QUAESTIO I. Utrum contingat, caritatis habitum in patria evacuari.

Circa primum sic proceditur et quaeritur, utrum contingat, caritatis habitum in patria evacuari. Et quod non,videtur.

1. Primae ad Corinthios decimo tertio : Cari- ite nunquam excidit: ibi Glossa: "Nec in hoc saeculo nec in futuro, etsi opera eius cessent)).

2. Item, actus caritatis est diligere Deum propter se et super omnia, et ex toto corde et ex tota anima et ex tota mente ; sed iste actus magis competit statui gloriae quam viae: ergo habitus caritatis maxime competit statui glorioso; et si hoc, tunc non evacuatur in illo.

3. Item, ipsius caritatis sive amoris est unire, iuxta illud quod dicit beatus Dionysius : "Amorem dicimus unitivam vim ": sed magis unimur, in patria quam in via: ergo etc.

4. Item, amoris est assimilare, iuxta illud quod dicit Hugo de sancto Victore , quod " anima in eius quod diligit imaginem transformatur" ; sed magis erimus similes in patria quam nunc, secundum illud primae Ioannis tertio: Cum apparuerit, similes ei erimus: si ergo statui gloriae maxime competit perfectio assimilationis, videtur, quod et maxime competat illi statui habere habitum caritatis.

Sed contra: 1. Primae ad Corinthios decimo tertio : Cum venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est: illud autem est ex parte, quod est imperfectum ; sed caritas viae est imperfecta, quia ignis est in Sion et caminus in Ierusalem, secundum quod dicitur in Isaia: ergo videtur, quod habitus caritatis evacuetur in patria.

2. Item, cessante causa, cessat effectus, ergo evacuata causa, evacuatur effectus; sed "fides generat spem, spes generat caritatem ": cum igitur in patria evacuetur habitus fidei et spei, ut supra ostensum fuit: videtur similiter, quod evacuetur habitus caritatis.

3. Item, quod ordinat ad aliquem finem et terminum cessat, cum perventum est ad illum; sed caritas est pondus inclinans animam et elevans eam, ut tendat sursum : cum igitur anima sursum per gloriam fuerit collocata, videtur, quod iam amplius non habeat caritatis habitum.

4 Etem, quanto maior est unio animae ad Deum, tanto anima perfectius beatificatur : sed magis unitur quod unitur immediate, quam quod unitur per medium: ergo si anima perfecte beatificatur in gloria, videtur, quod inter animam et Deum non sit ponere caritatem mediam : videtur ergo, quod cesset habitus caritatis, superveniente: complemento beatitudinis.

CONCLUSIO.

Habitus caritatis in patria mori evacuatur, sed consummatur.

Respondeo: Dicendum, quod absque dubio caritas in patria non evacuatur, .sed consummatur, secundum quod expresse dicit Apostolus .

Ad cuius intelligentiam est notandum, quod quaedam est dispositio, quae respectu dispositi habet oppositionem, quaedam vero est, quae simpliciter disponit: et prima quidem per adventum eius, ad quod disponit, evacuatur: secunda vero perficitur et consummatur. Et hu:usmodi est evidens exemplum. Nam primo modo disponit medius color ad extremos, et tepiditas ad frigiditatem: et superveniente extremo, medius color tollitur, propter hoc quod medium non tantum ad extremum disponebat, sed etiam repugnabat. Secundo modo disponit transparentia ad lumen. Nam superveniente lumine, transparentia et pervietas non tollitur, sed magis perficitur et decoratur.

Per hunc etiam modum intelligendum est in ipsarum virtutum habilibus, quae disponunt ad gloriae complementum. Nam quaedam disponunt sic, quod habent aliquo modo oppositionem, sicut fides et spes, quae dicunt ipsius crediti et sperati absentiam et carentiam, quorum opposita sunt in gloria, scilicet visio aperta et tentio firma; et ideo necesse est, hos habitus tolli et evacuari per adventum gloriae .

Et est alia dispositio, quae non habet rationem oppositionis, sed tantum dispositionis: et talis dispositio est caritas, quae ad gloriam disponit, sicut imperfectum ad perfectum, non tamen habet repugnantiam ad ipsam, immo conformitatem expressam. Et ideo quantum ad habitum non evacuatur, sed dum tollitur imperfectio, ipse habitus perficitur et consummatur.

Si autem quaeratur ratio huius, quare caritas magis conformatur complemento gloriae quam alius habitus virtutis theologicae; huius potest triplex ratio assignari, quarum una attenditur penes qualitatem ipsorum habituum, altera vero penes dignitatem potentiarum, tertia vero penes largitatem

. divinorum munerum.

Quantum ad differentem qualitatem habituum ratio sumitur talis: quia dilectio est respectu absentis et praesentis; visio vero et tentio non est nisi respectu habiti et praesentis: exspectatio vero et credulitas est tantummodo respectu non habiti et absentis: et ideo tam actus quam habitus ipsius caritatis staiui patriae et viae est communis: et per hoc magis conformis est caritas viae caritati patriae, quam habitus credendi habitui videndi, vel quam exspectatio tentioni.

Penes dignitatem ipsarum potentiarum atten-

- ditur ratio sic: quia, sicut vult Bernardus, de Amore Dei , " ubi deficit intellectus, ibi proficit affectus". Et Dionysius septimo de Divinis Nominibus, capitulo de sapientia dicit, quod multo altius ascendit affectus noster et vis affectiva quam vis cognitiva. Ait enim sic: " Oportet agnoscere, nostrum intellectum quandam habere potentiam ad intelligendum, per quam videt intelligibilia, unitionem vero excedentem intellectus naturam, per quam coniungitur ad ea quae sunt ultra se ". Et quoniam altius elevatur ipsa vis unitiva in homine, ideo habet quandam praecipuam excellentiam dignitatis, et habitus ipsam perficiens est aliis habitibus maior et excellentior ac per hoc statui gloriae conformior.

Penes largitatem divinorum etiam munerum ratio sumitur: quia viris sanctis Dominus largitatem suae benignitatis quodam modo communicat et pfaegustare facit dulcedinem aeternae refectionis, ut in tribulationibus non succumbant et in vastitate eremi prae ariditate et inopia refectionis non deficiant. Cum ergo sapere caelestia non possit nisi gustus dispositus secundum dispositionem illi statui convenientem ; divinae largitatis munus hoc requisivit, ut gustui nostro daretur habitus et dispositio, secundum quam statui gloriae esset conformis. Haec autem dispositio est habitus caritatis, per quam dispositi sumus ad spiritualia degustanda, secundum quod vult magister Hugo Ideo caritatis habitus non evacuatur, sed magis consummatur in patria.

Et concedendae sunt rationes, quae sunt ad partem istam.

1. Ad illud vero quod primo obiicitur in contrarium , quod perfectum evacuat illud quod est ex parte; dicendum, quod ex parte dicitur esse aliquid dupliciter, secundum quod dupliciter dicitur esse aliquid secundum quid. Uno modo dicitur aliquid secundum quid, quod tantum deficit ab eo quod est simpliciter, sicut albus secundum pedem est albus secundum quid. Alio modo dicitur aliquid secundum quid, quod non tantum deficit, sed etiam repugnat, sicut homo mortuus respectu hominis . Sic et aliquid dicitur ex parte dupliciter: uno modo, secundum quod sonat in imper fectionem; alio modo, secundum. quod sonat in imperfectionem et oppositionem. Et primo modo potest dici caritas ex parte: et quod sic est ex parte, non evacuatur, sed consummatur et quodam modo integratur, ut quasi totum ex partibus conficiatur. Secundo antem modo habitus fidei et spei est ex parte: et hoc modo dicit Apostolus illud quod est ex parte fore evacuandum, cum venerit id quod perfectum est.

2. Ad illud quod obiicitur, quod cessante causa, cessat effectus; dicendum, quod fides et spes non dicuntur esse causa caritatis, nisi quia disponunt ad actum eius , et hoc non simpliciter, sed secundum statum viae; nam in statu patriae ipsa visio disponit ad diligendum perfecte. Et ideo ratio illa non valet, quia nec proprie est causa nec secundum omnem statum.

3. Ad illud quod obiicitur, quod ordinans ad aliquid cessat, obtento eo, ad quod disponebat et inclinabat: dicendum, quod illud est verum de eo quod solum habet rationem viae; caritas autem non tantummodo est dispositio ad tendendum et eundum in caelum, sed etiam ad quiescendum. Sicut enim lapis eodem pondere, quo movetur ad terram, quiescit ibi, cum ad terram pervenerit: sic et suo modo intelligendum est in pondere amoris sive in habitu caritatis: et de eo, quod isto modo ordinat et inclinat aliquid in finem, nec oportet, ipsum cessare in finis et termini assecutione.

4. Ad illud quod obiicitur, quod maior est beatificatio, ubi perfectior est unio: dicendum, quod verum est: sed quod obiicit, quod perfectius uniretur Deus animae, si uniretur absque caritate:

dicendum, quod falsum est: quia anima non est disposita ad hoc, quod uniatur Deo per gloriam, nisi interveniat habitus, quo ipsi conformetur et quo elevetur et quodam modo fortiter alligetur Unio enim beatitudinis est per cognitionem et amorem: unde sicut habitus diligendi non facit ad dilectionis diminutionem, immo potius ad perfectionem; sic etiam non facit ad illius unionis imperfectionem , sed potius ad perfectionem et complementum. Unde quod dicit, quod magis unitur quod unitur sine medio quam cum medio: dicendum, quod illud habet veritatem de medio, quod facit distare, non autem de eo, quod facit approximare et ad unionem magis reddit habilem, cuiusmodi est vinculum caritatis.

QUAESTIO 11. Utrum caritas habeat in patria dilatari.

Secundo quaeritur, utrum caritas habeat in patria dilatari. Et quod sic, videtur.

1. De perfectione caritatis est latitudo : si igitur caritas in patria efficietur perfectior, necessario sequitur, quod efficietur latior.

2. Item, quanto Deus magis habitat in corde, tanto magis cor hominis dilatatur ad bona ; sed excellentiori modo habitabit Deus in homine in statu palriae quam in statu viae: igitur habitus caritatis in patria plus habet de latitudine.

3. Item, quanto virtus et bonitas est maior, tanto eius diffusio est amplior et liberalior ; sed in patria crescet caritas secundum virtutem et bonitatem : igitur et per consequens crescet secundum communicationis amplitudinem.

4. Item, affectio sequitur cognitionem ; sed in patria cognitio dilatabitur et ampliabitur: ergo necesse est, caritatis affectionem similiter dilatari.

Sed contra : 1. " Quanto virtus magis est unita, -tanto magis est infinita "; sed in patria virtus caritatis erit potentissima: ergo erit nnitissima. Sed quod maxime accedit ad unitatem maxime recedit a latitudine : si igitur caritas in patria habet magis uniri, videtur, quod potius ibi habeat arctari quam dilatari.

2. Item, in via diligimus praescitos et praedestinatos ex caritate, in patria vero tantum praedestinatos : ergo ad plures se extendit dilectio viae quam dilectio patriae; sed dileetio, quae ad plures se extendit, est latior: ergo etc.

3. Item, latitudo caritatis maxime attenditur in dilectione inimicorum; sed in via non solum diligimus amicos, sed etiam inimicos, in gloria autem non diligentur inimici: ergo videtur, quod carilas in patria potius habeat arctari quam dilatari.

4. Item, caritas viae diligit omne diligibile, et quod supra est, et quod infra est, et quod iuxta est, et quod intra est, secundum quod dicit Augustinus in libro de Doctrina christiana ; sed non possunt esse plura diligibilia, nec magis ab invicem distantia: si ergo latitudo caritatis attenditur penes diligendorum multitudinem et distantiam, videtur, quod caritas non possit esse magis ampla in patria, quam sit in via.

CONCLUSIO.

Caritas in patria dilatabitur quoad liberalitatis magnitudinem, non quoad diligendorum multitudinem, quae quadam ratione restringetur.

Respondeo: Dicendum, quod latitudo caritatis dupliciter habet attendi, videlicet in liberalitatis magnitudine et diligendorum multitudine. Prima latitudo est caritati essentialis, sed secunda est eidem accidentalis. Quantum ad primam latitudinem concedendum est, caritatem in patria dilatari, quia crescit eius bonitas et communicationis liberalitas et virtuositatis laudabilitas. Quantum autem ad secundam, latitudinem caritas in patria non dilatabitur, quin potius restringetur, non ratione ipsius caritatis secundam se, sed ex parte diligibilium : pauciora enim erunt diligibilia. Nunc enim ex caritate diligendi sunt sive qui sunt in statu patriae, sive qui sunt in statu viae, qui ordinati sunt, ut possint ad illum statum pervenire; sed post consummationem numeri electorum solum illi ex caritate diligendi erunt, qui erunt in statu patriae, quia alii non erunt potentes pervenire ad illius summi Boni participationem.

Concedendum est igitur, quod caritas in patria dilatabitur quantum ad liberalitatis magnitudinem. Ampliori enim affectu diligetur Deus in se et in creaturis suis, adeo ut ille qui modo videtur esse remotus, in patria sit amantissimus ; et amplius inviscerabit sibi tunc caritas omnes Beatos, quam modo possit homo etiam unum amicissimum sibi affectuose diligere. Et quia hoc ostendunt rationes ad primam partem, ideo sunt concedendae.

1. Ad illud ergo quod primo obiicitur in contrarium, quod virtus magis unita plus est infinita: dicendum, quod diligere multa est dupliciter: aut multa ut multa, aut multa relata ad unum. Quoniam igitur in patria Deus erit omnia in omnibus , et in omnibus diligetur Deus: hinc est, quod caritas ex conversione sui ad multa et dilatatione non dispergetur, sed potius colligetur. Unde talis dilatatio et virtutis unio non habent repugnantiam, immo potius una istarum conditionum sequitur ad reliquam.

2. Ad illud quod obiicitur, quod nunc diligimus praescitos et praedeslinatos, in patria tantum praedestinatos: iam patet responsio: quia loquitur de latitudine ex parte numerositatis diligibilium. Praeterea, cum erit completus numerus electorum et collectus in unum, ita quod quilibet eorum notus erit cuilibet, plures habebit tunc caritas, erga quos possit et habeat affici specialiter et distincte, quam habeat in statu viae.

3. Ad illud quod obiicitur de inimicis, similiter respondendum est. Hoc enim accidit, quia illi qui sunt in patria, inimicos non habent, quin sint beatificabits; vel non habebunt post diem iudicii alios inimicos quam damnatos; si tamen haberent, amplius eos diligerent, quam faciebant, cum essent in statu viae.

4. Ad illud quod ultimo obiicitur de numero diligendorum, iam responsum est; quia non dicimus, caritatem dilatari propter diligendorum nu merositatem, sed propter maiorem affectus liberalitatem. Praeterea, ratio illa non cogit, quia, quamvis non sint plura diligenda in generalitate quam quatuor , in speciali tamen et in particulari nihil impedit, diligendorum numerum augmentari: ad quae omnia, cum caritas familiariter et intense convertitur, non immerito dicitur dilatari .