam aliquis peccet, non habet nisi fidem .formatam, cum autem peccat, tunc incipit habere fidem informem : si ergo in peccando non infunditur ei nova fides, necesse est, quod per peccatum fides formata fiat informis. Si ergo fides informis ante fuit formata, videtur, quodsi aliquis restituatur in gradum pristinum per adventum gratiae, quod fides informis fiat formata.
2. Item, gratia adveniens informat naturam: si ergo fides informis plus approximat gratiae quam ipsa natura, videtur per locum a minori , quod fides informis habeat per gratiam informari.
3. Item, plus convenit habitus infusus cum gratia, quae est infusa, quam habitus acquisiti: sed habitus acquisiti per adventum gratiae informantur
quod patet, quia in eorum exercitio et usu homo meretur
ergo multo fortius habitus fidei informis formatur per ipsam gratiam supervenientem.
4. Item, opera mortificata per adventum gratiae vivificantur, secundum quod communiter dicitur , ergo pari ratione et habitus mortuus: si ergo fides informis est hu:usmodi, videtur, quod per adventum gratiae habeat informari.
Item, nihil aliud est dicere, habitum vivum esse, quam per illum vitam aeternam mereri posse: sed credere fidei informis, quod est assentire primae Veritati propter se et super omnia, superveniente caritate, habet omne quod necessarium est ad meritum: ergo videtur, quodsi actus eius est meritorius, quod habitus sit vivificatus. Quod autem habeat omne quod necessarium est ad meritum, planum est. cum ipsum opus de se sit bonum et rectum et sit a caritate imperatum.
6. Item, omne illud, quod dicitur esse mortuum ex solo defectu alicuius, illo superveniente, vivificatur: sed fides informis dicitur esse mortua ob defectum gratiae et operationis fructuosae: ergo ipsis supervenientibus, reviviscit. Sed cum reviviscit, formatur: ergo fides informis potest fieri formate. Et hoc est quod habetur in Glossa super illud Iacobi secundo : Fides sine operibus mortua est ; Glossa: " Reviviscit ex operibus fides"; sed si fides ex operibus reviviscit: ergo ex adventu operum habet vitam et formam.
Sed contra: I. Nullum peccatum potest fieri formatum , ergo nulla virtus potest fieri informis, ergo fides formata non potest fieri informis: pari ratione nec informis potest fieri formata.
2. Item, nullum opus mortuum potest fieri vivum
opera enim, quae in peccato facta sunt, nunquam revificantur per gratiam, ut sint digna remuneratione vilae aeternae
ergo si fides informis mortua est, videtur, quod per gratiam non habeat vivificari, ergo nec informari.
3. Item, nullum accidens potest allerari, secundum quod vult Boethius ; sed fides informis est accidens : ergo alterari non potest. Sed omne quod de informi fit formatum, alteratur: ergo impossibile est, fidem informem fieri formatam.
4. Item, ex his quae sunt diversa genere, non potest fieri unum per essentiam ; sed fides formata dicit habitum unum per essentiam: ergo impossibile est, ipsam constare ex gratia gratum faciente et gratia gratis data. Si ergo fides informis est donum gratiae gratis datae, videtur, quod impossibile sit, ipsam fieri formatam, superveniente gratia.
5. Item, fides informis per adventum gratiae non transmutatur nisi accidentaliter: ergo si per adventum gratiae efficitur virtus formata, accidit fidei, quod sit formata: si ergo nullum genus accidit speciei , fides non est species virtutis proprie dictae. Quodsi hoc est falsum: ergo et illud, ex quo sequitur, videlicet quod habitus fidei informis per adventum gratiae formetur.
6. Item, sicut se habet anima ad potentias suas,
sic se habet gratia ad virtutes; sed quotiescumque anima infunditur, fert secum potentias suas: ergo quotiescumque infunditur gratia, fert secum virtutes suas : ergo cum infunditur gratia, infunditur simul fides formata: ergo fides formata non est eadem cum illa quae prius erat in anima. Et si hoc, restat, quod fides informis per adventum gratiae non formetur.
CONCLUSIO.
Fides informis formatur per ipsius gratiae adventum , ita ut ex utraque fiat unum per quandam ordinationem et relationem.
Respondeo : Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod praeter illas positiones, quae dicebant, fidem informem ad adventum gratiae excludi , secundum illos qui dicunt, ipsum habitum fidei informis remanere cum gratia superveniente, triplex
- est adhuc modus dicendi.
Quidam enim dixerunt, quod habitus fidei informis non formatur a gratia superveniente nec ab aliquo, quod sit a gratia, vel cum gratia.
Alii vero dixerunt, quod quamvis non formetur a gratia, formatur tamen ab aliquo, quod infunditur simul cum gratia.
Tertii vero dixerunt, quod ipse habitus fidei informis formatur ab ipsa gratia.
Ratio autem huius diversae positionis est propter diversum modum intelligendi infusionem gratiae et virtutum. Quidam enim voluerunt dicere, quod sicut anima est lotum potentiale respectu suarum virium , et cum infunditur anima, simul secum portat suas potentias, et cum egreditur, simul trahit: sic et de gratia dicere voluerunt, quod gratia simul secum fert virtutes ipsas, quibus informantur potentiae, simul etiam secum trahit. Unde nulla virtus formata efficitur informis, nec aliqua informis efficitur formata ; infunditur enim quaelibet virtus plene et integre cum ipsa gratia, ita quod nihil extrinsecus intrat eius essentiam, nec quantum ad materiale nec quantum ad formale.
Sed quoniam experimento videmus, aliquam virtutem, quantum ad id quod est in ea materiale, minime infundi, ut contingit videre in parvulo baptizato, qui post gratiae infusionem indiget adhuc articulis fidei erudiri ad hoc, quod in actum fidei exeat; non videtur iste modus intelligendi infusionem gratiae et virtutum omnino esse conveniens, videlicet quod cum
ipsa gratia virtutes infundantur quantum ad ipsarum totalitatem et integritatem, hoc est, quantum ad id quod est in eis materiale et formale.
Et propterea alius modus est intelligendi infusionem gratiae , quod cum ipsa gratia infunditur formale omnium virtutum in genere gratuiti, quod quidem essentialiter differt ab ipsa gratia, stcut potentia animae essentialiter differt ab eius substantia. Et illud quidem formale virtutis cuiuslibet, infusam cum gratia, potens est suum materiale educere de potentia in actum, si non sit adhuc in actum eductum : si vero iam est in actum eductum, potest ipsum facere gratuitum et vivum. Et isti dicunt et sentiunt, quod habitus fidei informis formetur per ipsam virtutem fidei, quae simul cum gratia infunditur, et similiter efficitur informe, quando illud quod formale fuit in fide, simul cum gratia recedit et expellitur. Et secundum hanc positionem gratia, qua virtus dicitur gratuita, differt ab ea, qua anima dicitur Deo grata.
Sed quoniam in una anima una sola est gratia gratum faciens, secundum quod in secundo libro ostensum fuit, per quam accepta est Deo anima et eius potentia; ideo est adhuc tertius modus dicendi et intelligendi infusionem gratiae et virtutum,qui videtur esse probabilior et facilior quam praedicti, videlicet quod ipsa gratia gratum faciens comparatur ad habitus virtutum substratos, sicut comparatur lux ad colores. In hoc tamen est differentia, quod lux ista corporalis non ita efficaciter potest colores educere de potentia in actum quantum ad esse, quod habet color in genere coloris, secundum quod ipsa gratia existens in ipsa anima potest facere germinare habitus virtutum. Ipsa enim gratia, adveniens in animam carentem habitibus virtutum, se habet quasi originale principium illorum quantum ad esse primum. Unde sicut pluvia infusa terrae habenti in se seminarium facit eam germinare, donec veniat ad fructum completum : sic intelligendum est de gratia respectu habituum ipsarum virtutum quantum ad ipsorum esse primum . Non sic autem potest facere lux superinfusa exterius respectu colorum.
Sed si comparemus colores ad lucem et habitus virtutum ad gratiam gratum facientem quantum ad esse secundum, utpote quantum ad esse colorum in genere lucidi, et habituum in genere gratuiti: tunc est similitudo expressa: ut, sicut multi colores in una domo tenebrosa existentes efficiuntur luminosi per unam luminositatem supervenientem et ab illa informantur et decorantur et . venustantur ; sic habitus virtutum informes, existentes in anima venustantur et decorantur ab una gratia superveniente. - Et secundum hunc modum intelligendi infusionem gratiae et virtutum facile est intelligere, qualiter habitus fidei informis formetur per ipsius gratiae adventum: dicitur enim formari, sicut color tenebrosus formatur ad luminis ingressum. Et sicut es colore et lumine superinfuso non fit unum per essentiam, sed unum per ordinatior . nem quandam : sic nec ex gratia gratum faciente et informi fide intelligitur fieri unum nisi secundum quandam ordinationem et relationem, quia fides informis per adventum gratiae incipit complete ordinari in finem et in Deum tendere et eidem complacere . -
Concedendae sunt igitur rationes ostendentes, fidem informem fieri formatam per adventum gratiae.
1. Ad illud vero quod primo obiicitur in contrarium, quod nullum peccatum efficitur formatum, ergo etc.: dicendum quod non est simile. Facilius enim est, aliquid deformari quam informari, quia plura exiguntur ad bonum quam ad malum ideo non sequitur, quodsi habitus substratus virtutis possit obliquari, quod peccatum et vitium possit rectificati. E x eadem causa non sequitur, quodsi peccatum non potest fieri formatum, quod virtus . non potest fieri informis.
Aliter etiam potest dici, quod peccatum dupliciter potest accipi, videlicet abstracte et concrete . Si abstracte, accipiatur, impossibile est, peccatum posse formari, cum sit malitia pura: si autem accipiatur concrete, ut dicatur peccatum aliqua habilitas animae, in qua est deformatio malitiae
utpote cum aliquis abstinet propter vanam gloriam, ipsa abstinentia efficitur ei culpa
hoc modo ratione talis habitus substrati, qui deformatur a culpa, potest informari a gratia. Et per hunc modum dicimus virtutem . formatam effici informem, ratione videlicet habitus substrati, qui indifferens est ad statum culpae et gratiae.
2. Ad illud quod obiicitur, quod opus mortuum non potest fieri vivum; dicendum, quod non est simile. Opus enim transit nec manet nisi in sua radice: ideo impossibile est, aliquod opus vivificari, quod a radice vivente ortum non sumserit. Et pro tanto dicimus, opera facta in caritate posse reviviscere, quae autem extra caritatem facta sunt, vivificari non posse: gratia enim illa non posset attingere,
cum simpliciter cesserint in praeteritum . Non sic autem est de nobilibus virtutum informium, quae manent in anima post ipsius gratiae adventum et per ipsam gratiam possunt venustari et decorari et in finem ordinari.
3. Ad illud quod obiicitur, quod nullum accidens potest alterari: dicendum, quod hoc verum est secundum propriam mutationem ; sed nihil prohibet intelligere, alterationem fieri in accidente ratione alterationis factae in subiecto: sicut albedo modo est clara, modo obscura ratione alterationis factae in subiecto proprio; et color modo est tenebrosus, modo est luminosus ratione transmutationis factae in perspicuo sibi coniuncto. Sic fides modo est informis, modo formata ratione alterationis factae in anima, quae modo habet gratiam, modo privatur ipsa per culpam.
Ad illud quod obiicitur, quod ex his quae sunt diversorum generum, non fit unum per essentiam: iam patet responsio: quoniam, sicut praedictum fuit, informatio habitus informis virtutis a gratia non est per essentialem unionem, sed magis secundum quandam ordinationem et directionem in finem. Nam proprie loquendo, accidentia non habent materiam et formam ; sed quod dicitur habitus informis esse materia fidei, et illud quod superinducitur, esse forma, hoc est secundum quandam comparationem, sicut prius dictum est de lumine et colore. Unde sicut, quando dico colorem illuminatum, dico duo, tamen per modum unius, propter hoc quod ordinantur ad unum actum, videlicet ad movendum visum: sic, quando dico fidem formatam, duo dico, videlicet fidem et gratiam, tamen per modum unius, propter hoc quod ordinantur ad unum opus meritorium, scilicet ad credendum in Deum.
Ad illud quod obiicitur, quod fides informis non transmutatur nisi accidentaliter: dicendum, quod transmutatio accidentalis in genere naturae potest esse essentialis in genere morum: sicut patet de aliquo actu, qui per privationem alicuius circumstante accidentalis est in genere vitii, et per positionem est in genere virtutis. Per hunc modum est intelligendum in proposito. Quamvis enim illi habitui accidat esse cum gratia, vel sine gratia: essentiali tamen est ei esse cum gratia, prout est principium meriti. Praeterea, ipse habitus fidei informis, etiam gratia circumscripta, tenet rationem virtutis : idec ex hoc non potest concludi, quin fides sit sub genere virtutis tanquam sub proprio genere.
6. Ad illud quod obiicitur, quod sicut se habet anima ad suas potentias, sic se habet gratia ad - virtutes ; dicendum, quod ista non est omnimoda similitudo, pro eo quod non est tanta diversitas ipsius gratiae ad virtutes quantum ad earum principium formale, sicut animae ad suas vires, quemadmodum in secundo libro ostensum fuit, ubi fuit haec quaestio pertractata. Virtutes enim non dicuntur esse virtutes ipsius gratiae, per quas ipsa gratia operetur, sicut anima operatur per suas potentias.
Nec est intelligendum, quod gratia et virtus sint in diversis subiectis. Haec enim ducunt in imaginationem falsam, in hanc videlicet, quod gratia omnino ita veniat in animam et eius potentias, sicut anima venit in corpus et eius organa. Tunc enim necessario oporteret, quod gratia abeunte per peccatum , expellerentur omnes habitus virtutum, quos secum defert: quod ex ipsa experientia planum est esse falsum. Et ideo ratio illa non concludit, quia accipit pro simili quod valde est dissimile.
Potest autem accipi simile de infusione gratiae et virtutum in pluvia et terra seminata; sicut de informatione virtutum a gratia accipitur in lumine et colore. Si enim una pluvia adveniat in terram, in qua sunt plantata diversa semina, quae non germinaverunt, facit illam germinare et secundum diversitatem seminum diversas plantas producere. Si vero iam alias germinavit, sed propter defectum aquae iam arefactae sunt plantae; tunc pluvia denuo veniens facit illas plantas virescere. Sic gratia adveniens in animam, in qua sunt seminaria habituum virtutum, facit ipsam germinare, ita quod, ipsa habita, habentur per consequens et virtutes, et continue facit illa germina crescere, quousque perducat usque ad perfectionem. Et si contingat merito peccati, humorem gratiae auferri, habitus illi virtutum efficiuntur quasi aridi; et postmodum, si restituatur pluvia et humor gratiae, non oportet, quod anima iterum de novo germinet: sed illa quae germinavit, per humorem gratiae advenientem iterum reviviscunt .
Sic satis aperte intelligi potest, qualiter gratia cum virtutibus simul infundatur in animam, et quare aliquando simul dicitur infundi cum habitibus substratis, aliquando vero minime, cum tamen gratia, quantum est de se, infundatur semper uniformiter.
Quod autem seminaria virtutum quantum ad habitus substratos sint plantata in natura mentis rationalis, expresse potest haberi ab Augustino in multis locis , et a Bernardo in decimo capitulo de Amore Dei, et in libro de Collationibus sanctorum Patrum, et in aliis locis pluribus. Quidquid tamen sit de hoc, quia quaestio ista alibi habet locum, ad praesens tantum sufficiat dixisse de quaeslione proposita, quod iuxta sententiam et opinionem Magistri illa positio videtur esse verior, quae dicit, quod Ades informis per advenientem gratiam fiat formata, sive formetur ab ipsa gratia mediate, sive immediate .