PARTICULA II.

De distinctione visionis matutinae et vespertinae in Angelis .

Secundo quaeritur, quia vident visione vespertina et matutina, de distinctione visionis vespertinae et matutinae.

1. De his enim loquitur Augustinus, qui in libro II super Genesim ad litteram dicit sic: " Non sicut nos ad percipiendam sapientiam proficiebant Angeli, ut invisibilia Dei, per ea quae facta sunt, intellecta, conspicerent , qui ex quo creati sunt, ipsa Verbi aeternitate sancta et pia contemplatione perfruuntur: atque inde ista despicientes secundum id quod intus vident, vel recte facta approbant, vel peccata improbant . " Ex hoc videtur, quod videre visione matutina, est perfrui sancta Verbi contemplatione, et in illa contemplatione in inferioribus discernere mala a bonis. Sed hoc et raptis, et contemplantibus, et Prophetis commune est. Ergo videtur, quod omnes isti vident visione matutina: quod falsum est, solis enim Angelis attribuitur visione matutina videre.

2. Adhuc, Augustinus in libro III ejusdem: " In caeteris creaturis praeter Angelos dicitur: et sic est factum, ubi significatur in illa luce, hoc est, intellectuali creatura, prius facta Verbi cognitio: ac deinde cum dicitur: Et fecit Deus, ipsius creaturae genus fieri demonstratur, quod verbo Dei dictum erat ut fieret . "

Ex hoc videtur, quod visio matutina non sit visio in Verbo, sed visio creaturae fiendae in ipso Angelo: et hoc est contra hoc quod communiter dicitur, quod visio matutina est visio in Verbo creaturae fiendae.

3. Adhuc, Augustinus in libro IV ejusdem: " Mane est, cum a cognitione creaturae, in laudem creatoris assurgitur . " Ex hoc videtur, quod visio matutina est visio rei factae, et ex hoc in laudem creatoris assurgere: et hic non fit aliqua mentio de visione in Verbo: visio ergo in Verbo non videtur dici visio matutina.

4. Similiter objicitur de visione vespertina: dicit enim Augustinus in libro IV super Genesim ad litteram: " In spiritualibus ubi melior et et certior lux, quam incorporalibus, certior est et verior dies: cur ergo non est verior vespera, et verius mane? Nam si in istis diebus habet quamdam declinationem suam lux in occasum, quam vespere nomine nuncupamus: et ad ortum iterum reditum, quod mane dicimus: cur et illic vesperam non dicamus, cum a contemplatione creatoris creatura despicitur: et mane, cum a cognitione creaturae in laudem creatoris assurgitur ? " Ex hoc habetur, quod vespertina visio, est cognoscere creaturam in se a luce creatoris, et ex hoc assurgere in laudem creatoris: sed lux creatoris non habet umbram sibi succedentem: ergo visio vespertina non habet umbram secundum Augustinum: et hoc est contra hoc quod communiter dicitur, quod visio vespertina, est cognitio rei in seipsa, cui succedit nox sive umbra, quia omnis res creata in seipsa permixta est umbrae et tenebris.

5. Adhuc, Augustinus, ibidem, " Istam terrenam conditionem, lucisque corporeae temporalem, localemque circuitum, illi patriae spirituali coaequare non debemus, ubi semper est dies in contemplatione immutabilis veritatis, semper vespera in cognitione creaturae in seipsa, semper mane ex assurrectione ex hac cognitione in laudem creatoris . " Ex hoc videtur, quod cognitio vespertina, est cognitio rei in seipsa, et ex hoc assurgere in laudem creatoris.

6. Adhuc, Videtur quod verbum Augustini non sit verum: cognitio enim rei in seipsa, est per causam proportionatam et propriam: lucidissime autem cognoscitur res per propriam et proportionatam causam: ergo in seipsa cognoscitur in luce meridiana: non ergo in vespertina: et sic cognitio vespertina non est cognitio rei in seipsa.

7. Adhuc, Augustinus in libro IV super Genesim , movet hanc quaestionem, Utrum simul sit cognitio vespertina et matutina in Angelis ? et utrum cognitione vespertina omnia simul videant? Et determinat eam his verbis: " In his quae simul facta sunt, nemo videt quid prius posteriusve fieri debuerit, nisi in illa sapientia per quam facta sunt omnia per ordinem simul. Dies ergo ille, quem Deus primitus fecit, si spiritualis rationalisque creatura est, id est, Angelorum, supercaelestium atque virtutum, praesentatus est omnibus operibus Dei hoc ordine praescientiae, quo ordine scientiae quae in verbo Dei facienda praenosceret, et in creatura facta cognosceret, non per intervallorum temporalium moras, sed prius et posterius habens in connexione creaturarum, in efficacia vero creatoris omnia simul . " Ex hoc patet, quod creaturas (quae. connexionem ordinis habent secundum propriam naturam) Angeli simul vident, et non secundum prius et posterius intuentur eas.

8. Adhuc, Hic dicit Glossa super Apocalypsim, i, 11, super illud: Quod vides, scribe in libro, sic: " Sive simul et uno intuitu hanc visionem viderit Joannes, sive successive, non. est dubium eum

eamdem vidisse: Angelus enim ei utrumque conferre potuit, et quod simul, et quod successive. " Sed si Angelus potuit Joanni conferre, quod simul, multo magis potuit in seipso facere. Ergo Angelus simul et semel uno intuitu potest videre multa.

9, In contrarium est, quod unus intuitus intelligentiae angelicae, est actus unus egrediens ab uno intellectu: actus autem unus non terminatur nisi ad objectum unum: ergo uno intuitu Angelus non videt multa simul, sed successive.

10. Adhuc, Aristoteles in II Topicorum: " Scire quidem plura possumus, intelligere vero minime: " videtur ergo, quod Angelus uno intuitu non possit intelligere plura simul.

11. Adhuc, Objicitur contra utramque istarum visionum, scilicet matutinam, et vespertinam: mane enim et vespere dicunt lucem admixtam tenebris: sed super illud. Genesis, i, 4: Divisit lucem a tenebris, dicit Augustinus, quod per lucem significatur sententia, per tenebras ignorantia: scientia Angelorum nullis tenebris est admixta: ergo scientia Angelorum nec matutina, nec vespertina debet dici.

12. Adhuc, Cognitio in Verbo est secundum Verbi proprietatem: Verbum autem lux est incommunicabilis, nullas penitus habens tenebras: mane admixtum est tenebris: ergo cognitio in Verbo non proprie dicitur matutina.

13. Adhuc, Cognitio Angeli de quacumque re creata dicitur vespertina : vespera autem dicit declinationem ad noctem: nox autem secundum Augustinum signat ignorantiam: cognitio boni Angeli cum sit lumen intellectuale, ut dicit Damascenus, impossibilis est ad declinationem et ad ignorantiam: ergo numquam potest dici vespertina.

Adhuc quaeritur, Si utraque istarum cognitionum Angelo sit naturalis, an non ?

Et videtur, quod sic.

A principio creationis Angelo inditum est cognoscere res in seipsis: praeterea a principio creationis aliquam cognitionem habuerunt in Verbo Angeli: et quod a principio creationis naturae inclitum est, dicitur esse naturale: ergo utraque istarum est naturalis.

Contra est, quod cognitio matutina est angelicae naturae formatae per gratiam, quam dicit Augustinus factam esse, quando conversa est ad Verbum: et quod per gratiam est, non est naturale, sed super naturam.

Adhuc ulterius quaeritur, Utrum sufficienter dividitur cognitio Angeli per matutinam et vespertinam ?

Et videtur, quod non: distinguit enim Augustinus in lib. super Genesim, triplicem cognitionem, scilicet cognitionem in Verbo, cognitionem rei in Angelo, et cognitionem rei in propria natura, sive in seipsa: sed constat, quod prima dicitur matutina, tertia vespertina: media ergo est meridiana, quia Angelus lux est, cui non sunt admixtae tenebrae, sicut meridiei.

Sed in contrarium hujus est, quod dicit Augustinus ad Orosium, sic: " Ipsa creaturae cognitio in semetipsa vespertina est, in Dei cognitione matutina, et scientia Angelorum in seipsis vespertina dicitur in comparatione ad scientiam quae est in Verbo. " Et secundum hoc sunt duae vespertinae cognitiones. Et quaeritur differentia inter eas, et videtur, quod nulla sit: idem enim Angelus est cognoscens rem in se, et in re ipsa,, et idem, cognitum est in utroque: ergo nulla differentia est, nec ex parte cognoscentis, nec ex parte rei cognitae.

Contra, hoc est, quod Augustinus tria verba quae sunt in Genesi, i, passim, fiat, fecit, et factum est, ad tres modos refert cognitionum Angeli: fiat enim dicit in cognitione Verbi, in quo Angelus accepit cognitionem, rei fiendae: fecit ad cognitionem Angeli: unde dicit fecit in cognitione Angeli, quia cognovit rem facien- dam antequam esset: factum est in proprio genere rei et specie. Constat autem, quod alius modus est cognoscendi rem antequam sit, et postquam facta est. Ergo videtur, quod secunda differt a tertia, et sic sunt tres visiones, et non duae tantum.

Solutio. Dicendum ergo ad primum, quod visio matutina in libro IV super Genesim ad litteram, vocatur visio rei fiendae in luce Verbi, quia sicut dicitur, Joan. i, 3 et 4, Omnia quaecumque facta sunt, in Verbo antequam fierent, fuerunt vita et lux: et a verbo cognitivo et operativo suae vocationis ad esse acceperunt originem, et suae demonstrationis in luce Verbi acceperunt primum ortum. Et hoc cum demonstratur angelicae intelligentiae in luce Verbi, visio vocatur matutina: vespertina vero quae continue decrescit in noctem et redit ad mane, sicut dicitur, Genes, i, 5: Factum est vespere et mane, dies unus, est in luce intelligentiae angelicae notitia rei in seipsa: quia res in seipsa mutabilis est, habens umbras privationis et materiae in quas continue deficit. Propter quod et Plato dixit, quod intellectus verus non est de eis, sed opinio quaedam et phantasia. Cum tamen Angelus ex notitia rei in seipsa in laudem creatoris assurgit, et sic conversus ad Deum, notitiam alterius rei fiendae in luce Verbi accipit, vespera mutatur in mane, et sic factum est vespere et mane dies unus, qui est sequentis diei ortus et origo. Vult enim Augustinus, quod dies sexies repetita, nihil aliud sit nisi lux angelicae intelligentiae, quae lux et dies propter perspicacitatem vocatur: et dies sexies praesentata per notitiam sex generibus rerum quae Deus creando, disponendo, ornando produxit in mundi constitutionem. Mane autem praesentatio illius lucis ad ortum rei in Verbo, ex quo primo habet ortum suae vocationis ad esse: vespera vero ejusdem lucis angelicae illustratio super rem in seipsa existentem regyratio. Vespere in mane est, quando

Angelus videns, quod res exivit in esse ea ratione qua fuit in Verbo, attollitur in laudem creatoris, et sic regyrat ad Verbum, accipiens alterius creaturae fiendae similem notitiam, quae prima illustratio est rei vocandae ad esse. Unde auctoritas prima Augustini quae inducitur, non intendit distinguere visionem matutinam et vespertinam, sed intendit dare differentiam in modis proficiendi ad Dei notitiam, Angeli et hominis: et ideo ex illa non potest concludi, quod Sancti, vel Prophetae videant visione matutina pro vespertina.

Ad aliud dicendum, quod Augustinus bene distinguit, fiat, fecit, et factum est: sed quia prima lux in qua creatura ortum habet, lux Verbi est, ideo visio in Verbo matutina dicitur. Secunda vero lux est, qua Angelus noscit rem in seipsa: et ideo illa matutinae visionis nomen habere non potest.

An aliud dicendum, quod cum Augustinus dicit, quod mane est, quando cum cognitione creaturae Angelus in laudem creatoris assurgit, intelligit Augustinus de prima cognitione quae est in Verbo, et est creaturae fiendae.

Ad aliud dicendum, quod, ibi bene distinguit Augustinus inter matutinam, et vespertinam: sed umbra quae intercidit, non est ex vidente sive cognoscente Angelo, sed ex parte rei visae sive cognitae: haec tamen umbra rursus redit ad lucem et ad mane, quando ex cognitione rei in seipsa assurgit in laudem creatoris: et hoc et non amplius intendit dicere Augustinus. Et ideo dicit, quod sexies dicitur factum vespere et mane dies unus, vel secundus, vel tertius, et sic de aliis sine interpositione noctis, quia lux intelligentiae angelicae occasum in tenebras non habet, sive cognoscat rem in Verbo, sive in seipsa, sive etiam in se Angelo.

Per hoc patet solutio ad sequens: illa enim verba Augustini directe signant hoc quod dictum est de distinctione visionis matutinae et vespertinae,

Ad aliud dicendum, quod cognitio vespertina dicitur cognitio rei in seipsa, propter causam quae dicta est. Si enim cognoscitur in seipsa ut est, cognoscitur obumbrata mutabilitate et privatione, licet ex parte cognoscentis nulla sit umbra, et licet cognoscatur ut est per causam proximam: in Verbo autem nullam patitur umbram, quia ibi est vita et lux , ut in praehabitis dictum est.

Ad aliud dicendum, quod quaestio Augustini bona est, et solutio bona, et probat, quod omnia simul sunt: et ordo qui dicitur ibi esse primi, et secundi, et sic deinceps, non est intervallorum temporis, sed ordinis naturae operum creationis, dispositionis, et ornatus, super quae dies illuxit, quando intelligentia angelica (quae dies est) singulis per cognitionem praesentata fuit.

Et ad id quod quaeritur, Utrum Angelus simul et semel possit intelligere multa uno actu intelligendi? Dicimus, quod intelligere multa dicitur duobus modis. Sunt enim, multa ut multa discrete et distincte ab invicem accepta: et sic Angelus uno actu non potest intelligere multa, ut probat objectio. Et sunt multa non ut multa, sed ut ordinata ad unum: et sic Angelus potest uno intellectu intelligere multa: quia sic multa intelligit in uno. Et sic est in operibus sex dierum, ubi multa accipiuntur in una forma ornatus, vel in forma dispositionis, vel in una forma creationis.

Ad aliud patet solutio per id quod dictum est: Angelus enim non potuit conferre Joanni, quod multa ut multa uno videret intuitu, sed quod multa videret in una forma luminis accepta per revelationem.

Ad id quod contra objicitur, dicendum est quod multa ut multa uno intuitu non possunt videri: et hoc et non amplius probat objectio, et dictum Aristotelis adductum de Topicis.

Ad id quod ulterius objicitur contra utramque visionem, dicendum sicut pau- lo ante dictum est, quod non dicitur matutina vel vespertina propter umbram quam patiatur angelica cognitio ex parte cognoscentis, sed quia agnitum ex luce Verbi tunc primo vocatur ad lucem et ad esse ex nihilo, In quo privatum fuit et luce et esse. Unde Augustinus in libro IV super Genesim, inter alias expositiones ponit istam, quod " mane est in ortu rei, dies in rei permanentia et existentia, vespera in rei declinatione, quae cum creata sit, semper de se declinat ad nihilum. "

Ad aliud dicendum, quod cognitio in Verbo matutina dicitur, non quod Verbum aliquas umbras patiatur, quod plena lux est, sed quia tunc res ex in nihilo oritur, et sic quasi ex umbra noctis ad esse et ad bonum illustratur: propter quod. Dionysius dicit, quod bonum et lumen idem, sunt, et quod lumen de quo dixit Deus, Fiat lux, fuerit bonitas sua, qua omnia quae creavit. ad formam esse et boni Deus illustravit.

Ad aliud jam patet solutio per antedicta. Dictum est enim, quod non dicitur vespertina propter declinationem cognoscentis Angeli ad ignorantiam, sed propter declinationem rei cognitae in seipsa, quae in luce Verbi nullam habet declinationem, sed potius perfectum ad lumen esse et boni ex tenebra nihili qua regebatur antequam crearetur.

Ad id quod, ulterius quaeritur, Si utraque istarum cognitionum Angelis sit naturalis ?

Dicendum, quod naturale dicitur duobus modis, scilicet, ut constituens naturam: et sic neutra naturalis est Angelo: sic enim naturale est, quod spiritus sint et intellectuales naturae. Dicitur etiam naturale, quod debetur alicui creaturae ex ordine quem naturaliter habet in universo: et sic (quia sicut dicit Augustinus, prope Deum factus est Angelus) debetur ei conversio ad Verbum, et cognitio crea- turae fiendae in Verbo, quae est visio matutina. Et sic etiam quia superpositus est omnibus aliis creaturis et naturae cognitivae, debetur cognitio eorum quae sibi subsunt. Sicut ministro debetur cognitio eorum quae pertinent ad ministerium, sic ordine naturae debetur ei cognitio rerum. in seipsis, quae est visio vespertina. Et sic secundum aliquid utraque visio est sibi naturalis, et non simpliciter.

Ad id quod in contrarium objicitur, dicendum, quod hoc modo non est naturalis, sed secundum quid, ut dictum est. Similiter et conversio ad Verbum duplex est, scilicet prout Verbum objectum beatitudinis est: et sic conversio ad Verbum non fit nisi per gratiam, et gloriam, quae super naturam est: et est conversio ad Verbum prout est principium cognitivum et operativum eorum quae per ipsum per creationem vocanda sunt ad esse et ad bonum: quod est lumen venustans omnia creata secundum Dionysium. Et haec conversio debetur naturae quae juxta Verbum facta est: et hoc modo dicitur naturalis secundum quid.

Ad id quod ulterius quaeritur dicendum quod cognitio rei ab Angelo non potest esse nisi, duplex, scilicet in causa, vel in effectu: et hoc modo dividitur in matutinam et vespertinam: quia pluribus modis non potest cognosci res. Quia ratio cognitionis rei, vel est in causa, et haec est matutina: vel est in seipsa, et sic est vespertina: et tunc cognitio, qua

Angelus cognoscit rem in seipsa, potius est dispositio cognoscentis, quam ratio rei cognitae. Et sic sufficiens est divisio, quando dividitur in matutinam et vespertinam. Si autem quicumque modus cognoscendi dicatur visio, tunc nihil prohibet esse tertiam visionem, qua Angelus cognoscit rem in seipso: et hanc quidam dicunt esse divinam vel meridianam. Propter quod Dionysius dicit, quod Angelus est imago Dei, manifestatio occulti luminis, speculum purum, clarissimum, nullis permixtum tenebris ignorantiae, sicut in praehabitis determinatum est, cum de definitione Angeli tractaretur .

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum, quod vespertina cognitio duobus modis est, scilicet simpliciter, et respective. Simpliciter cognitio rei in seipsa vespertina est, propter rationes quae in praehabitis dicta sunt, et sic e diverso dividit visionem cum matutina. Respective visio, qua videt Angelus in seipso, vespertina est respectu visionis in Verbo. Et sic loquitur Augustinus ad Orosium sic: " Dicitur lux lunae nocturna respectu lucis solis, licet in seipsa quando plena est, nullas patiatur tenebras. "

Ad ultimum dicendum, quod Augustinus accipit ibi numerum visionum communiter, sive sit secundum modum videntis, sive secundum modum rei visae. Unde communiter quidem sunt tres: secundum rationem autem rei visae, quae non splendet nisi in causa, vel in seipsa, non sunt nisi duae, ut dictum est.

QUAESTIO INCIDENS.

De comparatione visionis matutinae ad vespertinam, ut videatur quae sit potior ?

Juxta hoc quaeritur de comparatione visionis matutinae ad vespertinam, ut videatur quae sit potior ?

Et videtur, quod matutina.

1. Unde Augustinus ad Orosium: " Plus videtur creatura in Verbo, quam in seipsa videatur: plus videtur in arte in qua fit, quam in seipsa videatur. " Sed videtur visione matutina in arte in qua fit, visione vespertina videtur in seipsa. Ergo ad certitudinem rei cognoscendae potior est visio matutina, quam vespertina.

2. Adhuc, Augustinus in libro XI de Civitate Dei : " Scientia creaturae in comparatione scientiae creatoris, quodammodo vesperascit. Itemque lucescit, et mane fit, cum ipsa refertur ad laudem dilectionemque creatoris. Nec in noctem vergitur, ubi non creator creaturae dilectione derelinquitur . " Ergo patet, quod cognitio matutina melior est, quam vespertina, et magis certificat.

3. Adhuc, Augustinus, ibidem, paulo post: " Cognitio creaturae in seipsa, decoloratior est, ut ita dicam, quam cum in Dei sapientia cognoscitur, velut in arte qua facta est. Ideo congruentius vespera, quam nox dici potest. " Si ergo vespertina decoloratior est, ignobilior est: et sic matutina nobilior.

4. Adhuc, Haec visio quae crescit in lucem, nobilior est quam illa quae decrescit in tenebras: sed matutina crescit in lucem, vespertina in tenebras: ergo est nobilior matutina, quam vespertina.

In contrarium est, quod

1. Illa cognitio potior est qua res distincte cognoscitur, quam qua indistincte: sed res in seipsa cognoscitur distincte, in Verbo indistincte: res enim non sunt distinctae in Verbo, ut dicit Dionysius: multa enim sunt ibi unite, et distincta indistincte, et materialia immaterialiter, et mobilia immobiliter. Videtur ergo, quod certius cognoscatur in se, quam in Verbo: et sic visio vespertina potior est, quam matutina.

2. Adhuc, Aristoteles in primo primae philosophiae dicit: " Sicut se habet res ad esse, ita se habet ad cognitionem. " Sed res in seipsa sic se habet ad esse, quod infallibiliter est hoc quod est: in Verbo autem existens non est hoc quod est in seipsa, sed creatrix essentia,, ut dicit Anselmus in Monologio. Vespertina ergo cognitione melius cognoscitur secundum hoc quod est, quam matutina: et sic visio vespertina videtur potior esse, quam matutina: potior enim est visio, quae certius ostendit rem secundum esse rei.

3. Adhuc, Certius cognoscitur quod cognoscitur habitu, quam id quod cognoscitur privatione. Vespertina cognitione cognoscitur res habitu, hoc est, per principia formalia quae sunt in ipsa: matutina cognoscitur privatione: dicit enim Dionysius in libro de Mystica theologia, quod negationes in Deo sunt verae, affirmationes vero incompactae. Nihil enim de Deo per inhaerentiam praedicari potest. Si enim dicatur Deus substantia, vel essentia, vel sapientia, vel quidquid talium dici potest, ad artificialem praedicationem reduci non potest: non enim praedicatur ut accidens de subjecto, quia Deo nihil accidit: nec potest praedicari ut commune de suo inferiori secundum doctrinam Aristotelis in Praedicamentis, ubi dicit: " Quando alterum de altero praedicatur ut de subiecto: quia Deo nihil est universale, et nihil particulare: et ideo oportet, quod exponatur per eminentiam: " sicut docet Dionysius ibidem, quod omnes positiones quae in Deo affirmantur, oportet potentius negare, eo quod nihil, sit omnium eorum quae sunt. Et ideo sic exponit Dionysius: " Deus est essentia, vel substantia: et magis non est essentia, quam essentia vel substantia: sed super omnem essentiam, et super omnem substantiam. " Videtur ergo, quod quidquid in Deo cognoscitur, privatione cognoscatur: sed quidquid cognoscitur matutina visione, cognoscitur in Deo: ergo quidquid cognoscitur matutina visione, cognoscitur privatione: et sic potior est vespertina, quam sit matutina, ut videtur.

4. Adhuc, Lux Verbi infinitae est potentiae, perspicacitas autem intelligentiae in Angelo finita secundum potentiam: ergo videtur, quod Angelus non possit videre Verbum secundum potentiam Verbi: ergo nec quod est in Verbo, sed semper videt divaricato visu et victo a potentia lucis Verbi: et quod per tale medium, visui copulatur, imperfecte videtur: sed quod videt visione vespertina, proportionata luce videt: ergo quod videt visione vespertina, melius videt, quam quod videt visione matutina.

Gratia hujus oportet ulterius quaerere, Utrum cognitio qua Angelus cognoscit Verbum, sit visio matutina, vel vespertina ?

Et videtur, quod matutina:

1. Angelus enim cognoscit Verbum et res in Verbo per ipsum Verbum: ergo videtur, quod res cognoscuntur in Verbo, et ipsum Verbum, quod eodem fiat principio cognoscendi, et illud principium sit Verbum: sicut etiam in intelligibilibus a nobis, principia cognoscuntur a nobis seipsis, et principiata ex principiis. Sed ubi est Verbum principium cognoscendi, ibi eadem cognitio secundum, speciem, cognoscere Verbum, et cognoscere res in Verbo, eodem principio fit: ergo eadem cognitio specie est, cognoscere verbum, et cognoscere res in Verbo: sed cognoscere res in Verbo, est cognitio matutina: ergo cognoscere Verbum, cognitio matutina est.

2. Adhuc, Augustinus ad Orosium dicit sic: " De sanctificatione diei septimae hoc intelligi posse arbitror cum dicitur: Requievit Deus die septimo ab universo opere quod patrarat : quod non in ipso die tamquam ejus bono indigens quo fieret beatior, requievit: sed ipsum diem septimum, id est, angelicam naturam adduxisse ad requiem suam: ut videret in Deo sicut omnem formandam creaturam, ita et illum videret nullam creaturam propter indigentiam, sed sola bonitate fecisse. " Ex hoc accipitur, quod visio matutina est videre Verbum, et videre Deum.

In contrarium est, quod

1. Aliud est videre solem, et aliud est videre in lumine solis res alienas. Et si visio distinguitur secundam species visi- bilium, alia est visio specie qua videtur

sol in rota, et alia visio qua videntur caetera in lumine solis,

2. Adhuc, Videtur quod visio Verbi, et visio Dei, nec sit matutina, nec vespertina: quia, Genes, i, passim, ubi dicitur dies unus, et dies secundus: et ubi dicitur, facta est lux: dicit Augustinus, quod " per diem intelligitur praesentata lux divina ad illuminationem intelligentiae angelicae: " et nulla fit mentio nec de vespertina, nec de matutina, sed simpliciter dicitur: Appellavit lucem Diem, et tenebras Noctem: et postea in sequenti die primo dicitur: Factumque est vespere et mane, dies unus . Formatio ergo creaturae angelicae in conversione ad lucem Verbi, est ante vesperam et mane: ergo nec matutina, nec vespertina est cognitio Verbi.

Solutio. Dicendum ad primo quaesitum, quod absque dubio potior est visio matutina, quam vespertina: ars enim, forma, et ratio est, in qua res sit lacta per artem, et est principium rei factae, in quo ipse artifex totum artificiatum cognoscit et facit, et omnem ordinem qui exigitur ad artificiatum: ita quod nihil penitus latet eum de omnibus quae exiguntur ad artificiatum. Unde in talibus verum est quod dicit Aristoteles in VII primae philosophiae, quod domus est ex domo, sanitas ex sanitate, plaga ex plaga: domus scilicet quae est ex lapidibus et lignis, ex domo quae est in anima architectonici: et sanitas quae est in aequalitate humorum, ex sanitate quae est in anima medici. Melius enim cognoscitur res in eo in quo tota forma rei et ratio et ordo factionis et esse praesens est, quam in eo in quo nihil horum praesens est: sed in Verbo tota forma exemplaris rei, tota ratio, totus ordo factionis et esse et naturae in clarissima luce praesentia sunt: in re autem ipsa nihil horum praesens est: et propter hoc melius cognoscitur in Verbo, quam seipsa. Et hoc expresse vult Augustinus in auctoritatibus pro ista parte inductis.

Et per hoc patet solutio ad quatuor prima: quia illa conceduntur, et procedunt.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum, quod duplex est distinctio, scilicet secundum esse: et tali distinctione non sunt res in Verbo distinctae: lapis enim non est in Deo distinctus secundum esse. Sed alia est distinctio rationis formae idealis, quae in Deo non distinguitur, quia una est, sed distinguitur relatione ad rem cujus idea est: et de hac distinctione dicit Augustinus, quod alia ratione facit equum, et alia hominem: sicut artifex alia ratione dolat trabem, et alia ratione rotundam facit columnam. Et sic formae ideales distinguuntur ad extra, non ad intus: et efficiuntur plures rationes per relationem ad creata, quamvis in artifice sint unum. Et sic Angeli vident in Verbo visione matutina distincta ratione unumquodque, quod ad lucem esse et boni quod causa creationis est, secundum ordinem sapientiae divinae oriturum est: haec enim lux (ut dicit Augustinus) sexies intelligentiis praesentata Angelorum secundum ordinem creandorum, disponendorum, et ornandorum.

Ad aliud dicendum, quod dictum Aristotelis in I primae philosophiae, intelligitur de principiis esse, sicut ipse se explanat in principio Physicorum, quod intelligere et scire contingit circa omnes scientias ex principiis, et causis, et elementis scibilium. Sed ex his quae sunt in Verbo ut causae formales et principia factiva, maxime se habent ad esse et fieri, et magis, sicut dicit Plato in Timaeo, quam ex forma et materia quam habet res in seipsa: et ideo in Verbo secundum fieri et esse magis cognoscitur, quam in seipsa.

Ad aliud dicendum, quod in Deo ni-

hil cognoscitur privative, sed per habitum luminis et rationis: sed res in seipsa multis subjacet privationibus et mutationibus: propter quod dicit Plato, quod non cognoscitur in seipsa, nisi sicut in Euripo, id est, in ebullitione seu mutabilitate: in formis autem primis, quae ideales sunt, et factivae, per certum, et stantem cognoscitur intellectum. Unde illa objectio falsum supponebat.

Et ad hoc quod objicitur, scilicet quod de Deo nihil praedicatur per inhaerentiam, Dicendum, quod hoc nihil facit ad propositum: quia quamvis nulla praedicentur per inhaerentiam de Deo, tamen multa praedicantur de Deo per identitatem, quae verior et certior praedicatio est, quam per inhaerentiam. Dico autem millia, quae per diversum modum significandi multa sunt, licet re sint unum et idem. De his autem satis in prima parte Summae theologiae tractatum. est.

Ad aliud dicendum, quod licet lux Verbi secundum potentiam infinita sit, et nullo intellectui coaptabilis per comprehensionem: tamen Verbum non secundum potentiam infinitam acceptum, sed ut est ratio et principium illius et istius in luce Verbi coaptabile est intellectui creato: et hoc vocatur visio matutina propter mane, quod tunc primo oritura monstratur in arte divina ad lumen esse et boni, sicut saepius dictum est.

Ad id quod ulterius quaeritur dicendum, quod cognoscere Verbum est duobus modis, scilicet ut est objectum beatitudinis: et sic videre Verbum non proprie vocatur visio matutina, sed visio quae est tota merces. Et est videre Verbum ut est principium et ratio et virtus rei proximo creandae, vel disponendae, vel ornandae: et sic videre Verbum, visio matutina est secundum Augustinum: et hoc modo videre Verbum est videre res in Verbo. Et hoc modo procedit prima objectio: quia hoc modo videre Verbum, et videre res in Verbo, refertur ad visio- nem matutinam: et hoc modo una ratio visionis est utrobique.

Per hoc patet solutio ad sequens: quia verba Augustini expresse hoc dicunt.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum, quod non est simile de sole materiali, et de his quae videntur in lumine ejus: sol enim materialis non est causa esse et fieri visibilium, sed manifestatio tantum: nec manifestat ea in se, sed extra se. Verbum autem et principium et causa est et esse et fieri rerum creandarum et disponendarum et ornandarum, et ideo manifestat ea in seipso: propter quod ad unam et eamdem visionem refertur et visio Verbi, et visio rerum in Verbo.

Ad aliud dicendum, quod licet non dicatur in Genesi, tamen a Basilio, Hieronymo, Ambrosio, Beda, et Strabo dicitur, quod luce illa (quam Deus appellavit diem) paulatim tendente ad occasum, factum est vespere: eademque redeunte ad ortum, factum est mane: et sic dies unus naturalis. Similiter per conversionem angelicae naturae ad lucem Verbi, Angelus factus est dies: et lux cujus mane fuit cognitio creaturae fiendae, vespera cognitio creaturae factae: et sic secundum ordinem rei, cognitio angelica habet vespere et mane. Propter quod ejam dicit Augustinus, quod prima dies mane non legitur habuisse: quia Angelus antequam esset, non potuit se cognoscere fiendum in luce Verbi: in qua tamen luce cognovit se factum.

ARTICULI SECUNDI