262

monium contrahere, cum eaqud pacificam vitae consuetudinem re- tinere.

Neque aequalis est in utroque casu libertatis violatio; qui enim ad contrahendum matrimonium in- vitus compellitur, durante matri- monio, libertatem suam amisit; qui autem retrahitur, potest eam exer- cere cum quacumque alia persona sibi benevisa, et ut ita dicamus, libertati hoc in casu irrogata iniuria momentanea esse potest, et ali- quando est. Yiri enim illi qui ob deperditam puellam aegritudine ta- bescunt, rari admodum sunt; et etiam puellae communiter novis amoribus acquiescunt. Si vero de substantiis agatur, meminerint le- ctores, in Cap. Tridentino sermo- nem esse de viris et mulieribus maxime divitibus, vel spem magnae haereditatis habentibus. Supponendi vero non sunt Principes temporales et magistratus a matrimonio aliqua contrahendo hos retrahere, ut illud deinde contrahant cum viro et muliere inferioris conditionis, sed e contra.

Nonnulli doctores tamen exci- piunt, si temporales domini vel magistratus subditum vel alium quemlibet ab tali matrimonio re- traherent, ut deinceps matrimonium cum alia determinata persona in- vitus contraheret.

Nobis non ita videtur. Concilium Tridentinum etenim excommunica- tione ferit illos qui directe vel in- directe cogunt, vel adigunt subdi-

ineundum sollicitent ; hi enim vim non inferunt, sed potius alli- ciunt.

Demum, ut universas quaestiones uno criterio dirimamus], nemo est de excommunicatione dam- nandus qui alicui gratuita, quan- tumvis magna, beneficia denegat, nisi matrimonium cum tali con- trahat persona. Nihil enim iniusti committit: at sine culpa excommu- nicatio non incurritur.

Quid vero si temporales principes vel magistratus non ad matrimo- nium contrahendum, sed aliquem minis et poenis ab matrimonio cum tali persona contrahendo re- trahat?

Quamvis sint qui affirment, eius- modi excommunicationem contrahe- re, eo quod violare deprehendantur matrimonii libertatem; tamen con- traria sententia verior est; Concilium Tridentinum enim excommunicatio- ne ferit cogentes aliquem invitum ad matrimonium cum determinata per- sona contrahendum, non antem re- t inentes ; et cum lex sit poenalis non est ad alios casus extendenda neque ob rationis paritatem. Quae paritas rationis de cetero non adest. Qui enim inviti matrimonium cum personis sibi non bene visis con- trahere compelluntur, incommodis plurimis, poenis, dissensionibus etc. sese in perpetuum committunt; qui vero timore adducti ab determinato matrimonio recedunt, eiusmodi in- commodis carent; possunt enim cum alia benevisa persona matri-