▾
Bonaventure of Bagnoregio, In Tertium Librum Sententiarum
⎗←→⎘
▾
IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM
PROOEMIUM. IN TERTIUM LIBRUM SENTENTIARUM.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM I.
QUAESTIO IV. Utrum quaelibet trium personarum possit incarnari per se ipsam.
QUAESTIO I. Utrum in opere incarnationis servetur debita congruentia ex parte Dei.
QUAESTIO II. Quae fuerit incarnationis ratio praecipua.
QUAESTIO III. Quae trium personarum fuerit ad incarnationem magis idonea.
QUAESTIO IV. Quo tempore fuerit magis congruum, Filium Dei incarnari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM II.
QUAESTIO II. Utrum maior sit congruitas ad unionem in humana natura quam in Angelo, an e converso.
QUAESTIO I. Utrum Christus assumserit veram carnem.
QUAESTIO II. Utrum Christus assumserit animam rationalem.
QUAESTIO III. Utrum Christus habuerit cum aliis hominibus communem speciem.
QUAESTIO I. Utrum corpus unitum fuerit Verbo mediante.spiritu humano sive anima.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi assumta fuerit a Verbo mediante aliquo habitu gratuito.
QUAESTIO III. Utrum Verbum unitum sit humanae naturae mediante Spiritu sancto.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM III.
ARTICULUS I. De sanctificatione Virginis quoad congruentiam temporis.
QUAESTIO I. Utrum caro Virginis sanctificata fuerit ante animationem.
QUAESTIO III. Utrum beata Virgo sanctificata fuerit ante nativitatem.
QUAESTIO I. Utrum beata Virgo per sanctificationis gratiam immunis fuerit ab omni actuali peccato.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum Christus in Abraham fuerit decimatus.
ARTICULUS II. De carnis Christi traductione.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IV.
ARTICULUS I . De conceptione Christi in comparatione ad Spiritum sanctum efficientem.
QUAESTIO I. Utrum. Filii Dei incarnatio debeat appropriari Patri, an Spiritui sancto.
QUAESTIO III. Utrum Christus possit dici filius Trinitatis.
ARTICULUS II. De conceptione Christi in comparatione ad gratiam intervenientem.
QUAESTIO III. Utrum gratia in conceptione teneat rationem proprietatis naturalis, vel gratuitae.
ARTICULUS III. De conceptione Christi in comparatione ad Virginem concipientem.
QUAESTIO II. Utrum cooperatio illa beatae Virginis fuerit naturalis, an miraculosa.
QUAESTIO III. Utrum beata Virgo sit Dei genitrix appellanda.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM V.
QUAESTIO II. Utrum assumere conveniat divinae personae.
QUAESTIO III. Utrum assumere conveniat personae ratione naturae, an e converso.
QUAESTIO IV. Utrum assumere possit convenire divinae naturae, abstracta omni persona.
QUAESTIO I. Utrum concedendum sit, naturam humanam assumtam esse a Deo.
QUAESTIO II. Utrum Deus assumserit humanam personam.
QUAESTIO IV. Utrum concedendum sit, quod Deus assumserit hominem.
QUAESTIO V. Utrum concedenda sit haec: Filius Dei assumsit humanitatem
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VI.
ARTICULUS II. De qualitate et nobilitate illius unionis.
QUAESTIO I. Utrum unio duarum naturarum sit terminata ad unitatem personae.
QUAESTIO III. Utrum illa unitas quantum ad gradum excellat omnes unitates creatas.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VII.
QUAESTIO II. Utrum haec sit admittenda: Deus factus est homo.
QUAESTIO I. Utrum Filius Dei sit vraedeslinatus.
QUAESTIO III. Utrum haec sit concedenda: homo praedestinatus est esse Filius Dei.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM VIII.
ARTICULUS I. De nativitate temporali in comparatione ad divinam naturam.
QUAESTIO I. Utrum haec sit concedenda: divina natura est de Virgine nata.
QUAESTIO II. Utrum nasci de Virgine vere dicatur de natura assumta.
ARTICULUS II. De nativitate temporali in comparatione ad aeternam.
QUAESTIO I. Utrum concedendum sit, Christum bis esse natum.
QUAESTIO II. Utrum in Christo sint duae filiationes.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM IX.
ARTICULUS I. De ipsa adoratione per comparationem ad eum cui est exhibenda.
QUAESTIO I. Utrum cultus latriae sit exhibendus humanitati sive carni Christi.
QUAESTIO II. Utrum cultus latriae exhiberi debeat imagini Christi.
QUAESTIO III. Utrum cultus latriae Matri Christi exhiberi debeat.
QUAESTIO IV. Utrum cultus latriae cruci Christi exhibendus sit.
QUAESTIO V. Utrum latria exhibenda sit membris Christi.
QUAESTIO VI. Utrum cultus latriae possit exhiberi adversario Christi absque peccato,
QUAESTIO L Utrum latria sit in genere virtutis.
QUAESTIO II. Utrum latria sit virtus generalis, vel specialis.
QUAESTIO III. Utrum latria sit virtus cardinalis, vel theologica.
QUAESTIO IV. Utrum latria sit virtus distincta a dulia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM X.
QUAESTIO III. Utrum haec sit vera: Christus, secundum quod homo, est individuum.
ARTICULUS II. De filiatione adoptionis.
QUAESTIO I. Utrum filiatio adoptionis sit in Christo.
QUAESTIO II. Utrum filiatio adoptionis conveniat nobis per Christum.
QUAESTIO III. Utrum filiatio adoptionis sit in nobis per comparationem ad Christum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL
QUAESTIO II. Utrum praedestinatio Christi respectu nostrae praedestinationis sit forma exemplaris.
QUAESTIO III. Utrum in praedestinalione Christi respectu nostrae sit vera causalitatis ratio.
ARTICULUS II. De vocabulis, quae videntur importare inceptionem.
QUAESTIO III. Utrum lutee sit concedenda: homo incipit esse Deus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XII.
QUAESTIO II. Utrum fuisset congruum assumere Adam.
QUAESTIO I. Utrum Christus potuerit peccare.
QUAESTIO II. Utrum Christus potentiam peccandi habuerit vel assumserit.
QUAESTIO I. Utrum decuerit Deum assumere sexum muliebrem.
QUAESTIO II. Utrum magis debuerit carnem assumere de viro simul et muliere quam sola muliere.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIII.
QUAESTIO II. Utrum in Christo sit gratia finita, vel immensa.
QUAESTIO III. Utrum gratia singularis personae in Christo fuerit plena gratia atque perfecta.
ARTICULUS II. De gratia capitis.
QUAESTIO I. Utrum gratia capitis sit quid creatum, vel increatum.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIV.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi in cognoscendo comprehendat ipsum Verbum sibi unitum.
ARTICULUS II. De cognitione, quam anima Christi habuit in Verbo.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi actu cognoscat in Verbo omnia quae habitu cognoscit.
QUAESTIO III. Utrum anima Christi cognoscat omnia in Verbo. auae connosnii Verbum.
QUAESTIO I. Utrum Christus habuerit aliam scientiam praeter illam quam habuit in Verbo.
QUAESTIO II. Utrum Christus profecerit secundum illud genus cognitionis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XV.
QUAESTIO I. Utrum congruum fuerit, tales defectus in Christo reperiri.
QUAESTIO II. Utrum Christus assumserit omnes defectus nostros praeter peccatum.
ARTICULUS II. De defectibus a Christo assumtis in speciali.
QUAESTIO I. Utrum Christus habuerit ignorantiam in rationali.
QUAESTIO II. Utrum in Christo fuerit passio tristitiae.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVI.
QUAESTIO III. Utrum Christus assumserit necessitatem patiendi.
ARTICULUS II. De passibilitate et dolore animae Christi specialiter.
QUAESTIO II. Utrum anima Christi passa fuerit secundum superiorem portionem rationis.
QUAESTIO III. Utrum dolor fuerit intensior in parte rationali animae Christi, an in parte sensuali
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVII.
QUAESTIO II. De numero et sufficientia voluntatum in Christo.
QUAESTIO III. Utrum istae voluntates in Christo fuerint conformes, vel repugnantes.
QUAESTIO 1. Utrum decuerit Christum orare.
QUAESTIO II. Utrum Christus in omni oratione sua fuerit exauditus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XVIII.
QUAESTIO II. Utrum Christus meruerit aliquid post conceptionem.
ARTICULUS II. De merito Christi quoad fructum vel proemium.
QUAESTIO I. Utrum Christus sibi meruerit Dei fruitionem sive proemium substantiale.
QUAESTIO II. Utrum Christus meruerit sui corporis glorificationem.
QUAESTIO III. Utrum Christus meruerit nobis ianuae apertionem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XIX.
QUAESTIO I. Utrum per passionem Christi fiat remissio peccatorum.
QUAESTIO II. Utrum per passionem Christi facta fuerit chirographorum deletio.
QUAESTIO III. Utrum per passionem Christi liberati simus a potestate diaboli.
QUAESTIO I. Utrum solus Filius sit redemptor, an etiam Pater et Spiritus sanctus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XX.
ARTICULUS UNICUS. De congruentia nostrae redemptionis factae per passionem Christi.
QUAESTIO I. Utrum congruum fuerit, humanam naturam a Deo reparari.
QUAESTIO II. Utrum magis congruerit, genus humanum reparari per satisfactionem quam per aliam viam.
QUAESTIO III. Utrum aliqua creatura pura potuerit satisfacere pro toto genere humano.
QUAESTIO IV. Utrum aliquis, adiutus gratia, potuisset satisfacere pro se ipso.
QUAESTIO V. Utrum Deus debuerit modum satisfaciendi per passionem Christi acceptare.
QUAESTIO VI. Utrum alio modo potuerit Deus genus humanum salvare.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXI.
QUAESTIO III. Utrum Verbum unitum fuerit carni et animae duplici unione.
QUAESTIO II. Utrum ex illa separatione caro Christi fuerit mortua, an post eam habuerit vitam.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXII
QUAESTIO II. Utrum Christus, secundum quod homo, luerit in loco determinato, an ubique.
QUAESTIO IV. De descensu animae Christi ad inferos.
QUAESTIO V. Utrum Christus in descensu ad inferos omnes animas liberaverit.
QUAESTIO VI. Utrum Christus statim post mortem introduxerit animas liberatas in caelum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIII.
QUAESTIO II. Utrum fides sit in parte animae cognitiva, an affectiva.
QUAESTIO III. Utrum fides sit virtus una.
QUAESTIO IV. Utrum fides sit certior quam scientia.
QUAESTIO V. De definitione fidei ab Apostolo assignata.
ARTICULUS II. De fide informi.
QUAESTIO I. Utrum fides informis sit in genere vir tutis, an non.
QUAESTIO II. An fides informis sit infusa, an acquisita.
QUAESTIO III. Utrum fides informis sit in daemonibus.
QUAESTIO IV. Utrum fides informis expellatur per adventum gratiae.
QUAESTIO V. Utrum fides informis fiat formata, adveniente gratia.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIV.
QUAESTIO III. Utrum fides sit circa complexum, an circa incomplexum.
ARTICULUS II. De obiecto fidei in comparatione ad nostram cognitionem.
QUAESTIO I. Utrum fides sit de his, de quibus habetur visio sensibilis.
QUAESTIO II. Utrum fides sit de his, de quibus habetur opinio probabilis.
QUAESTIO III. Utrum fides sit de his, de quibus habetur cognitio scientialis.
ARTICULUS III. De obiecto fidei quoad nominis rationem.
QUAESTIO I. De definitione articuli, quam ponit Richardus.
QUAESTIO II. De definitione articuli, quam ponit Isidorus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXV.
QUAESTIO III. Utrum omnes teneantur credere omnes articulos explicite post adventum. Christi.
QUAESTIO I. Utrum fides creverit quoad credendorum multitudinem.
QUAESTIO II. An fides profecerit quoad illuminationis plenitudinem.
QUAESTIO III. Utrum fides creverit quoad assensus certitudinem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVI.
QUAESTIO II. Utrum spes sit genus virtutis, an species specialissima.
QUAESTIO III. Utrum spes sit virtus cardinalis, an theologica.
QUAESTIO IV. Utrum virtus spei aliquando sit informis, an seniper sit formata.
QUAESTIO V. Utrum spes in suo actu sit certitudinalis, an dubia.
QUAESTIO I. Utrum timor et spes sint unus et idem habitus, an diversi.
QUAESTIO II. Utrum spes ex bonis meritis habeat ortum.
QUAESTIO III. Utrum spes praecedat caritatem ordine naturae, un e converso.
QUAESTIO IV. Utrum spes sit in bonum sub ratione boni.
QUAESTIO V. Utrum spes sit in parte animae cognitiva, an affectiva.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVII.
QUAESTIO II. Utrum habitus caritatis sit unus indivisus, an per species multiplicatus.
QUAESTIO IV. Utrum habitus caritatis possit esse informis, an semper sit formatus.
ARTICULUS II. De caritate quantum ad actum et modum.
QUAESTIO I. Dirum motus caritatis per prius sit meritorius quam actus aliarum virtutum.
QUAESTIO II. Utrum possibile sit, motum caritatis esse mercenarium.
QUAESTIO III. Utrum idem motus dilectionis possit esse in Deum et in proximum.
QUAESTIO IV. Quis duorum motuum caritatis praecedat alterum.
QUAESTIO V. Utrum actus dilectionis in Deum habeat modum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXVIII.
QUAESTIO III. Utrum ex caritate diligendi sint mali homines.
QUAESTIO V. Utrum ex caritate diligenda sint dona gratuita.
QUAESTIO VI. De diligendorum numero et sufficientia.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXIX.
ARTICULUS UNICUS. De ordine caritatis.
QUAESTIO I. Utrum ordo sit in caritate respectu diligibilium.
QUAESTIO II. Utrum caritas in diligendo praeponat Deum nobis.
QUAESTIO III. Utrum secundum ordinem caritatis praeponendum sit bonum proprium bono ipsius proximi.
QUAESTIO IV. Utrum magis diligendi sint parentes quam filii, an e converso.
QUAESTIO V. Utrum domesticus sit extraneo praeponendus.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXX.
QUAESTIO II. Utrum homo, in quantulacumque caritate constitutus, teneatur mortem pro Christo subire.
QUAESTIO III. -Utrum perfectam caritatem habentes teneantur implere ea quae sunt perfectionis.
QUAESTIO IV. Utrum omnes teneantur diligere inimicos quantum ad affectum.
QUAESTIO V. Utrum omnes teneantur diligere inimicos quantum ad effectum.
QUAESTIO VI. Utrum sit maioris perfectionis et meriti diligere amicum, an diligere inimicum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXI.
QUAESTIO II. Utrum cadens a caritate possit resurgere in aequali.
QUAESTIO III. Utrum homo possit resurgere in caritate minori.
QUAESTIO 1. Utrum fides in gloria evacuetur.
QUAESTIO II. Utrum spes evacuetur per adventum gloriae.
QUAESTIO III. Utrum habitus scientiae evacuetur in patria.
ARTICULUS III. De duratione caritatis per comparationem.ad praemium.
QUAESTIO I. Utrum contingat, caritatis habitum in patria evacuari.
QUAESTIO III. Utrum ordo caritatis in patria habeat immutari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXII.
QUAESTIO II. Utrum Deus omnes creaturas diligat generaliter.
QUAESTIO III. Utrum Deus diligat omnes creaturas aequaliter.
QUAESTIO IV. Utrum Deus magis diligat.hominem quam Angelum, an e converso.
QUAESTIO VI. Utrum Christus magis dilexerit Ioannem quam Petrum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIII.
QUAESTIO II. Utrum omnes virtutes cardinales sint una virtus, an diversae.
QUAESTIO V. Utrum virtutes cardinales sint a Dei dono, vel ab assuetudine.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIV.
QUAESTIO II. Utrum dona sint priora virtutibus, an e converso.
QUAESTIO III. Utrum virtutes sint excellentiores donis,
QUAESTIO 1. Utrum dona Spiritus sancti sint tantummodo septem.
QUAESTIO II. De donorum ordinatione et combinatione.
QUAESTIO III. Utrum dona Spiritus sancti maneant in Beatis.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
QUAESTIO II. Utrum usus timoris servilis sit bonus, an malus.
QUAESTIO III. Utrum timor servilis expellatur, gratia adveniente.
ARTICULUS II. De timore gratuito.
QUAESTIO I. Utrum timor initialis et filialis sint diversae timoris species.
QUAESTIO II. Ut rum, crescente caritate, timor decrescat. -
QUAESTIO III. Utrum timor gratuitus in patria maneat.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXV.
QUAESTIO II. Utrum actus praecipuus doni scientiae consistat in actione, vel in speculatione.
QUAESTIO III. Utrum donum intellectus simul consistat in contemplatione Creatoris et creaturae.
QUAESTIO IV. Utrum ocius ipsius doni consilii sit consiliari.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVI.
QUAESTIO II. Utrum dona Spiritus sancti sint connexa.
QUAESTIO III. Utrum connexio sit in virtutibus politicis, ut necesse sit,
QUAESTIO IV. Utrum sit connexio in vitiis ei peccatis.
QUAESTIO V. Utrum ponenda sit aequalitas in habilibus gratuitis.
QUAESTIO VI. Utrum caritas sit forma virtutum.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVII.
QUAESTIO II. Utrum praecepta Decalogi obligent ad opera formata.
ARTICULUS II. De mandatis Decalogi quoad distinctionem et ordinem.
QUAESTIO I. Utrum mandata Decalogi debeant esse tantum decem, an plura, an pauciora.
QUAESTIO II. De ordine mandatorum Decalogi ad invicem.
QUAESTIO III. De numero et ordine mandatorum quoad tabularum distinctionem.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXVIII.
QUAESTIO III. Utrum mendacium sit peccatum mortale ratione sui generis.
QUAESTIO V. De ipsius mendacii divisione.
QUAESTIO VI. De gradibus specierum mendacii.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XXXIX.
QUAESTIO III. Utrum omne periurium sit mortale peccatum.
QUAESTIO II. Utrum liceat iurare per aliquod creatum.
QUAESTIO III. Utrum liceat recipere iuramentum ab idololatris factum.
ARTICULUS III. De obligatione iuramenti.
QUAESTIO I. Utrum obligatio per iuramentum dolosum contrahatur.
QUAESTIO III. Utrum iuramentum incautum sit obligatorium.
DUBIA CIRCA LITTERAM MAGISTRI.
COMMENTARIUS IN DISTINCTIONEM XL.
Circa primum sic proceditur et quaeritur, utrum ordo sit in caritate respectu diligibilium. Et quod sic, videtur.
1. Canticorum secundo : Ordinavit in me cari-.tatem: sed ordo caritatis non attenditur nisi in diligendo: ergo etc.
2. Item, Augustinus de Doctrina christiana dicit, quod "primo diligendus est Deus, qui est supra nos, secundo, quod nos sumas, tertio, quod iuxta nos, quarto, quod infra nos ": ergo secundum hoc patet, quod ordo est in caritate respectu diligendorum. Constat enim, quod illa non ordinantur ad invicem secundum ordinem temporis, sed secundum ordinem excellentias et dignitatis.
3. Item, hoc ipsum ostenditur auctoritate Ambrosii, qui assignat in littera ordinem caritatis in diligendo: si ergo recte, videtur, quod ordo sit ponendus in caritate respectu eorum quae ex caritate diliguntur.
4. Item, hoc videtur ratione: caritatis est rectificare affectum;sed affectas non est rectus, nisi praeponat maius bonum minori bono, et hoc dicit ordinem: ergo in caritate ponendus est ordo.
5 Item, caritas diligit plura diligibilia: aut ergo aeque primo, aut non aeque primo. Non aeque primo: hoc constat, cum caritas habitus sit unus , et anus habitus unum principale habet obiectum. Si non aeque primo: ergo unum per prius, et alterum per posterius: ergo est ibi necessarius ordo.
6. Item, magis competit ordo amori deliberativo quam naturali: sed videmus, amorem naturalem ordinatum esse respectu diligibilium : ergo multo fortius videtur esse circa amorem deliberativum. Sed talis est amor caritatis: ergo etc.
Contra: 1. Ordo praesupponit distinctionem : ergo ubi non est distinctio, ibi non est ordo: sed caritas respectu diversorum diligibilium non est distincta nec multiplicata: ergo nec respectu eorundem erit ordinata.
2. Item, ubicumque est ordo, ibi est proportio: sed diligibilium ex caritate nulla est proportio, quia nulla est proportio creati ad increatum , modica, vel nulla est proportio corporis ad spiritum: ergo si non est ordo vel proportio inter diligibilia, videtur, quod caritas respectu eorum non sit ordinata.
3. Item, ordo maxime spectat ad cognitionem, quia "sapientis est ordinare ": ergo si non ponitur ordo in cognitione respectu cognoscendorum, multo minus debet poni ordo in caritate respectu diligendorum. Si tu dicas, quod immo ordo est in scientiis : obiicitur de ipsa fide, quae est habitus cognitivus, qua etiam creduntur diversi articuli, se invicem excedentes secundum gradum et dignitatem, sicut illi qui sunt de divinitate, excellentiores sunt, quam illi qui sunt de humanitate : si ergo non ponitur ordo in fide respectu credibilium, non debet poni ordo in caritate respectu diligibilium.
4. Item, sicut in fide una est ratio credendi, scilicet summa Veritas, sic in caritate una est ratio diligendi, videlicet summa Bonitas sed propter unicam rationem credendi fides omnibus articulis assentit aequaliter: ergo pari ratione videtur de caritate, quod et ipsa omnia diligenda debeat aequaliter diligere.
5. Item, caritas naturali quadam inclinatione inclinat ad diligendum bonum: si ergo ipsa est habitus unus et idem, et "idem, manens idem semper est natum facere idem " in his quae naturaliter inclinant ad aliquid: videtur ergo, quod caritas omnino uniformiter et aequaliter moveat ad amandum omne diligibile.
6. Item, si ordo attenditur in caritate, aut attenditur quantum ad habitum, aut quantum ad actum. Quantum ad habitum non: constat, cum ille sit unus et idem. Si quantum ad actum: ergo videtur, quod in dormiente non sit caritas ordinata, cum in eo non exerceat actum suum.
Est igitur quaestio, penes quid attendatur ordo in caritate ; et quare magis attendatur ordo in ipsa quam in alia virtute, cum omnis virtus, sicut dicit Augustinus in libro de Moribus Ecclesiae , sit "amor ordinatus"; et rursus, cum circa omne bonum sit modus, species et ordo; cur potius caritas dicitur ordinata quam modificata?
CONCLUSIO.
Caritas ordinata est respectu eorum quae sunt ex caritate diligenda.
Respondeo: Ad praedictorum intelligentiam est notandum, quod caritas est vinculum ligans, iuxta illud quod dicit Apostolus ad Colossenses tertio , ubi vocat eam vinculum perfectionis; et Dionysius in capitulo quarto de Divinis Nominibus dicit, quod "amor est virtus unitiva". Unde cum amor caritatis sit amor maxime liberalis, multa circumplectitur et in unum colligit. Unde caritas non tantum unit fini eum, in quo est, sed etiam quodam modo ligat ei quod natum est ad eundem finem pervenire.
Nec tantum est caritas vinculum ligans, sed etiam pondus inclinans: "quod enim est pondus in corporibus, hoc est amor in spiritibus ". Quoniam igitur unumquodque per suum pondus habet ordinari, et caritas pondus est et aequa ponderata: hinc est, quod ipsi caritati maxime competit ratio ordinis. Et quoniam ipsa est vinculum ligans et circumplectens multa: ideo non tantum ordinat ipsum diligentem in finem, sed etiam ad ipsa dilecta, secundum quod ratio diligendi et ipse habitus caritatis diversimode comparatur ad illa. - Concedendae igitur sunt rationes ostendentes, caritatem esse ordinatam respectu eorum quae sunt ex caritate diligenda.
1. Ad illud autem quod primo obiicitur, quod ordo praesupponit distinctionem ; dicendum, quod ordo attenditur in caritate ratione habitus relati ad actum et obiectum. Quamvis autem in caritate non sit distinctio ex parte habitus, est tamen distinctio ex parte ipsorum diligendorum et ex parte actuum, ratione cuius diversitatis mandata caritatis habent multiplicari, et ipsa caritas habet ordinari .
2. Ad illud quod obiicitur, quod ubi est ordo, ibi est proportio: dicendum, quod proportio dupliciter accipitur: stricte et large. Si stricte dicatur proportio, sic dicit quandam commensurationem et est rerum eiusdem generis: et hoc modo non habet veritatem praedicta propositio, quod ubicumque est ordo, ibi sit proportio. Si vero accipiatur large, ut dicatur proportio quaecumque habitudo, quae attenditur secundum convenientiam analogiae: hoc modo proportio est boni creati ad increatum, et etiam ordo secundum rationem causalitatis et primitatis Finis enim dignior est et excellentior et praeponitur his quae sunt ad finem. et quantum ad hoc attenditur ordo in caritate.
3. Ad illud quod obiicitur, quod ordo maxime videtur spectare ad actum cognitivae, cum sapientis sit ordinare: responderi potest primo distinguendo, quod duplex est ordo: quidam partium in toto et rerum in universo, quidam vero eorum quae sunt in finem ad ipsum finem . Et quamvis primus ordo principaliter sit circa. cognitionem, secundus tamen principalius consistit circa affectionem et dilectionem, cuius est in finem inclinare. Ordo autem caritatis attenditur per comparationem ad finem; et ideo non est simile de ipsa et de habitu cognitivae.
Aliter potest dici, quod ordo in habitu attenditur per comparationem ad actum et obiectum, sicut prius dictum est. Quoniam igitur summa Bonitas aliter et aliter habet comparari diversis diligibilibus et ab eis habet participari secundam plus et minus, ut patet in corpore et spiritu hinc est, quod amor caritatis dicitur ordinatus. Per hunc etiam modum, si quis habitus cognitivus consideret aliqua, in quibus sit maior et minor veritatis evidentia, utique in tali habet reperiri ordo, sicut prior est scientia principiorum quam conclusionum ; et sic potest ad illud responderi per interemptionem. Et si obiiciat de fide, dicendum, quod non est simile: omnes enim articuli ad summam Veritatem uniformiter comparantur, secundum quod a fide creduntur. Fides enim in credendo omnes articulos assentit primae Veritati, tanquam dictanti et asserenti: ideo uniformiter et aequaliter omnes illos credit .
4. Ad illud quod obiicitur, quod una est ratio diligendi in caritate, sicut una ratio credendi in fide: dicendum, quod etsi una sit, non tamen sic uniformiter habet comparari ipsa Caritas ad diligi- bilia, sicut ipsa Veritas ad credibilia: plus enim est optabilis ipsa summa Bonitas Deo quam nobis, et spiritui nostro quam corpori ; ideo non est simile hinc et inde.
5. Ad illud quod obiicitur, quod idem, manens idem, natam est facere idem: dicendum, quod illud habet veritatem de eo quod naturaliter inclinatur , tam ratione sui quam ratione sibi adiuncti, et hoc respectu eiusdem obiecti. Nam secundum diversita tem obiectorum fit diversificatio operationum ; unde sol amplius illuminat crystallum, quam illuminet lapidem vel lignum; utrumque autem horum deficit in caritate. Nam ipsa caritas regitiva est ipsius voluntatis et simul cum illa habet moveri, quae quidem voluntas voluntarie inclinatur ad ipsa volita. Praeterea, unum obiectorum est magis amabile quam reliquum, sicut unum corpus est magis illuminabile quam aliud et ab eodem lumine magis illustratur .
6. Ad illud quod ultimo obiicitur, utrum attendatur quantum ad habitum, aut quantum ad actum: dicendum, quod attenditur quantum ad ha-bitum comparatum. Unde quamvis habitus caritatis sit unus, tamen dicitur ordinatus, etiam si non sit in actu, quia habilitat animam ad hoc, ut ordinate moveatur: unde iustus dormiens dicitur habere caritatem ordinatam.
Ex his autem, quae dicta sunt, patet, quare caritas magis dicitur ordinata quam virtus alia, magis etiam dicitur ordinata quam modificata. Hoc enim est; quia proprium est ipsius simul habere rationem vinculi ligantis et ponderis inclinantis: pondus autem ordini correspondet .