ARTICULUS II.

Quid daemones operentur in talibus mirabilibus ?

Secundo quaeritur, Quid daemones operentur in talibus mirabilibus?

Videtur enim, quod non nisi praeparent materiam.

1. Si enim secundum praedicta, non nisi colligunt semina putrefacientia et transmutantia virgas a ligni, natura, et per hoc disponentia eas ad formam serpentis et naturam.: tunc non nisi disponunt materiam: et ita videtur, quod operatio eorum, non sit, quod dent formas, sed quod disponant materiam tantum.

2. Adhuc, Idem videtur ex verbis Augustini in libro III de Trinitate sic dicentis: " Sicut nec parentes dicimus creatores hominum, nec agricolas creatores frugum, quamvis eorum extrinsecus adhibitis motibus ista creanda Dei virtus operetur interius: ita non solum malos, sed nec bonos fas est putare creatores, si pro subtilitate sui sensus et corporis,, semina istarum rerum nobis occultiora noverunt, et ea per congruas temperationes elementorum latentes spargunt, atque ita gignendarum rerum et accelerandorum incrementorum praebent occasiones . " Ex hoc videtur, quod non disponunt nisi materiam, et non dant formam.

Contra:

1. Natura corporalis in rebus impotentior est, quam natura spiritualis: sed natura corporalis in generatione naturali et disponit materiam ut transmutetur, et inducit formam qua res in propria specie generetur: ergo videtur, quod multo magis Angelus, qui natura spiritualis est, potest et disponere materiam et inducere formam,

2. Adhuc, In generatis ex putrefactione secundum naturam, ut dicit Philosophus, inferior natura disponit putrefaciendo, et superior natura, caelestes virtutes stellarum, et figurarum quae sunt in stellis per reflexiones radiorum, dant speciem: videtur ergo, quod similiter sit in operibus Angelorum, quod natura inferior per semina collecta putrefaciat, sed natura superior quae est Angelus, det speciem.

3. Adhuc, Semen (ut dicit Aristoteles in II Physicorum) non dat tantum causam materialem, sed etiam efficientem: semina ergo collecta ab Angelis, non sunt tantum materialiter disponentia, sed etiam virtutem effectivam, speciei habentia: hanc autem virtutem effectivam non possunt habere ab elementis in quibus sparsa sunt: videtur ergo, quod hanc virtutem accipiant ab Angelis colligentibus: et sic videtur, quod Angeli colligentes dent eis virtutem qua inducunt speciem.

4. Adhuc, Quare dicitur, quod Angeli non possunt inducere formas ? Si enim hoc dicitur, quod creatura non potest creare, et ita Angeli boni nec mali possunt dici creatores: hoc sine causa est, quia quod ex talibus seminibus educitur ad actum, de potentia, materiali et de potentia formali, in qua confuse inchoatum est, ut dicit Avicenna, educitur ad actum: et hoc non est creare, quia creare est ex nihilo aliquid facere, non ex potentia.

5. Adhuc, Ut dicit Plato in Timaeo, Deus deorum opifex et pater planetarum, planetis dedit semina generandorum, et potestatem exsequendi sive deducendi ea ad par, hoc est, speciem tali. generationi congruam. Dicit enim sic: " Horum sementem ego faciam, vobisque tradam: vestrum erit par exsequi, ut scilicet quodlibet seminum par suae generationi faciatis. " Cum ergo Angeli nobilioris naturae sint quam planetae, videtur quod non solum committitur eis colligere semina, sed etiam exsequi ea ad speciem, et transmutare.

Gratia hujus quaeritur ulterius. Utrum aliqua differentia est in colligendis seminibus bonorum ac malorum Angelorum ?

Videtur, quod sic:

Glossa super illud Psalmi lxxvii, 49: Immissiones per Angelos malos, dicit sic: " Ea quae mirabiliter facta sunt,

malis Angelis tribuere non audemus. " Ergo videtur, quod nulla mirabilia fiunt per Angelos malos: et sic in vanum est quod dicit Augustinus, quod virgae magorum per malos Angelos in dracones conversae sunt.

Solutio. Sine praejudicio melioris sententiae ad ista dicendum videtur, quod Angeli mali et etiam boni in talibus mirabilibus non inducunt formas, sed disponunt materiam tantum. Et hoc expresse ex verbis Augustini accipitur in libro III de Trinitate, ubi dicit, quod extrinsecus adhibitis motibus Angelorum ad ista creanda, Dei virtus operatur interius. Et ideo formam istam (quam Deus facit) ex nihilo non inducit nisi Dei virtus. operans interius. Quamvis enim inulta sint naturaliter et instrumentaliter operantia ad generationem, Dei tamen virtus est primum et universaliter operans in omnibus illis. Et hoc jam in principio istius secundae partis Summae theologiae, quaestione de generatione formae, determinatum est .

Unde prima duo concedenda sunt, quia recte istud idem concludunt.

Ad primum quod in contrarium objicitur, dicendum quod non est simile de natura corporali et de Angelo qui est natura spiritualis. Corporalis enim natura, aut est generans univoce, aut aequivoce. Si generat univoce: tunc ex simili producit sibi simile in specie, ut hominem ex homine, fabam ex faba: et habet in se simile, cujus virtute simile producatur: habet etiam in se materiam, ex qua producatur. Si autem generat aequivoce: tunc, sicut dicit Aristoteles, productio formae fit ex convenienti: tunc enim nihil in potentia est in altero, nisi quod uno motore educitur de illo, sicut dicit Commentator super VIII primae philosophiae. Unde sic idolum non est in potentia in terra, sed in cupro: quia uno motore artifice educitur de cupro. Cuprum autem in potentia est in terra: quia uno motore, scilicet calore solis educitur de illa. Et ideo non valet argumentatio, si sic arguatur: spiritualis natura simpliciter plus potest, quam corporalis: ergo plus potest in productione formae: est enim ibi processus ab eo quod est simpliciter, ad id quod est secundum quid.

Ad aliud dicendum, quod nihil est simile quod inductum est pro simili: quia in generatis ex putrefactione haberet in se conveniens ad formam producti: et illud virtute producentis commiscibile est materiae putrefactorum. Unde in talibus simile producitur ex simili, hoc est conveniens ex convenienti: sicut etiam Commentator dicit super VIII primae philosophiae, quod sit in generatione monstrorum, sicut quando porca parit porcellum in figura capitis humani. Angelus autem sive bonus sive malus nihil in se habet commiscibile materiae, unde conveniens ex convenienti generetur: et ideo si fieret, oporteret quod ex imperio Angeli, et subito fieret ex nihilo: et sic Angeli essent creatores: quod esse non potest, ut dicit Augustinus: quia creare non est actus communicabilis alicui creaturae.

Ad aliud dicendum, quod sicut dicit Augustinus, semina virtutem effectivam habent a virtute divina interius operante, et non ab elementis in quibus sparsa sunt, nec ab Angelis. Et hoc est quod in textu et in Glossa dicitur, I ad Corinth. iii, 7: Neque qui plantat, est. aliquid, neque qui rigat: sed qui incrementum dat, Deus, hoc est, virtutem incrementi.

Ad aliud dicendum, quod causa jam patet quare Angelis non potest attribui, quod inducant formam: quia forma talis producta non est in seminibus ut in causa materiali vel causa formali confusa, sed est in virtute Dei sola, quae in talibus seminibus operatur occulte.

Ad aliud dicendum, quod nihil est simile quod dicitur de planetis: quia

sicut jam dictum est, planetae ex scintillatione radiorum et figuris reflexionis radiorum habent virtutes commiscibiles materiae, per quas conveniens ex convenienti producitur: et horum nihil habent vel habere possunt Angeli, cum simplices sint substantiae spirituales.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod in fine operis bonorum et malorum Angelorum magna differentia est: quia facta a bonis Angelis semper sunt ad eruditionem et fidei confortationem: ea autem quae fiunt per malos, semper fiunt ad fallendum fallaces. Unde etiam quae per bonos Angelos in deteri Testamento facta sunt, semper fuerunt signa alicujus miraculi faciendi per Christum., et veritatis futurae tempore gratiae: facta vero per malos, nullius boni signa sunt. Et hoc expresse dicit Glossa super illud Psalmi cxviii, 130: Declaratio sermonum tuorum illuminat, et intellectum dat parvulis. Hoc etiam notatur in textu Exodi, vii, 12, ubi dicitur, quod devoravit virga Aaron virgas magorum. Ubi dicit Augustinus, quod virga quae os non habuit, devorare non potuit: sed draco ex virga factus, qui virga dicitur, eo quod ex virga factus est, devoravit dracones magorum: quia virga sapientiae spiritualis quae rectitudine regit, consumpsit in draconibus magorum potentiam redeundi ad virgas: quia potentia saeculi (quae per dracones magorum significatur) in se tortuosa et reflexuosa, ad rectitudinem regiminis referri non potest.

Ad Glossam quae inducta est super illud Psalmi lxxvii, 49: Immissiones per Angelos malos: dicendum, quod Glossa ibi intendit, quod illa quae facta sunt per Angelos malos, non possunt referri ad honos et sanctos, nisi quatenus m corpore aliquando paenaliter exercitantur, sicut beatus Job a Satana passus est: quibus tamen nullam potestatem habent nocendi secundum animam: in malos autem possunt et spiritualiter et corporaliter vexando. Et non intendit, quod nulla mirabilia fiant per Angelos malos.