IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM
PROOEMIUM. IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM I.
QUAESTIO IV. Utrum quaelibet trium personarum possit incarnari per se ipsam.
QUAESTIO I. Utrum in opere incarnationis servetur debita congruentia ex parte Dei.
QUAESTIO II. Quae fuerit incarnationis ratio praecipua.
QUAESTIO III. Quae trium personarum fuerit ad incarnationem magis idonea.
QUAESTIO IV. Quo tempore fuerit magis congruum, Filium Dei incarnari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM II.
QUAESTIO II. Utrum maior sit congruitas ad unionem in humana natura quam in Angelo, an e converso.
QUAESTIO I. Utrum Christus assumserit veram carnem.
QUAESTIO II. Utrum Christus assumserit animam rationalem.
QUAESTIO III. Utrum Christus habuerit cum aliis hominibus communem speciem.
QUAESTIO I. Utrum corpus unitum fuerit Verbo mediante.spiritu humano sive anima.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi assumta fuerit a Verbo mediante aliquo habitu gratuito.
QUAESTIO III. Utrum Verbum unitum sit humanae naturae mediante Spiritu sancto.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM III.
ARTICULUS I. De sanctificatione Virginis quoad congruentiam temporis.
QUAESTIO I. Utrum caro Virginis sanctificata fuerit ante animationem.
QUAESTIO III. Utrum beata Virgo sanctificata fuerit ante nativitatem.
QUAESTIO I. Utrum beata Virgo per sanctificationis gratiam immunis fuerit ab omni actuali peccato.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum Christus in Abraham fuerit decimatus.
ARTICULUS II. De carnis Christi traductione.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IV.
ARTICULUS I . De conceptione Christi in comparatione ad Spiritum sanctum efficientem.
QUAESTIO I. Utrum. Filii Dei incarnatio debeat appropriari Patri, an Spiritui sancto.
QUAESTIO III. Utrum Christus possit dici filius Trinitatis.
ARTICULUS II. De conceptione Christi in comparatione ad gratiam intervenientem.
QUAESTIO III. Utrum gratia in conceptione teneat rationem proprietatis naturalis, vel gratuitae.
ARTICULUS III. De conceptione Christi in comparatione ad Virginem concipientem.
QUAESTIO II. Utrum cooperatio illa beatae Virginis fuerit naturalis, an miraculosa.
QUAESTIO III. Utrum beata Virgo sit Dei genitrix appellanda.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM V.
QUAESTIO II. Utrum assumere conveniat divinae personae.
QUAESTIO III. Utrum assumere conveniat personae ratione naturae, an e converso.
QUAESTIO IV. Utrum assumere possit convenire divinae naturae, abstracta omni persona.
QUAESTIO I. Utrum concedendum sit, naturam humanam assumtam esse a Deo.
QUAESTIO II. Utrum Deus assumserit humanam personam.
QUAESTIO IV. Utrum concedendum sit, quod Deus assumserit hominem.
QUAESTIO V. Utrum concedenda sit haec: Filius Dei assumsit humanitatem
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VI.
ARTICULUS II. De qualitate et nobilitate illius unionis.
QUAESTIO I. Utrum unio duarum naturarum sit terminata ad unitatem personae.
QUAESTIO III. Utrum illa unitas quantum ad gradum excellat omnes unitates creatas.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VII.
QUAESTIO II. Utrum haec sit admittenda: Deus factus est homo.
QUAESTIO I. Utrum Filius Dei sit vraedeslinatus.
QUAESTIO III. Utrum haec sit concedenda: homo praedestinatus est esse Filius Dei.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VIII.
ARTICULUS I. De nativitate temporali in comparatione ad divinam naturam.
QUAESTIO I. Utrum haec sit concedenda: divina natura est de Virgine nata.
QUAESTIO II. Utrum nasci de Virgine vere dicatur de natura assumta.
ARTICULUS II. De nativitate temporali in comparatione ad aeternam.
QUAESTIO I. Utrum concedendum sit, Christum bis esse natum.
QUAESTIO II. Utrum in Christo sint duae filiationes.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IX.
ARTICULUS I. De ipsa adoratione per comparationem ad eum cui est exhibenda.
QUAESTIO I. Utrum cultus latriae sit exhibendus humanitati sive carni Christi.
QUAESTIO II. Utrum cultus latriae exhiberi debeat imagini Christi.
QUAESTIO III. Utrum cultus latriae Matri Christi exhiberi debeat.
QUAESTIO IV. Utrum cultus latriae cruci Christi exhibendus sit.
QUAESTIO V. Utrum latria exhibenda sit membris Christi.
QUAESTIO VI. Utrum cultus latriae possit exhiberi adversario Christi absque peccato,
QUAESTIO L Utrum latria sit in genere virtutis.
QUAESTIO II. Utrum latria sit virtus generalis, vel specialis.
QUAESTIO III. Utrum latria sit virtus cardinalis, vel theologica.
QUAESTIO IV. Utrum latria sit virtus distincta a dulia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM X.
QUAESTIO III. Utrum haec sit vera: Christus, secundum quod homo, est individuum.
ARTICULUS II. De filiatione adoptionis.
QUAESTIO I. Utrum filiatio adoptionis sit in Christo.
QUAESTIO II. Utrum filiatio adoptionis conveniat nobis per Christum.
QUAESTIO III. Utrum filiatio adoptionis sit in nobis per comparationem ad Christum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL
QUAESTIO II. Utrum praedestinatio Christi respectu nostrae praedestinationis sit forma exemplaris.
QUAESTIO III. Utrum in praedestinalione Christi respectu nostrae sit vera causalitatis ratio.
ARTICULUS II. De vocabulis, quae videntur importare inceptionem.
QUAESTIO III. Utrum lutee sit concedenda: homo incipit esse Deus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XII.
QUAESTIO II. Utrum fuisset congruum assumere Adam.
QUAESTIO I. Utrum Christus potuerit peccare.
QUAESTIO II. Utrum Christus potentiam peccandi habuerit vel assumserit.
QUAESTIO I. Utrum decuerit Deum assumere sexum muliebrem.
QUAESTIO II. Utrum magis debuerit carnem assumere de viro simul et muliere quam sola muliere.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIII.
QUAESTIO II. Utrum in Christo sit gratia finita, vel immensa.
QUAESTIO III. Utrum gratia singularis personae in Christo fuerit plena gratia atque perfecta.
ARTICULUS II. De gratia capitis.
QUAESTIO I. Utrum gratia capitis sit quid creatum, vel increatum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIV.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi in cognoscendo comprehendat ipsum Verbum sibi unitum.
ARTICULUS II. De cognitione, quam anima Christi habuit in Verbo.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi actu cognoscat in Verbo omnia quae habitu cognoscit.
QUAESTIO III. Utrum anima Christi cognoscat omnia in Verbo. auae connosnii Verbum.
QUAESTIO I. Utrum Christus habuerit aliam scientiam praeter illam quam habuit in Verbo.
QUAESTIO II. Utrum Christus profecerit secundum illud genus cognitionis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XV.
QUAESTIO I. Utrum congruum fuerit, tales defectus in Christo reperiri.
QUAESTIO II. Utrum Christus assumserit omnes defectus nostros praeter peccatum.
ARTICULUS II. De defectibus a Christo assumtis in speciali.
QUAESTIO I. Utrum Christus habuerit ignorantiam in rationali.
QUAESTIO II. Utrum in Christo fuerit passio tristitiae.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVI.
QUAESTIO III. Utrum Christus assumserit necessitatem patiendi.
ARTICULUS II. De passibilitate et dolore animae Christi specialiter.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi passa fuerit secundum superiorem portionem rationis.
QUAESTIO III. Utrum dolor fuerit intensior in parte rationali animae Christi, an in parte sensuali
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVII.
QUAESTIO II. De numero et sufficientia voluntatum in Christo.
QUAESTIO III. Utrum istae voluntates in Christo fuerint conformes, vel repugnantes.
QUAESTIO 1. Utrum decuerit Christum orare.
QUAESTIO II. Utrum Christus in omni oratione sua fuerit exauditus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVIII.
QUAESTIO II. Utrum Christus meruerit aliquid post conceptionem.
ARTICULUS II. De merito Christi quoad fructum vel proemium.
QUAESTIO I. Utrum Christus sibi meruerit Dei fruitionem sive proemium substantiale.
QUAESTIO II. Utrum Christus meruerit sui corporis glorificationem.
QUAESTIO III. Utrum Christus meruerit nobis ianuae apertionem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIX.
QUAESTIO I. Utrum per passionem Christi fiat remissio peccatorum.
QUAESTIO II. Utrum per passionem Christi facta fuerit chirographorum deletio.
QUAESTIO III. Utrum per passionem Christi liberati simus a potestate diaboli.
QUAESTIO I. Utrum solus Filius sit redemptor, an etiam Pater et Spiritus sanctus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XX.
ARTICULUS UNICUS. De congruentia nostrae redemptionis factae per passionem Christi.
QUAESTIO I. Utrum congruum fuerit, humanam naturam a Deo reparari.
QUAESTIO II. Utrum magis congruerit, genus humanum reparari per satisfactionem quam per aliam viam.
QUAESTIO III. Utrum aliqua creatura pura potuerit satisfacere pro toto genere humano.
QUAESTIO IV. Utrum aliquis, adiutus gratia, potuisset satisfacere pro se ipso.
QUAESTIO V. Utrum Deus debuerit modum satisfaciendi per passionem Christi acceptare.
QUAESTIO VI. Utrum alio modo potuerit Deus genus humanum salvare.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXI.
QUAESTIO III. Utrum Verbum unitum fuerit carni et animae duplici unione.
QUAESTIO II. Utrum ex illa separatione caro Christi fuerit mortua, an post eam habuerit vitam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXII
QUAESTIO II. Utrum Christus, secundum quod homo, luerit in loco determinato, an ubique.
QUAESTIO IV. De descensu animae Christi ad inferos.
QUAESTIO V. Utrum Christus in descensu ad inferos omnes animas liberaverit.
QUAESTIO VI. Utrum Christus statim post mortem introduxerit animas liberatas in caelum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIII.
QUAESTIO II. Utrum fides sit in parte animae cognitiva, an affectiva.
QUAESTIO III. Utrum fides sit virtus una.
QUAESTIO IV. Utrum fides sit certior quam scientia.
QUAESTIO V. De definitione fidei ab Apostolo assignata.
ARTICULUS II. De fide informi.
QUAESTIO I. Utrum fides informis sit in genere vir tutis, an non.
QUAESTIO II. An fides informis sit infusa, an acquisita.
QUAESTIO III. Utrum fides informis sit in daemonibus.
QUAESTIO IV. Utrum fides informis expellatur per adventum gratiae.
QUAESTIO V. Utrum fides informis fiat formata, adveniente gratia.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO III. Utrum fides sit circa complexum, an circa incomplexum.
ARTICULUS II. De obiecto fidei in comparatione ad nostram cognitionem.
QUAESTIO I. Utrum fides sit de his, de quibus habetur visio sensibilis.
QUAESTIO II. Utrum fides sit de his, de quibus habetur opinio probabilis.
QUAESTIO III. Utrum fides sit de his, de quibus habetur cognitio scientialis.
ARTICULUS III. De obiecto fidei quoad nominis rationem.
QUAESTIO I. De definitione articuli, quam ponit Richardus.
QUAESTIO II. De definitione articuli, quam ponit Isidorus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXV.
QUAESTIO III. Utrum omnes teneantur credere omnes articulos explicite post adventum. Christi.
QUAESTIO I. Utrum fides creverit quoad credendorum multitudinem.
QUAESTIO II. An fides profecerit quoad illuminationis plenitudinem.
QUAESTIO III. Utrum fides creverit quoad assensus certitudinem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVI.
QUAESTIO II. Utrum spes sit genus virtutis, an species specialissima.
QUAESTIO III. Utrum spes sit virtus cardinalis, an theologica.
QUAESTIO IV. Utrum virtus spei aliquando sit informis, an seniper sit formata.
QUAESTIO V. Utrum spes in suo actu sit certitudinalis, an dubia.
QUAESTIO I. Utrum timor et spes sint unus et idem habitus, an diversi.
QUAESTIO II. Utrum spes ex bonis meritis habeat ortum.
QUAESTIO III. Utrum spes praecedat caritatem ordine naturae, un e converso.
QUAESTIO IV. Utrum spes sit in bonum sub ratione boni.
QUAESTIO V. Utrum spes sit in parte animae cognitiva, an affectiva.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVII.
QUAESTIO II. Utrum habitus caritatis sit unus indivisus, an per species multiplicatus.
QUAESTIO IV. Utrum habitus caritatis possit esse informis, an semper sit formatus.
ARTICULUS II. De caritate quantum ad actum et modum.
QUAESTIO I. Dirum motus caritatis per prius sit meritorius quam actus aliarum virtutum.
QUAESTIO II. Utrum possibile sit, motum caritatis esse mercenarium.
QUAESTIO III. Utrum idem motus dilectionis possit esse in Deum et in proximum.
QUAESTIO IV. Quis duorum motuum caritatis praecedat alterum.
QUAESTIO V. Utrum actus dilectionis in Deum habeat modum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVIII.
QUAESTIO III. Utrum ex caritate diligendi sint mali homines.
QUAESTIO V. Utrum ex caritate diligenda sint dona gratuita.
QUAESTIO VI. De diligendorum numero et sufficientia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIX.
ARTICULUS UNICUS. De ordine caritatis.
QUAESTIO I. Utrum ordo sit in caritate respectu diligibilium.
QUAESTIO II. Utrum caritas in diligendo praeponat Deum nobis.
QUAESTIO III. Utrum secundum ordinem caritatis praeponendum sit bonum proprium bono ipsius proximi.
QUAESTIO IV. Utrum magis diligendi sint parentes quam filii, an e converso.
QUAESTIO V. Utrum domesticus sit extraneo praeponendus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXX.
QUAESTIO II. Utrum homo, in quantulacumque caritate constitutus, teneatur mortem pro Christo subire.
QUAESTIO III. -Utrum perfectam caritatem habentes teneantur implere ea quae sunt perfectionis.
QUAESTIO IV. Utrum omnes teneantur diligere inimicos quantum ad affectum.
QUAESTIO V. Utrum omnes teneantur diligere inimicos quantum ad effectum.
QUAESTIO VI. Utrum sit maioris perfectionis et meriti diligere amicum, an diligere inimicum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXI.
QUAESTIO II. Utrum cadens a caritate possit resurgere in aequali.
QUAESTIO III. Utrum homo possit resurgere in caritate minori.
QUAESTIO 1. Utrum fides in gloria evacuetur.
QUAESTIO II. Utrum spes evacuetur per adventum gloriae.
QUAESTIO III. Utrum habitus scientiae evacuetur in patria.
ARTICULUS III. De duratione caritatis per comparationem.ad praemium.
QUAESTIO I. Utrum contingat, caritatis habitum in patria evacuari.
QUAESTIO III. Utrum ordo caritatis in patria habeat immutari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXII.
QUAESTIO II. Utrum Deus omnes creaturas diligat generaliter.
QUAESTIO III. Utrum Deus diligat omnes creaturas aequaliter.
QUAESTIO IV. Utrum Deus magis diligat.hominem quam Angelum, an e converso.
QUAESTIO VI. Utrum Christus magis dilexerit Ioannem quam Petrum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIII.
QUAESTIO II. Utrum omnes virtutes cardinales sint una virtus, an diversae.
QUAESTIO V. Utrum virtutes cardinales sint a Dei dono, vel ab assuetudine.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIV.
QUAESTIO II. Utrum dona sint priora virtutibus, an e converso.
QUAESTIO III. Utrum virtutes sint excellentiores donis,
QUAESTIO 1. Utrum dona Spiritus sancti sint tantummodo septem.
QUAESTIO II. De donorum ordinatione et combinatione.
QUAESTIO III. Utrum dona Spiritus sancti maneant in Beatis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum usus timoris servilis sit bonus, an malus.
QUAESTIO III. Utrum timor servilis expellatur, gratia adveniente.
ARTICULUS II. De timore gratuito.
QUAESTIO I. Utrum timor initialis et filialis sint diversae timoris species.
QUAESTIO II. Ut rum, crescente caritate, timor decrescat. -
QUAESTIO III. Utrum timor gratuitus in patria maneat.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXV.
QUAESTIO II. Utrum actus praecipuus doni scientiae consistat in actione, vel in speculatione.
QUAESTIO III. Utrum donum intellectus simul consistat in contemplatione Creatoris et creaturae.
QUAESTIO IV. Utrum ocius ipsius doni consilii sit consiliari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVI.
QUAESTIO II. Utrum dona Spiritus sancti sint connexa.
QUAESTIO III. Utrum connexio sit in virtutibus politicis, ut necesse sit,
QUAESTIO IV. Utrum sit connexio in vitiis ei peccatis.
QUAESTIO V. Utrum ponenda sit aequalitas in habilibus gratuitis.
QUAESTIO VI. Utrum caritas sit forma virtutum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVII.
QUAESTIO II. Utrum praecepta Decalogi obligent ad opera formata.
ARTICULUS II. De mandatis Decalogi quoad distinctionem et ordinem.
QUAESTIO I. Utrum mandata Decalogi debeant esse tantum decem, an plura, an pauciora.
QUAESTIO II. De ordine mandatorum Decalogi ad invicem.
QUAESTIO III. De numero et ordine mandatorum quoad tabularum distinctionem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVIII.
QUAESTIO III. Utrum mendacium sit peccatum mortale ratione sui generis.
QUAESTIO V. De ipsius mendacii divisione.
QUAESTIO VI. De gradibus specierum mendacii.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIX.
QUAESTIO III. Utrum omne periurium sit mortale peccatum.
QUAESTIO II. Utrum liceat iurare per aliquod creatum.
QUAESTIO III. Utrum liceat recipere iuramentum ab idololatris factum.
ARTICULUS III. De obligatione iuramenti.
QUAESTIO I. Utrum obligatio per iuramentum dolosum contrahatur.
QUAESTIO III. Utrum iuramentum incautum sit obligatorium.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL.
Utrum fidei obiectum sit ita verum, quod ei non possit subesse falsum.
Circa primum sic proceditur et quaeritur, utrum fidei obiectum sit ita verum, quod ei non possit subesse falsum. Et quod fidei possit subesse falsum, videtur.
1. Cuicumque subest contingens, potest subesse falsum, quia omne contingens potest esse falsum ; sed fidei subest verum contingens: ergo fidei potest subesse falsum. Maior propositio per se manifesta est; minor probatur: quia fides fuit de passione Christi et incarnatione: et utrumque fuit contingens -non enim erat necessarium, Christum interfici, nec Dei Filium incarnari, cum alio modo posset genus humanum liberari
restat igitur, quod conclusio est vera.
2. Item, habitus conformatur obiecto suo, circa quod versatur : si ergo habitus fidei versatur circa credibile, habet illi conformari ; sed aliquod credibile, utpote Christum esse passurum, potuit falsificari, cum .esset contingens: ergo habitus fidei, quo illud credebatur, falsificari potuit: potest igitur fidei subesse falsum.
3. Item, simus in medio tempore post mortem Abrahae et ante incarnationem Christi : in illo tempore necessarium est, Abraham credidisse, Christum esse passurum, possibile etiam erat, Christum non pati; sed possibile compatitur se cum omni necessario : ergo ista duo poterant simul stare, videlicet quod Abraham credidisset, Christum esse passurum,
et quod Christus non esset passurus: et si hoc, tunc fidei subesset falsum: si ergo possibile fuit, fidei subesse falsum tunc, videtur pari ratione, quod et nunc.
Quod autem pro illo tempore possibile esset, Christum non pati, manifestum est, quia contingens erat, eum pati, cum penderet ex voluntate interficientium; et regula est, quod oppositum contingentis est contingens. Quod iterum necessarium esset, quod Abraham credidisset, manifestum est, quia omne dictum affirmativum de praelerito est necessarium. Si tu dicas, quod hoc verum est, quando non pendet ex futuro; ostenditur, sic esse in proposito: quia "credere non est aliud quam cogitare cum assensione "; et postquam Abraham cogitavit de hoc dicto: Christum esse incarnandum, necessarium fuit de eo cogitasse; et postquam assensu, necessarium fuit, ipsum assensisse; et post quam exivit in actum fidei, necessarium fuit, ipsum exisse: ergo videtur, quod simpliciter necessarium fuit, ipsum credidisse: necessarium igitur videtur, quod fidei Abrahae potuit subesse falsum.
4. Item, omne quod subest spei, subest etiam fidei ; sed spei potest subesse falsum, ut patet, cum aliquis praescitus in gratia existens sperat, se habiturum vitam aeternam: ergo necessario sequitur, quod fidei aliquando subest falsum.
b. Item, actus caritatis praesupponit actum fidei: sed actui caritatis potest subesse falsum: ergo et actui fidei. Maior manifesta est, minor probatur per hoc, quod Apostolus ex caritate voluit ire ad Hispanos, qui non ivit; et ego ex caritate volo, proximum meum esse bonum, qui tamen non est bonus: et sic actui caritatis potest subesse falsum.
6. Item, actus adorationis est ab actu fidei , ergo quod substernitur adorationi substernitur ipsi fidei: sed contingit aliquando, adorationi alicuius fidelis subesse falsum, sicut quando adorat hostiam non consecratam pro consecrata, adhibita debita diligentia, et talis adoratio meritoria est, et ita ortum habet a fide et caritate: ergo si ei subest falsum, videtur, quod et fidei.
Sed contra: 1. Illius solius est fides in via, cuius erit visio in patria : sed visioni in patria non potest subesse falsum: ergo nec fidei in via. ,
2. Item, sicut se babel caritas ad bonum, ita se habet fides ad verum : sed caritas nunquam appetit nisi bonum : ergo fides nunquam facit credere nisi verum: ergo fidei non subest falsum.
3. Item, fides assentit primae Veritati propter se et super omuia in credendo: sed prima Veritas non potest ei dictare nisi verum: ergo ipsa non potest assentire nisi vero: ergo ei non potest subesse nisi verum.
4. Item, cuicumque cognitioni subest falsum , illa cognitio potius est principium deceptionis quam illuminationis : sed fides est illuminatio mentis, sicut dicit Augustinus : ergo fidei falsum non potest subesse.
5. Item, " virtus est certior omni arte " atque scientia; sed scientiae non potest subesse falsum: si ergo fides virtus est, videtur etc.
6. Item, fides, quae innititur principiis scientiarum, non potest falsificari: ergo multo magis illa, quae innititur Principio principiorum : et haec est fides catholica: ergo nullo modo potest ei subesse falsum.
CONCLUSIO.
Fidei non potest subesse falsum, quia non possunt simul stare falsitas in credito et veritas in credente sive in fide.
Respondeo : Dicendum, quod cum habitus fidei ipsam mentem illuminet ad assentiendum veritati creditae secundum illustrationem divinae praescientiae:.el divinae praescientiae non possit subesse falsum, quia ipsa non potest falsificari: necesse est ponere, quod ipsi habitui fidei nec falsum subsit nec subesse possit.
Quemadmodum enim diuina praescientia, quia ex rebus non pendet, certissime cognoscit non solum ea quae ventura sunt necessario, sed etiam contingentia, ita quod circa ea decipi non potest, sicut in primo libro ostensum fuit: sic et fides, quae cognitioni divinae praescienuae innititur, a qua etiam illuminatur et dirigitur, cerlam credulitatem et illuminationem habet de futuris etiam conlingeptibus, ila quod, licet illa, quantum est de se, possint non evenire, fides tamen nec potest decipi nec potest errare. Sicut enim de eo quod praescitum est evenire a Deo, concedi potest, quod ipsum possibile sit non evenire per se et absolute, non est tamen compossibile eum praevisione sui oppositi
quia haec duo non possunt simul stare, quod Deus praeviderit unum, et quod eveniat oppositum; tunc enim falleretur divina praescientia
per hunc modum intelligendum est in assensu fidei, qui innititur divinae praevisioni. Unde quamvis creditum contingens in se possit non evenire, haec tamen duo non possunt simul stare, quod non eueniat, et quod sit creditum. Et propterea concedendum est, quod fidei non potest subesse falsum, quia non possunt simul stare falsitas in credito et veritas in credente sive in fide.
Et concedendae sunt rationes, quae sunt ad istam partem.
1. Ad illud ergo quod obiicitur in contrarium, quod cuicumque subest contingens, potest subesse falsum, quia omne contingens potest esse falsum; respondendum est per interemptionem , quia divinae praevisioni subesse potest verum contingens, falsum tamen subesse non potest: praevidet enim Deus vera contingentia, sed tamen illa quae praevidet, nunquam sunt falsa. Et sicut hoc habet instantiam in divina praecognitione, sic et in illuminatione, quae ab ea procedit, qualis est habitus fidei, sicut praedictum est.
2. Ad illud quod obiicitur, quod habitus cognoscendi debet conformari ipsi cognoscibili.: dicendum, quod istud habet veritatem, quando habitus cognoscendi pendet ab ipso cognoscibili secundum existentiam in proprio genere, sicut est scientia acquisita secundum causas et rationes inferiores: sed de eo genere cognitionis, quod non pendet ab ipsa
re cognita, non est necesse, quod conformetur ipsi cognoscibili secundum existentiam sui in se, sed secundum existentiam sui in canna . Et talis est cognitio fidei et prophetiae et cuiuslibet revelationis divinae. quae non pendet ab eo quod creditur vel quod revelatur, sed ab illo lumine, per quod ad hoc cognoscendum illuminatur. Et quia illud lumen certum est etiam de re contingente: hinc est, quod cum habitus fidei conformetur ei, a quo dependet, quod non potest falsificari nec vacillare propter contingentiam crediti.
3. Ad illud quod obiicitur, quod contingens potest stare cum quolibet necessario; dicendum, quod verum est. Attamen ad illud quod subiungit, quod oppositum alicuius articuli est contingens, sicut ante incarnationem contingens erat, Christum non incarnari et non pati; respondent aliqui per interemptionem , pro eo quod de incarnatione et passione non est articulus quantum ad eventum, quod ita eveniat, sed quantum ad ordinem, quod ita congruat. Unde Abraham non credidit, Christum incarnari, sed Christum esse incarnandum, ut fiat vis in verbo: quia incarnari dicit eventum, sed esse incarnandum dicit ordinem congruum. Et quamvis Christum incarnari sit contingens quantum ad eventum, tamen quantum ad congruentiam necessarium est: impossibile est enim, hoc non esse decens et
congruum.
Sed hic modus dicendi stare non potest, quia sic fideles crediderunt, sicut Prophetae praedixerunt; et Prophetae praedixerunt, non solum esse congruum incarnari, sed etiam eventum futurum. Et rursus, sicut nos credimus Christum incarnatum de praeterito, ita ipsi crediderunt Christum incarnandum de futuro.
Et ideo aliter dicunt alii, quod licet ipsum creditum possit esse contingens in se, tamen habito respectu ad divinam praescientiam, quae immutabiliter praevidit, necesse est, ipsum evenire: et ideo oppositum eius non potest stare nec cum actu divinae praescientiae nec cum actu fidei nostrae .
Sed nec illud solvit, quia non est aliquod contingens, quod Deus non praeviderit, si eventurum est: nec per praevisionem suam aufertur sibi aliquid de contingentia sua: ergo quantumcumque Deus praeviderit aliquid, necesse est ponere, quod contingens cum quolibet necessario possit stare. Si enim non posset stare cum necessario, impossibile esset, ipsum evenire.
Et propterea est adhuc tertius modus dicendi, qui concedit, quod contingens potest stare cum necessario, et quod oppositum alicuius articuli est vel fuit contingens. Sed illud quod opponitur tertio loco , negat, videlicet quod necessarium fuit, Abraham credidisse, Christum esse passurum. Et si tu obiicias, quod omne dictum de praelerito est necessarium; respondendum est ad hoc, quod verum est de eo dicto, quod transit omnino in praeteritum; sed illud dictum connotat futurum contingens; et quia omne dictum, quod claudit in se contingens, contingens est: ideo illud totate dictum, Abraham credidisse Christum passurum, contingens est. Licet enim principalis compositio sit de praeterito, connotatum tamen est de futuro.
Et hoc patet sic: quia credere dicit actum liberi arbitrii secundum directionem luminis conformantis intellectum nostrum divinae praescientiae
unde sensus est: Abraham credidit, Christum esse passurum, hoc est: Abraham illuminatus fuit, ut assentiret et videret hoc quod Deus praeviderat evenire
et quia in praevisione eventus contingentis clauditur sive connotatur futurum contingens: hinc est, quod in illo dicto de praeterito clauditur eventus futuri contingentis, et ideo totum dictum iudicandum est esse contingens. Et si tu obiicias, quod necessarium est simpliciter, Abraham cogitasse de hoc et assensisse huic, ergo necessarium est simpliciter, Abraham credidisse: dicendum, quod verum est, quod necessarium est, Abraham cogitasse de hoc: sed non est necessarium, ipsum assensisse huic credito contingenti, et hoc assensu fidei. Fides enim sic in eo assentiebat, sicut Deus praevidebat ; sed divina praevisio sic praevidet, quod quamvis actus divinae praecognitionis sit in se necessarius, tamen comparatio ipsius ad futurum contingens non est necessaria, sed contingens. Per hunc etiam modum intelligendum est, quod licet necessarium sit, postquam Abraham credidit, liberum arbitrium fuisse motum secundum regulam et dictamen fidei: et necessarium sit, illum motum fuisse meritorium: ordinatio tamen ipsius ad futurum contingens contingens fuit, sicut est ordinatio divinae praescientiae,
cui est conformis. Et quia vocabulum credendi et assentiendi claudit in se illam ordinationem secundum conformitatem ad divinam praevisionem ; hinc est, quod sicut contingens est, Deum praevidisse aliquod futurum contingens, sic contingens est, Abraham credidisse futurum contingens; contingens est etiam, ipsum asseruisse; contingens est etiam, aliquem Prophetam prophetasse. In omnibus enim his una est responsio, quae fundatur super hoc, quod licet actus transeant in praeteritnm, dicunt tamen ordinationem ad contingens futurum; ex ite connotant eventum futuri contingentis, et ex illa connotatione necesse est dictum totum iudicare contingens, sicut in primo libro ostensum fuit per tres regulas infallibiles in quaeslione de praescientia.
4. Ad illud quod obiicitur, quod spei subest falsum; dicendum, quod spei, secundum quod virtus est et virtuose movetur, falsum non subest. Cum enim spes sit certitudo " proveniens ex gratia et meritis ", nullus sperat, se habiturum vitam aeternam, nisi cum praesuppositione meritorum ; et quia efficacia meriti includit finalem perseverantiam: hinc est, quod in actu spei implicatur conditio perseverantiea finalis. Omnis enim, qui recte sperat, sic vitam aeternam exspectat, si usque in finem perseveraverit in gratia: et hoc quidem verum est. et fides nostra dictat . Et ita respondendum est ad illam rationem per interemptionem minoris, quia praescitus non exspectat vitam aeternam simpliciter, sed sub conditione. Quodsi aliquis praeter divinam revelationem absque omni conditione speret, se habiturum vitam aeternam ; hic non est motus pertinens ad fidem et spem, sed ad falsam aestimationem.
3. Ad illud quod obiicitur, quod actus caritatis praesupponit actum fidei ; dicendum, quod verum est, quod praesupponit actum fidei ut regulantis et dirigentis eius actum, sed non oportet, quod praesupponat actum fidei ut concurrentis super illud obiectum. Omne enim, quod caritas appetit, fides dictat appetendum esse, et ita dirigit eius actum. Non tamen omne quod caritas appetit, fides credit, quia de pluribus contingit dicere, quod sint bona: falsum tamen est dicere, quod sint vera. Bonum enim ( dicit aptitudinem et ordinationem habitualem, sed verum dicit inhaerentiam et existentiam actualem. Unde bonum erat, Apostolum ire ad Hispanos, quamvis non esset verum; et ideo erat appetibile , quamvis non esset credibile. Quamvis enim falsitas possit stare cum obiecto caritatis, quia aliquid potest esse falsum et bonum; non tamen potest stare cum obiecto fidei, quia non potest idem simul esse falsum et verum .
6. Ad illud quod obiicitur, quod adorationi potest subesse falsum ; dicendum, quod adorationi factae secundum directionem et regulam fidei nunquam subest falsum, pro eo quod fides dicit, nihil adorandum esse pro certo, nisi de quo habetur certa cognitio: de eo autem, de quo non habetur certitudo, dicit adorandum esse, praesupposila conditione. Unde omnis fidelis recte adorans hostiam consecratam , adorat sub ea conditione, si perfecta sunt circa ipsam ea quae ad consecrationem sunt necessaria secundum institutionem divinam ; et sic nunquam decipitur nec errat .