518 LITTERAE ENCYCLICAE

recenset funditusque deletas; quum interea lux veritatis ex ar- ce Petri eodem fulgore coruscet, quem Iesus ortu suo excita- vit aluitque divina sententia: caelum et terra transibunt, ver- ba autem mea non praeteribunt (1).

Hac Nos fide alti, hac petra solidati, dum sacri principa- tus munia omnia gravissima, simulque manantem divinitus vi- gorem animo sehsuque percipimus, tranquilli expectamus quoad voces conticescant tot obstrepentium, actum esse de catholica Ecclesia, eius doctrinas aeternum cecidisse; brevi eo deventu- ram, ut cogatur aut scientiae atque humanitatis Deum reiicien- tis placita excipere, aut ab hominum consortio demigrare. In- ter haec tamen facere non possumus quin cum ipso Gregorio in mentem omnium, sive procerum sive inferiorum, revoce- mus, quanta cogat necessitas ad Ecclesiam confugere, per quam detur et sempiternae saluti, et paci atque ipsi terrestris huius vitae prosperitati consulere.

Quamobrem, ut sancti Prontificis utamur verbis, mentis gressus in eius petrae soliditate, sicut coepistis, dirigite, in qua Redemptorem nostrum per totum mundum fundasse nostis Ecclesiam, quatenus recta sinceri cordis vestigia in devio itinere non offendant (2). Sola Ecclesiae caritas et cum ipsa coniun- ctio divisa unit, confusa ordinat, inaequalia sociat, imperfecta consummat (3). Retinendum firmiter, neminem recte posse ter- rena regere, nisi noverit divina tractare, pacemque reipublicae ex universalis Ecclesiae pace pendere (4). Hinc summa neces- sitas perfectae concordiae inter ecclesiasticam et civilem po- testatem, quam utramque Dei providentia voluit mutua sese ope iuvare. Ad hoc enim potestas... super omnes homines cae- litus data est, ut qui bona appetunt adiuventur, ut caelorum via largius pateat, ut terrestre regnum caelesti regno formu- letur (5).

Ex hisce principiis invicta illa Gregorii fortitudo manabat, quam, opitulante Deo, imitari Curabimus, Nobis proponentes modis omnibus, sarta tectaque iura et privilegia tueri, quorum Pontificatus romanus custos ac vindex est, coram Deo et coram

( 1 ) MATTH, XXIV, 5 5 .

( 2 ) Registr. VIII, 24 ad Sabinian. episcop.

(5) Ibid. v, 58 ( 5 3 ) ad Virgil, episcop. (4) Ibid. v, 37 (20) ad Mauric Aug.

( 5 ) Ibid. III, 61 ( 6 5 ) ad Mauric. Aug.