EX S. C. INQUISITIONIS 7 4 9

« Verum, ait Instructio praedicta, quandoque contingit, ut nullus testis haberi queat. Tunc coniecturae, praesumptiones, indicia colligenda. Haec potissimum ex ipsis coniugibus desu- menda. Inquirendum an mutua voluntate copulati, mutuoque affectu se prosecuti fuerint, bonis moribus imbuti religiose vi- xerint, filios, bona stabilia habeant, qui discessit, an infirmae vel optimae valetudinis, an bella, seditiones, pestilentiae exti- terint. »

Praefectus Cardinalis S. C. Inquisitionis in litteris ad Archie- piscopum N. die VI Februarii 1863, scribit:

« Argumenta etiam desumi possunt ex actis a Tribunali ci- vili confectis et deinde super illis, instituto examine, ubi nihil contrarium reperiatur, ab Ecclesiastica potestate, ferri debet sen- tentia, qua declaratur satis constare de obitu personae de cuius existentia inquiritur. »

Hic innuitur quasi officium nobile Iudicis sententiam ferendi ad praecavenda maiora incommoda, quia nimirum ampla tunc querimoniis via aperiatur si Iudex coniugi postulanti sententiam declarantem obitum prioris coniugis a limine reiecerit; Tribunal ecclesiasticum accusaretur quasi obex ad civilia iura et moralia protuenda, quasi sollicitans civilia contubernia, reddens condi- tionem bonorum catholicorum peiorem quam malorum. Malus enim, spreta ecclesiastica potestate, forsan per fas et nefas prom- ptus erit ad matrimonium morte prioris coniugis rite ab Eccle- sia nondum declarata, contrahendum. Bonus postulat remedium iuris, sententiam declaratoriam ab Ecclesia, ut quietus in con- scientia tandem post 30 aut plus annos ad alias nuptias possit convolare.

Debetne in tali casu omnino respui? an alio modo verba Instructionis an. 1883 sint interpretanda?

Hinc quaeri tur: I. An si agatur de matrimonio contrahendo, nunquam ferri

debet sententia, qua declaratur satis constare de obitu personae, de cuius existentia inquiritur, ex famae adminiculis, praesum- ptionibus, citationibus per ephemerides dioecesanas, etc.?

II. An verba : « donec de morte prioris coniugis certo con- stet », ita intelligenda sint, ut certitudinem adstruat tantum do- cumentum, certus nuntius, testis, exclusis praesumptionibus et aliis de iure adminiculis, iuxta arbitrium iudicis sufficientibus?

III. Si ad primum affirmative, quaeritur insuper, utrum ne-