- 8 -

vocabula, vel etiam vocabula ad sermones, et quomodo iidem omnino conceptus ingrediuntur diversissimas diversissimae1 originis doctrinas, quemadmodum eaedem litterae alphabeti ingrediuntur diversissima diver- sissimae significationis vocabula. « Litterae, inquit apposite Augustinus, 1

« in tot millibus verborum atque sermonum ipsae repetuntur, non « augentur; verba infinita sunt, finitae sunt tamen litterae; verba nume- « rare nemo potest, litteras quivis potest, unde multitudo verborum est. « Cum una littera variis in locis ponitur, et pro loco valet, non unam « rem valet. Quae tam diversae res quam Deus et diabolus? Tamen in « capite D littera est, cum dicimus, Deus, et cum dicimus, Diabolus. « Ergo littera pro loco valet. Errat autem, et nimis absurdus est, et « gestat puerile cor, qui cum legerit, verbi gratia, D litteram in nomine « Dei, timet illam ponere in nomine diaboli, ne quasi Deo faciat iniu- « riam ». Ergo caveant et isti a corde puerili, et transferant compara- tionem ad propositum, ut perspiciant usque ad evidentiam, quod possunt ex nobis esse verba, ex nobis esse elementares conceptus et notiones, ex nobis esse structura et modus enuntiationum, et simul e caelo esse, a divina revelatione esse veritates et dogmata quae ex his conceptibus formantur, quae his verbis significantur, quae hac sermonis structura exprimuntur. Sententiae siquidem et doctrinae nusquam in elementis conceptualibus resident, sed solum in compositione qua elementa illa associantur in iudicia, et formantur in propositiones. Eiusmodi porro compositio in dogmatibus nostris, procul dubio a Deo relevante, a Deo dictante est, tametsi conceptus, ideae, verba, lingua quibus Deus reve- lans et dictans usus est, deprompta sint e communi thesauro conce- ptuum, idearum, et verborum quae aliunde erant et sunt in usu nostro.

Hoc igitur principium est, uti mox dicebam, simplex, clarum, evidens, in facto obvio repositum, unde usus philosophiae pro plena explicatione traditae divinitus veritatis, non modo legitimus, verum etiam perquam necessarius statim apparebit. Ex quo enim Deus usus est conceptibus nostris, notionibus nostris, vocabulis nostris, per quae nobis sua myste- ria revelaret et exprimeret (prout scilicet et in quantum sermo iste noster humanus capere potest, adeoque modo in infinitum elongato ä proprio modo divinorum ut in se sunt, adhuc tamen, servata propor- tionalitate analogiae, cum omnimoda veritate, nisi forte quis adeo desi- pi at ut deneget Deo potestatem exprimendi veritatem suorum myste- riorum in lingua quantumvis inope et deficiente quae apud nos est) : ex hoc ipso, inquam, quidquid facit ad accuratam horummet naturalium

1 Serm. 32, n. 6.