alii actus praeseferentes gravioren? noxam, ex. gr. vulnera, percussio- ne» gravissimae, de iis quoque ac- cipiendo verba « non occides » finis praecepti servatur, etiamsi non in- cludantur a lapa e; quam expositionem nescio an in faciem suam arguens admitteret. Atque idipsum dicito de ceteris mandatis, atque de ce- teris legibus sive humanis sive divinis: singulae enim hominum noxae habent gradus quosdam pra- vitatis; haec levior, illa gravior, illa gravissima; verum exinde non licet concludere leviores sub lege non comprehendi, quod possint com- prehendi graviores.

Mens autem legislatoris, et finis legis, ni costet aliunde, ex ipsa lege dime ti end us est, quae tam late patebit, quam late se extendunt obiecta quae sub verbis cadunt; si igitur lex prohibens erit, ea omnia hominum facta excludet, quae sub genere prohibito comprehendentur: atqui lex prohibet peccatum turpe (te inhonestum contra sextum De- calogi praeceptum: turpiloquium ad ei usmodi peccatorum genus pertinet; ergo et turpiloquium sub Constitu- tionibus Benedicti comprehenditur.

Etiamsi vero fatear, praeter ob- scaenos sermones, in genere luxu- riae, dari actus externos qui prae- seferant non modicam turpitudinem exercitam, nescio tamen num hi actus semper sint turpiloquio le- viores ; scilicet, nescio an tu i pi? tactus unius momenti sit levius peccatum turpiloquio unius ho-

IX ix 549

rae ; ex quo sequeretur, Legisla- tores sub lege comprehendisse le- viora peccata, comparative loquor, ei exclusisse graviora. Neque illud praetermittendum; maiorem impu- dicitiam animique pravitatem pro- dere homines plerumque in turpi- loquio, quam in aliis actibus carna- libus, sacerdotes vero scandalum horrendum porrigere. Qua de causa nec mens Legislatoris, neque finis legis servaretur, si a praedictis Con- stitutionibus excluderetur turpilo- quium.

Dubitari autem non potest de veritate secundae conditionis, quod scilicet peccatum istud debeat esse mortale. Imprimis enim censenda non est Ecclesia voluisse poenae adeo gravi tum poenitentem tum sacerdotem subiacere ob culpam venialem; deinde cum venialia ci- tra culpam possint in Sacramento poenitentiae reticeri, et aliis mediis expiari, inutiliter pro venialibus peccatis lex edita fuisset. Atque idipsum dicito, si dubitetur de gra- vitate peccati, tum quia ea quae in ©itatis Constitutionibus flentur nonnisi de peccato mortali certo intelligi possunt et debent; tum quia poena gravissima non incurri- tur nisi per crimen certum, tum quia putandi non sunt legumlatores atque Praesules mortalia dubia re- servare, et adeo graviter punire voluisse.

Atque hinc ex duabus assigna- tis conditionibus, quod scilicet pec- catum debeat esse externum ei