DISTINCTIO XXXIV.

(Textus Magistri Sententiarum)

De comparatione personae ad naturam, vel de comparatione personarum ad essentiam. . Praedictis est adjiciendum, quod quidam perversi sensus homines in tantam prosilierunt insaniam, ut dicerent, non idem esse naturam Dei et personam sive hypostasim, dicentes, eamdem essentiam non posse esse Patrem et Filium sine personarum confusione. Si enim, inquiunt, ea essentia, quae Pater est, Filius est, idem sibi Pater est et Filius. Si hanc rem dicis esse Patrem, aliam quaere, quam dicas esse Filium. Si vero aliam non quaesieris, sed eamdem dixeris ; idem genuit et genitus est. Propter haec et hujusmodi inter naturam et personam dividunt, ita ut non recipiant unam Deitatis naturam et simplicem esse tres personas. Idque testimonio Hilarii defendere nituntur, qui 8. lib. de Trin, quaerens, utrum Apostolus nominans spiritum Dei et spiritum Christi, idem significaverit utroque verbo, inquit ita: " Gentium praedicator, volens naturae unitatem in Patre et Filio docere, ait: Spiritus Dei in vobis est. Si quis autem spiritum Christi non habet, hic non est ejus. Si autem spiritus ejus, qui suscitavit Jesum, etc. Spirituales omnes sumus, si in nobis est spiritus Dei, sed et hic spiritus Dei est et spiritus Christi. Et cum Christi spiritus in nobis est, ejus spiritus in nobis est, qui suscitavit Christum. Et cum ejus qui suscitavit Christum in nobis est spiritus, et spiritus in nobis est Christi ; nec tamen non Dei est spiritus, qui in nobis est. Discerne igitur, o haeretice, spiritum Christi a spiritu Dei, et excitati a mortuis spiritum Christi a spiritu Dei Christum a mortuis excitantis ; cum qui habitat in nobis spiritus Christi spiritus Dei sit, et spiritus Christi a mortuis excitati spiritus Dei tantum sit Christum a mortuis excitantis. Et quaero nunc, in spiritu Dei, utrum naturam, an remnaturae significatam existimes ? Non est enim idem natura quod res naturae, sicut non idem est homo et quod hominis est ; nec idem est ignis et: quod ipsius ignis est ; et secundum hoc non idem est Deus et quod Dei est. " Hujus dicti occasione praefati haeretici dogmatizaverunt, non idem esse personam et naturam Dei, asserentes, naturam Dei non esse tres personas, intelligentes in his praemissis verbis Hilarii per rem naturae personam, et nomine naturae divinam naturam. Et ideo dicunt, Hilarium interrogasse haereticum, utrum per spiritum Dei putaret significatam esse naturam, an rem naturae, ut sic ostenderet distinguendum esse inter naturam et rem naturae, id est, personam.

Hic docet quomodo eis obviat ipsius Scripturae circumstantia, et qualiter praedicta intelligi debeant, et quod Spiritus sanctus est res unius naturae Patris et Filii et est ipsa natura.

Hoc quidem dicunt, non intelligentes pia diligentia Scripturae circumstantiam, qua considerata percipi potest, quomodo praemissa dixe- rit Hilarius. Subsequenter enim in eadem serie ostendit, in spiritu Dei aliquando significari Patrem, ut cum dicitur : Spiritus Domini super me ; aliquando significari Filium, ut cum dicitur : In spiritu Dei ejicio daemonia, naturae suae potestate se daemones ejicere demonstrans ; aliquando Spiritum sanctum, ut ibi: Effundam de Spiritu meo super omnem carnem. Quod dicit consummatum fuisse, cum Apostoli, Spiritu sancto misso, omnibus linguis locuti sunt. Deinde quare hanc distinctionem fecerit, et quod in superioribus verbis Apostoli idem Spiritus significatus sit, et quod ipse sit res unius naturae Patris et Filii, aperte ostendit inquiens ita : " Haec idcirco sunt demonstrata, ut quacumque parte haeretica falsitas se contulisset, finibus veritatis concluderetur. Habitat enim in nobis Christus, quo habitante habitat Deus, et cum habitat in nobis spiritus Christi, non alius tamen habitat quam spiritus Dei. Quodsi per Spiritum sanctum Christus in nobis intelligitur esse, hunc tamen ita spiritum. Dei ut spiritum Christi esse noscendum est. Et cum per naturam Dei natura ipsa habitat in nobis, indifferens natura Filii creditur esse a Patre, cum Spiritus sanctus, qui est spiritus Christi, et spiritus Dei res naturae demonstretur unius. Quaero nunc igitur, quomodo non ex natura unum sunt ? A Patre procedit Spiritus veritatis, a Filio mittitur et a Filio accipit. Sed omnia quae habet Pater, Filii sunt ; et idcirco qui ab eo accipit Dei spiritus est, et idem spiritus Christi est. Res naturae Filii est, sed et eadem res et naturae Patris est, et Dei excitantis Christum a mortuis spiritus est, et idem spiritus Christi est a mortuis excitati. In aliquo differt Christi et Dei natura, ne eadem sit, si praestari potest, ut spiritus, qui Dei est, non sit et Christi. Est ergo in nobis spiritus Dei, et est in nobis spiritua Christi ; et cum spiritus Christi inest, inest spiritus Dei. Ita cum quod Dei est et Christi est, et quod Christi est Dei est ; non potest quid aliud diversum Christus esse, quam Deus est. Deus igitur Christus est unus cum Deo spiritus, secundum illud : Ego et Pater unum sumus. In quo docet Veritas unitatem esse naturae, non solitudinem unionis. " Ecce, si haec verba diligenter attendas, invenis, Spiritum sanctum rem naturae dici Patris et Filii, et eumdem dici esse naturam Dei, ubi dicitur : per naturam Dei natura ipsa habitat in nobis, si per Spiritum sanctum Christus est in nobis. Itaque in Trinitate non ita distinguendum est inter naturam et rem naturae, sicut in rebus creatis, quia, ut ait Hilarius ; " comparatio terrenorum ad Deum nulla est ; et si qua comparationum exempla interdum afferuntur, nemo ea existimet absolute in se rationis perfectionem continere. Non enim humano sensu de Deo loquendum est. "

Quod propter res creatas illud dixerit, non idem est natura, et res naturae?

Ad naturam ergo rerum creatarum respiciens inquit : " Non idem est natura quod res naturae, " subjiciens exempla de ipsis creaturis. Inde ostendens errorem esse, sub mensura creaturarum metiri Creatorem, addit : Et secundum hoc " non idem est Deus, et quod Dei est, " ac si diceret : Si ad instar creaturarum de Creatore sentis, cogeris fateri, quia non idem est Deus et quod Dei est ; quod dicere impium est, cum Spiritus Dei Deus sit, et Dei Filius sit Deus.

Quod non aliud est Deus, et quae sua sunt, ita ut insint, alia enim sunt quae insunt. alia quae non insunt ?

Non ergo secundum corporales modos, ut in eadem serie subdit, accipienda sunt haec quae de Deo dicuntur. Ubi evacuans opinionem eorum qui ita putant aliud esse Deum, et aliud quod Dei est, aliudque naturam Dei et rem naturae, ut est in creaturis, aperte docet, non aliud esse Deum, et quae sua sunt, ita ut insint illi, sic dicens : " Homo aut aliquid ei simile, cum alicubi erit, alibi non erit, quia id quod est, illic continetur, ubi fuerit in forma, ut non ubique sit qui insistens alicubi sit. Deus autem immensae virtutis, vivens potestas, quae nusquam non adsit nec desit usquam, se omnem per sua edocet, et sua non aliud quam se esse significat, ut ubi sua insint, ipse esse per sua intelligatur. Non autem corporali modo, cum alicubi sit, non etiam ubique esse credatur, cum per sua in omnibus esse non desinat. Non aliud autem sint, quam quod est ipse, quae sua sunt. Et haec propter naturae intelligentiam dicta sunt. " His verbis aperte significat, si tamen intelligis, haeretice, quia divina natura non aliud est ab his quae sua sunt, ita ut insint, et per illa in omnibus est suis, quae non insunt. Sua enim sunt etiam quae non insunt, id est, omnes creaturae ; et sua sunt quae insunt, ut tres personae, quae sunt ejusdem naturae et eadem natura, sicut supra Augustini testimonio firmavimus dicentis : tres personas esse ejusdem essentiae vel eamdem essentiam, sed non ex eadem essentia, ne aliud intelligatur essentia, aliud persona. Non tamen diffitemur, aliquam distinctionem habendam fore secundum intelligentiae rationem, cum dicitur hypostasis, et cum dicitur essentia ; quia ibi significatur quod est commune tribus, hic vero non. Est tamen hypostasis essentia, et e converso. Fateamur ergo, unum atque idem esse tres personas secundum essentiam. differentes autem proprietatibus. Unde Augustinus super locum praetaxatum Psalmi ait : " Quaeris, quid sit Pater ? Respondetur : Deus. Quaeris, quid sit Filius ? Respondetur : Deus. Quaeris, quid sit Pater et Filius ? Respondetur : Deus. De singulis interrogatus, Deum responde. De utroque interrogatus, non deos, sed Deum responde. Non sic in hominibus. Tanta enim ibi est substantiae unitas, ut aequalitatem admittat, pluralitatem non admittat. Si ergo tibi dictum fuerit, cum dicis, Filium esse quod Pater est ; profecto Filius Pater est, responde : secundum substantiam tibi dixi hoc esse Filium quod Pater est, non secundum id quod ad aliud dicitur. Ad se enim dicitur Deus, ad Patrem Filius dicitur. Rursumque Pater ad se dicitur Deus, ad Filium dicitur Pater. Quod dicitur ad Filium Pater, non est Filius ; quod dicitur Filius ad Patrem, non est Pater ; quod dicitur Pater ad se et Filius ad se, hoc est, Pater et Filius, id est Deus. "

Utrum ita possit dici unus Deus trium personarum, ut dicitur una essentia trium personarum, et tres personae unius Dei, ut tres personae unius essentiae ?

Hic considerandum est, cum Deus sit divina essentia, et ita dicatur unus Deus esse tres personae, sicut una essentia dicitur tres personae, utrum ita valeat sane dici, unus Deus trium personarum, vel tres personae unius Dei, sicut dici- tur una essentia trium personarum, et tres personae unius essentiae ? In his locutionibus Scripturae usus nobis aemulandus videtur, ubi frequenter reperitur ita dictum : Una est essentia trium personarum, et tres sunt personae unius essentiae ; nusquam autem occurrit legisse, unum Deum trium personarum,

vel tres personae unius Dei. Quod ideo puto sanctos Doctores vitasse, ne ita forte acciperetur in divinis personis, ut accipitur, cum de creaturis simile quid dicitur. Dicitur enim Deus Abraham, Isaac, et Jacob, et Deus omnis creaturae. Quod utique dicitur propter principium creationis vel gratiae privilegium, et creaturae subjectionem vel servitutem. Cum ergo in Trinitate nihil sit creatum vel serviens vel subjectum, non admisit fides in Trinitate talem locutionis modum. Ita etiam e converso non dicitur de Dei essentia, quod ipse sit essentia Abraham, Isaac et Jacob vel alicujus creaturae, nec Creatoris et creaturae naturam confundere videamur.

Quod licet potentia, sapientia, bonitas de Deo secundum substantiam dicantur in Scriptura, tamen solent haec nomina distincte ad personas interdum referri.

Ex praedictis constat, quod sicut essentia, ita potentia, sapientia, bonitas de Deo dicuntur secundum substantiam. Quae autem secundum substantiam de Deo dicuntur tribus personis pariter conveniunt. Una est ergo potentia, sapientia, bonitas Patris et Filii et Spiritus sancti, et hi tres eadem potentia, eadem sapientia, eadem bonitas. Unde aperitur in Trinitate summa esse perfectio. Si enim ibi deesset potentia vel sapientia vel bonitas, non esset summum bonum. Sed quia ibi est perfecta potentia, infinita sapientia, incomprehensibilis bonitas, rccle dicitur et creditur sunimunrbonum. Cumque unum et idem penitus sit in Deo potentia, sapientia, bonitas ; in sacra tamen Scriptura frequenter solent haec nomina distincte ad personas referri, ut Patri potentia, Filio sapientia, Spiritui sancto bonitas attribuatur. Quod quare fiat, non est otiosum inquirere.

Quare id fiat, scilicet quod Patri potentia, Filio sapientia attribuatur?

" Id ergo sacri eloquii prudentia facere curavit, ne Dei immensitatem similitudine creaturae metiremur. Dixerat enim Scriptura sacra, quia Deus Pater est, et quod Deus Filius est ; et audivit hoc homo, qui hominem patrem viderat, Deum patrem non viderat, et cogitare coepit, ita esse in Creatore, ut viderat esse in creaturis, a quibus haec nomina translata sunt ad Creatorem, in quibus pater est prior filio, filius est posterior patre, et ex antiquitate in patre defectus, ex posteritate in filio imperfectio sensus solet notari. Ideo occurrit Scriptura, dicens Patrem potentem, ne videatur prior Filio, et ideo minus potens, et Filium sapientem, ne videatur posterior Patre, et ideo minus sapiens. "

Quare Spiritui sancto bonitas attribuatur ?

" Dictus est etiam Spiritus sanctus Deus, et dictus est habere Spiritum Deus; et videbatur hoc quasi nomen inflationis et tumoris, unde humana conscientia ad Deum pro rigore et crudelitate accedere metuit, ideoque Scriptura temperavit sermonem suum, spiritum bonum

nominans, ne crudelis putaretur qui mitis erat ; non quod Pater solus sit potens vel magis potens, et Filius solus sapiens vel magis sapiens, et Spiritus sanctus solus bonus vel magis bonus. Una est ergo potentia, sapientia, bonitas trium, sicut una essentia ; ideoque sicut dicitur Filius homoousios, id est, consubstantialis Patri, ita et coomnipotens. "

De hoc nomine homoousion, ubi in auctoritatem receptum sit, et quid significet ?

Hic non est praemittendum quod Augustinus in libro secundo contra Maximinum dicit de hoc nomine homoousion, quo Latini tractatores frequenter utuntur. " Pater, inquit, et Filius unius sunt ejusdemque substantiae. Hoc est illud homoousion, quod in Concilio Nicaeno adversus haereticos Arianos a Catholicis Patribus veritatis auctoris tate firmatum est ; quod postea in Concilio Ariminensi, propter novitatem verbi, minus quam potuit intellectam (quam tamen fides antiqua pepererat) multis paucorum fraude deceptis, haeretica impietas sub haeretico Imperatore Constantio labe-Iactare tentavit. Sed post non longum tempus libertate fidei Catholicae praevalente, postquam vis verbi, sicut debuit, intellecta est, homoousion illud Catholicae fidei sanitate longe lateque defensum est et diffusum. Quid enim est homoousion nisi unius ejusdemque substantiae ? Quid est, inquam, homoousion nisi : Ego et Pater unum summ ?

. Non ergo inter prophanas vocum novitates hoc. vitandum est. "

De nominibus quae translative et per similitudinem de Deo dicuntur.

Praeterea sciendum est, quod in assignatione distinctionis nominum, inter alia, quae supra diligenter executi sumus, quaedam diximus translative ac per similitudinem de Deo dici, ut speculum, splendor, character, figura et hujusmodi. De quibus pio lectori breviter trado quod sentio, ut scilicet ratione similitudinis considerata, ex causis dicendi dictorum intelligentiam assumat, sed Catholicam.

Nihil dignum excellentia ineffabilis Trinitatis se tradidisse dicit, ad alia transiturus.

De Sacramento unitatis atque Trinitatis summae et ineffabilis multa jam diximus. Nihil tamen ejus ineffabilitate dignum tradidisse profitemur, sed potius ex nobis mirificatam ejus scientiam, nec potuisse nos ad illam pervenire.

(Finis textus Magistri.)