IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM
PROOEMIUM. IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM I.
QUAESTIO IV. Utrum quaelibet trium personarum possit incarnari per se ipsam.
QUAESTIO I. Utrum in opere incarnationis servetur debita congruentia ex parte Dei.
QUAESTIO II. Quae fuerit incarnationis ratio praecipua.
QUAESTIO III. Quae trium personarum fuerit ad incarnationem magis idonea.
QUAESTIO IV. Quo tempore fuerit magis congruum, Filium Dei incarnari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM II.
QUAESTIO II. Utrum maior sit congruitas ad unionem in humana natura quam in Angelo, an e converso.
QUAESTIO I. Utrum Christus assumserit veram carnem.
QUAESTIO II. Utrum Christus assumserit animam rationalem.
QUAESTIO III. Utrum Christus habuerit cum aliis hominibus communem speciem.
QUAESTIO I. Utrum corpus unitum fuerit Verbo mediante.spiritu humano sive anima.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi assumta fuerit a Verbo mediante aliquo habitu gratuito.
QUAESTIO III. Utrum Verbum unitum sit humanae naturae mediante Spiritu sancto.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM III.
ARTICULUS I. De sanctificatione Virginis quoad congruentiam temporis.
QUAESTIO I. Utrum caro Virginis sanctificata fuerit ante animationem.
QUAESTIO III. Utrum beata Virgo sanctificata fuerit ante nativitatem.
QUAESTIO I. Utrum beata Virgo per sanctificationis gratiam immunis fuerit ab omni actuali peccato.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum Christus in Abraham fuerit decimatus.
ARTICULUS II. De carnis Christi traductione.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IV.
ARTICULUS I . De conceptione Christi in comparatione ad Spiritum sanctum efficientem.
QUAESTIO I. Utrum. Filii Dei incarnatio debeat appropriari Patri, an Spiritui sancto.
QUAESTIO III. Utrum Christus possit dici filius Trinitatis.
ARTICULUS II. De conceptione Christi in comparatione ad gratiam intervenientem.
QUAESTIO III. Utrum gratia in conceptione teneat rationem proprietatis naturalis, vel gratuitae.
ARTICULUS III. De conceptione Christi in comparatione ad Virginem concipientem.
QUAESTIO II. Utrum cooperatio illa beatae Virginis fuerit naturalis, an miraculosa.
QUAESTIO III. Utrum beata Virgo sit Dei genitrix appellanda.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM V.
QUAESTIO II. Utrum assumere conveniat divinae personae.
QUAESTIO III. Utrum assumere conveniat personae ratione naturae, an e converso.
QUAESTIO IV. Utrum assumere possit convenire divinae naturae, abstracta omni persona.
QUAESTIO I. Utrum concedendum sit, naturam humanam assumtam esse a Deo.
QUAESTIO II. Utrum Deus assumserit humanam personam.
QUAESTIO IV. Utrum concedendum sit, quod Deus assumserit hominem.
QUAESTIO V. Utrum concedenda sit haec: Filius Dei assumsit humanitatem
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VI.
ARTICULUS II. De qualitate et nobilitate illius unionis.
QUAESTIO I. Utrum unio duarum naturarum sit terminata ad unitatem personae.
QUAESTIO III. Utrum illa unitas quantum ad gradum excellat omnes unitates creatas.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VII.
QUAESTIO II. Utrum haec sit admittenda: Deus factus est homo.
QUAESTIO I. Utrum Filius Dei sit vraedeslinatus.
QUAESTIO III. Utrum haec sit concedenda: homo praedestinatus est esse Filius Dei.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VIII.
ARTICULUS I. De nativitate temporali in comparatione ad divinam naturam.
QUAESTIO I. Utrum haec sit concedenda: divina natura est de Virgine nata.
QUAESTIO II. Utrum nasci de Virgine vere dicatur de natura assumta.
ARTICULUS II. De nativitate temporali in comparatione ad aeternam.
QUAESTIO I. Utrum concedendum sit, Christum bis esse natum.
QUAESTIO II. Utrum in Christo sint duae filiationes.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IX.
ARTICULUS I. De ipsa adoratione per comparationem ad eum cui est exhibenda.
QUAESTIO I. Utrum cultus latriae sit exhibendus humanitati sive carni Christi.
QUAESTIO II. Utrum cultus latriae exhiberi debeat imagini Christi.
QUAESTIO III. Utrum cultus latriae Matri Christi exhiberi debeat.
QUAESTIO IV. Utrum cultus latriae cruci Christi exhibendus sit.
QUAESTIO V. Utrum latria exhibenda sit membris Christi.
QUAESTIO VI. Utrum cultus latriae possit exhiberi adversario Christi absque peccato,
QUAESTIO L Utrum latria sit in genere virtutis.
QUAESTIO II. Utrum latria sit virtus generalis, vel specialis.
QUAESTIO III. Utrum latria sit virtus cardinalis, vel theologica.
QUAESTIO IV. Utrum latria sit virtus distincta a dulia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM X.
QUAESTIO III. Utrum haec sit vera: Christus, secundum quod homo, est individuum.
ARTICULUS II. De filiatione adoptionis.
QUAESTIO I. Utrum filiatio adoptionis sit in Christo.
QUAESTIO II. Utrum filiatio adoptionis conveniat nobis per Christum.
QUAESTIO III. Utrum filiatio adoptionis sit in nobis per comparationem ad Christum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL
QUAESTIO II. Utrum praedestinatio Christi respectu nostrae praedestinationis sit forma exemplaris.
QUAESTIO III. Utrum in praedestinalione Christi respectu nostrae sit vera causalitatis ratio.
ARTICULUS II. De vocabulis, quae videntur importare inceptionem.
QUAESTIO III. Utrum lutee sit concedenda: homo incipit esse Deus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XII.
QUAESTIO II. Utrum fuisset congruum assumere Adam.
QUAESTIO I. Utrum Christus potuerit peccare.
QUAESTIO II. Utrum Christus potentiam peccandi habuerit vel assumserit.
QUAESTIO I. Utrum decuerit Deum assumere sexum muliebrem.
QUAESTIO II. Utrum magis debuerit carnem assumere de viro simul et muliere quam sola muliere.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIII.
QUAESTIO II. Utrum in Christo sit gratia finita, vel immensa.
QUAESTIO III. Utrum gratia singularis personae in Christo fuerit plena gratia atque perfecta.
ARTICULUS II. De gratia capitis.
QUAESTIO I. Utrum gratia capitis sit quid creatum, vel increatum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIV.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi in cognoscendo comprehendat ipsum Verbum sibi unitum.
ARTICULUS II. De cognitione, quam anima Christi habuit in Verbo.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi actu cognoscat in Verbo omnia quae habitu cognoscit.
QUAESTIO III. Utrum anima Christi cognoscat omnia in Verbo. auae connosnii Verbum.
QUAESTIO I. Utrum Christus habuerit aliam scientiam praeter illam quam habuit in Verbo.
QUAESTIO II. Utrum Christus profecerit secundum illud genus cognitionis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XV.
QUAESTIO I. Utrum congruum fuerit, tales defectus in Christo reperiri.
QUAESTIO II. Utrum Christus assumserit omnes defectus nostros praeter peccatum.
ARTICULUS II. De defectibus a Christo assumtis in speciali.
QUAESTIO I. Utrum Christus habuerit ignorantiam in rationali.
QUAESTIO II. Utrum in Christo fuerit passio tristitiae.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVI.
QUAESTIO III. Utrum Christus assumserit necessitatem patiendi.
ARTICULUS II. De passibilitate et dolore animae Christi specialiter.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi passa fuerit secundum superiorem portionem rationis.
QUAESTIO III. Utrum dolor fuerit intensior in parte rationali animae Christi, an in parte sensuali
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVII.
QUAESTIO II. De numero et sufficientia voluntatum in Christo.
QUAESTIO III. Utrum istae voluntates in Christo fuerint conformes, vel repugnantes.
QUAESTIO 1. Utrum decuerit Christum orare.
QUAESTIO II. Utrum Christus in omni oratione sua fuerit exauditus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVIII.
QUAESTIO II. Utrum Christus meruerit aliquid post conceptionem.
ARTICULUS II. De merito Christi quoad fructum vel proemium.
QUAESTIO I. Utrum Christus sibi meruerit Dei fruitionem sive proemium substantiale.
QUAESTIO II. Utrum Christus meruerit sui corporis glorificationem.
QUAESTIO III. Utrum Christus meruerit nobis ianuae apertionem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIX.
QUAESTIO I. Utrum per passionem Christi fiat remissio peccatorum.
QUAESTIO II. Utrum per passionem Christi facta fuerit chirographorum deletio.
QUAESTIO III. Utrum per passionem Christi liberati simus a potestate diaboli.
QUAESTIO I. Utrum solus Filius sit redemptor, an etiam Pater et Spiritus sanctus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XX.
ARTICULUS UNICUS. De congruentia nostrae redemptionis factae per passionem Christi.
QUAESTIO I. Utrum congruum fuerit, humanam naturam a Deo reparari.
QUAESTIO II. Utrum magis congruerit, genus humanum reparari per satisfactionem quam per aliam viam.
QUAESTIO III. Utrum aliqua creatura pura potuerit satisfacere pro toto genere humano.
QUAESTIO IV. Utrum aliquis, adiutus gratia, potuisset satisfacere pro se ipso.
QUAESTIO V. Utrum Deus debuerit modum satisfaciendi per passionem Christi acceptare.
QUAESTIO VI. Utrum alio modo potuerit Deus genus humanum salvare.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXI.
QUAESTIO III. Utrum Verbum unitum fuerit carni et animae duplici unione.
QUAESTIO II. Utrum ex illa separatione caro Christi fuerit mortua, an post eam habuerit vitam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXII
QUAESTIO II. Utrum Christus, secundum quod homo, luerit in loco determinato, an ubique.
QUAESTIO IV. De descensu animae Christi ad inferos.
QUAESTIO V. Utrum Christus in descensu ad inferos omnes animas liberaverit.
QUAESTIO VI. Utrum Christus statim post mortem introduxerit animas liberatas in caelum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIII.
QUAESTIO II. Utrum fides sit in parte animae cognitiva, an affectiva.
QUAESTIO III. Utrum fides sit virtus una.
QUAESTIO IV. Utrum fides sit certior quam scientia.
QUAESTIO V. De definitione fidei ab Apostolo assignata.
ARTICULUS II. De fide informi.
QUAESTIO I. Utrum fides informis sit in genere vir tutis, an non.
QUAESTIO II. An fides informis sit infusa, an acquisita.
QUAESTIO III. Utrum fides informis sit in daemonibus.
QUAESTIO IV. Utrum fides informis expellatur per adventum gratiae.
QUAESTIO V. Utrum fides informis fiat formata, adveniente gratia.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO III. Utrum fides sit circa complexum, an circa incomplexum.
ARTICULUS II. De obiecto fidei in comparatione ad nostram cognitionem.
QUAESTIO I. Utrum fides sit de his, de quibus habetur visio sensibilis.
QUAESTIO II. Utrum fides sit de his, de quibus habetur opinio probabilis.
QUAESTIO III. Utrum fides sit de his, de quibus habetur cognitio scientialis.
ARTICULUS III. De obiecto fidei quoad nominis rationem.
QUAESTIO I. De definitione articuli, quam ponit Richardus.
QUAESTIO II. De definitione articuli, quam ponit Isidorus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXV.
QUAESTIO III. Utrum omnes teneantur credere omnes articulos explicite post adventum. Christi.
QUAESTIO I. Utrum fides creverit quoad credendorum multitudinem.
QUAESTIO II. An fides profecerit quoad illuminationis plenitudinem.
QUAESTIO III. Utrum fides creverit quoad assensus certitudinem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVI.
QUAESTIO II. Utrum spes sit genus virtutis, an species specialissima.
QUAESTIO III. Utrum spes sit virtus cardinalis, an theologica.
QUAESTIO IV. Utrum virtus spei aliquando sit informis, an seniper sit formata.
QUAESTIO V. Utrum spes in suo actu sit certitudinalis, an dubia.
QUAESTIO I. Utrum timor et spes sint unus et idem habitus, an diversi.
QUAESTIO II. Utrum spes ex bonis meritis habeat ortum.
QUAESTIO III. Utrum spes praecedat caritatem ordine naturae, un e converso.
QUAESTIO IV. Utrum spes sit in bonum sub ratione boni.
QUAESTIO V. Utrum spes sit in parte animae cognitiva, an affectiva.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVII.
QUAESTIO II. Utrum habitus caritatis sit unus indivisus, an per species multiplicatus.
QUAESTIO IV. Utrum habitus caritatis possit esse informis, an semper sit formatus.
ARTICULUS II. De caritate quantum ad actum et modum.
QUAESTIO I. Dirum motus caritatis per prius sit meritorius quam actus aliarum virtutum.
QUAESTIO II. Utrum possibile sit, motum caritatis esse mercenarium.
QUAESTIO III. Utrum idem motus dilectionis possit esse in Deum et in proximum.
QUAESTIO IV. Quis duorum motuum caritatis praecedat alterum.
QUAESTIO V. Utrum actus dilectionis in Deum habeat modum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVIII.
QUAESTIO III. Utrum ex caritate diligendi sint mali homines.
QUAESTIO V. Utrum ex caritate diligenda sint dona gratuita.
QUAESTIO VI. De diligendorum numero et sufficientia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIX.
ARTICULUS UNICUS. De ordine caritatis.
QUAESTIO I. Utrum ordo sit in caritate respectu diligibilium.
QUAESTIO II. Utrum caritas in diligendo praeponat Deum nobis.
QUAESTIO III. Utrum secundum ordinem caritatis praeponendum sit bonum proprium bono ipsius proximi.
QUAESTIO IV. Utrum magis diligendi sint parentes quam filii, an e converso.
QUAESTIO V. Utrum domesticus sit extraneo praeponendus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXX.
QUAESTIO II. Utrum homo, in quantulacumque caritate constitutus, teneatur mortem pro Christo subire.
QUAESTIO III. -Utrum perfectam caritatem habentes teneantur implere ea quae sunt perfectionis.
QUAESTIO IV. Utrum omnes teneantur diligere inimicos quantum ad affectum.
QUAESTIO V. Utrum omnes teneantur diligere inimicos quantum ad effectum.
QUAESTIO VI. Utrum sit maioris perfectionis et meriti diligere amicum, an diligere inimicum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXI.
QUAESTIO II. Utrum cadens a caritate possit resurgere in aequali.
QUAESTIO III. Utrum homo possit resurgere in caritate minori.
QUAESTIO 1. Utrum fides in gloria evacuetur.
QUAESTIO II. Utrum spes evacuetur per adventum gloriae.
QUAESTIO III. Utrum habitus scientiae evacuetur in patria.
ARTICULUS III. De duratione caritatis per comparationem.ad praemium.
QUAESTIO I. Utrum contingat, caritatis habitum in patria evacuari.
QUAESTIO III. Utrum ordo caritatis in patria habeat immutari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXII.
QUAESTIO II. Utrum Deus omnes creaturas diligat generaliter.
QUAESTIO III. Utrum Deus diligat omnes creaturas aequaliter.
QUAESTIO IV. Utrum Deus magis diligat.hominem quam Angelum, an e converso.
QUAESTIO VI. Utrum Christus magis dilexerit Ioannem quam Petrum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIII.
QUAESTIO II. Utrum omnes virtutes cardinales sint una virtus, an diversae.
QUAESTIO V. Utrum virtutes cardinales sint a Dei dono, vel ab assuetudine.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIV.
QUAESTIO II. Utrum dona sint priora virtutibus, an e converso.
QUAESTIO III. Utrum virtutes sint excellentiores donis,
QUAESTIO 1. Utrum dona Spiritus sancti sint tantummodo septem.
QUAESTIO II. De donorum ordinatione et combinatione.
QUAESTIO III. Utrum dona Spiritus sancti maneant in Beatis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum usus timoris servilis sit bonus, an malus.
QUAESTIO III. Utrum timor servilis expellatur, gratia adveniente.
ARTICULUS II. De timore gratuito.
QUAESTIO I. Utrum timor initialis et filialis sint diversae timoris species.
QUAESTIO II. Ut rum, crescente caritate, timor decrescat. -
QUAESTIO III. Utrum timor gratuitus in patria maneat.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXV.
QUAESTIO II. Utrum actus praecipuus doni scientiae consistat in actione, vel in speculatione.
QUAESTIO III. Utrum donum intellectus simul consistat in contemplatione Creatoris et creaturae.
QUAESTIO IV. Utrum ocius ipsius doni consilii sit consiliari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVI.
QUAESTIO II. Utrum dona Spiritus sancti sint connexa.
QUAESTIO III. Utrum connexio sit in virtutibus politicis, ut necesse sit,
QUAESTIO IV. Utrum sit connexio in vitiis ei peccatis.
QUAESTIO V. Utrum ponenda sit aequalitas in habilibus gratuitis.
QUAESTIO VI. Utrum caritas sit forma virtutum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVII.
QUAESTIO II. Utrum praecepta Decalogi obligent ad opera formata.
ARTICULUS II. De mandatis Decalogi quoad distinctionem et ordinem.
QUAESTIO I. Utrum mandata Decalogi debeant esse tantum decem, an plura, an pauciora.
QUAESTIO II. De ordine mandatorum Decalogi ad invicem.
QUAESTIO III. De numero et ordine mandatorum quoad tabularum distinctionem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVIII.
QUAESTIO III. Utrum mendacium sit peccatum mortale ratione sui generis.
QUAESTIO V. De ipsius mendacii divisione.
QUAESTIO VI. De gradibus specierum mendacii.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIX.
QUAESTIO III. Utrum omne periurium sit mortale peccatum.
QUAESTIO II. Utrum liceat iurare per aliquod creatum.
QUAESTIO III. Utrum liceat recipere iuramentum ab idololatris factum.
ARTICULUS III. De obligatione iuramenti.
QUAESTIO I. Utrum obligatio per iuramentum dolosum contrahatur.
QUAESTIO III. Utrum iuramentum incautum sit obligatorium.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL.
Secundo quaeritur de notificatione Isidori , quae talis est: " Articulus est perceptio divinae Veritatis tendens in ipsam ". Contra partem primam definitionis opponitur sic.
1. Nulla veritas est sua perceptio ; sed articulus est divina Veritas: ergo haec est falsa: articulus est perceptio divinae Veritatis.
2. Item, fides est perceptio divinae Veritatis : ergo si articulus est perceptio divinae Veritatis, fides est articulus.
3. Item, visio gloriae est perceptio divinae Veritatis: ergo videtur, quod visio gloriae sit articulus fidei ; quod simpliciter est absurdum.
4. Item, in articulis non tantum exprimitur divina Veritas, sed etiam divina Bonitas et Christi humanitas : ergo non videtur, quod primum membrum definitionis omni articulo generaliter conveniat
Contra secundam partem definitionis opponitur sic.
8. Nihil quod est ipsa divina Veritas, tendit in divinam Veritatem; sed articulus est ipsa Veritas divina: ergo non est tendens in ipsam Veritatem.
6. Item, articulus communis est respectu fidei bonorum et malorum: sed mali, quamvis percipiant primam Veritatem, non tamen tendunt in ipsam : ergo tendere in divinam Veritatem non est commune omni articulo.
7. Item, aliqui philosophi habuerunt cognitionem de Deocum quadam dilectione, ergo habuerunt simul divinae Veritatis perceptionem cum quadam tendentia in ipsam ; et tamen nec fidem nec fidei articulos habuerunt: ergo non videtur, quod praedicta notificatio de articulo recte assignetur.
8. Item, cum unius rei una sit definitio , videtur , quod ad notificationem articuli sufficiat notificatio sive definitio Richardi: superfluit ergo ista Isidori.
Quaeritur ergo, quae sit diversitas inter utramque.
CONCLUSIO.
Definitio articuli ab Isidoro assignata conveniens est, prout est fidei formatae.
Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod ista descriptio in tribus differt a descriptione ipsius Richardi. Nam illa descriptio Richardi est quasi quaedam nominis interpretatio, L haec autem est realis notificatio.
Secundo vero differt in hoc quod, cum articulus dupliciter habeat considerari: et prout est in se et prout est apud animam , notificatio ipsius Richardi respicit ipsum articulum, prout est in se; notificatio ipsius Isidori respicit ipsum articulum, prout est ens apud animam: ideo dicit, ipsum esse perceptionem diui noe Veritatis.
Tertia differentia est: quia, cum dupliciter contingat loqui de fide, videlicet de fide in sua generalitate et de fide formata, dupliciter etiam contingat articulum considerari: aut prout est obiectum fidei generaliter, aut prout est fidei formatae ; Richardus definit articulum, prout est obiectum fidei generaliter, et ideo dicit, quod est " arctans nos ad credendum ": Isidorus autem definit ipsum, prout est obiectum fidei formatae: et ideo dicit, quod est "perceptio veritatis tendens in Deum". Et quoniam fides formata respicit intellectum pariter et affectum , quia intellectam illuminat ad credendum et affectum excitat ad tendendum in Deum ; hinc est, quod Isidorus definit articulum primo per comparationem ad actum intellectus, cum dicit: " Articulus est perceptio divinae Veritatis ": secundo per comparationem ad actum affectus, cum subiungit : "tendens in ipsam ". Et quia ad utrumque actum comparatur in ratione motivi, hinc est, quod praedicta definitio intelligenda est dari secundum predicationem causalem, ut sit sensus: "articulus est perceptio" etc., id est, articulus est illud quod illuminat nos ad divinam Veritatem percipiendam , et quod excitat nos ad tendendum in ipsam. Unde dicitur perceptio tendens, quia facit nos percipere et tendere, et movet nos ad percipiendum et tendendum.
Et per hoc patet responsio fere ad omnia quae obiiciuntur .
,1. Ad illud enim quod primo obiicitur, quod nulla veritas est sua perceptio: patet responsio: quia verum est praedicatione essentiali , sed non est verum praedicatione causali.
2.3. Ad illud quod obiicitur, quod fides est perceptio et etiam visio gloriae; dicendum, quod non est simile: quia illud dicitur praedicatione formali, sed illud dicitur praedicatione causali. Fides enim et visio est perceptio sicut habitus perceptivus: sed articulus est perceptio sicut obiectum motivum virtutis percipientis.
Posset etiam dici, quod sicut, intellectus aliquando nominat potentiam, aliquando habitum, aliquando actum, aliquando obiectum, sicut manifestum est in diversis auctoritatibus ; sic et perceptionis nomen potest extendi ad habitum, actum et obiectum. Ideo aliter dicitur de fide, aliter de articulo.
4. Ad illud quod obiicitur, quod articuli non tantum spectant ad veritatem, sed etiam ad bonitatem, nec tantum ad Veritatem divinam, sed etiam ad humanam ; dicendum, quod etsi articulus concernat aliquo modo bonum, concernat etiam aliquid creatum, secundum illud tamen non habet rationem motivi, sed eo ipso, quod habet in se rationem veri et Veri summi, cui fides propter se et super omnia assentit. Et quia definitur hic articulus, in quantum est motivus ipsius fidei, ideo sufficit tangere hic in eius notificatione Veritatem divinam, a qua est tota et principalis ratio movendi .
5. Ad illud quod obiicitur de tendentia, patet responsio: quia praedicatio illa causaliter est intelligenda. Articulus enim terminando facit tendere: terminat enim in quantum finis, et movet in quantum obiectum: et ideo facit tendere.
6. Ad illud quod obiicitur de fide malorum, dicendum, quod hic definitur articulus in comparatione ad fidem formatam: licet etiam fides malorum in Deum actu non tendat, tamen reddit quodam modo habilem ad tendendum, licet semiplene .
Ad illud quod obiicitur, quod cognitio philosophorum erat perceptio cum tendentia: dicendum, quod non erat illa tendentia, quae est ex fide; nunquam enim per illam cognitionem poterant pervenire ad salutem; ideo, ut verius loquamur, potius iacebant, quam tenderent .
8. Ad illud quod obiicitur, quod unius unica est definitio; dicendum, quod verum est secundum unicam comparationem et considerationem : sed secundum quod aliquid multipliciter habet considerari, multipliciter habet notificari: Ideo Richardus et Isidorus diversimode notificaverunt, quia diversimode consideraverunt; diversitas autem eorum fuit quantum ad tria, sicut ostensum est supra .