ARTICULUS II.

Unde veniat compositio in creaturis, cum primum principium sit omnino simplex ?

Secundo quaeritur, Unde veniat compositio in creatis, cum primum principium quod dat esse, sit omnino simplex et in fine simplicitatis?

Et ut intelligatur quod quaeritur, accipiantur modi compositionis qui inveniuntur in rebus.

Est enim compositio secundum rationem, et compositio secundum rem.

Secundum rationem duplex compositio invenitur. Primum enim genus compositionis est, ubi duo vel plura in ratione potentiae et actus conveniunt ad constitutionem unius essentialem, ex quibus est esse et quidditas illius: sicut partes in diffinitione positae habent se ad diffinitum. In diffinitione enim, ut dicit Aristoteles, omnes differentiae priores habent se ad ultimam, quae convertibilis est sicut potentia ad actum, et sicut genus ad differentiam constitutivam. Secundum genus compositionis est, quando duo vel plura ita conveniunt ad unum constituendum, quod unum illorum est sicut cujus est actus et esse, et alterum sicut quo effective vel formaliter vel utroque modo est esse in illo: et haec vocatur compositio ex quo est et quod est: quod enim est, non est ex se in actu essendi, sed dependet ad aliud a quo effective vel formaliter vel utroque modo accipit esse. Et hoc est quod dicit Boetius in libro de Hebdomadibus sic: Quod est habere aliquid potest praeter id quod ipsum est: esse vero nihil admixtum habet. Sicut enim dicit Avicenna, quod est, secundum seipsum et nihil, et ex nihilo est, sed esse sibi est ab eo quo est efficienter vel formaliter vel utroque modo: et ideo dicit Boetius, quod " in omni creato aliud est quod est, et aliud est quo est. " Isti ergo duo sunt modi compositionis qui sunt in esse secundum rationem.

Est aliud genus compositionis in esse simpliciter, sive secundum rem. Et primum in genere illo secundum rationem compositi est, quod plures partes discretas habet in actu, sicut numerus, et acervus: quaelibet enim pars numeri et actu numerat, et actu numerata est, sicut et quaelibet pars acervi: quia, sicut ait Pythagoras, numerus est acervus unitatum. Cujus autem partes minus discretae sunt, aut sunt partes esse simpliciter, aut partes esse determinati per quantitatem. Si primo modo, tunc est compositum ex materia et forma: quia primae partes essentiales existentis simpliciter, sunt materia et forma. Si autem sunt partes esse determinati per quantitatem, aut sunt partes homogeniae, aut heterogeniae. Si homogeniae, dicitur compositio quantitativa, sicut linea ex lineis, et superficies ex superficiebus, et corpus ex corporibus in mathematicis. In physicis autem sicut caro ex carnibus, et sanguis ex sanguinibus. Homogeniae enim partes

dicuntur apud. Philosophos, quarum quaelibet nomen habet et rationem totius: sicut quaelibet pars lineae, linea est, et quaelibet pars carnis, caro est, et sic de aliis. Aut habet partes heterogenias, hoc est, diversas in forma: sicut componitur corpus hominis ex capite, thorace, manu, pede: quae et intra se forma sive figura differunt, et nulla nomen habet et rationem totius: caput enim non est homo, sed pars hominis: et haec compositio multa genera compositionum habet sub se, quae ab Aristotele in V primae philosophiae, et in V Physicorum, determinantur et notantur hoc versu:

Tactus, colla, porus, insertum, continuum dant.

Tactu composita sunt, quorum ultimum unius est cum ultimo alterius. Golia composita sunt, quae glutino aliquo sicut caemento simul continentur. Poro composita sunt, quae foraminibus et clavis immissis simul conclavata tenentur, ut paries. Inserto composita sunt, qua?, incastraturis sive cavationibus in uno factis, in alio autem labio in extremo dimisso sibi invicem immittuntur, sicut in physicis est in scia sive in femore, ubi unum os per modum pyxidis cavum est, propter quod etiam a medicis pyxis vocatur: alterum autem per modum globi immissum est in illud, ut iacite vertatur in ipso: et ideo vocatur vertebrum. In artificialibus autem est, sicut quando architecti in conjunctione parietis unum asserem cavant, et alterum in extremo acuunt, et inserunt in cavum. Et omnibus his modis dicitur compositio continui.

Est etiam in istis compositionibus aliquando ordo, ita quod una praesupponit sibi aliam: compositio enim materialis quae est ex partibus actu existentibus in ratione compositionis, prior est compositione quae est ex partibus potentia discretis tantum: plus enim habet de ratione et natura compositionis illa quam ista, licet secundum esse sit e converso, quia plus in esse uno sunt componentia quae tantum potentia discreta sunt, quam illa quae actu discreta sunt.

Similiter compositio quae est ex partibus integralibus heterogeniis, praesupponit sibi compositionem quae est ex partibus continuis similibus sive homogeniis: omne enim heterogenium componitur ex homogeniis.

Similiter illa compositio quae est ex homogeniis, praesupponit sibi illam quae est ex materia et forma: quia quaelibet partium homogeniarum sive continuarum, ex materia est et forma. Adhuc illa quae est ex materia et forma, praesupponit illam quae est ex genere et differentia: eo quod illa quae est ex genere et differentia, formae est secundum se: illa autem quae est ex forma et materia, compositi est, et non alterius componentium.

Praeter omnes istas compositiones est compositio substantiae in genere et specie determinatae cum proprietatibus suis sive potentiis quae fluunt ab essentialibus substantiae illius: quod Boetius in libro Divisionum vocat totum potestativum sive virtuale: sicut est compositio animae cum potentiis, quae fluunt ab ipso vegetativo scilicet, sensibili, et rationali: quarum quaedam sunt conjunctae corpori ut actus organo, quaedam autem non sunt conjunctae, ut intellectus et ratio: et haec compositio aliquo modo est ante illam quae est ex genere et differentia, eo quod etiam substantia generis multarum est potentiarum.

Est etiam in his compositionibus alia differentia: quaedam, enim sunt compositiones, in quibus partes compositae constituunt totum, ita quod esse totius est ex esse partium, sicut in omnibus compositionibus ante ultimam dictis: quaedam autem, est in qua partis esse constituitur et est ex esse totius, sicut est in toto potentiali: esse enim animae substantiale non constituitur ex vegetativo, sensibili, et rationali: nec ex memoria, intelligentia, et voluntate: sicut nec esse regni in civilibus constituitur ex officio praesidis, et potestate, et ex officio ducis..

et ex officio praefecti: sed potius a regno sicut a toto potestativo partiales potestates fluunt in eos qui in partem sollicitudinis vocantur. Et sicut ab esse animae partiales potestates fluunt, quae dicuntur potentiae ipsius. Et in talibus totum non constituitur ex partibus, sed potius ab esse totius fluunt partes.

Cum ergo in rebus creatis tot inveniantur genera compositionum et diversimode se habentia, quaeritur, quae sit prima causa compositionis ?

Videtur enim, quod primum principium non potest esse causa.

1. Primum enim omnino simplex est et in fine simplicitatis, compositio autem dicit elongationem et dissimilitudinem a primo: inter principium, autem causale dans esse, et principiatum causatum debet esse convenientia: videtur ergo, quod compositio in rebus creatis non causetur a primo principio.

2. Adhuc, Augustinus in libro XI de Civitate Dei: " Est bonum solum simplex, et hoc solum incommutabile, quod est Deus. Ah hoc bono creata sunt omnia bona, sed non simplicia, et ob hoc mutabilia . " Quaeritur ergo causa compositionis, quae ex primo principio esse non potest.

3. Adhuc, Augustinus contra adversarium Legis et Prophetarum: " Bona mutabilia propterea bona sunt, quoniam a summo bono facta sunt: propterea mutabilia, quia non de ipso, sed de nihilo facta sunt . " Constat autem, quod secundum Augustinum mutabile sequitur compositum: dicit enim., quod omne compositum mutabile est: mutabile autem non fundatur in ente, sed in non ente: dicit enim Augustinus in libro Contra epistolam fundamenti, quod " res non est mutabilis quia est ex aliquo, sed quia est ex nihilo: " ergo et compositio fundatur in non ente: non ens autem nullius est causa: et sic videtur, quod

compositionis in creatis nulla causa sit.

Contra:

1. Nihil seipsum componit: ergo necesse est, quod omne compositum aliam a se causam habeat suae compositionis.

2. Adhuc, Boetius in libro de Hebdomadibus: " In omni creato, eo ipso quod creatum est, aliud est quo est, et aliud est quod. est. " Ergo videtur, quod, compositio sequatur creatum in quantum creatum est: creatum autem in quantum creatum, a primo principio est: ergo videtur, quod compositio a primo principio sit sicut a causa.

3. Adhuc, Constat, quod primum principium in perfectione, profert res creatas: sicut enim dicitur in Deuteronomio, xxxii, 3 et 4: Date magnificentiam Deo nostro. Dei perfecta sunt opera. Ubi dicit Augustinus in Glossa, quod " omne quod creavit Deus, perfectum est, vel in via perfectionis factum: ut luna, quae secundum translationem Septuaginta, in initio noctis facta est, et sic in lumine imperfecta: tamen in semicirculo sui deferentis facta quo defertur ad solis oppositionem, et sic perficitur et impletur lumen solis. " Ex quo accipitur, quod, nihil imperfectum creavit Deus. Et hoc est quod dicit Boetius in libro III de Consolatione philosophiae:

Mundum mente gerens, similique ab imagine formans, Perferasque, jubens perfectum absolvere partes.

Sed in creatura nihil est perfectum secundum esse nisi compositum: videtur ergo, quod omne quod creavit Deus, compositum est. Probatio mediae: quia omne componens materialiter imperfectum est, eo quod est in potentia ad alterum, Similiter componens formale imperfectum est in esse, quia non est in se, sed in altero cujus forma est. Cum ergo

omne creatum sit simplex, vel compositum: et si simplex, aut est componens materialiter, aut formaliter, et neutrum perfectum est in esse, et omne creatum perfectum est in esse: sequitur, quod omne creatum compositum est, et quod causam suae compositionis extrinsecam non habet nisi principium primum.

Juxta hoc ulterius quaeritur, Utrum simplicitas conditio sit qua? possit convenire creato ?

Et videtur, quod sic: constat enim, quod componentia in composito simplicia sunt, aliter iretur in infinitum in componentibus. Ergo videtur, quod componentia sint creata, et quod aliquod creatum sit simplex, et aliquod compositum: et sic simplicitas conditio est quae potest convenire creato.

Contra:

1. Primo libro Sententiarum, distinct. VIII, cap. Eademque , dicitur, quod sola divina natura simplex est, et hoc habet proprium: proprium autem est quod uni soli convenit: ergo videtur, quod hoc non possit convenire creaturae.

2. Adhuc, Creatio creantis est actus: actus autem omnis est super particulare hoc vel illud: particulare autem hoc vel illud omne compositum est: ergo creatio educens de non esse ad esse., non nisi compositi est.

Ulterius quaeritur, Utrum omnis creatura composita est ex quod est, et quo est ?

Hoc enim videtur ex dicto Boetii, qui dicit in libro de Hebdomadibus, quod " in omni eo quod est citra primum, aliud est quod est, et aliud est quo est: " ergo videtur, quod omnis creatura composita est ex quo est, et quod est.

In contrarium hujus est, quod

1. Quod est et quo est, in creato creata sunt.: et si in omni creato est quod est et quo est, tunc in quod est, est quod est et quo est: et in quo est, est quod est et quo est: et hoc abibit in infinitum.

2. Adhuc, Unitas est quoddam creatum: aut ergo seipso est una, aut alio. Si seipsa est una, sequitur quod seipsa est: quia unum et ens convertuntur. Si alio est una, tunc de illo iterum quaero, quo illud sit unum? Aut enim alio, aut seipso. Si alio, ibitur in infinitum. Si seipso: ergo idem est quod est unum, et quo est unum: et sic non in omni creato est quod est et quo est distinctum, sed in aliquo idem sunt.

3. Adhuc, Cum dicitur, Homo est homo, constat quod quod est importatur per subjectum, et quo est per praedicatum: cum ergo idem de se praedicetur in hac propositione, videtur quod in ea idem sit quod est et quo est: et sic non in omni creato est aliud quod est et quo est.

Ulterius quaeritur, Quare non dicitur, quod omnis creatura composita sit ex materiali et formali. ?

Videtur enim hoc omni creaturae convenire.

1. Omnis enim creatura in se habet unde ab alio recipiat, et quo in aliud agat: sed unde recipiat est materiale, et quo agat formale: videtur ergo, quod omnis creatura ex materiali et formali composita est.

2. Adhuc, Quod est, ut dicit Boetius, subjectum est, in quo aliud praeter se esse potest. Dicit enim Boetius sic: " Quod est habere aliud potest praeter ipsum quod est: esse vero, sive quo est, nihil habet admixtum: " sed omnis potentia recipiendi in seipsum aliud a seipso, est materia in qua prima ratio est et potentia recipiendi: dicit enim Philosophus, quod primum fundamentum est hyle: ergo quod est, nihil est nisi materiale principium: et per oppositum quo est, nihil erit nisi formale: ergo omne

quod est, compositum est ex formali et materiali.

Solutio. Dicendum secundum Catholicam fidem, quod compositum extra, causam suae compositionis non habet nisi primum principium: sed intra, causam habet compositionis componentia, quae materialia sunt ad formam totius: componentia enim dependent a se invicem, unum sicut esse suscipiens et determinatum ad esse hoc vel illud, alterum sicut esse conferens, cujus proprius actus est esse in eo quod est. Et compositionis istorum non est causa nisi primum principium, quod secundum rationem acceptam a fine universi, unumquodque producit et vocat in esse in ordine et gradu quo incursum et influxum habet in finem universi inducendum: sic enim est in scientia creatoris, quae dicitur dispositio, quae concernit rationem et ordinem scibilium faciendorum: et cum hoc componentia secundum quod componentia sunt per se sumpta vel simplicia nullum habeant incursum vel influxum ad finem inducendum, numquam producit Deus opere creationis componens in actu et esse componentis simplicis, sed in esse compositi, et ideo non producit materiam simplicem sine forma. Similiter forma nullum habet incursum in finem in esse formae simplicis, sed in actu et esse compositi: et ideo Deus in omni universitate creaturarum quidquid producit, sive in se sit simplex, sive compositum, producit in esse compositi: unde formam producit in composito, et materiam similiter: et sic est de omnibus componentibus secundum diversitatem omnium compositionum superius enumeratarum, ita quod et animam humanam non creat sine corpore, sed infundendo creat eam, et creando infundit: et corpus non creat sine anima, sed organizando corpus animat, et animando organizat.

Et similiter substantiam formatam non producit sine proprietatibus, nec e converso, sed unum in alio. Similiter nec definientia nisi in diffinito, nec accidentia nisi in subjecto, nec partes continui, nisi in continuo, nec partes potestativas nisi in toto potestativo: et sic est de omnibus aliis. Et sic intelligitur, quod Dei perfecta sunt opera . His ita notatis, facile erit respondere ad objecta.

Ad primum enim dicendum, quod causa compositionis extra et efficiens, non est nisi primum principium: causa autem compositionis intra, non potest esse primum principium: quia causa compositionis intra, sunt componibilia: componibilium autem utrumque dependet ad alterum secundum aliquod esse, et utrumque simul dependet ad formam totius: primum autem principium cum sit necesse esse omnino et omnimode, ad nihil secundum aliquod esse dependere potest.

Et ad id quod objicitur, quod inter principium et principiatum debet esse convenientia, dicendum quod verum est: sed illa convenientia non consistit in forma exemplari: compositio enim formam exemplarem non habet in Deo: dicit enim Augustinus in libro XI de Civitate Dei, quod " tanta est simplicitas in Deo, quod ipse est quidquid habet . " Et hoc non potest esse in aliquo creato: in creatura enim omne habens, essentialiter diversum est ab eo quod habet, sive habitum sit essentiale., sive accidentale: ita quod alia est essentia habentis, et alia essentia habiti. Sed convenientia illa est in his quae operantur per intellectum practicum, ratio dispositionis uniuscujusque operandorum ad finem ultimum operis: et in hac ratione materiam et quod est producit Deus ut fundamentum in quo fundatur esse, quia sic facit ad finem universi: et producit formam et quo est ut dantem esse et terminantem potentiam materiae sive ejus quod est: sic enim unumquodque habet convenientiam ad rationem opificis, qua disponit unumquodque in ordine et gradu quo operatur ad finem universi. Et hoc modo natura quae imitatur opificem primum, et ars quae imitatur naturam, producunt omnia quae producunt. Licet ergo compositio secundum quod compositio est, dicat dissimilitudinem et elongationem a simplici primo secundum formam exemplarem, eo quod accidit creaturae in quantum creata est, et in diversitate essentiae a primo: convenientiam tamen ponit ad rationem creantis, qua disponit omnia quae creat, ut secundum illud esse producatur quo convenientissime operatur ad finem universi.

Ad aliud dicendum, quod sicut dicit Augustinus, " Deus solus simplex est et solus incommutabilis: " et hoc ostensum est in libro I Sententiarum, distinct. VIII, tractatu de simplicitate et incommutabilitate essentiae divinae .

Adhuc, Verum est quod dicit Augustinus, quod omne compositum mutabile est. Et causam hujus dicit Anselmus, quia omne compositum, actu vel intellectu vel utroque modo resolubile est in sua componentia: omne autem resolubile, mutabile est: et ex primo principio est compositio sicut ab efficiente, et per rationem disponentem qualiter quodlibet producatur secundum modum, quo convenientissime operatur ad finem universi, sive ut per se simplex, sive ut compositum, sive ut componens. Et haec est vera et prima causa compositionis.

Ad aliud dicendum, quod licet mutabile sit compositum, et e converso, tamen haec conversio sive convertibilitas non est secundum rationem mutabilis et secundum rationem compositi: sed haec convertuntur secundum supposita, sic quod illud quod est mutabile, est compositum, et e converso. Et ideo nihil pro- hibet mutabile In ratione mutabilis acceptum, et compositum in ratione compositi, In diversa principia proxima reduci. Et quia mutatio prima, creatio est, quae est eductio entis de nihilo in esse, et a nihilo incipit, et principium habet nihil, et omnia creata de se in nihilum tendunt, et in nihilum deciderent nisi manus Omnipotentis ea teneret, ut dicit Gregorius: et sic mutabilitas fundatur in nihilo. Compositio autem semper fundatur in ente: quia componentia, quae proxima principia sunt compositionis, entia sunt. Similiter primum principium, quod unumquodque producit secundum formam et modum quo melius operatur ad finem universi, ens est. Omnis enim artificis sapientis hoc est proprium, unumquodque eorum quae exiguntur ad opus, in tali modo et forma producere, quo compendiosius et utilius operatur ad finem intentum in opere.

Ad id quod in contrarium objicitur, jam patet solutio: ostensa enim est causa compositionis. Efficiens enim est principium primum, ut dictum est. Causa materialis vel quasi materialis, compositionis subjectum, haec enim est in potentia ad formam compositi. Causa formalis est actus compositi: finalis, sic vel sic operari ad finem universi.

Ad aliud dicendum, quod sicut dicit Boetius, omne creatum est hoc et hoc: et ideo ut dicit Proclus, non est unum, sed unitum, et sic attingit entitatem et bonum: quod enim unitum est, salvativum est: et quod salvativum est, bonum est. Primum autem principium est solum unum, et non unitum, et est (ut dicit Boetius) in quo nullus numerus est, et nulli innititur. Et sic bene concedimus, quod compositum sequitur creatum: in nullo enim creato verum est, quod creatum secundum Id quod est, sit sua essentia qua est: sed in solo primo principio hoc verum est: et ideo solum

simplex est et in eo idem quod est et quo est: quod non est in aliis: in illis enim quod est, est subjectum esse: et quia hoc subjectum est quasi fundamentum in quo fundatur esse, et essentia est cujus actus est esse: et esse est actus essentiae in eo quod est: et haec inter se ponunt diversitatem. Et ideo creatum compositum est et concretum. habitudinibus multis, ut in quaestione de simplicitate determinatum est, et a Magistro tractatur in libro I Sententiarum, distinct. VIII .

Ad aliud dicendum, quod perfectum in esse simpliciter compositum est, ut probatur in objiciendo: sed perfectum in esse tali vel tali non oportet esse compositum: materia enim in esse materiae est perfecta, et forma in esse formae, et sic de aliis componentibus et compositis: sed perfectum in esse simpliciter, compositum est: hoc enim est singulare et prima substantia in unoquoque. Et ideo Deus creat et simplex et compositum, unumquodque in esse suo. Et sic intelligitur dictum Moysi: Dei perfecta sunt opera : et sic in antehabitis dictum est, quod est principium universi esse: quod (ut dicit Avicenna) facit debere esse in omnibus quae sunt, et cujus proprius actus creatio est, ut praehabitum est. Prima enim rerum creatarum est esse, ut dicitur in libro de Causis: et quia est principium universi esse tam simplicis quam compositi, ideo nec praesupponit materiam, nec exigit instrumentum, nec actum medium inter facientem et factum, sed totius esse principium est secundum seipsum.

Ad id quod juxta hoc ulterius quaeritur, An simplicitas conditio sit quae possit convenire creato?

Dicendum, quod dupliciter contingit loqui de simplicitate. Est enim simplicitas omnimoda., in qua nulla est plica di- versitatis secundum esse aliquo modo: et haec non convenit nisi Deo, qui nulla plica habitudinis ad aliquid intra vet extra dependet secundum esse diversum a seipso: et haec est simplex omnino et omnimode in fine simplicitatis: quae simplicitas nulli creato convenire potest. Et est simplicitas quae non habet plicam habitudinis secundum esse ad componens intra, licet habeat dependentiam ad causam extra, cujus est dare esse, et facere debere esse in omnibus quae sunt: et haec simplicitas non est omnino simplex, sed concreta habitudinibus multis, secundum dependentias quas habet ad principia sui esse: et hoc modo simplex est materia, et simplex forma, et simplex quod est, et simplex quo est: et haec est simplicitas quae potest convenire creato: hoc enim quamvis non componatur aliquando ex partibus componentibus esse totius, tamen semper dependet secundum esse ad causam efficientem a qua accipit esse: et haec dependentia essentialiter non est ipsum, quamvis inseparabilis sit ab ipso: et ideo non omnino simplex est.

Per hoc patet solutio ejus quod objicitur in contrarium: simplicitas enim primo modo dicta, proprietas creatoris est: sed simplicitas secundo modo dicta, creaturae convenire potest.

Ad aliud dicendum, quod creatio creantis est actus: et terminus ejus, sicut probatum est, compositum est, et perfectum in esse: et ideo compositum, quia factum quod recipit esse secundum id quod est, non potest omnimode idem esse cum ipso esse quod recipit. Sicut enim dicit Avicenna, secundum id quod est, ex nihilo et nihil est: ex se enim nihil habet esse, sed totum esse suum recipit a causa quae facit debere esse in omnibus: et ideo, sicut dicit Avicenna, diversum est in eo quod est et esse: propter quod ex quod est et esse compo-

nitur. Sic etiam in puncto differunt quod est et esse: in se enim est id quod est: ex dependentia enim ad causam quae est fons esse, et facit debere esse in omnibus, sibi est esse: et haec fuit sapientia Platonis, quam confirmat Dionysius in libro de Divinis nominibus, quia omne quod habet esse participative, non habet esse quod participat, ex seipso, sed ex essentia quam participat, hoc est, ex causa quae simpliciter et secundum seipsam est illa essentia. Unde dicit Dionysius, quod ea quae participative sunt esse hoc vel illud participantia, sunt ex hoc quod simpliciter est essentia, eminens omnibus, et segregata ab omnibus: et ea quae participative sunt sapientia, sunt ex eo quod per se sapientia est: et simile est de bonis ad bonitatem: et ideo omnia talia necesse est esse composita ex quod est et quo est: haec enim fuit causa, quod posuerunt formas secundum se existentes ante res particulares, a quibus indesinenter fluit esse in ea quae participant formas illas: sicut continue fluit lumen solis in perspicuum quod participat lumen solis ad esse diei.

An illud quod ulterius quaeritur, Utrum omnis creatura composita sit ex quod est et quo est ?

Respondendum est, quod quod est et quo est multipliciter dicuntur.

Dicitur enim quod est, id quod est primum subjectum in unoquoque quod est: hoc enim est primum quid sive aliquid in ipso, et hoc est primum formabile in esse generis, speciei, et individui in unoquoque genere per differentias communes vel proprias vel magis proprias: sicut primum in genere substantiae formabile in substantiam corpoream, et in substantiam incorpoream: et primum in genere quantitatis formabile in discretum, et continuum: et primum in genere qualitatis formabile in naturalem potentiam vel impotentiam, habitum vel dispositionem, formam vel circa hoc aliquid constantem figuram, passionem vel passibilem qualitatem: et sic est in omnibus generibus: et hoc est primum quod praedicatur in quid de omnibus quae sunt in genere illo: et ratione cujus omnia quae sunt in genere illo praedicata in quid, habent ab isto quod in quid praedicantur: et hoc vult Aristoteles in primo Topicorum, ubi dicit sic: " Si quis bicubitali magnitudine posita, dixerit quod positum est, quantum esse, quid est dicit, et quantum significat: et si quis albedine posita, dixerit quod positum est, colorem vel quale esse, quid est dicit, et quale significat: et sic est in aliis generibus. Et hoc modo formabile est quod est, et formans ipsum est quo est. " Et sic intelligit Boetius, quod " omne quod est citra primum, est ex quod est et quo est: " omne enim quod est citra primum, est in aliquo decem generum ad esse illius generis in genere vel specie vel individuo determinatum: solum autem primum quod in nullo genere est, et ad esse nullius generis determinabile, compositum non est ex quod est et quo est, sed est in ipso idem quod est et quo est: et sic intelligitur quod dicit Boetius, quod " quod est habere aliquid potest praeter ipsum quod est: " quia quod est primum subjectum in quolibet genere, et ex quo habent omnia quae sunt in genere illo, quod subjici et substare possunt, praeter se et in se recipit determinans ipsum ad esse. Quo est autem nihil in se recipit praeter seipsum: seipso enim est et esse habet, nec ad esse determinatur aliquo alio a se. Sunt enim fines in esse: et de fine dicit Aristoteles, quod nec finitus nec infinitus est.

Dicitur etiam quod est, quod vere est apud naturam et distinctum esse habet, et hoc aliud: et sic substantia est quod vere est: et sic non omne creatum est ex quod est et quo est.

Similiter quo est dicitur multipliciter: dicitur enim quo est aliquid effici enter: sicut dicimus, quod omnia sunt Deo vel

a Deo: et sic solum illud non habet quo est, quod non habet causam efficientem: et sic Deus trinitas non habet quo est, nec habet quod est: quia, sicut dicit Boetius, quod est, primum subjectum est: natura autem divina, ut dicit Boetius in libro de Trinitate, subjectum nullo modo esse potest. Omnia autem alia creata hoc modo sunt ex quod est et quo est: sed quod est, habent intra se: quo est autem, extra se: causa enim, efficiens extra effectum est. Ex hoc etiam patet, quod quod est ex hoc similitudinem habet cum materia: quia recipit aliud quod est praeter ipsum et differens ab ipso, sicut et genus materiale dicitur, cum tamen forma sit: quo est autem similitudinem habet cum forma: quamvis nec quod est sit materia generaliter, nec quo est forma generaliter: quia susceptio qua quod est suscipit, non est susceptio materiae, sed est susceptio primi subjecti et primi formabilis in unoquoque genere, sicut dictum est: et haec susceptio, ut dicit Avicenna in primo Philosophiae, non est susceptio materiae, quia ex suscepto non determinatur aliquod ad esse simpliciter, sicut materia determinatur et perficitur per formam ad esse simpliciter: sed est susceptio qua confusum suscipit actum differentiae determinantis ipsum ad esse distinctum in genere, specie, vel individuo.

Ex hac determinatione patet quasi ex corollario, quod haec compositio ex quod est et quo est, generalior est, quam illa quae est ex materia et forma: quia illa in omni creato est, ista autem non. Similiter omni compositione alia generalior est. Est enim in partibus componentibus omnem aliam compositionem. Materia enim non idem habet quod est et quo est, non enim a seipsa habet esse materiae. Similiter in forma aliud est quod est, et aliud quo est: quia non a seipsa habet esse formae. Et similiter est in partibus continui, et in partibus discreti, et in parte totius potestativi sive virtualis. Unde etiam haec compositio ab antiquis dignior omni alia compositione esse dicitur duplici ratione, scilicet quia est generalior, eo quod minus elongatur a primo simplici, quam aliqua aliarum compositionum: quamvis enim in Deo non sint diversa quod est et quo est, nec sint in eo per modum compositionis, sed simplicitatis: tamen vere sunt in eo quod est et quo est: Deus enim dicit quod est, et deitas quo est: quorum utrumque vere in Deo est. Sed in quibuscumque est materia et forma, in illis sunt diversa, nec simul sunt in illo nisi per modum compositionis.

Ex hoc iterum patet, quod omne quod creatum est, componibile est aliquo genere compositionis, et sic in potentia aliquo modo existens: unde in omni tali aliud est totum, et aliud est pars: et in omnibus illis totum est majus sua parte. Sola autem natura divina, quae simplex actus est, et nullo modo in potentia ad aliquid, nulli componibilis est ad tertii constitutionem.

Et si objicitur de Christo, in quo est natura divina et natura humana, ut dicit Athanasius, " Sicut anima et caro unus est homo, ita Deus et homo unus est Christus. " Solvitur a Boetio in libro de Duabus naturis in una persona Christi, dicente, quod non est vera compositio., sed unio: fit enim unio hominis in unum esse personale Filii Dei, in quo esse sociantur natura divina et natura humana: distinctae tamen manentes, inconfusae, et impermixtae. Sicut enim dicit Damascenus, creabile mansit creabile, et increabile. Unde natura divina et natura humana non conveniunt ad alicujus tertii constitutionem, sed in uno esse personali sociantur propter exigentiam operis redemptionis. Sicut enim dicunt Ambrosius et Anselmus in libro, Cur Deus homo, redemptor conveniens esse non potuit, nisi qui pretium redemptionis et solvere debuit, et solvere potuit: sed non debuit nisi homo, et non potuit nisi Deus: et ideo conveniens fuit ut esset Deus homo.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod in omni eo quod est determinatum in genere, est quod est et quo est: sed quod est et quo est prout sunt prima componentia, non sunt determinata in genere, vel specie, vel individuo: sed principia determinati in genere, specie, vel individuo: et quia principii non est principium, aliter enim iretur in infinitum, ideo non oportet, quod quod est et quo est, licet creata sint in creato, habeant alia quod est et quo est, ex quibus sint.

Ad aliud quod objicitur de unitate, dicendum quod licet punctum et unitas indivisibilia sint in genere quantitatis, ita quod quantitativa divisione non dividuntur: tamen aliud est quod est punctum: et esse puncti, et quod est unitas et esse unitatis: et hoc inducit compositionem ex quod est et quo est. Et licet unitas seipsa sit una, eo quod prima reflectuntur super se secundum denominationem: tamen seipsa non est unitas, quia etiam secundum Aristotelem non est idem unitas et esse unitatis. Et hoc est quod ab antiquis dicitur, et generaliter verum est, quod nihil est sua essentia praeter Deum: quia, sicut dicit Augustinus, propter hoc quod simplex est, in fine simplicitatis est, quidquid habet.

Ad aliud dicendum, quod in locutionibus in quibus idem de seipso praedicatur, compositum de composito praedicatur: et in talibus subjectum sive suppositum subjicitur ut substans, et praedicatur praedicatum ut forma inhaerens: et ideo non praedicatur ut hoc aliquid, sed quale quid. Et in hoc sensu dicit Boetius sic in commento super Porphyrium, quod " nulla propositio est verior ea, in qua idem de seipso praedicatur, quia quale quid actu et intellectu est in hoc aliquid: " sed in talibus non praedicatur essentia ut essentia, haec enim simplex est. Unde licet homo sit homo, tamen non est sua humanitas, et ideo in talibus non signatur, quod idem sit quod est et quo est, sed diversum.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum, quod non omne quod est, compositum est ex materia et forma, ut dicit Boetius in libro de Trinitate: spiritualia enim ex materia et forma composita non sunt. Sed materiale medium est inter materiam, et non materiam: materiale enim non est materia, habens tamen proprietates materiae. Et hoc modo concedi potest, quod omne compositum, est compositum ex materiali et formali, sed non ex materia et forma: quia quod est, secundum hoc materiale est, et quo est, formale: sed materia proprie non est nisi in corporibus, materiale autem etiam in spiritualibus est, et etiam in accidentalibus, eo modo quo diximus, quod primum formabile in unoquoque genere et subjectum, materiale est respectu omnium aliorum. Et hoc modo partes diffinitionis praecedentes, ad ultimam differentiam materiales sunt: et partes componentes, ad formam compositi materiales sunt. Et sic est in omni composito, praeterquam in toto potestativo, in quo potentia sive virtus particularis fluit ex virtute universali totius: et totum non constituitur ex partibus, sed potius constituit partes: et in illis formale est totum sicut in aliis. Unde concedi potest, quod omne compositum componitur ex materiali et formali, sed non ex materia et forma. Unde Boetius ante finem libri de Duabus naturis in una persona Christi, sic dicit: " Cum alia res materia utatur ut corpus, alia vero nullo corporeo utatur fundamento: quomodo fieri potest, quod corporeum ad speciem incorpoream, transmutetur ? " Item, ibidem, " Incorporeum nulla penitus utitur materia. " Et, ibidem, " Incorporalium nulla penitus est materia. "

Ad objectum in contrarium, dicendum, quod objectio non probat, quod compositum sit ex materia et forma, sed quod compositum sit ex materiali et formali.