QUAESTIO LIV.

De numero caelorum

Deinde ratione ejus quod dicitur in Psalmo cxliii, 6: Laudate eum, scilicet Deum, caeli caelorum : quaerendum est de numero caelorum.

Et jam quidem satis habitum est de numero quem ponit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa . Sic enim decem sunt caeli, scilicet empyreum, aqueum, stellarum, Saturni, Jovis, Martis, Solis, Veneris, Mercurii, Lunae: de quibus jam satis habitum est. Et est dictum, quare aliquod istorum est totum luminosum, aliquod totum perspicuum, aliquod stellatum multis stellis, et alii septem quodlibet non habet nisi unam: horum enim omnium causae jam in praehabitis dictae sunt.

Sed quaerendum est de eo quod dicitur, Deuter, x, 14: En Domini Dei tui caelum est, et caelum caeli, et terra, et omnia quae in ea sunt. Ubi dicit Rabanus in Glossa: " Quidam enim dicunt tres esse caelos, scilicet aereum, aethereum, et siderum: nonnulli septeni, primum aereum, secundum aethereum, tertium olympium, quartum igneum, quintum firmamentum, sextum aqueum, septimum Angelorum.

Et quaeritur, Penes quid sumatur ista divisio ?

Solutio. Dicendum secundum Rabanum quod, ad esse caeli duo exiguntur, scilicet quod ubique circulariter aliquod corporum simplicium contineat, et quod sit perspicuum, receptivum luminis, et dativum.: et ideo quia duo elementa inferiora, aqua scilicet et terra, non continent aliquod simplicium corporum: nec sunt luminis receptiva nec dativa. Ideo secundum Rabanum, nec est caelum elementi aquae, nec caelum terrae. Sed erunt tot caeli, quot modis contingit multiplicari perspicuum continens circulariter. Perspicuum autem tale aut est receptivum luminis, aut dativum: aut motum, aut non motum: et aut uniforme in lumine, aut non uniforme. Si est dativum luminis uniforme non motum: tunc est empyreum. Si autem est dativum luminis uniforme motum: tum est crystallinum sive aqueum. Si vero est dativum luminis non uniforme et motum: tunc est firmamentum. Et hi tres caeli sunt in quinta essentia. Quarta vero combinatio esse non potest, scilicet non uniforme non motum: quia in antehabitis probatum est, quod omne non uniforme movetur. Si autem est non dativum luminis, sed receptivum: aut recipit illud separabiliter, aut inseparabiliter. Si inseparabiliter: aut secundum circulum superioris superficiei, quae est in forma convexi, aut secundum circulum interioris superficiei. Si secundum circulum superioris superficiei quae est in forma convexi:

tunc est igneum. Ignis enim est corpus inseparabiliter recipiens lumen: eo quod dicit Aristoteles in Topicis, quod ignis in propria natura lux est. Et sicut dicit Avicenna, " Ignis secundum superficiem. exteriorem sive superiorem ubique tangit cameram caeli Lunae. " Si autem secundum superficiem interiorem quae est in forma concavi: tunc est illud quod dicitur olympium, ab olon quod est totum, et Graeco limpos quod est lucidum, compositum, a quo etiam Latine derivatur limpidum, quod clarum dicimus. Si autem est receptivum luminis separabiliter: tunc est aereum. Aer enim ex praesentia luminis illuminatur, et ex absentia ejus-

dem obtenebratur. Dico hic tamen secundum Rabanum, quod illud dividitur in duo: quia si accipitur aer in regione inferiori: tunc vocatur proprie aereum. Unde, Matth. xiii, 4: Venerunt volucres caeli, et comederunt ea. Et, Daniel. iii, 80: Benedicite, omnes volucres caeli, Domino Si autem accipitur secundum regionem superiorem, inflammabilem scilicet ex motu astrorum et vicinitate ignis: tunc Rabanus vocat aethereum: quia sicut dicit Aristoteles in primo libro Meteororum, " Antiqui omne corpus simplex inflammans inflammabile vocaverunt aethera. "