514 LITTERAE ENCYCLICAE

illi vel hodie, tot saeculorum intervallo, ipsius inscripta sepul- cro laudatio: innumeris semper vivit ubique bonis (1), fieri pro- fecto non potest, ut admiranda illius exempla sectantibus, di- vina opitulante gratia, non liceat, quantum humana sinit infir- mitas, sua officia tueri.

Ea persequi vix opus est quae ex historiae monumentis nota sunt omnibus. Summa erat publicarum rerum perturba- tio quo tempore supremum inivit pontificatum Gregorius; ex- stincta prope vetus humanitas, romani ruentis imperii domina- tus omnes barbaries invaserai. Italia vero, a Byzantinis impe- ratoribus derelicta, facta fere Langobardorum praeda fuerat, qui, suis nondum compositis rebus, huc illuc excurrebant, omnia ferro flammâque vastantes, luctu omnia caedibusque complen- tes. Haec ipsa Urbs, minis hostium exterius perculsa, interius afflicta pestilenza, eluvionibus, fame, eo miseriae devenerat, ut iam procurandae incolumitatis, non modo civium, sed confertae multitudinis se intus proripientis, ratio nulla suppeteret. Cernere namque erat sexus omnis et conditionis homines, episcopos, sacerdotes sacra vasa rapinis erepta portantes, religiosos viros, intemeratas Christi sponsas, fuga se, vel ab inimicorum gladiis, vel a perditorum hominum turpi violentia subducere. Romae autem Ecclesiam ipse Gregorius appellat: vetustam navim ve- hementerque eonfractam... undique enim fluetus intrant, et quotidiana ac valida tempestate quassatae putridae naufra- gium tabulae sonant (2). At quem Deus suscitaverat nauta manu pollebat, et clavo tractando praepositus, non modo inter aestuan- tes procellas ad portum appellere, sed navim a futuris tempe- statibus praestare tutam valuit.

Ac mirum quidem quantum ipse perfecit spatio regiminis annorum vix supra tredecim. Exstitit enim christianae vitae instaurator universae, excitans pietatem fidelium, observantiam monachorum, cleri disciplinam, sacrorum antistitum pastoralem sollicitudinem. Prudentissimus pater-familias Christi (3), Ec- clesiae patrimonia custodivit, adauxit, egenti populo, christia- nae societati et singulis ecclesiis, pro sua cuique necessitate, large copioseque suppeditans. Vere Dei consul f actus (4), actuo-

( 1 ) Apud IOANN. DTAC, Vita Greg, iv, 6 8 .

(2) Registrum I, 4 ad Ioann. episcop. Constantinop.

(3) IOANN. DIAC, Vita Greg, n, 5 1 .

(4) Inscr. sepulcr.