Albert the Great, Summa Theologiae

1. Vespertina enim cognitio est rerum cognitio in seipsis: cognoscere autem res in seipsis habent a natura: unde etiam nunc mali existentes, cognoscunt res in seipsis: ergo multo pius in primo statu quando aliis similes erant, cognoverunt res in seipsis: ergo vespertinam habuerunt cognitionem.

2. Adhuc, Hoc etiam confirmatur per Dionysium in libro de Divinis nominibus, ubi dicit: " Data illis naturalia dona nequaquam ea mutata esse dicimus: sed sunt integra et splendidissima . " Cum ergo per naturam cognoscant res in seipsis, vespertinam habuerunt cognitionem.

3. Adhuc, Augustinus in libro super Genesim ad litteram : " A malis Angelis, si mali sunt, hoc est, quamvis mali sunt, ab eis tamen non aufertur potestas naturae. " Potestate naturae cognoscunt res in seipsis, quae est vespertina cognitio. Ergo si adhuc habent vespertinam cognitionem, multo magis in primo statu.

4. Adhuc, Augustinus, ibidem, " Deus sic punit malam voluntatem, ut non perimat naturae dignitatem. " Sed dignitas naturae fuit cognitio rerum in seipsis, quod est vespertina cognitio, ut communiter dicitur. Et videtur, quod habuerunt vespertinam cognitionem.

5. Adhuc, Minus videtur, quod habuerunt cognitionem matutinam, quam vespertinam: si ergo habuerunt matutinam, tunc multo magis vespertinam. Quod autem habuerint cognitionem matutinam, per dictum beati Bernardi probatur, qui dicit sic: " Potuit contingere (si tamen incredibile non putetur) quod Angelus, quem Ezechiel, xxviii, 12, dicit plenum sapientia et perfectum decore fuisse, homines praescivit futuros et profecturos in parem gloriam sibi, et naturam humanam Filio Dei fore uniendam. Hoc vidit et invidit . " Sed si praescivit, absque dubio in Dei Verbo vidit. Videre in Verbo, matutina cognitio est: ergo matutinam habuit cognitionem: ergo multo magis vespertinam.

6. Adhuc, Bernardus: " Puto per Aquilonem probandos homines fuisse designatos: per sedem de qua dicitur, Isa. xiv, 13: Sedebo in monte testamenti, in lateribus Aquilonis, designari potestatem quam accepit in illos. Quos utique in praescientia Dei, quanto ei vicinior fuerit, tanto caeteris Angelis perspicacior, praevidens eos nullo sapientiae radio coruscantes, nullo sancti Spiritus amore ferventes, velut vacuum locum repererit . " Videre autem in praescientia, est videre in Verbo fienda: et videre in Verbo, est videre cognitione matutina: ergo habuit cognitionem matutinam: multo magis ergo vespertinam.

In contrarium est,, quod

1. Conjecturalis cognitio nec matutina, nec vespertina est: utraque enim revertitur ad Verbum, et est in luce Verbi: matutina quidem in Verbo, vespertina autem refertur ad Verbum. Dicit enim Augustinus in libro IV super Genesim ad litteram, quod " vespertina cognitio est visio sive cognitio rei in seipsa, et ex hoc attolli in laudem Creatoris qui fecit eam: et ideo vespera convertitur in mane (nulla mentione facta de nocte) quando per amorem illicitum angelus non convertitur ad creaturam, nec inhaeret ei sed attollitur in laudem Creatoris, et inhaeret ei per amorem castum . " Et ex hoc accipitur, quod utraque cognitionum vel visionum est in forma lucis divinae: sed Angelus malus numquam fuit formatus luce divina: numquam ergo habuit nec cognitionem matutinam, nec vespertinam.

Quod autem non habeant nisi conjecturalem cognitionem de rebus, expresse dicit Augustinus in libro XI de Civitate Dei, sic: " Innotuit daemonibus non per id quod est vita aeterna et lumen incommutabile, sed per quaedam temporalia suae virtutis effecta, et occultissima signa praesentiae quae angelicis sensibus etiam malignorum spirituum, potius quam in- firmitati hominum possent esse perspicua . " Sed per signa hujusmodi rimari conjecturalis cognitio est: ergo daemonum cognitio de rebus conjecturalis est.

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, " Daemones non aeternas temporum causas et quodammodo cardinales in Dei verbo et in Dei sapientia contemplantur, sed quorumdam signorum nobis occultorum, majori experientia multo plura quam homines futura prospiciunt . " Ergo non habent nisi conjecturalem scientiam per naturam. Et cum in primo statu non habuerunt nisi naturalem: ergo in primo statu non habuerunt nisi coniecturalem.

3. Adhuc, Augustinus, ibidem, " Aliud est temporalibus temporalia conjectare, quod, daemones faciunt. Et aliud est incommutabilibus legibus mutationes temporum praevidere, quod sanctis Angelis convenit, qui incommutabiles leges in verbo Dei contemplantur. " Sed temporalibus temporalia conjectare non est nisi conjecturalis cognitio: ergo non nisi conjecturalis cognitio naturalis est daemonibus: sed naturalia non sunt in eis mutata: ergo in primo statu non habuerunt nisi conjecturalem cognitionem. Conjecturalis cognitio umbrosa est: matutina et vespertina in lumine sunt, ut ante probatum est: ergo daemones non habuerunt matutinam vel vespertinam cognitionem.

4. Adhuc, Cum dicitur, Genes, i, 1: In principio creavit Deus caelum: dicit Augustinus quod per caelum intelligitur factura angelicae naturae ex nihilo adhuc informis. Et cum dicitur: Fiat lux, intelligitur formatio bonorum Angelorum ad lucem Verbi. Et cum postea v, 5, sequitur: Factumque vespere ei mane, intelligitur distinctio ejusdem lucis quae dies est. Ibidem etiam cum dicitur: Appellavit lucem Diem, et tenebras Noctem, in-

telligit per tenebras Angelos aversos a lumine, qui eo ipso tenebra sunt quod ad lucem non conversi sunt. Et tenebra non distinguitur neque per mane, neque per vesperam. Ex hoc accipitur, quod Angelus malus, qui numquam conversus fuit ad lumen, distinctionem luminis in se non habuit, sed condemnatus ad est perpetuas tenebras, in quibus nec mane, nec vespere est. Cum ergo juxta mane et vesperam sumatur cognitio vespertina et matutina, Angelus malus numquam habuit cognitionem vespertinam, nec matutinam.

5. Adhuc, Dicit Augustinus, ibidem super Genesim ad litteram, quod cum dicitur: Divisit lucem a tenebris, intelligitur separatio bonorum Angelorum a malis. Et cum postea additur: Factum est vespere et mane, intelligitur distinctio lucis in matutinam et vespertinam cognitionem. Angelus ergo malus (qui tenebra est per aversionem a lumine) nihil accepit quod penes distinctionem lucis accipitur: sed penes distinctionem lucis accipitur cognitio matutina et vespertina: Angelus ergo numquam habet cognitionem matutinam et vespertinam.

6. Adhuc, Augustinus dicit, quod praesentia luminis divini super angelicam naturam refulgens, facit diem, quae dies distinguitur per mane et vesperam, nulla nocte interposita. Sed talis praesentia luminis divini formatio fuit Angelorum bonorum. Angelus malus numquam formatus fuit lumine divino: ergo numquam habuit distinctionem matutinae et vespertinae cognitionis.

7. Adhuc, In inferioribus nihil videtur nisi sub actu lucis sive luminis: cum ergo inferiora exemplata sint ad superiora, in superioribus nihil videtur nisi sub actu, luminis divini neque matutina neque vespertina cognitione: Angeli mali numquam conversi fuerunt ad actum luminis divini: ergo Angeli mali numquam habuerunt vel matutinam vel vespertinam cognitionem.

Solutio. Procul dubio si quis attendat verba Augustini in libro primo super Genesim ad litteram, et in libro quarto, Angelus malus numquam factus fuit dies ex illustratione luminis divini: et ideo numquam fuit in visione matutina vel vespertina, quae diem illam distinguunt: et si cognovit res in seipsis naturali cognitione, tamen non attollebatur in laudem Creatoris, ut visione matutina formaretur in ipso, sed potius delectatione propriae potestatis et amore conversus est in tenebras noctis, de qua dicitur, Job, iii, 6, secundum expositionem Gregorii: Noctem illam tenebrosas turbo possideat, nec illustretur lumine . Et ideo cognitio illa non terminabatur ad mane: quod proprium est cognitionis sive visionis vespertinae, secundum Augustinum, ut scilicet ad matutinam lucem terminetur, non interposita nocte: quod Angelo malo non convenit, quia in tenebras noctis conversus est. Unde omnia ad hoc inducta, concedenda sunt, et procedunt Res enim in seipsis non cognoscunt daemones in luce divina, sicut dicit Augustinus, sed per signa conjecturalia et per experientiam multi temporis: et hoc non est cognitio vespertina, sicut paulo ante dictum est.

Ad primum autem quod inducitur, quod habuerunt cognitionem vespertinam: dicendum, quod cognitio vespertina non vocatur simplex cognitio rerum in seipsis, sed ex luce divina res illustrante, et ex assurrectione in laudem Creatoris, qui sic res in seipsis illustrat in lumine suo. Unde si cognoverunt in seipsis naturali cognitione, non fuit haec cognitio vespertina, sed conjecturalis ex rerum signis.

Per idem patet solutio ad sequens:

quia vespertina cognitio non est naturalis, sed in forma lucis divinae.

Ad aliud dicendum eodem modo: haec enim tria super idem fundantur, scilicet quod cognitio vespertina sit naturalis: et hoc non est verum.

Per idem patet solutio ad sequens: non enim dignitatis naturae est vespertina cognitio: nec quaelibet cognitio rerum in seipsis est cognitio vespertina, ut ex verbis Augustini accipitur superius introductis: cognoscunt enim Angeli res in seipsis ex habitibus sibi concreatis, et non semper in lumine divino, quo illustrati boni Angeli dies effecti sunt: et aversione ab eadem mali Angeli tenebris perpetuis damnati sunt.

Ad aliud dicendum, quod beatus Bernardus dictum suum non asserit, sed sub dubio proponit, scilicet si incredibile non videatur. Et quod? dicit: " Plenum sapientia et perfectum decore " hoc in Verbo vidisse, et in lumine praescientiae divinae: non intelligitur sic, quod conversus fuerit ad lumen Verbi: quia per hoc et formatus et illustratus, et dies factus fuisset, quod non est verum: sed intelligitur cognitio facta per Verbum, quaelibet cognitio supernaturalis accepta per Verbum. Sicut et nunc multa revelantur daemonibus et per Deum, et bonos Angelos, quae providentia divina per malos Angelos fieri disposuit: sicut est illud Job, i, 6: Ecce in manu tua est: verumtamen animam illius serva, Per quod revelatum fuit Satanae, quod potestatem accepisset in facultatibus et in carne et in pueris beati Job. Sic enim ut dicitur, Joan. i, 5: Lux in tenebris lucet, ad dissipationem tenebrarum, quam tamen tenebrae non comprehendunt per aliquam tenebrarum illustrationem.

Ad aliud dicendum eodem modo: quia super, idem fundatur. Sed addendum est hoc, quod non dicitur fuisse vicinior lumini praescientiae, nisi in bonita-

te et nobilitate naturalium, in quibus alios excellebat: nec potuit videre in lumine praescientiae per conversionem ad lumen divinum, sed per revelationem de qua dictum est.

Quae inductae sunt in contrarium et auctoritates et rationes, procedunt.