522 LITTERAE ENCYCLICAE

turbulentísimas paret, divina omnia et humana iura permisceat. Amoto Deo, nulla civitatis legibus, nulla vel necessariis institu- tis constat reverentia, iustitia contemnitur, ipsa opprimitur quae iuris est naturalis libertas; eo usque devenitur, ut domesticae societatis compages, civilis coniunctionis primum fundamentum atque firmissimum, dissolvatur. Quo fit ut, infensis hisce Christo temporibus, difficilius aptentur efficacia remedia, quae ad po- pulos in officio continendos Ecclesiae suae ipse comparavit.

Non aliunde tamen quam in Christo salus : Nec enim aliud nomen est sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri (1). Ad Ipsum ergo redire necesse est, eius advol- vi pedibus, ex ore illo divino verba vitae aeternae haurire; solus quippe potest instaurandae salutis indicare viam, solus vera docere, solus ad vitam revocare, qui de se dixit: Ego sum via et veritas et vita (2). Tentata denuo est mortalium gestio rerum seorsim a Christo; aedificari coepit reprobato angulari lapide, quod Petrus iis exprobrabat, qui Iesum cruci affixerant. Ecce autem rursus exstructa moles ruit aedificantium cervices infrin- gens. Iesus interim superest, humanae societatis angularis lapis, iterum comprobata sententia, non esse nisi in ipso salutem: Hic est lapis qui reprobatus est a vobis aedificantibus, qui factus est in caput anguli, et non est in alio aliquo salus (3).

Ex his facile intelligetis, Venerabiles Fratres, quanta unum- quemque nostrum urgeat necessitas, animi vi qua possumus maxima quibusque pollemus opibus, huiusmodi supernatura- lem vitam in omni ordine humanae societatis excitandi, ab intimae sortis opifice, cui panis apponitur diuturno sudore com- paratus, ad arbitros terrarum potentes. In primisque privata prece ac publica exoranda Dei misericordia, ut potenti auxilio suo adsit, qua voce olim tempestate iactati clamabant Apostoli : Domine, salva nos, perimus (4).

Quamquam nec ista satis. Gregorius enim vitio tribuit epi- scopo, quod, sacri amore secessus et orandi studio, in aciem non prodeat, pro Domini causa strenue dimicaturus, inquiens: Vacuum episcopi nomen tenet (5). Ac iure quidem ; lux enim

( 1 ) Act. iv, 1 2 .

( 2 ) IOANN. XIV, 6-

(3) Act. iv, 1 1 , 1 2 .

( 4 ) MATTH, VIII, 2 S .

(8) Registr. vi, 63 (30). Cfr. Regul. Past. i, 5.