» Concilium appellantes; nec non » eos, quorum auxilio, consilio, vel » favore appellatum fuerit. »

In eiusmodi appellantes excom- municatio a Pio Papa IX innovata fuit Cap. IV tit. 1. quam in Com- mentariis nostris expendimus T. 1. pag. 405.

Hinc quaerimus primo loco: an qui interdictum incurrunt etiam excommunicatione teneantur?

Et quidem Commentator Pata- vinus pag. 342. n. 477. affirmati- vam sententiam defendit, senten- tiam Bonacinae et Suaresii secu- tus. (1)

At Ballerini, D'Annibale aliique contrariam sententiam defendunt, ille quidem in notis ad Theol. Mor. Gury Tom. 2. pag. 1032. edit. 1878. hic Comment, pag. 121. Et ut no- bis videtur vere et recte; primo, quia non est ob idem crimen du- plex poena imponenda, nisi de legislatoris mente certo constet. 2.° quia in concreto de eiusmodi legislatoris intentione minime con- stat; etenim in cit. Bullae Coe- nae Capite dum excommunicatione percelluntur omnes et singuli ap-

501

(1) En Patavini ratiocinium. « Qui enim Capitulum constituunt, vel Collegium » vel Universitatem, sub dup'ici respectu considerari possunt; nempe quatenus sunt » singulares personae, et quatenus unum quidpiam morale constituunt. Sub primo » respectu omnes et singuli qui consensu aut suffragio , aliove simili modo ad in- » terponendam appellationem concurrerunt, eo ipso in excommunicationem incide- » runt ; ipsorum enim quisque vere et proprie inter appellantes est numerandus. v Neque tamen hoc satis est; nam sub alio respectu omnes et singuli ipsorum vere » ac proprie Capitulum, vel Collegium, vel Universitatem constituunt, ac proinde » labuntur etiam in interdictum, ubi primum appellatio nomine Capituli etc. fuerit •» interposita. Sequitur hinc quod excommunicatio directe fertur in personas, inter- » dictum in Communitatem, »

pellantes ad futurum Concilium, universitates, Capitula, Collegia in- terdicuntur; ita ut sensus sit haec excommunicatione non teneri, sin minus legislatores dicere debuis- sent, universitates etc. etiam in- terdicimus. In Piana vero Consti- tutione res evidens est. Etenim caput Bullae Coenae, in duo Pon- tifex divisit, quorum primo excom- municavit singulares personas ad futurum Concilium appellantes, nulla de universitatibus, Collegiis etc. facta mentione; in alio au- tem Capite universitates etc. inter- dicto supposuit, nulla facta men- tione de personis singularibus. Ergo facto suo Bullae Coenae caput Pontifex intellexit, ut entia mo- ralia excommunicatione non tene- rentur, sed uno interdicto, quod singulares personae appellantes non incurrunt, cum una excommunica- tionis poena afficiantur. Id vero etiam ex eo patere arbitramur, quia dum de excommunicatione agitur, una persona appellans excommu- nicationem incurrit, non item in- terdictum nisi maior universitatis pars appellet ; ratio igitur qua per-