Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Contenta In Quarto Tomo.

 Contenta In Quarto Tomo.

 Enarrationes In Psalmos. Seq.

 Enarrationes In Psalmos. Seq.

 In Psalmum LXXX Enarratio.

 Sermo .

 1. (( vers. 1.)) Loqui ad vos de praesenti psalmo suscepimus: adjuvet vocem nostram quies vestra In finem pro torcularibus, quinta sabbati, Psalmus ip

 2. Quare et quinta sabbati? quid est hoc? Recurramus ad prima opera Dei, ne forte ibi aliquid inveniamus quo et sacramentum intelligamus. Sabbatum eni

 3. (( vers. 2.)) Ecce vos, o Asaph, congregatio Domini, Exsultate Deo adjutori nostro. Exsultate Deo adjutori nostro. Jubilate Deo Jacob: Jubilate Deo

 4. (( vers. 3.)) Accipite psalmum, et date tympanum. Et accipite, date. accipite? date? Accipite psalmum, et date tympanum. in ratione dati et accepti

 5. Psalterium jucundum cum cithara. Memini nos aliquando differentiam psalterii et citharae intimasse Charitati vestrae: studiosi qui meminerunt, reco

 6. (( vers. 4.)) Tuba canite. Hoc est, clarius et fidentius praedicate ne terreamini: sicut ait propheta quodam loco, Exclama, et exalta sicut tuba v

 7. (( vers. 5.)) Quia praeceptum ipsi Israel est, et judicium Deo Jacob. Ubi praeceptum, ibi judicium. Qui enim in lege peccaverunt, per legem judicab

 8. (( vers. 6.)) Testimonium in Joseph posuit illud. Eia, fratres, quid est? Joseph interpretatur Augmentatio. Meministis, nostis Joseph in Aegyptum v

 9. (( vers. 7.)) Avertit ab oneribus dorsum ejus. Quis avertit ab oneribus dorsum ejus, Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis Avertit ab o

 10. (( vers. 8.)) In tribulatione invocasti me, et erui te. Recognoscat se unaquaeque conscientia christiana, si devote transierit mare rubrum, si cum

 11. Exaudivi te in abscondito tempestatis: non in tempestate maris, sed in tempestate cordis. Exaudivi te in abscondito tempestatis probavi te in aqu

 12. (( vers. 9, 10.)) Hoc totum ab initio Psalmi usque ad hunc versum, de oleo torcularis audivimus. Quod restat magis dolendum est et cavendum: ad am

 13. Israel, si me audieris, non erit in te deus recens. Deus recens, est ad tempus factus: Deus autem noster non recens, sed ab aeternitate in aeterni

 14. Multi ergo haeretici cum Paganis alios et alios deos sibi ipsi fecerunt, alios et alios deos sibi finxerunt et eos etiamsi non in templis, tamen

 15. (( vers. 11.)) Ego enim sum. Quid vis adorare quod non est? Ego enim sum Dominus Deus tuus: Qui eduxi te de terra Aegypti. Qui eduxi te de terra A

 16. (( vers. 12.)) Hoc quidem dicit Dominus sed quid sequitur? Et non obaudivit populus meus vocem meam. Et non obaudivit populus meus vocem meam et

 17. (( vers. 13.)) Et dimisi eos secundum affectiones cordis eorum. Ecce torcular: aperta sunt foramina, currit amurca. Et dimisi eos, secundum affect

 18. (( vers. 14, 15.)) Si plebs mea audisset me Israel si in viis meis ambulasset. Israel si in viis meis ambulasset in nihilum omnes inimicos eorum

 19. (( vers. 16.)) Nunc vero quid queruntur de inimicis? Ipsi facti sunt pejores inimici. Quomodo enim? quid sequitur? De inimicis querimini vos quid

 20. Nemo sibi ergo blandiatur, quia quasi ad torcular pertinet: bonum est illi, si ad oleum in torculari pertineat. Non sibi polliceatur unusquisque h

 21. Expone ergo, inquit, nobis, ligna, fenum, stipulam qui aedificant super fundamentum, quomodo non pereant, sed salvi fiant sic tamen quasi per ign

 22. (( vers. 17.)) Inimici Domini mentiti sunt ei, dicendo, Eo ad vineam, et non eundo (Matth. XXI, 30) : et erit tempus eorum, in aeternum. Et cibavi

 23. Non parum vestras mentes in nomine Christi divina spectacula tenuerunt, et suspenderunt vos, non solum ad appetenda quaedam, sed ad quaedam etiam

 In Psalmum LXXXI Enarratio.

 1. (( vers. 1.)) Psalmus ipsi Asaph. Deus stetit in synagoga deorum Ego dixi, Dii estis, et filii Altissimi omnes vos autem sicut homines moriemini,

 2. Deinceps requirendum est utrum Patrem, an Filium, an Spiritum sanctum, an ipsam Trinitatem accipere debeamus stetisse in synagoga deorum in medio

 3. (( vers. 2, 3.)) Audi et vocem Dei discernentis, audi et vocem Domini dividentis flammam ignis (Psal. XXVIII, 7) : Usquequo judicatis iniquitatem,

 4. (( vers. 4.)) Sed invidebunt ei, nec omnino parcent, dicentes, Hic est haeres, venite, occidamus eum, et nostra erit haereditas Auferte inopem, et

 5. (( vers. 5.)) Verumtamen omnibus, quod sequitur, rectissime congruit: Nescierunt, et non intellexerunt, in tenebris ambulant. caecitas ex parte Isr

 6. (( vers. 6, 7)). Terrenae autem felicitatis regnum superbia est, contra quam venit humilitas Christi, exprobrans eis quos vult ex humilitate filios

 7. (( vers. 8.)) Proinde ut hoc vitium sanetur, ex ipsius prophetae persona dicitur: Surge, Deus, judica terram. Quoniam tu disperdes in omnibus genti

 In Psalmum LXXXII Enarratio.

 1. (( vers. 1.)) Psalmi hujus titulus est, Canticum Psalmi Asaph.

 2. (( vers. 2.)) Populus itaque Dei in isto psalmo dicit: Deus, quis similis erit tibi? Deus, quis similis erit tibi? Deus, quis similis erit tibi? qu

 4. (( vers. 4.)) Super populum tuum malignaverunt consilium vel, sicut alii codices habent, astute cogitaverunt consilium, et cogitaverunt adversus s

 5. (( vers. 5.)) Dixerunt, Venite, et disperdamus eos de gente. Singularem numerum posuit pro plurali sicut dicitur, Cujus est hoc pecus, etiamsi de

 6. (( vers. 6.)) Quoniam cogitaverunt unanimiter, simul adversus te testamentum disposuerunt: quasi possent esse fortiores. Testamentum sane in Script

 7. (( vers. 7, 8.)) Deinde incipit inimicos Christi commemorare sub quibusdam vocabulis Gentium: quorum vocabulorum interpretatio satis indicat quid v

 8. (( vers. 9.)) Et tanquam indicans causam quare sint inimici populo Dei, adjungit et dicit: Etenim Assur venit cum illis. Facti sunt, in adjutorium

 9. (( vers. 10-13.)) Jam nunc videamus quid imprecetur propheticus spiritus, magis praedicens quam maledicens. Fac illis, sicut Madian et Sisarae, sic

 10. Omnes, inquit, principes eorum, qui dixerunt, Haereditate possideamus sanctuarium Dei. inimici tui sonuerunt. Templum enim Dei sanctum est, quod e

 11. (( vers. 14.)) Sed quid sequitur? Deus meus, pone illos ut rotam. Pone illos ut rotam, Sicut stipulam ante faciem venti.

 12. (( vers. 15, 16.)) Levitatem porro, qua facile consentitur ad mala, gravis sequitur cruciatus unde deinceps dicitur: Sicut ignis qui comburit sil

 13. (( vers. 17-19.)) Imple, inquit, facies eorum ignominia, et quaerent nomen tuum, Domine. Erubescant, et conturbentur in saeculum saeculi.

 14. Rursusque ad hos redit, qui in eadem societate inimicorum ad hoc confundendi sunt, ne confundantur in aeternum et ad hoc perdendi in quantum mali

 In Psalmum LXXXIII Enarratio.

 1. (( vers. 1.)) Psalmus iste, Pro torcularibus, Pro torcularibus, Pro torcularibus, Fili, accedens ad servitutem Dei, sta in justitia et timore, et p

 2. Sed in torcularibus positi qui sumus? Filii Core. Sic enim additum est, Pro torcularibus, filiis Core. Filios Core interpretatos habemus filios Cal

 4. Unusquisque autem, fratres charissimi, de loco itineris sui, ad quem proficiendo pervenit, et quem vovit Deo, inde respicit retro, cum ipsum dimise

 5. (( vers. 2.)) Si ergo sentis pressuras hujus mundi, etiam cum felix es, intellexisti te esse in torculari. Putatis enim, fratres mei, infelicitatem

 6. (( vers. 3, 4.)) Et quid sequitur? Concupiscit et deficit anima mea in atria Domini. Concupiscit et deficit In atria Domini. Concupiscit et defici

 7. Audisti gemitum in torculari, Desiderat et deficit anima mea in atria Domini audi unde duret, spe gaudens: Cor meum et caro mea exsultaverunt in D

 8. (( vers. 5.)) Sed hic nidus est, et hic peregrinatio, et hic suspirium, et hic tritura, et hic pressura, quia hic torcular: quid est autem quod des

 9. (( vers. 6, 7.)) Sed quomodo illuc veniemus? Beatus vir cujus est susceptio ejus abs te, Domine. Corpus enim quod corrumpitur, aggravat animam et

 10. Quid ergo praestat Deus in hac gratia, ei quem suscepit perducendum? Sequitur, et dicit: Ascensus in corde ejus. Facit illi gradus quibus ascendat

 11. (( vers. 8.)) Quare autem, in convalle plorationis? Nam et benedictionem, dabit qui legem dedit. Miser ego homo: Mane astabo tibi, et contemplabor

 12. (( vers. 9.)) Et rursus iste a cogitatione illorum gaudiorum redit ad suspiria sua. Videt quid praevenerit spe, et ubi adhuc sit re. Apparebit Deu

 13. (( vers. 10.)) Protector noster aspice, Deus. Sub umbra alarum tuarum sperabunt (Psal. XXXV, 8) ideo, Protector noster aspice, Deus. Et respice

 14. (( vers. 11.)) Quoniam melior est dies una in atriis tuis super millia. Atria illa sunt in quae suspirabat, in

 15. Elegi abjici in domo Domini, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum. Invenit enim iste convallem plorationis, invenit iste humilitatem und

 16. (( vers. 12.)) Quare elegit abjectus esse in domo Domini, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum? Quia misericordiam et veritatem diligit

 17. (( vers. 13.)) Ideo, Dominus, non privabit bonis ambulantes in innocentia. Dominus non privabit bonis ambulantes in innocentia. Domine Deus virtut

 In Psalmum LXXXIV Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Deprecati sumus Dominum Deum nostrum, ut ostendat nobis misericordiam suam, et salutare suum det nobis. Dictum est hoc quidem in prophetia, cum pri

 2. (( vers. 1.)) Titulus ejus est, In finem, filiis Core, Psalmus. Finis enim Legis Christus, ad justitiam omni credenti In finem filiis Core? filiis

 3. (( vers. 2.)) Itaque cantat ei Propheta in futurum, et utitur verbis quasi jam praeteriti temporis tanquam facta dicit, quae futura erant quia ap

 4. Avertisti captivitatem Jacob. Populus ejus antiquus Jacob, populus Israel, natus de semine Abrahae, in repromissione futurus aliquando haeres Dei.

 5. (( vers. 3, 4.)) Quomodo enim avertit captivitatem Jacob? Videte quia ista liberatio spiritualis est, videte quia intus agitur: Remisisti, iniquita

 6. (( vers. 5.)) Et quoniam de futuro ista dicuntur, quamvis verba praeterita sonent sequitur, et dicit: Converte nos, Domine sanitatum nostrarum. Av

 7. (( vers. 6.)) Non in aeternum irascaris nobis. De ira Dei enim mortales sumus, et de ira Dei in ista terra in egestate et labore vultus nostri mand

 8. (( vers. 7.)) Quid ergo? hoc tibi tu praestitisti, o homo, ut quia conversus es ad Deum, merereris misericordiam ipsius qui autem conversi non sun

 9. (( vers. 8.)) Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam. Hoc est quod cantavimus Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam et salutare tuum da nob

 10. (( vers. 9.)) Audiam quid loquetur in me Dominus Deus. Propheta dixit. Loquebatur in illo Deus intus, et mundus faciebat illi strepitum foris. Coh

 11. (( vers. 10.)) Verumtamen prope timentes eum salutare ipsius. Erant quidam qui jam timebant eum in gente Judaeorum. Per omnes terras ubique idola

 12. (( vers. 11.)) Misericordia et veritas occurrerunt sibi. Veritas in terra nostra ex persona Judaeorum, misericordia in terra Gentium. Veritas enim

 13. (( vers. 12.)) Veritas de terra orta est, et justitia de coelo prospexit. Veritas de terra orta est: Christus de femina natus est. Veritas de terr

 14. Possumus hinc dicere alterum sensum. Veritas de terra orta est: confessio ab homine. Homo enim peccator eras. O terra, qui quando peccasti, audist

 15. (( vers. 13.)) Etenim Dominus dabit suavitatem, et terra nostra dabit fructum suum. Unus versus restat, peto sine taedio sit quod dicturus sum. At

 16. (( vers. 14.)) Justitia ante eum praeibit, et ponet in via gressus suos. Justitia illa est quae est in confessione peccatorum: veritas enim ipsa

 In Psalmum LXXXV Enarratio.

 Sermo .

 1. Nullum majus donum praestare posset Deus hominibus, quam ut Verbum suum per quod condidit omnia, faceret illis caput, et illos ei tanquam membra co

 2. (( vers. 1.)) Inclina, Domine, aurem tuam, et exaudi me. Ille ex forma servi dicit tu, serve, in forma Domini tui: Inclina, Domine, aurem tuam. In

 3. Nec sic accipiatis, fratres, quod dixi, Ad divitem non inclinat aurem suam, tanquam non exaudiat Deus eos qui habent aurum et argentum, et familiam

 4. (( vers. 2)) Custodi animam meam, quoniam sanctus sum. Hoc vero, quoniam sanctus sum, Quoniam sanctus sum, custodi animam meam: Quoniam sanctus sum

 5. (( vers. 3.)) Miserere mei, Domine, quoniam ad te clamavi tota die: non una die. Tota die, Ad te clamavi tota die.

 6. (( vers. 4.)) Jucunda animam servi tui quoniam ad te, Domine, levavi animam meam. Jucunda eam, quia levavi ad te eam. In terra enim erat, et in te

 7. (( vers. 5.)) Quia tu, Domine, suavis es ac mitis. Ideo jucunda. Tanquam taedio affectus ex amaritudine terrenorum indulcari voluit, et quaesivit f

 8. Et multum misericors. Non enim solum misericors, sed multum misericors: Et multum misericors es omnibus invocantibus te. invocabunt, et non exaudia

 9. Noli ergo dicere: Illud mihi non dedit. Redi ad conscientiam tuam libra, interroga, parcere illi noli. Si vere Deum invocasti, certus esto quia id

 10. (( vers. 6.)) Auribus infige, Domine, orationem meam. Magnus orantis affectus. Auribus infige, Domine, orationem meam: Auribus infige, Domine, ora

 11. (( vers. 7.)) In die tribulationis meae clamavi ad te, quoniam exaudisti me. Causa ut exaudires me, quia in die tribulationis meae clamavi ad te.

 12. (( vers. 8.)) Non est similis tibi in diis, Domine. Et quid dixit? Non est similis tibi in diis, Domine. Quoniam dii Gentium daemonia Ego dixi, Di

 13. (( vers. 9.)) Omnes gentes quotquot fecisti, venient, et adorabunt coram te, Domine. Annuntiavit Omnes gentes quotquot fecisti. Omnes gentes quotq

 14. (( vers. 10.)) Quoniam magnus es tu, et faciens mirabilia tu es Deus solus magnus. Nemo se dicat magnum. Futuri erant qui se dicerent magnos: con

 15. (( vers. 11.)) Deduc me, Domine, in via tua, et ambulabo in veritate tua. Via tua, veritas tua, vita Ego sum via, et veritas, et vita Deduc me, Do

 16. Jucundetur cor meum, ut timeat nomen tuum. Ergo timor in jucunditate est. Et quomodo jucunditas, si timor? Nonne timor amarus solet esse? Erit ali

 17. (( vers. 12, 13.)) Confitebor tibi, Domine Deus meus, in toto corde meo, et glorificabo nomen tuum in aeternum quoniam misericordia tua magna est

 18. Aliam etiam opinionem dicam. Fortassis enim apud ipsos inferos est aliqua pars inferior, quo truduntur impii qui plurimum peccaverunt. Etenim apud

 19. (( vers. 14.)) Deus, praetereuntes legem insurrexerunt super me. Quos dicit praetereuntes legem? Non Paganos, qui non acceperunt legem. Nemo enim

 20. (( vers. 15.)) Et tu, Domine Deus, miserator et misericors, longanimis et multum misericors, et verax. Quare longanimis et multum misericors, et m

 21. (( vers. 16.)) Si ergo tu verax, respice in me, et miserere mei da potestatem puero tuo. verax, da potestatem puero tuo. da potestatem puero tuo?

 22. Et salvum fac filium ancillae tuae. Dominus filius ancillae. Cujus ancillae? Cui nasciturus quando nuntiatus est, respondit et ait: Ecce ancilla D

 23. (( vers. 17.)) Fac mecum signum in bono. Quod signum, nisi resurrectionis? Dominus dicit: Generatio haec prava et amaricans signum quaerit et sig

 24. Quoniam tu, Domine, adjuvisti me, et consolatus es me. Adjuvisti me, et consolatus es me, Populus meus Populus meus, qui vos felices dicunt, in er

 In Psalmum LXXXVI Enarratio.

 Sermo .

 1. Psalmus qui modo cantatus est, brevis est numero verborum, magnus pondere sententiarum. Nam totus lectus est, et videtis quam exiguo tempore ad ter

 2. (( vers. 1, 2.)) Fundamenta ejus in montibus sanctis. Nihil de illa adhuc dixerat Psalmus hinc incipit, et ait: Fundamenta ejus in montibus sancti

 3. Dicet fortasse aliquis, Si angularis lapis est Christus Jesus, in illo quidem duo parietes compaginantur. Neque enim angulum faciunt, nisi duo pari

 4. Fundamenta ejus in montibus sanctis: diligit Dominus portas Sion. Jam ideo praelocutus sum, ne putetis alia esse fundamenta, alias portas. Quare su

 5. Pulsate ergo affectu ad has portas, et clamet in vobis Christus: Aperite mihi portas justitiae (Psal. CXVII, 19) . Praecessit enim in capite sequi

 6. (( vers. 3, 4.)) Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. Quasi intuebatur civitatem illam Jerusalem in terra. Nam videte quam civitatem dicit, de q

 7. (( vers. 5.)) Jam attendite sacramentum magnum. Per eum illic Raab, per quem illic Babylon, jam non Babylon caret enim Babylone, et incipit esse J

 8. (( vers. 6.)) Quasi diceretur, Unde ista scitis? Cantavimus Dominus narrabit in Scriptura populorum. Mater Sion, dicet homo et homo factus est in

 9. (( vers. 7.)) Ideo collatis omnibus gaudiis atque conflatis, quomodo clausit? Tanquam jucundatorum omnium habitatio in te. Beati qui habitant in do

 In Psalmum LXXXVII Enarratio .

 1. (( vers. 1.)) Psalmi hujus octogesimi et septimi titulus habet aliquid quod novum negotium disputatori afferat. Nusquam enim aliorum psalmorum posi

 2. (( vers. 2, 3.)) Domine Deus salutis meae, in die clamavi et nocte coram te. Intret in conspectu tuo oratio mea inclina aurem tuam ad precem meam.

 3. (( vers. 4.)) Quoniam repleta est malis anima mea, et vita mea in inferno appropinquavit. Audemusne dicere animam Christi repletam malis, cum illa

 4. (( vers. 5, 6.)) Denique illud quod in cruce dixit, Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt Deputatus sum cum descendentibus in lacum: Lac

 5. Factus sum, inquit, sicut homo sine adjutorio, inter mortuos liber. Omnis, qui facit peccacatum, servus est peccati. Si vos, Filius liberaverit, tu

 6. (( vers. 7.)) Posuerunt me, inquit, in lacu inferiore in lacu infimo: Eduxisti me de lacu miseriae In tenebrosis et in umbra mortis: Qui sedebant

 7. (( vers. 8.)) In me confirmata est indignatio tua vel, sicut alii codices habent, ira tua furor tuus. In me confirmata est ira tua Christus nos

 8. (( vers. 9, 10.)) Longe, inquit, fecisti notos meos a me. notos meos, notos, notos Non novi vos Posuerunt me abominationem sibi: Traditus sum, et n

 9. Et clamavi, inquit, ad te, Domine. Tota die expandi manus meas ad te, Expandi manus meas, Tota die? Sic erit et Filius hominis in corde terrae trib

 10. (( vers. 11.)) Sed quia solis praedestinatis ad aeternam salutem, non autem omnibus hominibus, nec ipsis inter quos facta sunt, ejus bona opera pr

 12. (( vers. 13.)) Numquid coguoscentur in tenebris mirabilia tua, et justitia tua in terra oblita? Quod est, in tenebris in terra oblita. Fuistis en

 13. (( vers. 14.)) Occurrebat autem quaestio, quisnam sit usus istorum mortuorum quid ex his agat Deus ad utilitatem corporis Christi, quod est Eccle

 14. (( vers. 15.)) Ut autem ista fervescat et exerceatur oratio, quod nobis quantum expediat, nullis, ut opinor, verbis explicari potest differtur bo

 In Psalmum LXXXVIII Enarratio.

 Sermo I . De prima parte Psalmi.

 1. (( vers. 1.)) Psalmum istum, de quo loqui proposuimus Charitati Vestrae, donante Domino, accipite de spe quam habemus in Christo Jesu Domino nostro

 2. (( vers. 2.)) Misericordias tuas, Domine, in aeternum cantabo: in generationem et generationem annuntiabo veritatem tuam in ore meo. Obsequantur me

 3. (( vers. 3.)) Quoniam dixisti, In aeternum misericordia aedificabitur. Hoc canto haec est veritas tua, huic annuntiandae servit os meum: Quoniam d

 4. (( vers. 4.)) Disposui testamentum electis meis. Dixisti (intelligitis Disposui testamentum electis meis. Disposui, testamentum electis meis. Jurav

 5. (( vers. 5.)) Videamus ergo quid juraverit Deus. Juravi, David servo meo: usque in aeternum praeparabo semen tuum. Et semini, tuo, quod est Christu

 6. (( vers. 6.)) Confitebuntur coeli mirabilia tua, Domine. Non merita sua confitebuntur coeli, sed confitebuntur coeli mirabilia tua, Domine. Quoniam

 7. (( vers. 7.)) Quid praedicant coeli? quid confitebuntur in ecclesia sanctorum? Quoniam quis in nubibus aequabitur Domino? Quoniam quis in nubibus a

 8. (( vers. 8.)) Quis enim tu, cui respondetur, Tu es Christus Filius Dei vivi Deus glorificandus in consilio justorum: magnus et terribilis in omnes

 9. (( vers. 9, 10.)) Domine Deus virtutum, quis similis tibi? Potens es, Domine, et veritas tua in circuitu tuo. Magna potentia tua tu fecisti coelum

 10. Sed cum coepit veritas tua in circuitu praedicari, utique fremuerunt Gentes, et populi meditati sunt inania astiterunt reges terrae, et principes

 11. (( vers. 11.)) Denique ut placaretur mare, imo ut enervaretur rabies maris, quid in ipso mari fecisti? Tu humiliasti sicut vulneratum superbum. Ma

 12. (( vers. 12, 13.)) Tui sunt coeli, et tua est terra. A te pluunt, super tuam pluunt Tui sunt coeli, tua est terra, Orbem terrarum et plenitudinem

 13. Thabor et Hermon in nomine tuo exsultabunt. Thabor et Hermon in nomine tuo exsultabunt. Vos estis lumen mundi Erat lumen verum, quod illuminat omn

 14. (( vers. 14.)) Tuum brachium cum potentia. Nemo sibi aliquid arroget. Tuum brachium cum potentia: Tuum brachium cum potentia confirmetur manus tu

 15. (( vers. 15.)) Justitia et judicium praeparatio sedis tuae. Apparebit in fine justitia tua et judicium tuum: nunc occulta sunt ista. Et de judicio

 16. (( vers. 16, 17.)) In his omnibus non exsultabimus? aut quod exsultamus capiemus? aut verba sufficient laetitiae nostrae? aut lingua idonea erit e

 17. Denique si intellexisti in gratia jubilationem, ipsius gratiae audi commendationem. Beatus certe populus sciens jubilationem. Domine, in lumine vu

 18. (( vers. 18.)) Quoniam gloria virtutis eorum tu es, et in beneplacito tuo exaltabitur cornu nostrum: quia tibi beneplacuit, non quia nos digni sum

 20. (( vers. 20.)) Tunc locutus es in aspectu filiis tuis, et dixisti. Locutus es in aspectu tuo, revelasti hoc Prophetis tuis. Ideo locutus es eis in

 21. (( vers. 21.)) Inveni David servum meum: istum In oleo sancto meo unxi eum: Unxit te, Deus, Deus tuus oleo exsultationis prae participibus tuis

 22. (( vers. 22.)) Manus enim mea auxiliabitur ei, et brachium meum confortabit eum: secundum quod susceptio hominis facta est, secundum quod caro in

 23. (( vers. 23.)) Non proficiet inimicus in eo. Saevit quidem inimicus, sed non proficiet in eo: solet quidem nocere, sed non nocebit. Quid est ergo

 24. (( vers. 24.)) Et concidam inimicos ejus a facie illius. Conciduntur a conspiratione sua, et quod credunt conciduntur. Paulatim enim credunt tanq

 25. (( vers. 25.)) Et veritas mea et misericordia mea cum ipso est. Universae viae Domini misericordia et veritas. Mementote, quantum potestis, quam s

 26. (( vers. 26.)) Et ponam in mari manum ejus: hoc est, dominabitur Gentibus. Et in fluminibus dexteram ejus.

 27. (( vers. 27, 28.)) Ipse invocabit me, Pater meus es tu, Deus meus et susceptor salutis meae. Et ego primogenitum ponam eum, excelsum apud reges te

 28. (( vers. 29.)) In aeternum servabo ei misericordiam meam, et testamentum meum fidele ipsi. Propter ipsum, fidele testamentum in ipso mediatum est

 29. (( vers. 30.)) Et ponam in saeculum saeculi semen ejus. Non tantum in hoc saeculo, sed in saeculum saeculi in saeculum saeculi semen ejus. Et thr

 Sermo II . De secunda parte Psalmi.

 1. Ad reliqua psalmi de quo in matutino locuti sumus, animum intendite, et pium debitum exigite eo reddituro per nos, qui fecit et nos et vos. Dominu

 2. (( vers. 31-35.)) Sequitur autem, «Si dereliquerint filii ejus legem meam, et in judiciis meis non ambulaverint si justificationes meas profanaver

 3. Visitabo, inquit, in virga iniquitates eorum, et in flagellis delicta eorum. Misericordiam vero meam non dispergam ab eo. Visitabo, in virga iniqui

 4. Neque profanabo testamentum meum et quae procedunt de labiis meis non reprobabo. Non quia filii ejus peccant, ideo ego mendax inveniar: promisi, f

 5. (( vers. 36-38.)) Audi ad confirmationem tuam, audi ad securitatem tuam, si te in membris Christi esse cognoscis. Semel juravi in sancto meo, si Da

 6. (( vers. 39-46.)) Haec de Christo promissa sunt, quam certa, quam firma, quam aperta, quam indubitata. Nam, etsi quaedam sunt tecta mysteriis, quae

 7. Novit illud et ipse David. Vide enim quid dicat: Tu vero repulisti, et ad nihilum deduxisti. Ergo ubi est quod promisisti? Distulisti Christum tuum

 8. (( vers. 47.)) Videamus ergo utrum impleat Deus promissa sua. Post haec dura quae commemoravit evenisse illi populo et illi regno, ne ibi putaretur

 9. (( vers. 48, 49.)) Memento quae est substantia mea. David iste dicit positus in carne in Judaeis, positus in spe in Christo, Memento quae est subst

 10. Quis est homo qui vivet et non videbit mortem? Surgens enim a mortuis jam non moritur, et mors ei ultra non dominabitur (Rom. VI, 9) . Denique cum

 11. (( vers. 50.)) Sed et in ipsa fide Christi laboratum est aliquantum, et diu dixerunt Gentes frementes, Quando morietur, et peribit nomen ejus Ubi

 12. (( vers. 51.)) Memento, Domine, opprobrii, servorum tuorum. Jam illo vivente, jam in coelo ad dexteram Patris sedente, opprobria objecta sunt Chri

 13. (( vers. 52.)) Quod exprobraverunt inimici tui, Domine: et Judaei et Pagani. Quod exprobraverunt: Commutationem Christi tui. commutationem Christi

 14. (( vers. 53.)) Exprobraverunt illi commutationem: tu autem quid? Benedictio Domini in aeternum: fiat, fiat. commutationem Christi tui. benedictio

 In Psalmum LXXXIX Enarratio.

 1. (( vers. 1.)) Oratio Moysi hominis Dei, psalmus iste praenotatur: per quem hominem suum Deus Legem dedit populo suo, quem per eumdem hominem suum d

 2. Domine, inquit, refugium factus es nobis in generatione et generatione: Si crederetis Moysi, crederetis et mihi de me enim ille Scripsit Factus es

 3. (( vers. 2.)) Quale autem refugium factus sit, quoniam scilicet nobis coepit esse quod non erat, id est refugium, non autem ipse non erat antequam

 4. (( vers. 3.)) Sed quoniam cum hic sumus, in magnis et multis tentationibus vivimus, quibus ne avertamur ab isto refugio metuendum est intueamur qu

 5. (( vers. 4.)) Quoniam mille anni ante oculos tuos, tanquam dies hesterna, quae praeteriit. Ideo debemus ad refugium tuum, ubi sine ulla mutabilitat

 6. (( vers. 5, 6.)) Deinde iste homo Dei, vel potius propheticus spiritus, velut Dei legem in secreta ejus sapientia conscriptam, ubi vitae mortalium

 7. (( vers. 7.)) Hanc autem poenam de peccato venisse non tacens, continuo subjecit: Quoniam defecimus in ira tua, et in indignatione tua conturbati s

 8. (( vers. 8.)) Posuisti iniquitates nostras in conspectu tuo: id est, non ab eis dissimulasti. Saeculum nostrum in illuminatione vultus tui: posuist

 9. (( vers. 9, 10.)) Quoniam omnes dies nostri defecerunt, et in ira tua defecimus. Satis in his verbis ostenditur poenalis esse ista mortalitas. Defe

 10. Septuaginta porro anni et octoginta, fiunt centum quinquaginta quem sacratum esse numerum satis insinuat liber iste Psalmorum. Hanc enim habent i

 11. (( vers. 11, 12)). Quis novit potestatem irae tuae, et prae timore tuo iram tuam dinumerare? Valde paucorum hominum est, inquit, nosse irae tuae p

 12. Dexteram tuam sic notam fac. Hoc enim magis habent codices graeci non sicut quidam latini, Dexteram tuam notam fac mihi. Dexteram tuam sic notam

 13. Quod vero adjungit, Et compeditos corde in sapientia: alii codices non habent, compeditos, eruditos. pedem in compedes ejus compeditos, eruditos c

 14. (( vers. 13.)) Et quoniam cum sic noti fierent, ut illa contemnerent, et desiderandis aeternis per suas passiones testimonium perhiberent (unde et

 15. (( vers. 14, 15.)) Deinde illa bona quae futura sunt, spe anticipans, et velut jam facta deputans: Repleti sumus, mane misericordia tua. Replebis

 16. (( vers. 16.)) Nunc autem in diebus adhuc malignis dicamus quod sequitur: Et respice in servos tuos, et in opera tua. Et dirige filios eorum:

 17. (( vers. 17.)) Et sit splendor Domini Dei nostri super nos. Unde dicitur, Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine Et opera manuum nostraru

 In Psalmum XC Enarratio.

 Sermo I.

 1. Psalmus iste est de quo Dominum nostrum Jesum Christum diabolus tentare ausus est. Audiamus ergo, ut possimus instructi resistere tentatori, non pr

 2. Multi enim fortes sunt, quando ab hominibus patiuntur persecutionem, et vident eos aperte saevire in se et putant quia tunc imitantur passiones Ch

 3. (( vers. 1, 2.)) Ergo qui sic imitatur Christum, ut toleret omnes molestias hujus saeculi, spes ejus in Deo sit, ut nec illecebra capiatur, nec tim

 4. (( vers. 3.)) Ergo sic et tu dic, Sperabo in eum quoniam ipse eruet me, De muscipula venantium, et a verbo aspero. De muscipula venantium, a verbo

 5. (( vers. 4.)) Inter scapulas suas obumbrabit tibi, et sub alis ejus sperabis. Hoc dicit, ne tua protectio a te tibi sit, ne putes quia tu te potes

 6. (( vers. 5, 6.)) Scuto circumdabit te veritas ejus. Quae sunt alae, hoc est scutum quia nec alae sunt, nec scutum. Si aliquid horum proprie esset,

 7. Non timebis a timore nocturno, a sagitta volante per diem, a negotio perambulante in tenebris, a ruina et daemonio meridiano. Duobus quae supra dix

 8. Quare autem in meridie? Quia multum fervet persecutio: majores aestus dixit meridiem. Attendat hoc Charitas vestra de Scripturis me probantem. Quan

 9. (( vers. 7.)) Multi ergo ceciderunt a daemonio meridiano. Quam multi, vultis nosse? Sequitur, et dicit: Cadent a latere tuo mille, et dena millia a

 10. A dextris autem dicam qui cadunt. Nostis quia cum apparuerit ipsum tribunal, ubi cum Christo Domino judicabunt qui voluerunt esse et vere fuerunt

 11. (( vers. 8.)) Verumtamen oculis tuis considerabis, et retributionem peccatorum videbis. Quid est hoc? quare verumtamen? Verumtamen oculis tuis con

 12. (( vers. 9.)) Quoniam tu es, Domine, spes mea. Ecce venit ad illud, quare non cadat a ruina et daemonio meridiano: Quoniam tu es, Domine, spes mea

 Sermo II.

 1. Sicut non dubito meminisse Charitatem vestram, qui hesterno die sermoni adfuistis, psalmum quem coeperamus exponere, ne ad terminum perveniret, ang

 2. (( vers. 1-8.)) Jam istos versus hesterna die tractavimus: breviter commemoremus illos. Qui habitat in adjutorio Altissimi, in protectione Dei coel

 3. (( vers. 9-12.)) Quoniam tu es, Domine, spes mea, altissimum posuisti refugium tuum. Non accedent ad te mala. Domino dicit: Quoniam tu es, Domine,

 4. Primo hos versus audite: Quoniam tu es, Domine, spes mea altissimum posuisti refugium tuum. Genus humanum mori hominem noverat, resurgere non nove

 5. Noli ergo mirari: Non accedent ad te mala, et flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo. Tabernaculum Dei caro est. In carne inhabitavit Verbum,

 6. Quid ergo, fratres? de capite nostro quid dictum est? «Quoniam tu es, Domine, spes mea altissimum posuisti refugium tuum. Non accedent ad te mala,

 7. Quid, si te sic tentat, ut dicat tibi: Si christianus esses, faceres miracula, quomodo fecerunt multi christiani? Tu jam suggestione mala deceptus,

 8. Redeamus propter verba Psalmi. Angelis suis, inquit, mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis. In manibus tollent te, nequando offenda

 9. (( vers. 13.)) Jam caetera manifesta sunt, fratres, quia saepe tractata sunt. Super aspidem et basiliscum ambulabis, et conculcabis leonem et draco

 10. (( vers. 14.)) Jam verba Dei ad Ecclesiam: Quoniam in me speravit, eruam eum. Quoniam in me speravit, eruam eum protegam eum, quoniam cognovit no

 11. (( vers. 15.)) Invocabit me, et ego exaudiam eum cum ipso sum in tribulatione. Cum ipso sum in tribulatione et eximam eum, et glorificabo eum.

 12. (( vers. 16.)) Longitudine dierum replebo eum. Quae est longitudo dierum? Vita aeterna. Fratres, nolite putare longitudinem dierum dici, sicut sun

 13. Et ostendam illi salutare meum. Nec hoc, fratres, breviter praetereundum est. Ostendam illi salutare meum: facie ad faciem, In principio erat Verb

 In Psalmum XCI Enarratio.

 Sermo .

 1. Attendite ad Psalmum: det nobis Dominus aperire mysteria quae hic continentur cum propter fastidium animorum eadem diverse varieque tractantur. Na

 2. (( vers. 1.)) Titulus Psalmi habet, Psalmus cantici in diem sabbati. Spe gaudentes

 3. (( vers. 2.)) Primum est, ut tu ipse, si aliquid profecisti, Deo confitearis ex eo quod profecisti, quia munera ipsius sunt, non merita tua. Hinc i

 4. (( vers. 3.)) Ad annuntiandum mane misericordiam tuam, et veritatem tuam per noctem. Quid sibi vult quia mane annuntianda est misericordia Dei, et

 5. (( vers. 4.)) In decachordo psalterio, cum cantico in cithara. Dechachordum psalterium non modo audistis. Decachordum psalterium significat decem p

 6. (( vers. 5.)) Quia jucundasti me, Domine, in factura tua, et in operibus manuum tuarum exsultabo. Videtis quid dicat. Tu me fecisti bene viventem,

 7. Quid agimus de illis qui male vivunt, et florent? Hinc enim perturbatum animum habet qui perdit sabbatum : videt se in bonis operibus quotidie vers

 8. (( vers. 6.)) Hoc nos docens quid ait? Quam magnificata sunt opera tua, Domine! Nimis profundae factae sunt cogitationes tuae. Nimis profundae fact

 9. (( vers. 7, 8.)) Ideo cum dixisset, Nimis profundae factae sunt cogitationes tuae Vir imprudens non cognoscet, et stultus non intelliget ea. Cum e

 10. (( vers. 9, 10.)) Tu autem Altissimus in aeternum es, Domine. Expectans desuper ex aeternitate tua quando transeat tempus iniquorum, et veniat tem

 11. (( vers. 11.)) Quid tu qui laboras modo, si inimici Dei peribunt, et dispergentur omnes qui operantur iniquitatem? tu qui inter ista scandala, int

 12. (( vers. 12.)) Et respexit oculus meus in inimicis meis Et respexit oculus meus in inimicis meis et in eis qui insurgunt in me malignantibus, aud

 13. (( vers. 13.)) Transit fenum, transit flos peccatorum: quid de justis? Justus ut palma florebit. justus ut palma florebit. Velut cedrus in Libano,

 14. (( vers. 14-16.)) Plantati in domo Domini, in atriis domus Dei nostri florebunt, Adhuc multiplicabuntur in senecta uberi: et tranquilli erunt, ut

 In Psalmum XCII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Psalmi hujus titulum, cum pronuntiaretur, audivimus et quid sibi velit, de Scriptura Dei, hoc est ex libro Genesis, non est difficile cognoscere:

 2. (( vers. 1.)) Dominus regnavit, decorem induit induit Dominus fortitudinem, et praecinctus est. Videmus quia duas res induit, decorem et fortitud

 3. Forte quaeramus et de hoc verbo, quare dixit, praecinctus est. Cinctio opera significat: tunc enim se quisque cingit, cum operaturus est. Sed quare

 4. Est aliud quod in hoc verbo possimus intelligere. Diximus quia qui se praecingit, ante se ponit quod sibi adjungit, ut se cingat. Quia ergo illi qu

 5. Jam caetera audiamus: brevis est Psalmus, Etenim confirmavit orbem terrae, qui non commovebitur. Videtis, fratres, multi credunt in Christum, magna

 6. (( vers. 2.)) Parata est sedes tua, Deus, ex illo Ex illo, Quando infirmor, tunc potens sum Super quem requiescet Spiritus meus? Super quem requies

 7. (( vers. 3-4.)) Elevaverunt flumina voces suas. Quae sunt ista flumina quae elevaverunt voces suas? Non audivimus: neque quando natus est Dominus,

 8. (( vers. 5.)) Testimonia tua credita facta sunt nimis. Sed gaudete, quia ego vici saeculum ego vici saeculum, testimonia tua credita facta sunt nim

 In Psalmum XCIII Enarratio.

 Sermo .

 1. Sicut intentissime audivimus, cum psalmus iste legeretur ita intente audiamus, cum revelat Dominus quae hic dignatus est opacare mysteria. Ad hoc

 2. Contra istam simplicem veracemque doctrinam, qua insinuatur hominibus bonis, ut ipsam justitiam diligant, et ex ea placere Deo velint ab illo inte

 3. Psalmus hunc titulum habet, id est hanc inscriptionem: Psalmus ipsi David, quarta sabbatorum in quarta sabbati? quarta sabbatorum Psalmus ipsi Davi

 4. Sed ne quisquam propterea putet colenda esse et adoranda luminaria coeli, quia inde aliqua similitudo ducta est ad significationem sanctorum prius

 5. Intelligat ergo Charitas Vestra, quibus dixit Apostolus, In natione tortuosa et perversa, id est, inter iniquos, in quibus apparetis sicut luminari

 6. Nam coelum, id est, firmamentum, intelligitur per figuram Liber Legis. Ideo quodam loco dicitur, Extendit coelum sicut pellem (Psal. CIII, 2) . Si

 7. (( vers. 1.)) Deus ultionum Dominus, Deus ultionum fidenter egit. Tu putas quia non vindicat? Vindicat De is ultionum. Deus ultionum? Deus ultionum

 8. (( vers. 2.)) Et quia fidenter egit, illi non tulerunt fiduciam ejus: et quia humilis venerat, et carne mortali indutus erat, et mori venerat non

 9. (( vers. 3, 4.)) Sed quando? quando reddet? Interim mali triumphant, et exsultant mali, blasphemant mali, omnia mala faciunt. Movet te? Cum pietate

 10. (( vers. 5, 6.)) Quid autem illi faciunt, qui respondent et loquentur iniquitatem, quia faciunt et parcitur eis? Populum tuum, Domine, humiliaveru

 11. (( vers. 7.)) Et dixerunt, Non videbit Dominus. Non attendit ista, negligit ista, alias res curat, non intelligit. Hae enim duae voces sunt maloru

 12. (( vers. 8.)) Intelligite nunc qui insipientes estis in populo, et stulti aliquando sapite. Populum suum erudit, cui possunt commoveri pedes, quan

 13. (( vers. 9, 10.)) Qui plantavit aurem, non audiet? Non habet unde audiat, qui tibi fecit unde audias? Qui plantavit aurem, non audiet? aut qui fin

 14. (( vers. 11.)) Dominus scit cogitationes hominum, quoniam vanae sunt. Nam etsi tu nescis cogitationes Dei, quoniam justae sunt ille scit cogitati

 15. (( vers. 12, 13.)) Beatus vir quem tu crudieris, Domine, et ex lege tua docueris eum: ut mitiges eum a diebus malignis, donec fodiatur peccatori f

 16. Ut mitiges eum a diebus malignis, donec fodiatur peccatori fovea. Mitis ergo esto, quisquis christianus es, a diebus malignis. Maligni enim sunt d

 17. (( vers. 14.)) Audivimus quare parcat malis hoc ipsum fossa ipsorum est. Dicit tibi Deus: Quomodo illis foditur, et quare illis foditur fovea, no

 18. (( vers. 15.)) Quousque justitia, inquit, convertatur in judicium et qui habent eam omnes recto sunt corde. Sedebitis super duodecim sedes, judica

 19. Quomodo autem complexus est Dominus ex duabus voluntatibus unam factam in homine quem portabat? Praefigurans in corpore suo, id est in Ecclesia su

 20. (( vers. 16)) Quis exsurget mihi adversus malignantes? aut quis consistet mihi adversus operantes iniquitatem? Persuadent multi multa mala, susurr

 21. (( vers. 17.)) Nisi quia Dominus, inquit, adjuvit me, paulo minus habitaverat in inferno anima mea. paulo minus in inferno habitaverat anima mea.

 22. (( vers. 18, 19.)) Si dicebam, Motus est pes meus misericordia tua, Domine, adjuvabat me. Vide quomodo confessionem amat Deus. Movetur pes tuus,

 23. (( vers. 20.)) Numquid adhaeret tibi sedes iniquitatis, qui fingis dolorem in praecepto? Hoc dixit, Nemo sedet tecum iniquus, nec tu sedem iniquit

 24. Intendite, fratres venale est. Venale est quod habeo, dicit tibi Deus eme illud. Quid habet venale? Requiem venalem habeo eme illam de labore.

 25. Sed ubi angores molestiarum faciunt fluctus animae, fides illa quae ibi dormiebat, excitetur. Tranquillum enim erat, quando dormivit Christus in m

 26. (( vers. 21.)) Quid enim sequitur? Captabunt in animam justi. Et sanguinem innocentem condemnabunt.

 27. (( vers. 22.)) Et factus est, inquit, mihi Dominus in refugium. Et factus est mihi Dominus in refugium: Et Deus meus in auxilium spei meae. Et fac

 28. (( vers. 23.)) Et reddet illis Dominus secundum opera eorum et secundum malitiam eorum disperdet illos Dominus Deus noster. Non vacat quod ait, s

 29. Toleret ergo justus injustum toleret temporalem impunitatem injusti, temporalis labor justi: sed justus ex fide vivit (Rom. I, 17) . Non est enim

 30. Forte onerosa fuit vobis longitudo sermonis: quanquam in ista alacritate studii vestri non hoc appareat. Sed etsi ita est, ignoscite: primo, quia

 In Psalmum XCIV Enarratio.

 Sermo .

 1. (( vers. 1.)) Ego vellem, fratres, ut patrem nostrum potius audiremus sed et hoc bonum est ut patri obediamus. Quia ergo jussit nobis, qui dignatu

 2. Venite, exsultemus Domino. Invitat ad magnas epulas exsultandi, non saeculo, sed Domino. Nisi enim esset in hoc saeculo exsultatio mala, quae disti

 3. Jubilemus Deo, salutari nostro. Quid est jubilare? Gaudium verbis non posse explicare, et tamen voce testari quod intus conceptum est et verbis exp

 4. (( vers. 2.)) Praeoccupemus faciem ejus in confessione. Confessio quidem duobus modis accipitur in Scripturis. Est confessio laudantis, est confess

 5. Et in psalmis jubilemus illi. Jam diximus quid sit jubilare repetitum est, ut confirmetur in faciendo: ipsa repetitio exhortatio est. Non enim jam

 6. (( vers. 3.)) Primum quare jubilemus, quare laudemus, hoc posuit: Quoniam Deus magnus est Dominus, et rex magnus super omnes deos. Quoniam dii Gent

 7. Quia non repellet Dominus plebem suam: laus illi, jubilatio illi, Quam plebem non repellet? Hic nobis interpretari aliquid non licet: praescriptum

 8. (( vers. 4.)) Quid Psalmus adjungit? Quoniam in manu ejus fines terrae. Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli Quo

 9. (( vers. 5.)) Sed forte tu de tentationibus satagis, ut constitutus in tanta gratia promissionum Dei, propter scandala mundi turberis? Nec ipsa sca

 10. (( vers. 6.)) Nam quoniam haec ita sunt, quoniam tanta explicavimus ad laudem Dei pertinentia, redite ad illud unde coeperat: Venite, adoremus, et

 11. (( vers. 7.)) Quoniam ipse est Dominus Deus noster. Ut autem securi ante illum procidamus et ploremus, nos quid sumus? Nos autem populus pascuae e

 12. (( vers. 8.)) Ergo, Hodie si vocem ejus audieritis. Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Hodie si vocem ejus audieritis,

 13. (( vers. 9.)) Quare dixisti, Nolite obdurare corda vestra? Nolite obdurare corda vestra: quemadmodum in illa amaricatione, secundum diem tentation

 14. (( vers. 10.)) Quadraginta annis proximus fui generationi huic. Quid est, proximus fui? Quadraginta annis proximus fui generationi huic et dixi,

 15. (( vers. 11.)) Quid ergo? pro illis non erunt alii qui intrent in requiem Dei? Improbati sunt illi quibus displicuit misericordia Dei, qui restite

 In Psalmum XCV Enarratio.

 Sermo .

 1. (( vers. 1.)) Dominus et frater meus Severus Quando domus aedificabatur post captivitatem. Amen dico vobis, non relinquetur hic lapis super lapidem

 2. Cantate Domino canticum novum, cantate Domino omnis terra. Si canticum novum cantat omnis terra sic aedificatur, cum cantat: ipsum cantare, aedifi

 3. (( vers. 2, 3)). Cantate Domino benedicite nomen ejus, bene nuntiate de die in diem salutare ejus. Bene, nuntiate de die in diem salutare ejus. Ann

 4. (( vers. 4.)) Quoniam magnus Dominus et laudabilis nimis. Quis Dominus, magnus et laudabilis nimis? Magnus et laudabilis nimis. Quoniam magnus Domi

 5. Terribilis est super omnes deos. Sunt enim dii super quos sit terribilis ille? Videamus terribilis est super omnes deos. Crucifige, crucifige terri

 6. (( vers. 5.)) Et quomodo ostenditur magnitudo ejus, ut eradicet illas superstitiones, sub quibus captivus populus tenebatur, quem redimere advenit

 7. (( vers. 6.)) Confessio et pulchritudo in conspectu ejus. Pulchritudinem amas? vis esse pulcher? Confitere. Non dixit, Pulchritudo et confessio se

 8. (( vers. 7.)) Quid ergo? Si confessio et pulchritudo in conspectu ejus, sanctitas et magnificentia in sanctificatione ejus Afferte Domino patriae g

 9. (( vers. 8.)) Afferte Domino gloriam nomini ejus. Non nomini hominum, non nomini vestro, sed nomini ejus afferte gloriam. Tollite hostias, et intro

 10. (( vers. 9, 10.)) Adorate Dominum in atrio sancto ejus: in catholica Ecclesia hoc est atrium sanctum ejus. Nemo dicat, Ecce hic est Christus, ecc

 11. Commoveatur a facie ejus universa terra: dicite in nationibus, Dominus regnavit a ligno. Etenim correxit orbem terrae, qui non commovebitur. Quae

 12. (( vers. 11.)) Jucundentur coeli, et exultet terra. Jucundentur coeli, qui enarrant gloriam Dei jucundentur coeli, quos Dominus fecit: exsultet t

 13. (( vers. 12, 13.)) Gaudebunt campi, et omnia quae in eis sunt. Omnes lenes, omnes mites, omnes aequi, campi sunt Dei. Tunc exsultabunt omnia ligna

 14. Tunc exsultabunt omnia ligna silvarum, ante faciem Domini, quoniam venit, quoniam venit judicare terram. Primo venit, et postea venturus est. Prim

 15. Nam, Judicabit orbem terrarum in aequitate: non partem, quia non partem emit. Totum judicare habet, quia pro toto pretium dedit. Audistis Evangeli

 In Psalmum XCVI Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. Magna spectacula Deus praebet cordi christiano, et quibus vere nihil possit jucundius inveniri si tamen adsit palatum fidei, cui sapiat mel Dei. C

 2. (( vers. 1.)) Inscribitur Psalmus, Ipsi David, cum terra ejus restituta est. Finis enim Legis Christus est, ad justitiam omni credenti Cum terra ej

 3. Iterum quomodo accipimus, Cum terra ejus restitueretur? Cum caro ejus resuscitaretur. Alius enim intellectus, tamen a Christo non recedens, sic pot

 4. Dominus regnavit. Ille qui stetit ante judicem, ille qui alapas accepit, ille qui flagellatus est, ille qui consputus est, ille qui spinis coronatu

 5. (( vers. 2.)) «Nubes et caligo in circuitu ejus justitia et judicium directio sedis ejus.» Quibus «nubes et caligo in circuitu ejus?» Quibus «just

 6. (( vers. 3.)) Ignis ante eum praeibit, et inflammabit in circuitu inimicos ejus. De quo igne dicit, fratres, Ignis ante eum praeibit, et inflammabi

 7. Ecce intelleximus ignem ante eum praeeuntem, id est, hoc tempore intelligendum in poenam quamdam infidelium et iniquorum: intelligamus ignem, si po

 8. (( vers. 4.)) Apparuerunt fulgura ejus orbi terrae. Magna exsultatio. Nonne videmus? nonne manifestum est? Apparuerunt fulgura ejus universae terra

 9. (( vers. 5.)) Montes fluxerunt sicut cera a facie Domini. Qui sunt montes? Superbi. Omnis altitudo extollens se adversus Deum, factis Christi et Ch

 10. (( vers. 6.)) Annuntiaverunt coeli justitiam ejus, et viderunt omnes populi gloriam ejus. Qui coeli annuntiaverunt? Coeli enarrant gloriam Dei Si

 11. (( vers. 7.)) Confundantur omnes qui adorant sculptilia. Nonne factum est? Nonne confusi sunt? Nonne quotidie confunduntur? Sculptilia enim sunt m

 12. Nos autem qualem Deum habemus? Audite quid sequatur. Cum enim dixisset, Confundantur omnes qui adorant sculptilia qui gloriantur in simulacris sui

 13. (( vers. 8.)) Audivit, et jucundata est Sion. Quid audivit Sion? Quia adorant eum omnes Angeli ejus. Quid audivit Sion? ecce quid audivit: Annunti

 14. (( vers. 9.)) Videte si non hoc est unde exsultaverunt filiae Judaeae. Et exsultaverunt filiae Judaeae, propter judicia tua, Domine. Quoniam tu es

 15. (( vers. 10.)) Quid ergo facimus omnes qui ad illum convenimus, ad eum qui nimis exaltatus est super omnes deos? Breve praeceptum nobis dedit. Qui

 16. Sed cum coeperimus odisse malignum, subsequentur persecutiones. Odimus malignum dicit nobis aliquis persecutor, Fac fraudem dicit nobis, Adora i

 17. Forte respondes: Non curo de patrimonio meo Dominus dedit, Dominus abstulit possum dicere, Sicut Domino placuit, ita factum est Custodit Dominus

 18. (( vers. 11.)) Sed forte dicturus es: Perdo lucem istam. Lux orta est justo. Lux orta est justo, et rectis corde jucunditas. Lux orta est justo. E

 19. (( vers. 12.)) Jucundamini, justi. Jam forte fideles audientes, Jucundamini, Jucundamini, justi. in Domino. Jucundamini, justi, in Domino. Non est

 20. Jucundamini, ait, justi in Domino: et confitemini memoriae sanctitatis ejus. Haec locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis, in mundo autem press

 In Psalmum XCVII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Cantate Domino canticum novum. Novus homo novit, vetus non novit. Vetus homo est vetus vita, et novus homo nova vita: vetus vita ex A

 2. (( vers. 2.)) Notum fecit Dominus salutare suum. Ipsa dextera, ipsum brachium, ipsum salutare Dominus noster Jesus Christus, de quo dictum est, Et

 3. (( vers. 3.)) «Memor fuit misericordiae suae Jacob, et veritatis suae domui Memor fuit misericordiae suae Jacob, et veritatis suae domui Israel. Me

 4. (( vers. 4.)) Quia ergo viderunt, Jubilate Deo, universa terra.

 5. (( vers. 5.)) Psallite Domino Deo nostro in cithara, in cithara et voce psalmi. Psallite, non voce sola assumite opera, ut non tantum cantetis, se

 6. (( vers. 6.)) Et vide qualia organa adjunguntur In tubis ductilibus et voce tubae corneae. Dominus dedit, Dominus abstulit sicut Domino placuit it

 7. Vox tubae corneae quid est? Cornu excedit carnem: necesse est ut carnem superando sit firmum ad perdurandum, et capax vocis. Sed unde hoc? Quia car

 8. (( vers. 7-9.)) Et vobis jubilantibus et exsultantibus in tubis ductilibus et in voce tubae corneae, quid sequitur? Commoveatur mare et plenitudo e

 9. Montes exsultabunt a facie Domini quoniam venit, quoniam venit judicare terram. montes. Montes exsultabunt a facie Domini, quoniam venit, quoniam v

 In Psalmum XCVIII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Fratres, notum esse jam debet Charitati vestrae, tanquam filiis Ecclesiae, et eruditis in schola Christi per omnes Litteras antiquorum patrum nostr

 2. (( vers. 1.)) Dominus regnavit, irascantur populi. Coepit enim regnare Dominus noster Jesus Christus, coepit praedicari, postquam resurrexit a mort

 3. Ergo, Dominus regnavit, irascantur populi. Qui sedet super Cherubim: subaudis, regnavit. Commoveatur terra. Irascantur populi. Dominus Qui sedet s

 4. (( vers. 2.)) Dominus in Sion magnus, et excelsus est super omnes populos. Dominus in Sion magnus et excelsus est. Ecce, si obscurum tibi erat, qui

 5. Putatis enim, fratres, quia illi quorum hesterno die organa concrepabant, non irascuntur de jejuniis nostris? Non autem eis irascamur, sed pro eis

 6. (( vers. 3, 4.)) Confiteantur nomini tuo magno. Ips omnes populi, super quos magnus es in Sion, jam confiteantur nomini tuo magno. Confiteantur nom

 7. Sed quis facit aequitatem? quis facit justitiam? Homo peccator, homo iniquus, homo perversus, homo aversus a luce veritatis? Quid debet facere homo

 8. (( vers. 5.)) Exaltate Dominum Deum nostrum. Vere exaltate, bene exaltate. Laudemus illum, exaltemus illum qui fecit ipsam justitiam quam habemus

 9. Et adorate scabellum pedum ejus, quoniam sanctus est Scabellum pedum ejus. scabellum suppedaneum. Caelum mihi sedes est, terra autem scabellum ped

 10. (( vers. 6-8.)) Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus, et Samuel in his qui invocant nomen ejus. Invocabant Dominum, et ipse exaudiebat eos in col

 11. Attendamus ergo, fratres: videte quos et quales sanctos nominaverit. «Custodiebant testimonia ejus, et praecepta ejus quae dedit eis.» Custodieban

 12. Agite, fratres quomodo in illis vindicatum est si quaeramus, aderit Dominus ut dicam. Quaeramus enim tres istas personas, Moysen, et Aaron, et Sa

 13. Vide Paulum apostolum, quid patiebatur vide quis quid patiebatur: Praeter illa, quae extrinsecus sunt incursus in me quotidianus, sollicitudo omn

 14. (( vers. 9.)) Exaltate Dominum Deum nostrum. Iterum exaltamus illum: qui bonus est et cum ferit Exaltate Dominum Deum nostrum, et adorate in monte

 15. Haec de Psalmo sufficiant Charitati vestrae quantum Dominus donavit, locuti sumus. Et quidquid loquimur in nomine Dei, quoniam Dei est loquentis

 In Psalmum XCIX Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Psalmum, fratres, cum cantaretur, audistis brevis est, nec obscurus: quasi securitatem dederim, ne laborem timeatis. Videamus tamen attentius, et

 2. (( vers. 1.)) Psalmus in confessione: sic inscribitur, hic est titulus ejus, Psalmus in confessione.

 3. (( vers. 2.)) Jubilate ergo Domino universa terra. In confessione. Beatus populus qui intelligit jubilationem Beatus populus qui intelligit jubilat

 4. Quod nostis dicturus sum. Qui jubilat, non verba dicit, sed sonus quidam est laetitiae sine verbis: vox est enim animi diffusi laetitia, quantum po

 5. Quando ergo nos jubilamus? Quando laudamus quod dici non potest. Attendimus enim universam creaturam, terram et mare, et coelum, et omnia quae in e

 6. Esto ergo similis pietate, et diligens cogitatione: quoniam invisibilia ejus per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur (Rom. I, 20) ea quae

 7. Servite Domino in jucunditate. Omnis servitus amaritudine plena est: omnes conditione servili Intret in conspectum tuum gemitus compeditorum Servit

 8. Servite Domino in jucunditate. Plena erit illa et perfecta jucunditas, cum corruptibile hoc induerit incorruptionem, et mortale hoc induerit immort

 9. Sed quo se separaturus est christianus, ut non gemat inter falsos fratres? Quo iturus est? quid facturus? Solitudines petat? Sequuntur scandala. Se

 10. Separabo me, inquit aliquis, cum paucis bonis cum illis mihi bene erit. Nam nulli prodesse impium et crudele est. Non me hoc docuit Dominus meus.

 11. Nam quid dicturus est mihi quisquis talibus locis forte praeest, imo servit fratribus, in his quae monasteria dicuntur? quid dicturus est? Cautus

 13. Merito illud, fratres charissimi, magnificum in Domini Evangelio, ex ore Domini: Duo in agro unus assumetur, et unus relinquetur: duae in molendi

 14. (( vers. 2.)) Ergo, fratres, finiamus Psalmum, quia planus est. Servite Domino in jucunditate: Servite Domino, in jucunditate Intrate in conspectu

 15. (( vers. 3.)) Scitote quoniam Dominus ipse est Deus. Quis nescit quia Dominus ipse est Deus? Sed de Domino dicit, quem non putabant homines Deum:

 16. (( vers. 4, 5.)) Intrate in portas ejus in confessione. Psalmus in confessione, Intrate in portas ejus in confessione. In confessione. Incipite Do

 17. Laudate nomen ejus, quia suavis est Dominus. Nolite putare quia deficitis in laudando. Laudatio vestra quasi manducatio erit: quantum laudatis, ta

 In Psalmum C Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Psalmus iste centesimus quod habe in primo versu, hoc in toto ejus corpore quaerere debemus. Misericordiam et judicium cantabo tibi,

 2. Audi Apostolum distinguentem utrumque tempus, et distingue et tu: Existimas autem, inquit, o homo qui judicas eos qui faciunt ea, et eadem agis, qu

 3. Ergo, fratres, quoniam habemus tempus misericordiae, non nobis blandiamur, non nos dimittamus, non dicamus: Semper parcit Deus. Ecce feci heri, pep

 4. (( vers. 2.)) Psallam, et intelligam in via immaculata, quando venies ad me. Nisi in via immaculata, non potes psallere, nec intelligere. Si vis in

 5. (( vers. 3, 4.)) Non proponebam ante oculos meos rem malam. Quid est, Non proponebam ante oculos meos rem malam? Non proponebam ante oculos meos re

 6. Non adhaesit mihi cor pravum. Quod est cor pravum? Cor tortum. Quod est cor tortum? Cor non rectum. Quod est cor non rectum? Vide quod est cor rect

 7. Cum declinaret a me malignus, non cognoscebam. Quid est, non cognoscebam? Non novi vos? Non cognoscebam. Cum declinaret a me malignus, non cognosce

 8. (( vers. 5.)) Detrahentem proximo suo occulte, hunc persequebar. Ecce persecutor bonus, non hominis, sed peccati. Superbo oculo et insatiabili cord

 9. Quid est hoc quod ait, Superbo oculo et insatiabili corde, huic non convescebar? Habet epulas suas cor pium, habet epulas suas cor superbum: nam pr

 10 (( vers. 6.)) Et unde tu pascebaris? et quid te delectabat, ubi ille tibi non convescebatur? Oculi mei, super fideles terrae, ut considerent hi mec

 11. (( vers. 7.)) Non habitavit in medio domus meae faciens superbiam. Non habitavit in medio domus meae faciens superbiam. Loquens iniqua non direxit

 12. (( vers. 8)) In matutinis interficiebam omnes peccatores terrae. Hoc obscurum est dignamini advertere: jam finis Psalmi est. In matutinis interfi

 13. Unde dixi hoc? Quia diem in spe habemus. Dies nobis in Christo debet esse. Nam quamdiu inter tentationes sumus, nox est. In ista nocte parcit Deus

 In Psalmum CI Enarratio.

 Sermo I . De prima parte Psalmi.

 1. (( vers. 1.)) Ecce unus pauper orat, et non orat in silentio. Licet ergo audire eum, et videre quisnam sit: ne forte ille sit, de quo dicit Apostol

 2. Jam quidem in Verbi illius per quod facta sunt omnia comparatione, divitiarum agnosco paupertatem sed quam longe adhuc a cinere et fletu cum potu?

 3. (( vers. 2, 3.)) «Exaudi, Domine, orationem meam, et clamor meus ad te perveniat.» Hoc est, «Exaudi, Domine, orationem meam » quod est, «clamor meu

 4. (( vers. 4.)) Quia defecerunt sicut fumus dies mei. O dies! si dies: ubi enim dies auditur, lux intelligitur. Sed defecerunt sicut fumus dies mei.

 5. (( vers. 5.)) Percussum est sicut fenum, et aruit cor meum. Respice ad Adam, unde genus humanum. Unde enim nisi ab illo propagata miseria est? Unde

 6. (( vers. 6.)) A voce gemitus mei adhaeserunt ossa mea carni meae. A voce quam intelligo, a voce quam novi A voce gemitus mei, A voce gemitus mei ad

 7. (( vers. 7, 8.)) Similis factus sum pelicano qui habitat in solitudine factus sum sicut nycticorax in parietinis. Vigilavi, et factus sum sicut pa

 8. Sed quid de his plurimum? Ipsum Dominum videamus, ne forte ipse sit, et melius ipse agnoscatur, et pelicanus in solitudine, et nycticorax in pariet

 9. (( vers. 9.)) Tota die exprobrabant mihi inimici mei, et qui laudabant me, adversus me jurabant. Ore laudabant, corde insidias praeparabant. Audi l

 10. (( vers. 10.)) Mihi autem unde tota die exprobrabant inimici mei? qui laudabant me, adversus me jurabant? Quoniam cinerem sicut panem manducavi, e

 12. (( vers. 12.)) Dies mei sicut umbra declinaverunt. Potuerunt enim esse dies tui non declinantes, si tu a die vero non declinasses: declinasti, et

 13. (( vers. 13.)) Tu vero, Domine, in aeternum manes. Mei dies sicut umbra declinaverunt, et tu in aeternum manes: temporalem salvet aeternus. Non en

 14. (( vers. 14.)) Tu exsurgens misereberis Sion, quoniam tempus ut miserearis ejus. Quod tempus? Cum autem venit plenitudo temporis, misit Deus Filiu

 14. (( vers. 15.)) Ergo et hic quid dicit? Quoniam beneplacitum habuerunt servi tui in lapides ejus. Et pulveris ejus miserebuntur. Quoniam beneplacit

 16. (( vers. 16.)) Quid igitur sequitur? Et timebunt Gentes nomen tuum, Domine, et omnes reges terrae gloriam tuam.

 17. (( vers. 17.)) Quoniam aedificabit Dominus Sion. Quoniam aedificabit Dominus Sion. Et videbitur in gloria sua. Vidimus eum, et non habebat speciem

 18. (( vers. 18.)) Respexit in orationem humilium, et non despexit precem eorum. In aedificatione Sion hoc agitur modo aedificantes Sion orant, gemun

 19. (( vers. 19, 20.)) Scribantur haec in generationem alteram. Quando scribebantur haec, non ita proderant eis inter quos scribebantur: scribebantur

 Sermo II. De secunda parte Psalmi.

 1. Hesterno die audivimus cujusdam pauperis gemitum in oratione eumque esse cognovimus, qui propter nos pauper factus est, cum dives esset (II Cor. V

 2. (( vers. 20-22.)) Dominus de coelo in terram prospexit, ut audiret gemitum compeditorum, ut solvat filios mortificatorum. Invenimus in alio psalmo

 3. De coelo ergo respexit Dominus, ut audiret gemitum compeditorum, ut solvat filios mortificatorum. Disrupisti vincula mea tibi sacrificabo hostiam

 4. Respexit ergo ut solvat filios mortificatorum. Quorum mortificatorum audistis, quos filios audistis. Quid enim inde? Ut annuntietur in Sion nomen D

 5. (( vers. 23.)) Et quomodo annuntiatur? In conveniendo populos in unum, et regna, ut serviant Domino.

 6. (( vers. 24.)) Respondit ei in via fortitudinis suae. Cui respondit, nisi Domino? Quis respondit, supra videamus: Et laus ejus, in Jerusalem in co

 7. Respondit ei, sed ubi? In via fortitudinis suae. Ego dixi, Domine, miserere mei sana animam meam, quia peccavi tibi respondit ei, In via fortitudi

 8. Quomodo ei responderit, jam supra audistis: In conveniendo populos in unum, et regna, ut serviant Domino. In hoc ei ergo respondit, in unitate: qui

 9. Sed hic existunt, et dicunt: Vobiscum sum, inquit, usque in consummationem saeculi Exiguitatem dierum meorum annuntia mihi In conveniendo populos

 10. (( vers. 25.)) Non ergo blandiantur sibi contra me haeretici, quia dixi, Exiguitatem dierum meorum, Ne revoces me in dimidium dierum meorum. In ge

 11. Ergo fuit generatio sub Adam, transiit. Nati sunt inde quidam futuri participes aeternitatis Dei etiam illo tempore: inde enim Abel, inde Seth, in

 12. (( vers. 26-28.)) In principio terram tu fundasti, Domine. Novi aeternitatem tuam, qua praecedis omnia quae fecisti. Principio terram tu fundasti,

 13. Ipsi peribunt tu autem permanes. Aperte dixit hoc apostolus Petrus: Coeli erant olim de aqua et per aquam constituti Dei verbo per quae qui fact

 14. Forte hic coelos etiam non importune intelligimus ipsos justos, sanctos Dei, in quibus manens Deus intonuit praeceptis, coruscavit miraculis, imbr

 15. (( vers. 29.)) Nos autem utrum aliquando ibi esse possimus dic. Audi, et vide utrum debeas desperare audi quod sequitur: Filii servorum tuorum in

 In Psalmum CII Enarratio.

 Sermo .

 1. (( vers. 1.)) In omni munere Domini Dei nostri, in omni ejus consolatione, in omni correptione, in gratia quam donare dignatus est, in indulgentia

 2. Repetit hoc, et expressius dicit quod dixerat, Benedic, anima mea, Dominum: et omnia interiora mea, nomen sanctum ejus. Puto quia non ad interiora

 3. (( vers. 2.)) Benedic, anima mea, Dominum, et noli oblivisci omnes retributiones ejus. Benedic, inquit, anima mea Dominum. Benedic, anima mea, Domi

 4. Cogita ergo, anima, omnes retributiones Dei, cogitando omnia mala facta tua: quam multa enim mala facta tua, tam multae bonae retributiones ejus. E

 5. (( vers. 3-5.)) Audite omnes retributiones ejus. «Qui propitius fit omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat omnes languores tuos. Qui redimit propiti

 6. Qui redimit de corruptione vitam tuam. Inde sanat omnes languores tuos, quia redimit de corruptione vitam tuam. Ecce corpus quod corrumpitur, aggra

 7. Qui coronat te in miseratione et misericordia. Jam enim forte quasi arrogans esse coeperas, cum audires, coronat te. Ego, vici saeculum, gaudete Pl

 8. Et quid agam coronatus? Ecce adjuvabar cum luctarer, finito certamine coronabor jam nulla residua erit inimica suggestio vel corruptio cum qua luc

 9. Et quasi quaereres, Quando satiat? modo enim non satior ad quodcumque me convertero, vilescit mihi adeptum, quamvis accenderit desideratum: cum om

 10. Sic ergo et in hoc psalmo unde agimus, cum praemisisset, Qui satiat in bonis desiderium tuum quasi responderet anima, Non satiabor de mortalibus,

 11. (( vers. 6.)) Faciens misericordias Dominus, et judicium eis qui injuriam accipiunt. Facit modo, fratres, antequam veniamus ad renovationem sicut

 12. Faciens misericordias Dominus: sed quibus? Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. qui recipit justum in nomine justi, merced

 13. Fac misericordiam iniquo, non tanquam iniquo. Nam ipsum iniquum in quantum iniquus est, ne suscipias: id est, ne quasi intentione et amore iniquit

 14. Ergo, fratres, exercete misericordiam. Non est aliud vinculum charitatis, non est aliud vehiculum quo perducamur ex hac vita ad illam patriam ext

 15. (( vers. 7.)) Notas fecit vias suas Moysi. Quas vias suas notas fecit Moysi? Quara Moysen elegit? Ex Moyse, intellige omnes justos, omnes sanctos:

 16. (( vers. 8.)) Miserator et misericors Dominus, longanimis et multum misericordiae Longanimis et multum misericordiae. Misericors et miserator Domi

 17. (( vers. 9.)) Non in finem irascetur, neque in aeternum indignabitur. Quia et quod vivimus in flagellis et corruptione Fuimus enim et nos aliquand

 18. (( vers. 10, 11.)) Non secundum peccata nostra fecit nobis. Deo gratias, quia hoc voluit. Non quod merebamur accepimus: «Non secundum peccata nost

 19. (( vers. 12.)) Et quid fecit? Quia non secundum peccata nostra retribuit nobis. Quantum distat oriens ab occidente, longe fecit a nobis peccata no

 20. (( vers. 13.)) Quare autem, Quantum distat oriens ab occidente, longe fecit a nobis peccata nostra, Sicut miseratur pater filios, sic miseratus es

 21. (( vers. 14.)) Quoniam ipse cognovit figmentum nostrum: id est, infirmitatem nostram. Novit quid fecerit, quomodo lapsum sit, quomodo reficiendum

 22. (( vers. 15.)) Homo, tanquam fenum dies illius. Attendat quid sit homo non superbiat homo: tanquam fenum dies illius. homo, tanquam fenum dies ej

 23. (( vers. 16.)) Quoniam spiritus pertransibit in eo, et non erit, et non cognoscet amplius locum suum. Quasi perditio quaedam, quasi interitus quid

 24. (( vers. 17.)) Ergo quod ad te attendis, humilitatem tuam cogita, pulverem tuum cogita noli extolli: Misericordia vero Domini in saeculo et in sa

 25. (( vers. 18.)) Et justitia ejus super filios filiorum. Retributionem dicit, super filios filiorum. filios filiorum? filios filiorum, Justitia ejus

 26. (( vers. 19.)) Dominus paravit in coelo thronum suum. Quis, nisi Christus, paravit in coelo thronum suum? Qui descendit et ascendit, qui mortuus e

 27. (( vers. 20.)) Benedicite Dominum, omnes Angeli ejus, potentes fortitudine, facientes verbum ejus. Ergo tu verbo Dei nondum justus es aut fidelis,

 28. (( vers. 21.)) Benedicite Dominum, omnes virtutes ejus, ministri ejus, facientes voluntatem ipsius. Omnes

 29. (( vers. 22.)) Benedicite Dominum, omnia opera ejus, in omni loco dominationis ejus. Ergo in omni loco. Ibi non benedicatur, ubi non dominatur: In

 In Psalmum CIII Enarratio.

 Sermo I .

 1. Die quidem nudiustertiano, quantum meminisse dignamini, abundanter refecti estis: sed quia nos etiam post longum sermonem avidissimi

 2. (( vers. 1.)) Ergo dicamus omnes: Benedic, anima mea, Dominum. Benedic, anima mea, Dominum.

 3. Domine Deus meus, magnificatus es nimis. Vide magnifica quae dicturus est in quibus magnificis non utique nisi ille laudandus est auctor omnium ma

 4. Confessionem et decorem induisti. Ante decorem confessionem posuit, decus in pulchritudine. Quaeris pulchritudinem bonam rem quaeris. Sed quare qu

 5. Ut autem et decoram faceret, audeo dicere, amavit et foedam. Quid est, amavit et foedam? Etenim Christus pro impiis mortuus est (Rom. V, 6) . Quam

 6. Ergo, anima, decora esse non potes, nisi confessa fueris foeditatem ei qui semper pulcher, et propter te ad tempus non pulcher et sic ad tempus no

 7. (( vers. 2.)) Circumamictus lucem, sicut vestimentum. Ipsa est vestis ejus, de qua jam dixi: Non habens maculam, neque rugam. Fuistis aliquando ten

 8. Figurate autem si aliquid tectum retegi volumus, et pulsare ad clausum, invenimus extendisse Deum coelum sicut pellem, ut intelligamus coelum sanct

 9. (( vers. 3.)) Qui protegit in aquis superiora ejus. Et aquae, quae super coelos sunt, laudent nomen Domini: quoniam ipse dixit, et facta sunt ipse

 10. Sed adhuc evidentius audi quid aqua sit. Diximus enim quod charitas Dei diffusa sit in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis:

 11. Qui ponit nubes ascensum ejus. Accipitur et hoc Haec cum dixisset, nubes suscepit eum Extendit coelum sicut pellem, qui protegit in aquis superior

 12. Qui ambulat super pennas ventorum. Hoc jam periculosum est accipere ad litteram. Aut quae sunt pennae ventorum? aut vero Sub umbra alarum tuarum s

 13. Ventos quidem intelligimus in figura non absurde animas: non quia ventus est anima, sed quia invisibilis est ventus, quamvis res corporea, corpora

 14. Jam dicebat quibusdam Apostolus: «Flecto genua mea pro vobis ad Patrem, ut det vobis secundum interiorem hominem habitare Christum per fidem in co

 15. (( vers. 4.)) Qui facit angelos suos spiritus, et ministros suos ignem flagrantem. Et hoc, quamvis non videamus apparitionem Angelorum abscondita

 16. Quid est autem in Ecclesia figurate? Quomodo accipimus, Qui facit angelos suos spiritus, et ministros suos ignem flagrantem? Spiritus spirituales

 17. (( vers. 5.)) Fundavit terram super firmitatem ejus non inclinabitur in saeculum saeculi. De terra ista hoc accipere, nescio utrum habeat ullum e

 18. (( vers. 6-17.)) «Abyssus sicut vestimentum amictus ipsius: super montes stabunt aquae. Ab increpatione tua fugient, a voce tonitrus tui formidabu

 19. Ergo si ad coelum intellectu, ut dixi, ad extentam pellem vultis ascendere, et nubes fecit ascensionem ejus nubes ista quae vobis loquitur, inval

 Sermo II.

 1. Scio quia debitores nos tenetis, non necessitate, sed quod est vehementius, charitate. Debemus autem hoc primo Domino Deo nostro, qui habitans et i

 2. (( vers. 1, 2.)) Benedic, anima mea, Dominum. Omnium nostrum anima dicat, una facta in Christo. Domine Deus meus, magnificatus es nimis. Confession

 3. (( vers. 3.)) Qui protegit in aquis superiora ejus. Cujus superiora? Coeli. Quid est coelum? Figurate duntaxat diximus Scripturam divinam. Quae sup

 4. (( vers. 4.)) Qui facit angelos suos spiritus, et ministros suos ignem flagrantem: id est, eos qui jam spiritus sunt, qui spirituales, non carnales

 5. (( vers. 5, 6.)) Fundavit terram super firmamentum ejus. Firmavit Ecclesiam super firmamentum Ecclesiae. Quod est firmamentum Ecclesiae, nisi funda

 6. Sed unde coepit Dominus asserere istam Ecclesiam, revelare, incipere, ostendere, diffundere? unde coepit hoc? quid erat primo? Quia fundavit terram

 7. Super montes stabunt aquae: id est vestimentum terrae, quod est abyssus, ita crevit, ut etiam super montes aquae starent. Legimus hoc, ut dixi, fac

 8. (( vers. 7.)) Ab increpatione tua fugient. Et hoc factum est, fratres ab increpatione Dei fugerunt aquae: hoc est, a pressura montium recesserunt.

 9. (( vers. 8-10.)) Ascendunt montes, et descendunt campi, in locum quem fundasti eis. Adhuc de aquis loquitur. Non hic montes accipiamus, quasi terre

 11. Inter medium montium pertransibunt aquae. Huc usque a Lectore pronuntiatus est Psalmus, huc usque Charitati vestrae sufficiat. Hoc dicemus, et in

 Sermo III.

 1. Reliquarum partium psalmi hujus pertractandarum debitores nos esse meminit Charitas Vestra. Non ergo opus est ut intentionem vestram aliquo prooemi

 2. (( vers. 11.)) Sequitur enim: Potabunt omnes bestiae silvae. Petre, macta, et manduca. Absit a me, Domine nunquam commune aliquid intravit in os m

 3. Ipsae ergo bestiae potant istas aquas, pertranseuntes tamen: non manentes, sed pertranseuntes. Omnis enim doctrina quae toto isto tempore dispensat

 4. Suscipient onagri in sitim suam. Onagros magnas quasdam bestias dicit. Quis enim nesciat onagros dici agrestes asinos? Magnos ergo quosdam dicit in

 5. (( vers. 12.)) Deinde sequitur in contextione sua Psalmus: Super illos volatilia coeli inhabitabunt. Renovabitur juventus tua sicut aquilae Aves au

 6. Sed noli putare quia ista volatilia coeli auctoritatem suam sequuntur vide quid dicat Psalmus: De medio petrarum dabunt vocem suam. Modo si dicam

 7. (( vers. 13.)) Ipsi montes et illae petrae unde habent vocem? Ut enim rigemur Scripturis, confugimus ad apostolum Paulum. Ille unde habet? Confugim

 8. Benedicamus ergo Dominum, et laudemus eum qui rigat montes de superioribus suis. Inde veniet irrigatio ad terram, inde et humilia satiabuntur: sequ

 9. (( vers. 14.)) Producens fenum jumentis, et herbam servituti hominum. Verum est, video, agnosco creaturam: producit terra fenum jumentis, et herbam

 10. Ergo praedicatores verbi, et jumenta et servi sunt. Producat terra, si irrigata est, fenum jumentis, et herbam servituti hominum. Ipse est enim fr

 11. Ipse Dominus loculos habebat, quo mittebantur necessaria, et possidebantur nummi propter usus eorum qui cum illo erant et ejus: non enim cum dicit

 12. Ergo quia dicebamus, fratres, et de pascendis pauperibus cum Dominus loculos haberet, tamen quando dixit Judae eum tradituro, Quod facis, fac vel

 13. (( vers. 15.)) Et vinum laetificat cor hominis. Nemo se ad ebrietatem paret imo se omnis homo ad ebrietatem paret. Calix tuus inebrians quam prae

 14. Et panis cor hominis confirmat. Quid est hoc, fratres? Quasi coegit intelligi de quo pane diceret. Panis enim iste visibilis stomachum confirmat,

 15. (( vers. 16.)) Satiabuntur ligna campi: sed de ista gratia educta de terra. Ligna campi, Et cedri Libani quas plantavit. quas plantavit Conteret D

 16. (( vers. 17.)) Illic passeres nidificabunt. Fulicae domus dux est eorum. Ubi passeres nidificabunt? In cedris Libani. Jam audivimus quae sint cedr

 17. Sed tamen, fratres mei, ipsi passeres si spirituales sunt, quamvis nidificent in cedris Libani, non pro magno habere debent cedros Libani, et puta

 18. (( vers. 18.)) Quid ergo sequitur? Montes altissimi cervis. Qui perficit, pedes meos sicut cervi, et super excelsa statuet me montes altissimi cer

 19. (( vers. 19.)) Fecit lunam in tempora. Intelligimus spiritualiter Ecclesiam crescentem de minimo, et ista mortalitate vitae quodammodo senescentem

 20. Nec putetis, fratres, ideo nonnulis solem esse adorandum, quia sol in Scripturis aliquando Christum significat. Talis est enim dementia hominum q

 21. Sol ergo ille, jam securi dicimus, sol ille justitiae, non sine causa impiis non oritur, etsi volunt: ipsa enim Sapientia dicit, Quaerent me mali,

 22. (( vers. 20, 21.)) Et quid, cum occidit sol, cum passus est Dominus? Factae sunt quaedam tenebrae in Apostolis, defecit spes eorum, quibus primo m

 23. (( vers. 22.)) Ortus est sol. Qui dixit, Potestatem habeo ponendi animam meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam agnovit occasum suum, ortus

 24. (( vers. 23.)) Ergo vide quid sequatur, quia ortus est sol, et congregati sunt, et in cubilibus suis cubabunt. Exiet, homo ad opus suum. exiet hom

 25. (( vers. 24.)) Quam magnificata sunt opera tua, Domine! Merito magna, merito excelsa. Ubi facta sunt opera ista tam magna? quae illa statio Dei ub

 26. Repleta est terra creatura tua. Repleta est terra creatura Christi Si qua in Christo nova creatura, vetera transierunt ecce facta sunt sunt omnia

 Sermo IV.

 1. Meminit Charitas Vestra, cum sit unus sermo Dei in Scripturis omnibus dilatatus, et per multa ora sanctorum unum Verbum sonet, quod cum sit in prin

 2. (( vers. 24, 25.)) Exclamaverunt, ut nostis, ut cum pietate gaudioque recolitis, exclamaverunt cum Psalmo viscera cordis nostri, et dixerunt: Quam

 3. Repleta est terra creatura tua. Qua creatura tua repleta est terra? Omnibus arboribus et frutetis, omnibus animalibus et pecoribus et universo ips

 4. Hoc autem saeculum adhuc tentationum fluctibus quatitur, adhuc tempestatibus et procellis tribulationum et tumorum turbatur: hac tamen itur. Minetu

 5. (( vers. 26.)) Illic naves commeabunt. Ecce in eo quod terrebat, naves natant, et non merguntur. Naves Illic naves commeabunt. Illic naves commeabu

 6. Est in isto mari aliquid etiam quod superat omnia animalia pusilla et magna. Quid est hoc? Psalmum audiamus: Draco hic quem finxisti ad illudendum

 7. Hic ergo draco, antiquus hostis noster, ira fervidus, insidiis astutus, in mari magno est. Draco hic quem finxisti ad illudendum ei. Jam tu illude

 8. Nam inter multa etiam hoc dixit, velut stomachans adversus Deum, sicut videbatur non intelligentibus: ille autem gestabat personam magnam magnae pr

 9. Eia, fratres mei, qui vult observare caput serpentis, et securus transire hoc mare quia necesse est habitet hic serpens iste, et, ut dicere coeper

 10. Similitudinem accipite breviter quia revera magnum aliquid est hoc nosse et intelligere. Domum magnam aliquam putate totam istam administrationem

 11. (( vers. 27-29.)) Nam vis videre quam non tibi noceat, nisi permissus? Omnia, a te exspectant, Domine, ut des illis cibum in tempore opportuno. Om

 12. Et quid nos, fratres? quem cibum habemus? Sequitur et de cibo nostro. Aperiente autem te manum tuam, universa implebuntur bonitate. Quid est, o Do

 13. Sed quare hoc facis? quare avertis faciem tuam, ut turbentur? Auferes spiritum eorum, et deficient. Spiritus eorum, superbia eorum erat: gloriantu

 14. (( vers. 30.)) Et vide quid sequatur: Emittes spiritum tuum, et creabuntur. auferes spiritum eorum, Beati pauperes spiritu: quoniam ipsorum est re

 15. (( vers. 31.)) Quid ergo? Quia cum abstulerit Sit gloria Domini in aeternum. gloria Domini sit, in aeternum. Laetabitur Dominus in operibus suis.

 16. (( vers. 32.)) Qui aspicit terram, et facit eam tremere qui tangit montes, et fumigabunt. O terra, exsultabas de bonitate tua, tibi tribuebas vir

 17. (( vers. 33.)) Cantabo Domino in vita mea. Quid cantabit? Totum quidquid est Cantabo Domino in vita mea psallam Deo meo, quamdiu sum. Psallam Deo

 18. (( vers. 34.)) Suavis sit ei disputatio mea: ego autem jucundabor in Domino. Suavis sit ei disputatio mea: quae est disputatio hominis ad Deum, ni

 19. (( vers. 35.)) Deficiant peccatores a terra. Saevire videtur. O sancta anima, quae hic cantat et gemit! Utinam cum ipsa anima sit anima nostra! ut

 In Psalmum CIV Enarratio.

 1. (( vers. 1.)) Psalmus centesimus quartus, primus est in eis quibus praenotatur Alleluia. Confitemini Domino, et invocate nomen ejus. Confiteor tibi

 2. (( vers. 2, 3.)) Cantate ei, et psallite ei. Verbo et opere laudate: ore quippe cantatur psalterio autem, hoc est manibus, psallitur. Narrate omni

 3. (( vers. 4.)) Quaerite Dominum, et confortamini. Hoc enim de graeco expressius interpretatum est, quamvis verbum minus latinum videatur: unde et al

 4. (( vers. 5.)) Jam deinceps temperat se laudator iste ardens, et ad capacia verba descendit infirmum amorem atque lactentem temporabilus Dei mirabi

 5. (( vers. 6, 7.)) Et quibus dicitur? Semen Abraham servi ejus, filii Jacob electi ejus. mementote mirabilium ejus quae fecit, prodigia ejus et judic

 6. (( vers. 8-11.)) Memor fuit in saeculum testamenti sui. Alii codices habent, in aeternum Verbi quod mandavit in mille generationes? aeternum, Mill

 7. Proinde mihi videtur non hic Vetus Testamentum intelligendum, quod Novo esse tollendum dicitur per prophetam, «Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et

 8. (( vers. 12.)) Deinceps exsequitur historiam in Librorum sanctorum veritate notissimam. Cum essent numero brevi, paucissimi et incolae in ea: pauci

 9. (( vers. 13-15.)) «Cum» ergo «essent numero breves,» vel, «numero brevi, paucissimi et incolae in ea transierunt de gente in gentem, et de regno i

 10. Potest autem merito movere quomodo fuerint christi appellati, antequam esset unctio, ex qua hoc nomen impositum est regibus: quod a Saüle coepit,

 11. (( vers. 16.)) Deinde jam narrare incipit quomodo factum sit ut transirent de gente in gentem, et de regno in populum alterum. «Et vocavit,» inqui

 12. (( vers. 17.)) Misit ante eos virum. Quem virum? Joseph. Quomodo misit? In servum venundatus est Joseph.

 13. (( vers. 18, 19.)) Contexit deinde narrationem, commemorans quae pertulerit Joseph in humilitate sua, et quomodo fuerit sublimatus. Humiliaverunt

 14. (( vers. 20-22.)) Denique sequitur, Misit rex, et solvit eum princeps populorum, et dimisit eum. rex, princeps populorum: solvit dimisit Constitu

 15. (( vers. 23.)) Et intravit Israel in Aegyptum, et Jacob accola fuit in terra Cham. Quod est Israel, hoc est Jacob et quod est Aegyptus, hoc est t

 16. (( vers. 24.)) Deinceps narrantur quae in Aegypto gesta sunt. Et auxit, populum suum vehementer, et firmavit eum super inimicos ejus.

 17. (( vers. 25.)) Quod ergo breviter positum est, Firmavit populum suum super inimicos ejus, Et convertit cor eorum, ut odirent populum ejus, et dolu

 18. (( vers. 26.)) Misit Moysen servum suum, Aaron quem elegit ipsum. Sufficeret, quem elegit ipsum. In qua habitabunt in ea

 19. (( vers. 27.)) Posuit in eis verba signorum suorum et prodigiorum in terra Cham. Non ita debemus accipere, verba signorum et prodigiorum, Posuit i

 20. (( vers. 28.)) Misit tenebras, et obscuravit. Scriptum est et hoc inter plagas quibus Aegyptii percussi sunt. Quod autem sequitur, in diversis cod

 21. (( vers. 29, 30.)) Convertit aquas eorum in sanguinem, et occidit pisces eorum. Dedit terram eorum ranas, in penetralibus regnum ipsorum: tanquam

 22. (( vers. 31.)) Dixit, et venit cynomyia et sciniphes in omnibus finibus eorum. Si quaeritur quando dixerit, in verbo ejus erat antequam fieret et

 23. (( vers. 32.)) Posuit pluvias eorum grandinem. Similis locutio est illi ubi ait, Dedit terram eorum ranas Ignem comburentem in terra ipsorum: pos

 24. (( vers. 33.)) Et percussit vineas eorum et ficulneas eorum, et contrivit omne lignum finium eorum. Hoc vi grandinis et fulminibus factum est und

 25. (( vers. 34.)) Dixit, et venit locusta et bruchus, cujus non erat numerus. Una plaga est locustae et bruchi quoniam altera est parens, altera est

 26. (( vers. 35.)) Et comedit omne fenum in terra eorum, et comedit omnem fructum terrae eorum. Et fenum fructus est, sicut loqui Scriptura consuevit,

 27. (( vers. 36.)) Et percussit omne primogenitum in terra eorum, primitias omnis laboris eorum. Haec plaga novissima est, excepta morte in mari Rubro

 28. (( vers. 37.)) Adjungit autem etiam hoc laudibus Dei, quod argento et auro ditatos Israelitas eduxit ex Aegypto quia et ipsi tales erant, qui non

 29. (( vers. 38.)) Laetata est Aegyptus in profectione eorum, quia incubuit timor eorum super eos. Timor utique Hebraeorum super Aegyptios. Non enim t

 30. (( vers. 39.)) Proinde jam dicit quae iter agentibus in eremo beneficia divina collata sunt. Expandit nubem in protectionem eorum, et ignem ut luc

 31. (( vers. 40.)) Petierunt et venit coturnix. Et pane coeli saturavit eos,

 32. (( vers. 41.)) Disrupit petram, et fluxerunt aquae abierunt in sicco flumina. Et hoc factum tam cito intelligitur, quam legitur.

 33. (( vers. 42-44.)) His autem omnibus beneficiis suis, Deus commendat in Abraham meritum fidei. Sequitur enim et dicit: «Quoniam memor fuit verbi sa

 34. (( vers. 45.)) Et tanquam quaereremus cui bono Ut custodiant, justificationes ejus, et legem ejus requirant. Ut custodiant justificationes ejus, e

 35. Ut ergo tanquam in corpore psalmi hujus velut latentem quodammodo ejus animam commendemus, hoc est, in verbis quasi exterioribus interiorem intell

 36. Deinde ad parvulorum corda nutrienda, ut roborentur in fide, de Patriarchis proponuntur exempla et illorum fidei et promissionis Dei , ut imitando

 37. Hic occurrebat animo parvulae fidei: Si ergo Deus gratis est colendus, et testamenti aeterni haereditas ipse a seipso requirendus mortalem istam

 38. Si autem quaeritis quomodo «transierunt de gente in gentem, et de regno in populum alterum,» audite: «Et vocavit famem super terram, omne firmamen

 39. Et auxit populum suum vehementer, et firmavit eum super inimicos ejus. Si autem scire vultis quomodo eum firmaverit super inimicos ejus, audite: «

 40. Cum autem inimicis eorum ista mala justitia ejus inflixerit quae ipsis largita sit etiam temporalia misericordia ejus, accipite: «Expandit nubem

 In Psalmum CV Enarratio.

 1. Psalmus centesimus quintus etiam ipse praenotatur, Alleluia: et hoc dupliciter. Sed quidam dicunt unum Alleluia pertinere ad finem psalmi superiori

 2. (( vers. 1.)) Video autem istos duos centesimum quartum et centesimum quintum ita inter se conjunctos, ut in uno eorum, qui praecedit, commendetur

 3. (( vers. 2.)) Quis loquetur potentias Domini? Impletus consideratione divinorum operum, qui misericordiam ejus exposcit, Quis, loquetur potentias D

 4. (( vers. 3.)) Beati qui custodiunt judicium, et faciunt justitiam in omni tempore: utique ex quo incipiunt et vivunt in tempore. Qui enim persevera

 5. (( vers. 4, 5.)) Deinde, quia Deus justificat, id est, justos facit, sanando eos ab iniquitatibus suis, sequitur oratio, Memento nostri, Domine, in

 6. (( vers. 6, 7.)) Quid autem deinceps confiteantur, audiamus: «Peccavimus cum patribus nostris, injuste egimus, iniquitatem fecimus.» Quid est, cum

 7. Quid est ergo, Patres nostri non intellexerunt mirabilia tua nisi, non cognoverunt quid per illa mirabilia eis praestare volueris? Quid utique nis

 8. (( vers. 8.)) Adjungit tamen non secundum eorum infidelitatem Deum fecisse. Et salvavit eos, propter nomen suum, ut notam faceret potentiam suam:

 9. (( vers. 9.)) Et increpavit mare Rubrum, et exsiccatum est. Non legimus ullam, qua increparetur mare, emissam coelitus vocem sed potentiam divinam

 11. (( vers. 11.)) Et operuit aqua tribulantes eos unus ex eis non remansit: non ex omnibus Aegyptiis, sed ex eis qui persequebantur profectos, appre

 12. (( vers. 12.)) Et crediderunt in verbis ejus. Minus latina videtur locutio, quia non ait, Verbis ejus, vel, in verba ejus, sed, in verbis ejus Et

 13. (( vers. 13.)) Cito fecerunt, obliti sunt operum ejus. Alii codices intelligibilius habent, Festinaverunt, obliti sunt operum ejus: non sustinueru

 14. (( vers. 14.)) Denique, Et concupierunt concupiscentiam in deserto, et tentaverunt Deum in inaquoso. in deserto in inaquoso, concupierunt concupi

 15. (( vers. 15.)) Et dedit eis petitionem ipsorum: id est, quod petitione petierunt. Et misit saturitatem in animam eorum. Beati qui esuriunt et siti

 16. (( vers. 16.)) Et irritaverunt Moysen in castris, Aaron sanctum Domini. Quam dicat irritationem, vel, sicut expressius alii interpretati sunt, ama

 18. (( vers. 18.)) Et exarsit ignis in synagoga eorum. flamma combussit peccatores. Non est hoc nomen in Scripturis usitatum eorum, qui licet juste ac

 19. (( vers. 19, 20.)) «Et fecerunt vitulum in Horeb et adoraverunt sculptile. Et mutaverunt gloriam suam in similitudine vituli comedentis fenum.» N

 20. (( vers. 21, 22.)) Obliti sunt Deum qui salvavit eos. Quomodo salvavit eos? Qui fecit magnalia in Aegypto, mirabilia in terra Cham, terribilia in

 21. (( vers. 23.)) Et dixit ut disperderet eos. Quia obliti sunt eum qui salvos fecit eos, faciens magnalia, et fecerunt et adoraverunt sculptile, hoc

 22. (( vers. 24.)) Et pro nihilo habuerunt terram desiderabilem. Sed numquid viderant eam? Quodmodo ergo pro nihilo, quam non viderant, habuerunt, nis

 23. (( vers. 25.)) Et murmurarunt in tabernaculis suis non exaudierunt vocem Domini: vehementer eos a murmuratione prohibentis.

 24. Et elevavit manum suam super eos, ut prosterneret eos in deserto: et ut dejiceret semen eorum in nationibus, et dispergeret eos in regionibus.

 25. (( vers. 28, 29.)) Hic antequam diceret quod tantae indignationi Dei quisquam intercesserit, eumque aliquo modo placaverit, secutus adjunxit. Et i

 26. (( vers. 30.)) Denique tantum fuit scelus eorum, quod consecrati sunt idolo, et comederunt sacrificia mortuorum (id est, quia mortuis hominibus ta

 27. (( vers. 31.)) Et reputatum est ei in justitiam, in generationem et generationem usque in sempiternum. Deus hoc reputavit sacerdoti suo usque in s

 28. (( vers. 32, 33.)) «Et irritaverunt eum ad aquam contradictionis, et vexatus est Moyses propter eos quia exacerbaverunt spiritum ejus. Et distinx

 29. (( vers. 34, 36.)) Illi autem de quorum iniquitatibus iste loquitur psalmus, cum in illam temporalem terram promissionis intrassent, «Non disperdi

 30. (( vers. 37, 40.)) «Et immolaverunt filios suos et filias suas daemoniis: et effuderunt sanguinem innocentem, sanguinem filiorum suorum et filiaru

 31. Sed quid est quod sequitur? Et interfecta est terra in sanguinibus. Putaremus enim scriptoris errorem, eumque diceremus pro eo quod est infecta, i

 32. (( vers. 40, 43.)) Et iratus est furore Dominus in populum suum. Noluerunt quidam interpretes nostri iram ponere, in eo quod graecus habet θυμὸς:

 33. «Et abominatus est haereditatem suam. Et tradidit eos in manus Gentium, et dominati sunt eorum qui oderant eos: et tribulaverunt eos inimici eorum

 34. Ipsi autem exacerbaverunt eum in consilio suo. Hoc est quod superius ait, Non sustinuerunt consilium ejus. Et humiliati sunt in iniquitatibus suis

 35. (( vers. 44, 45.)) Deus tamen plenus misericordia, non neglexit eos «Et vidit cum tribularentur, cum audiret orationem eorum. Et memor fuit testa

 36. (( vers. 46.)) Et dedit eos in misericordias. Ut essent non vasa irae, sed vasa misericordiae (Rom. IX, 22, 23) . Ideo autem puto pluraliter miser

 37. (( vers. 47, 48)) Itaque ejectis daemoniis, a quibus captivi tenebamur, perficit sanitates. Ideo et hic cum dixisset, Et dedit eos in misericordia

 In Psalmum CVI Enarratio.

 1. Psalmus iste miserationes Dei commendat nobis, probatas in nobis, et ideo expertis est dulcior. Et mirum si potuerit suavis esse cuilibet, nisi ill

 2. (( vers. 1.)) Confitemini Domino, quoniam suavis est, quoniam in saeculum misericordia ejus. Hoc confitemini, quoniam suavis est: si gustastis, con

 3. (( vers. 2-9.)) Dicant qui redempti sunt a Domino. Redemptus quidem videtur et populus Israel de terra Aegypti, de manu servitutis, ex laboribus in

 4. Repetiturus est enim assidue quod cantavimus modo: Confiteantur Domino miserationes ejus, et mirabilia ejus filiis hominum. Istos versus, quantum a

 5. Cum ergo ibi fuerit, jam sciens quid observare debeat, nonnunquam multum sibi tribuendo, et quasi de suis viribus praesumendo, incipit confligere v

 6. Post has duas tentationes, primam erroris atque inopiae veritatis, secundam difficultatis bene operandi, tertia tentatio excipit hominem: ei loquor

 7. Liberatus autem ab errore, liberatus a difficultate bene operandi, liberatus a taedio fastidioque verbi Dei, fortassis dignus eris cui populus comm

 8. Post has quatuor tentationes, quatuor exclamationes, quatuor liberationes, quatuor miserationum dominicarum confessiones, generaliter in hoc psalmo

 9. «Dicant qui redempti sunt a Domino, quos redemit de manu inimicorum de regionibus congregavit eos, ab oriente et occasu, et aquilone et mari.» Chr

 10. (( vers. 10-17.)) Vive ergo bene jam in via positus es, jam audisti quid agere debeas, quid sperare. Quid aliud excipit, quoniam conaris et super

 11. (( vers. 18-22.)) Sed quod aliud genus restat? Omnem escam abominata est anima eorum. Omnem escam abominata est anima eorum Et appropinquaverunt,

 12. (( vers. 23-31.)) Quarta illa restat, in qua omnes periclitamur. Omnes enim in navi sumus: alii operantur, alii portantur simul tamen omnes et in

 13. (( vers. 32-38.)) Et videte unde dicat, unde omnia ista praelocutus sit, unde omnia haec enumeraverit, ubi agantur haec. «Et exaltent eum in Eccle

 14. (( vers. 39-42.)) Et pauci facti sunt, et vexati sunt. Unde hoc, de transverso? Imo de interno. Ut enim pauci fierent, ex nobis exierunt, sed non

 15. (( vers. 43.)) «Quis sapiens? et custodiet haec, et intelliget miserationes Domini.» Videte quo fine clausit: «Quis sapiens? et custodiet haec.» E

 In Psalmum CVII. Quare hoc loco non subjicitur Enarratio.

 1. Psalmum centesimum septimum exponendum non putavi quoniam jam exposui eum in psalmo quinquagesimo sexto, et in psalmo quinquagesimo nono, ex quoru

 2. Admonemur sane isto psalmo, eos titulos qui tanquam de historia positi sunt, rectissime fieri ut secundum prophetiam intelligamus, secundum quod vi

 In Psalmum CVIII Enarratio.

 1. Psalmum istum de Christo habere prophetiam, quisquis Actus Apostolorum fideliter legit, agnoscit ubi de Christi traditore Juda prophetatum esse qu

 2. (( vers. 2.)) Incipit ergo ita Psalmus: Deus laudem meam ne tacueris quia os peccatoris et os dolosi super me apertum est. Apertum est os dolosi,

 3. (( vers. 3.)) Locuti sunt adversum me lingua dolosa: tunc utique quando eum tanquam magistrum bonum captiosa adulatione laudabant. Unde alibi dicit

 4. (( vers. 4.)) Pro eo, inquit, ut diligerent me, detrahebant mihi. qui justificat impium Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt Domine, ne

 5. Sed cum dixisset, Pro eo ut diligerent me, detrahebant mihi quid ait? Ego autem orabam. Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt: Melior e

 6. (( vers. 5.)) Sequitur autem: Et posuerunt adversum me mala pro bonis. Et odium, pro dilectione mea. Pro eo ut me diligerent, pro dilectione mea. J

 7. Deinde quae pro ipsa impietate recipiant, incipit prophetare et eo modo illa dicit, tanquam ulciscendi cupiditate optet ut fiant cum dicantur fut

 8. (( vers. 6.)) Constitue super eum peccatorem, et diabolus stet a dextris ejus. Cum superius querela de pluribus fuerit, nunc de uno loquitur Psalmu

 9. (( vers. 7.)) Cum judicatur, exeat condemnatus. Noluit enim talis esse cui diceretur, Intra in gaudium domini tui Projicite illum in tenebras exte

 10. (( vers. 8.)) Fiant dies ejus pauci. Dies ejus dixit, dies apostolatus ejus qui pauci fuerunt, quoniam ante passionem Domini scelere ipsius et mo

 11. (( vers. 9.)) Fiant filii ejus orphani, et uxor ejus vidua. Utique mortuo ipso, et filii ejus orphani, et uxor ejus viduata est.

 12. (( vers. 10.)) Nutantes transferantur filii ejus, et mendicent. Nutantes dictum est, incerti quo eant, omni praesidio destituti. Ejiciantur de hab

 13. (( vers. 11, 12.)) Scrutetur fenerator omnem substantiam ejus, et diripiant alieni labores ejus. Non sit illi adjutor: ad tuendam ejus posteritate

 14. (( vers. 13.)) Sed quia possent etiam pupilli sine adjutore et sine tutore in aerumnis et egestate tamen crescere, et genus propagatione servare

 15. (( vers. 14.)) Sed quid est quod deinde subjungit? In memoriam redeat iniquitas patrum ejus in conspectu Domini, et peccatum matris ejus non delea

 16. (( vers. 15.)) Fiant contra Dominum semper: id est, patres ejus et mater ejus fiant contra Dominum semper, Contra Dominum Fiant in conspectu Domin

 17. Dicit aliquis: Etiamne hoc ad poenam Judae pertinere credendum est, quod post ejus mortem ad mendicitatem uxor ejus et filii pervenerunt, et trans

 18. (( vers. 6-15.)) Sed jam videamus, si possumus, quantum Dominus adjuvat, quomodo ista convenire possint etiam in populum Judaeorum, cujus inimicit

 19. (( vers. 16, 17.)) Pro eo quod non est recordatus, vel ille Judas, vel ipse populus, facere misericordiam. non est recordatus: persecutus est homi

 20. (( vers. 18.)) Deinde sequitur Psalmus: Et dilexit maledictionem, et veniet ei. Sanguis ejus super nos et super filios nostros Et noluit benedicti

 21. (( vers. 19.)) Fiat et sicut vestimentum quo operitur. Cum superius jam dixerit de vestimento, quid est quod repetit? An quia dixerat, Induit male

 22. (( vers. 20.)) Hoc opus eorum qui detrahunt mihi apud Dominum. Non dixit, merces eorum sed, opus eorum: Hoc opus eorum qui detrahunt mihi apud Do

 23. (( vers. 21.)) Et tu, Domine, Domine, fac mecum. Quidam subaudiendam putaverunt misericordiam, Et tu, Domine, Domine, fac mecum, propter nomen tuu

 25. (( vers. 23.)) Sicut umbra cum declinat, ablatus sum. Hoc ipsam mortem significavit. Sicut enim ex umbra declinante fit nox, sic ex mortali carne

 26. (( vers. 24.)) Genua mea infirmata sunt a jejunio. Legimus Dominum Christum quadraginta dierum habuisse jejunium (Matth. IV, 2) : sed tantumne val

 27. (( vers. 25.)) Et ego factus sum opprobrium illis: per mortem crucis. Christus nos redemit de maledicto Legis, factus pro nobis maledictum Viderun

 28. (( vers. 26.)) Adjuva me, Domine Deus meus, salvum me fac secundum misericordiam tuam. Hoc ad totum referri potest, id est et ad caput, et ad corp

 29. (( vers. 27.)) Et sciant quoniam manus tua haec, et tu, Domine, fecisti eam. De his dixit, sciant, Et sciant quoniam manus tua haec, et tu, Domine

 30. (( vers. 28.)) Maledicent illi, et tu benedices. Vana est ergo et falsa maledictio filiorum hominum, diligentium vanitatem, et quaerentium mendaci

 31. (( vers. 29.)) Induantur qui detrahunt mihi pudorem: id est, pudeat eos detraxisse mihi. Sed hoc potest et in bono accipi, dum corriguntur. Et ope

 32. (( vers. 30.)) Confitebor Domino nimis in ore meo, Nimis dici solet in consuetudine sermonis latini, quod plus est quam debet: cui contrarium est

 33. (( vers. 31.)) Quia astitit a dextris pauperis. De Juda dictum erat, Et diabolus stet a dextris ejus astitit a dextris pauperis, Astitit a dextri

 In Psalmum CIX Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Quantum Dominus donat, qui nos ministros constituit verbi et sacramenti sui servire vobis in adipe misericordiae suae, suscepimus psalmum istum, qu

 2. Cum ergo peccatoribus promissum sit regnum coelorum, non in peccato permanentibus, sed a peccato liberatis, et justitiae servientibus quod ipsum u

 3. Promisit ergo quia venturi essemus ad eum, id est ad illam ineffabilem immortalitatem, et cum Angelis ejus aequalitatem. Quam longe eramus? quam il

 4. (( vers. 1.)) Dixit Dominus Domino meo, Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Hanc ergo quaestionem Judaeis propos

 5. Hoc enim nomine illum rectissime transeuntem appellantes caeci, illuminari meruerunt. Transibat enim Jesus, et illi audito sonitu transeuntis turba

 6. Ecce ergo quia Magister noster interrogavit Judaeos, et ideo non responderunt, quia discipuli esse noluerunt ecce si nos interrogaret, quid respon

 7. Aliquid nobis fortassis ex hac re, quomodo Christus et filius sit David, et Dominus David, etiam psalmus iste intimabit. Audiamus ergo, et pertract

 8. Sede, non solum in alto, sed et in occulto: excellens ut domineris, latens ut credaris. Quae enim esset merces fidei, nisi lateret quod credimus? M

 9. Sedet ergo a dextris Dei Christus, a dextris Patris Filius in occulto est: credamus. Etenim duas res hic dicit, quia et dixit Deus, Sede a dextris

 10. (( vers. 2.)) Et quid sequitur? Virgam virtutis tuae emittet Dominus ex Sion. Virgam virtutis tuae emittet Dominus ex Sion. Oportebat Christum pat

 12. (( vers. 3.)) Tecum principium in die virtutis tuae. Quis iste dies est virtutis ejus? Quando cum illo principium, vel quod principium, vel quomod

 13. Videtur ergo mihi, fratres, quantum nostrae capacitati Dominus impertiri dignatur, de ipso tempore: si tamen dicendum est, tempore quodam enim t

 14. Modo ergo credamus, fratres, quod tunc videamus. Nam et Philippus objurgatus est quod quaereret videre Patrem, cum in ipso Filio non agnosceret Pa

 15. De qua virtute dicis, expone. Quia et hic, ut dictum est, nominata est virtus ejus, cum emittitur virga virtutis ejus ex Sion, ut dominetur in med

 16. Sed hoc differtur, hoc postea dabitur: quid nunc? Ex utero ante luciferum genui te Quid hic, Si Deus Filium habet, numquid et uterum? Sicut carnis

 17. (( vers. 4.)) Et ad quid natus es? Juravit Dominus, et non poenitebit eum, Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedec. Juravit Dominu

 18. (( vers. 5.)) Dominus a dextris tuis. Dominus dixerat, Sede a dextris meis Juravit Dominus, et non paenitebit eum, Tu es sacerdos in aeternum, Tu

 19. (( vers 6.)) Judicabit in gentibus. Sed nunc, Pro occultis Judicabit in gentibus. Periit memoria eorum cum strepitu. Pro occultis: Periit memoria

 20. (( vers. 7.)) De torrente in via bibet propterea exaltabit caput. Videamus et in via bibentem de torrente. Primo quis est torrens? Profluxio mort

 In Psalmum CX Enarratio.

 Sermo .

 1. Venerunt dies ut cantemus Alleluia: adeste animo, fratres, ad percipienda quae Dominus suggerit ad exhortationem nostram, et nutriendam charitatem,

 2. (( vers. 6.)) Confitebor tibi, inquit, Domine, in toto corde meo. In consilio, rectorum, et congregatione: magna opera Domini, exquisita in omnes v

 3. (( vers. 3.)) Confessio et magnificentia opus ejus. Quid magnificentius quam justificare impium? Sed opus fortasse hominis praevenit istam magnific

 4. (( vers. 4, 5.)) Memoriam fecit mirabilium suorum: hunc humilians, et hunc exaltans. Memoriam fecit mirabilium suorum: memoriam fecit mirabilium su

 5. Quid autem profuerunt miracula, nisi ut timeretur? Quid porro prodesset timor, nisi, misericors et miserator Dominus escam daret timentibus se? Mem

 6. (( vers. 6-9.)) Fortitudinem operum suorum annuntiabit populo suo. Non contristentur Israelitae sancti, qui dimiserunt omnia sua et secuti sunt eum

 7. Opera manuum ejus veritas et judicium. Teneatur veritas ab iis qui judicantur hic. Judicantur hic martyres, et ad judicium perducuntur, quo non sol

 8. Dedit quidem Deus Israelitis carnalibus terrenam Jerusalem, quae servit cum filiis suis: sed hoc Vetus Testamentum est, ad veterem hominem pertinen

 9. (( vers. 10.)) Pro deliciis autem omnibus hujus saeculi, quales vel expertus es, vel augere ac multiplicare cogitando potes, immortalium deliciarum

 In Psalmum CXI Enarratio

 Sermo Ad Populum.

 1. Credo quod attendistis, fratres, hujus titulum psalmi, memoriaeque mandastis. Conversio, inquit, Aggaei et Zachariae. Solvite templum hoc, et tridu

 2. (( vers. 1.)) Beatus enim vir qui timet Dominum, in mandatis ejus volet nimis. tentatio est vita humana super terram, in mandatis ejus volet nimis,

 3. (( vers. 2, 3.)) Inde, Potens in terra erit semen ejus. Bonum autem facientes non deficiamus tempore enim proprio metemus Hoc autem, qui parce sem

 4. (( vers. 4-9.)) Exortum est in tenebris lumen rectis corde. Merito dirigunt cor in Deum suum, merito ambulant recti cum Deo suo, praeponentes ejus

 5. Qui haec itaque facit, Disponet sermones suos in judicio. Facta ipsa sermones sunt quibus in judicio defendetur quod ei non erit sine misericordia

 6. Itaque qui hic non sua quaerit, sed quae Jesu Christi labores patientissime sustinet, promissa fidenter exspectat: Paratum est cor ejus sperare in

 7. Sed magnum est, confirmatum habere cor et non commoveri, cum illi gaudent qui amant quod vident, et insultant ei qui quod non videt sperat: et non

 8. (( vers. 10.)) Peccator videbit, et irascetur: sera illa scilicet atque infructuosa poenitentia. Nam irascetur Quid nobis profuit superbia? et divi

 In Psalmum CXII Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. (( vers. 1-3.)) Nostis, fratres, et saepissime audistis in Evangelio Dominum dicere, «Sinite pueros venire ad me talium est enim regnum coelorum »

 2. Quaerat ex me aliquis puerorum sanctorum laudantium nomen Domini, et dicat mihi: Ecce usque in saeculum, accipio usque in aeternum cur autem ex ho

 3. (( vers. 4.)) Excelsus super omnes gentes Dominus. Gentes homines sunt: quid mirum si super homines excelsus est Dominus? Illi super se excelsos qu

 4. (( vers. 5, 6.)) Quis enim sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat, et humilia respicit? humilia respicit in coelo et in terra. in excelsis

 5. Et excitavit nos etiam quaerere utrum eadem in coelo, quae in terra an alia in coelo, alia in terra humilia respiciat Dominus Deus noster. Si enim

 6. Sed quia difficile obtinemus ut possint et ipsi jam humiles dici, qui nondum suavi jugo Domini pia colla junxerunt quandoquidem humilia isto loco,

 7. (( vers. 7-9.)) Denique post istos versus, quibus ait in Psalmo Spiritus, «Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat, et humilia respici

 8. Quid ergo, fratres, si jam audivimus humilia quae in coelo sunt, exaltata de stercore, ut cum populi collocarentur principibus nihilne consequente

 In Psalmum CXIII Enarratio.

 Sermo I. De prima parte Psalmi.

 1. (( vers. 1-6.)) Legimus quidem, notissimumque retinemus, dilectissimi fratres, quod narratur in libro Exodi, populum Israel liberatum ab iniqua dom

 2. Attendamus ergo quid admoneamur quia et illa facta figurae nostrae fuerunt, et haec dicta ut nos ipsos recognoscamus hortantur. Si enim gratiam De

 3. Aegyptus autem, quoniam interpretatur Afflictio, vel Affligens, vel Comprimens, saepe in imagine ponitur hujus saeculi a quo spiritualiter receden

 4. Audite quod est mirabilius, Librorum veterum sacramenta occultata atque velata, nonnulla ex parte a Libris veteribus revelari. Nam Michaeas prophet

 5. Quid est, charissimi? Qui vos cognoscitis Israelitas secundum semen Abrahae, qui estis domus Jacob secundum promissionem haeredes, cognoscite etiam

 6. Jamvero recordetur unusquisque vestrum, cum Deo vellet cor applicare, ejusque suavi jugo, recedens a pristinis ignorantiae suae desideriis, devotum

 7. Jordanis autem quemadmodum retrorsum conversus

 8. Montes gestierunt velut arietes: fideles dispensatores verbi veritatis sancti Apostoli, sancti Evangelii praedicatores. Et colles velut agni ovium.

 9. Interrogate et dicite, «Quid est tibi, mare, quod fugisti et tu, Jordanis, quia conversus es retrorsum? montes, quia gestiistis velut arietes et

 10. (( vers. 7.)) Respondebunt vobis haec omnia, vosque ipsi respondebitis vobis: A facie Domini commota est terra, a facie Dei Jacob. a facie Domini

 11. (( vers. 8.)) Qui convertit petram in stagna aquarum, et rupem in fontes aquarum. Seipsum enim et quamdam suam duritiam liquefecit ad irrigandos f

 In Psalmum CXIII Alterum.

 12. (( vers. 1.)) Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Gratia quippe ista erumpentis aquae de petra ( petra autem erat Christus

 13. (( vers. 2.)) Super misericordia tua, inquit, et veritate tua. Nequando dicant Gentes, Ubi est Deus eorum? Ubi est Deus eorum?

 14. (( vers. 3.)) Deus autem noster in coelo sursum. Non in coelo, ubi solem et lunam vident, opera Dei quae colunt sed in coelo sursum, In coelis et

 Sermo II. De altera parte Psalmi.

 1. (( vers. 4.)) Quanquam fortasse omnium Psalmorum sit una contextio diligenter intuentibus, ita ut nullus sequatur qui non superiori possit adjungi

 2. (( vers. 5-7.)) «Os» enim «habent, et non loquentur oculos habent, et non videbunt: aures habent, et non audient nares habent, et non odorabunt:

 3. Quid hoc manifestius, fratres mei dilectissimi? quid evidentius? Quis puer interrogatus, non hoc certum esse respondeat, quod Simulacra gentium os

 4. Videntur autem sibi purgatioris esse religionis, qui dicunt: Nec simulacrum, nec daemonium colo sed effigiem corporalem ejus rei signum intueor, q

 5. Quis autem adorat vel orat intuens simulacrum, qui non sic afficitur, ut ab eo se exaudiri putet, ab eo sibi praestari quod desiderat speret? Itaqu

 6. Sed enim et nos pleraque instrumenta et vasa ex hujusmodi materia vel metallo habemus in usum celebrandorum sacramentorum, quae ipso ministerio con

 7. (( vers. 8.)) Itaque sequitur ut illud quoque fiat quod etiam in hoc psalmo sequitur ut scilicet, Similes illis fiant omnes qui faciunt ea, et omn

 8. (( vers. 9-11.)) «Domus» autem «Israel speravit in Dominum. Spes» enim «quae videtur, non est spes: quod enim videt quis, quid sperat? Si autem quo

 9. (( vers. 12, 13.)) Neque enim nos meritis nostris praevenimus misericordiam Domini: sed, Dominus memor fuit nostri, et benedixit nos. Benedixit dom

 10. (( vers. 14-18.)) Dixerunt enim magni Adjiciat Dominus super vos, super vos et super filios vestros Imitatores mei estote, sicut et ego Christi

 12. Est et alius intellectus, a quo dissimulare non debeo, verborum istorum, quibus dictum est, Coelum coeli Domino, terram autem dedit filiis hominum

 In Psalmum CXIV. Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Dilexi, quoniam exaudiet Dominus vocem deprecationis meae. Cantet hoc anima quae peregrinatur a Domino, cantet hoc ovis illa quae err

 2. (( vers. 2, 3.)) Unde autem hoc speravit? Quoniam inclinavit, aurem suam mihi, et in diebus meis invocavi. quoniam inclinavit aurem suam mihi. omni

 3. Et qui sunt dies tui, quoniam dixisti, In diebus meis invocavi? an forte illi quibus venit plenitudo temporis, et misit Deus Filium suum (Galat. IV

 4. (( vers. 4-6.)) Sed posteaquam et ego tribulationem et dolorem inveni, nomen Domini invocavi. Da nobis auxilium de tribulatione, et vana sulus homi

 5. Misericors Dominus, et justus, et Deus noster miseretur. Misericors, et justus, et miseretur. Misericors misericors. Justus miseretur, Custodiens p

 6. (( vers. 7-9.)) Convertere ergo, anima mea, in requiem tuam quia Dominus benefecit tibi: quoniam Dominus benefecit tibi. Quoniam exemit, animam me

 7. Ille autem cuncta praestat, cuncta exhibet Deus, de quo hic dicitur, Quoniam Dominus benefecit mihi, quoniam exemit animam meam a morte, oculos meo

 8. Quapropter quia et in carne sumus, et in carne non sumus (in carne enim sumus eo vinculo quod nondum solutum est, quod dissolvi et esse cum Christo

 In Psalmum CXV Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Notissimum arbitror esse Sanctitati vestrae quod ait Apostolus, Non enim omnium est fides Domine, quis credidit auditui nostro Omnes sua quaerunt,

 2. (( vers. 10.)) Dicat ergo iste bonus servus cantans Alleluia, Intra in gaudium Domini tui Credidi, propter quod locutus sum: Qui me confessus fuer

 3. (( vers. 11.)) Ego autem dixi in ecstasi mea, Omnis homo mendax. Ecstasin pavorem dicit, quem comminantibus persecutoribus, et impendentibus passio

 4. (( vers. 12.)) Hoc itaque considerans devotissimus Omnis homo mendax Ego dixi in pavore meo, Omnis homo mendax, Quid retribuam, Domino, pro omnibu

 5. (( vers. 13, 15.)) Sed quaerit iste quid retribuat Domino, et non invenit, nisi ex eis quae ipse Dominus retribuit. Calicem, salutaris accipiam, et

 6. (( vers. 16.)) Confiteatur itaque conditionem suam mancipium tanto pretio comparatum, et dicat: O Domine, ego servus tuus ego servus tuus, et fili

 7. (( vers. 17.)) Disrupisti vincula mea tibi sacrificabo sacrificium laudis. Neque enim inveni ulla merita mea, quando tu disrupisti vincula mea id

 8. (( vers. 18.)) Vota mea Domino reddam. Quae vota redditurus es? Quas vovisti victimas? quae incensa? quae holocausta? An ad illud respicis, quod pa

 9. (( vers. 19.)) Sed qui meminit non solum servum se esse Dei, sed et filium ancillae Dei, videt In atriis, domus Domini. In conspectu omnis populi e

 In Psalmum CXVI Enarratio.

 In Psalmum CXVII Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. Audivimus, fratres, admonentem nos atque hortantem Spiritum sanctum, ut sacrificium confessionis offeramus Deo. Confessio autem, vel laudis ejus es

 2. (( vers. 1.)) Quapropter, charissimi, quoniam nullo modo est omnino dubitandum, tot congruentibus testimoniis, quorum similia in Scripturis per vos

 3. (( vers. 2-5.)) «Dicat autem domus Israel quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Dicat autem Domus Aaron quoniam bonus, quoniam in s

 4. (( vers. 6, 7.)) Dominus mihi adjutor non timebo quid faciat mihi homo. Sed numquid solos homines habet inimicos Ecclesia? Quid est homo carni et

 6. (( vers. 10, 11.)) «Omnes gentes circumdederunt me, et in nomine Domini ultus sum eos: circumdantes circumdederunt me, et in nomine Domini ultus su

 7. (( vers. 12.)) «Circumdederunt me sicut apes favum, et exarserunt sicut ignis in spinis, et in nomine Domini ultus sum eos.» Hic jam ex ordine gest

 9. (( vers. 14.)) Fortitudo mea et laudatio mea Dominus et factus est mihi in salutem. Qui ergo cadunt, cum impelluntur, nisi qui sua sibi fortitudo,

 10. (( vers. 15.)) Vox laetitiae et salutis in tabernaculis justorum: ubi vocem moeroris et exitii putabant esse, qui in eorum corpora saeviebant. Non

 11. (( vers. 16.)) Dextera Domini fecit virtutem. Quam virtutem dicit? Dextera, Domini exaltavit me. Dextera Domini fecit virtutem.

 12. (( vers. 17.)) Non moriar, sed vivam, et enarrabo opera Domini. At illi stragem funerum ubique facientes, Ecclesiam Christi mori arbitrabantur. Ec

 13. (( vers. 18.)) Tamen cur tanta indigna pertulit corpus Christi, sancta Ecclesia, populus in adoptionem indicet nobis. Emendans, emendavit me Domi

 14. (( vers. 19.)) Aperite, inquit, mihi portas justitiae. Ingressus, in eis confitebor Domino. admirabilis usque ad domum Dei, in voce exultationis e

 15. (( vers. 20.)) Sed vide quemadmodum intretur in portas justitiae. Hae portae Domini, justi intrabunt in eas. Canes foris inhabitavi cum tabernacul

 16. (( vers. 21.)) Confitebor, tibi, Domine, quoniam exaudisti me, et factus es mihi in salutem. Quam saepe ostenditur laudis esse ista confessio, non

 17. (( vers. 22.)) At istum quem dicimus? «Lapidem quem reprobaverunt aedificantes:» nam «hic factus est in caput anguli ut duos conderet in se, in u

 18. (( vers. 23.)) A Domino factus est ei Et est mirabilis in oculis nostris:

 19. (( vers. 24.)) Hic est dies quem fecit Dominus. Meminit iste homo se dixisse in superioribus psalmis, Quoniam inclinavit aurem suam mihi, et in di

 20. (( vers. 25.)) O Domine, salvum me fac o Domine, bene prospera iter vero salvum me fac: bene prospera iter

 21. (( vers. 26.)) Benedictus enim qui venit in nomine Domini. Ego veni in nomine Patris mei, et non accepistis me: si alius venerit in nomine suo, il

 22. (( vers. 27.)) Deus Dominus, et illuxit nobis. Dominus ille qui venit in nomine Domini, quem reprobaverunt aedificantes, et factus est in caput an

 23. (( vers. 28, 29.)) Et quid ibi aliud, nisi laudes ejus cantabimus? Quid ibi aliud dicemus, nisi, Deus meus es tu, et confitebor tibi Deus meus es

 In Psalmum CXVIII Enarratio.

 Sermo I.

 1. (( vers. 1.)) Ab exordio suo magnus psalmus iste, charissimi, exhortatur nos ad beatitudinem, quam nemo est qui non expetat. Quis enim usquam vel p

 2. (( vers. 2, 3.)) Quid porro adjungat attendite: Beati qui scrutantur testimonia ejus, in toto corde exquirunt eum. Non enim qui operantur iniquitat

 3. Quaerunt itaque Deum et impii et iniqui, ut eo invento non sint impii, nec iniqui. Quomodo ergo jam beati, cum adhuc testimonia ejus scrutantur et

 Sermo II.

 1. (( vers. 3.)) Scriptum est, et legitur, et verum est, in hoc psalmo, Non enim qui operantur iniquitatem, in viis ejus ambulaverunt. Si dixerimus qu

 2. Et unde, inquis, scriptum est, Non enim qui operantur iniquitatem, in viis ejus ambulaverunt? An vero sancti Domini non ambulant in viis Domini? Qu

 3. Hic dicet aliquis: Quomodo agebat quod nolebat malum, et quomodo ipse non id agebat, sed quod habitabat in illo peccatum? Interim jam ista quaestio

 Sermo III.

 1. (( vers. 3.)) Propter id quod in psalmo isto scriptum est, Non enim qui operantur iniquitatem, in viis ejus ambulaverunt, peccatum iniquitas est Si

 2. Sed adhuc quaerendum est quae petamus dimitti nobis, quando dicimus Deo, Dimitte nobis debita nostra: utrum quae nos operamur, quando peccati desid

 3. Itaque in viis Domini, quas omnes fides una complectitur, qua in eum creditur qui justificat impium (Rom. IV, 5) , qui etiam dixit, Ego sum via (Jo

 Sermo IV.

 1. (( vers. 4.)) Quis est, charissimi, qui Domino dicit, «Tu praecepisti mandata tua custodiri nimis. Utinam dirigantur viae meae ad custodiendas just

 2. (( vers. 5.)) Sed humilis pietas vel pia humilitas, et fides non immemor gratiae, quid adjungat attendite: Utinam, dirigantur viae meae ad custodie

 3. (( vers. 6.)) Tunc non confundar, dum inspicio in omnia mandata tua. auditor factor.

 4. (( vers. 7.)) Confitebor, tibi, Domine, in directione cordis, in eo quod didicerim judicia justitiae tuae. Confitebor tibi, Pater, Domine coeli et

 Sermo V.

 1. (( vers. 9.)) Hos versus, charissimi, isto consideremus in psalmo, et sicut Dominus donat, ejus sacras Litteras perscrutemur: In quo corrigit junio

 2. Sed quid sibi vult iste junior? Potuit enim dicere: In quo corrigit homo viam suam? aut, In quo corrigit vir viam suam? quod plerumque in Scripturi

 3. (( vers. 10.)) Sed iste junior populus, gratiae filius, homo novus, cantator novi cantici, haeres testamenti novi, iste junior non Cain, sed Abel

 4. (( vers. 11, 12.)) Inde est quod et corrigit viam suam in custodiendo verba Dei, illo regente, illo faciente: neque enim per se ipse posset, cum Je

 Sermo VI.

 1. (( vers. 13.)) Initium sermonis hujus est nobis in psalmo de quo disputamus, hic versus: In labiis meis enuntiavi omnia judicia oris tui. Ex parte

 2. Quid ergo hic intelligamus, attendite. Numquid judicia Dei nescit Ecclesia? Scit plane. Nam scit utique qualibus dicturus sit judex vivorum et mort

 3. (( vers. 14.)) Deinde subjungit et dicit, In via testimoniorum tuorum jucundatus sum, quasi in omnibus divitiis. quasi in omnibus divitiis. Ego sum

 4. (( vers. 15, 16.)) Sequitur: In mandatis tuis garriam et considerabo vias tuas. garriam, exercebor, viae Domini misericordia et veritas In justific

 5. In his omnibus quae, ut potuimus, disputavimus, meminerimus, charissimi, eum qui abscondit in corde suo eloquia Domini, et enuntiat in labiis suis

 Sermo VII.

 1. (( vers. 17.)) Si hujus psalmi superiora meministis, charissimi, adjuvare nos debent ad intelligenda sequentia. Etenim quae tanquam ex unius homini

 2. Vide illum Saulum, postea Paulum: «Non ex operibus,» inquit, «justitiae quae nos fecimus, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit per lava

 3. Nusquam ergo se extollat humana superbia: donis suis Deus retribuit bona praemia. Sed iste qui jam orat et dicit, Retribue servo tuo, vivam si pen

 4. (( vers. 18.)) Sciens autem verba Dei non posse custodiri per obedientiam, nisi videantur per intelligentiam, hoc quoque orationi addit et dicit: R

 Sermo VIII.

 1. (( vers. 19.)) Exspectationi Charitatis vestrae de sequentibus hujus maximi psalmi sermo reddendus est, ab illo versu scilicet, ubi ait, Incola ego

 2. Sed qui tandem sunt a quibus Deus abscondit mandata sua? Nonne illa ubique Deus voluit praedicari? Utinam quam multis clara sunt, tam multis clara

 3. (( vers. 20.)) Quid autem diligendo diligitur, si ipsa dilectio non diligitur? Unde consequenter iste incola in terra, cum Dei mandata ne sibi absc

 4. Mirum est autem quomodo concupiscatur desiderium, nec sit in nobis cujus concupiscentia jam sit in nobis. Neque enim pulchrum aliquod corpus est, s

 5. Non autem ait, concupiscit sed, Concupivit anima mea desiderare justificationes tuas. Fortasse quippe talis erat iste incola in terra, qui jam per

 Sermo IX.

 1. (( vers. 21.)) Psalmi hujus quae tractanda subsequuntur, admonent nos causam nostrae miseriae recordari. Etenim cum dixisset, concupivit anima mea

 2. (( vers. 22.)) Sed quoniam superbi nec in tanta deponunt increpatione cervicem, et cum sint dejecti laboris mortisque supplicio, extolluntur superb

 3. (( vers. 23, 24.)) Ubi est nunc illud opprobrium? ubi ille contemptus? Abierunt atque transierunt et quia inventi sunt qui perierant, illa perieru

 Sermo X.

 1. (( vers. 25.)) Sequitur in isto psalmo majore, quod considerare, et sicut Dominus dederit, pertractare debemus, Adhaesit pavimento anima mea vivif

 2. Sed videndum est utrum congruant huic verba ista, qui superius talia dixerat, quibus magis Deo videatur adhaesisse quam pavimento, ut conversatio e

 3. (( vers. 26.)) Bene autem non ait, Vivifica me secundum verbum tuum: In Isaac vocabitur tibi semen: hoc est, Non qui filii carnis, hi filii Dei, se

 4. (( vers. 27, 28.)) Denique adjungit et dicit, Viam justificationum tuarum insinua mihi instrue me: fac me intelligere Et exercebor in mirabilibus

 5. (( vers. 29.)) Et quid impedit in via justificationum Dei sic ambulare, ut homo facile possit ad illa Viam iniquitatis amove a me? lex subintravit,

 6. (( vers. 30-32.)) Cum autem dixisset, Et lege tua miserere mei Viam veritatis elegi judicia tua non sum oblitus. Adhaesi testimoniis tuis Domine

 Sermo XI.

 1. (( vers. 33.)) In psalmo isto magno sequitur quod nobis, adjuvante Domino, considerandum atque tractandum est: Legem pone mihi, Domine, viam justif

 2. Cur ergo iste adhuc poscit sibi legem poni quae utique si non ei posita fuisset, non viam mandatorum Dei in cordis latitudine cucurrisset? Sed qui

 3. Sed quid est, semper? Utrum exquirendi non erit finis sicut dictum est, Semper laus ejus in ore meo Beati qui habitant in domo tua, in saecula sae

 4. (( vers. 34.)) Gratia itaque Dei nobis praecipue commendatur, quando sibi legem poni poscit a Domino, qui utique jam legem secundum litteram novera

 5. (( vers. 35.)) Sed quia et hoc minus valet viribus propriis, nisi adjuvetur ab illo qui jubet, ut faciat quod jubet, Deduc me, in semita mandatorum

 6. (( vers. 36.)) Sed quoniam adhuc proficit, adhuc currit et ideo divinum auxilium quo deducatur inquirit, quia neque volentis, neque currentis, sed

 Sermo XII.

 1. (( vers. 37.)) Sequitur in psalmo quem suscepimus disserendum, Averte oculos meos, ne videant vanitatem in via tua vivifica me. Ego sum via, verit

 2. Possunt quidem verba ista sic intelligi, non praeter regulam fidei sed est hic alius sensus quem mihi fateor plus placere. Dominus in Evangelio di

 3. (( vers. 38.)) Cum autem Deus rogatur, ut ea quae videntur Averte oculos meos, ne videant venitatem in via tua vivifica me Statue servo tuo eloqu

 4. (( vers. 39.)) Amputa, opprobrium meum quod suspicatus sum, quia judicia tua suavia. Opprobrium meum quod suspicatus sum? Attendite ne faciatis jus

 5. (( vers. 40.)) Sed cum libenter alterius opprobrium nonnisi aemulatio suspicetur, dum bonum opus reprehendi non potest, quia se asserit Mandatum no

 Sermo XIII.

 1. (( vers. 41.)) Sermoni pristino, quem de psalmo qui est omnium prolixissimus, nuper habuimus, de verbis ejus quae sequuntur iste jungendus est. Hae

 2. (( vers. 42.)) Et respondebo, exprobrantibus mihi verbum. verbum exprobrantibus verbum respondebo, Qui ceciderit super lapidem istum, conquassabit

 3. (( vers. 43.)) Sed quoniam plurimi quamvis ad ipsum corpus, cujus haec verba sunt, pertinentes, gravi pondere persecutionis urgente non valuerunt s

 4. (( vers. 44.)) Et custodiam legem tuam semper: custodiam legem tuam semper. In saeculum et in saeculum saeculi: semper. semper in saeculum et in sa

 Sermo XIV.

 1. (( vers. 45.)) Superiores versus prolixi psalmi hujus orationem habent hi autem qui sequuntur, de quibus nunc disputandum est, narrationem. Peteba

 2. Quid est igitur, Et ambulabam in latitudine, nisi, ambulabam in charitate, quae diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est

 4. (( vers. 47, 48.)) Et meditabar, in mandatis tuis, quae dilexi, et levavi manus meas ad mandata tua, quae dilexi: dilexi valde, nimis, vehementer,

 Sermo XV.

 1. (( vers. 49.)) Consideremus, quantum donat Dominus, et pertractemus hos versus magni psalmi hujus: Memento verbi tui servo tuo, in quo spem dedisti

 2. (( vers. 50.)) Haec me consolata est in humilitate mea. Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam Quoniam qui se exaltat, humiliabitur e

 3. (( vers. 51.)) Sequitur autem: Superbi inique agebant usque valde a lege autem tua non declinavi. A lege autem tua non declinavi, usque valde Nisi

 4. An forte quod ait, Haec me consolata est in humilitate mea, illam dicit humilitatem qua homo est dejectus et projectus in mortem, ex peccato illo q

 5. (( vers. 52.)) Memor fui judiciorum tuorum a saeculo, Domine, et consolatus sum: et exhortatus sum A saeculo memor fui judiciorum tuorum et consol

 6. (( vers. 53, 54)) «Taedium detinuit me a peccatoribus relinquentibus legem tuam. Cantabiles erant mihi justificationes tuae in loco incolatus mei:»

 7. (( vers. 55.)) Memor, fui in nocte nominis tui, Domine, et custodivi legem tuam. Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam Memor fui

 8. (( vers. 56.)) Propter quod secutus adjunxit: Haec facta est mihi, quoniam justitias tuas exquisivi. Justitias tuas, ignorantes Dei justitiam, et s

 9. Possumus etiam quod dictum est, Haec facta est mihi, sic intelligere, ut nec lex, nec nox subaudiatur, sed hoc pronomen quod est Haec, Unam petii a

 Sermo XVI.

 1. (( vers. 57.)) Hos versus psalmi hujus magni nunc aggredimur in Dei voluntate tractandos, Pars mea Dominus Portio mea, Domine. Mihi autem adhaerer

 2. (( vers. 58, 59.)) Sed quomodo custodit, nisi hoc donet atque ad hoc adjuvet Spiritus vivificans ne littera occidat (II Cor. III, 6) , et peccatum

 3. (( vers. 60.)) Denique hoc impetrato gratiae beneficio, Paratus sum, et non sum turbatus, ut custodiam mandata tua: ad custodiendum mandata tua ut

 4. (( vers. 61.)) Quam vero paratus factus sit ad custodienda divina mandata subdidit, dicens: Funes peccatorum circumplexi sunt me, et legis tuae non

 5. (( vers. 62.)) Media nocte, surgebam ad confitendum tibi, super judicia justitiae tuae. ut judicium jam incipiat a domo Domini. Et si initium, a no

 6. (( vers. 63, 64.)) Jam vero quia ista fiunt gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum, vocem personae suae per hanc prophetiam suo corpori adju

 Sermo XVII.

 1. (( vers. 65.)) Hi versus psalmi hujus, de quibus nunc in voluntate Dei disputaturi sumus, ab hoc incipiunt, Suavitatem fecisti cum servo tuo, Domin

 2. (( vers. 66.)) Suavitatem, et eruditionem, et scientiam doce me, quoniam mandatis tuis credidi. Suavitatem fecisti cum servo tuo Suavitatem doce m

 3. Quod autem non ait, Da mihi sed Doce me: quomodo suavitas docetur, si non detur? Quandoquidem multi quod eos non delectat sciunt, et quarum rerum

 4. Quod vero cum dixisset, suavitatem, et disciplinam, et scientiam doce me adjunxit atque ait, Quoniam mandatis tuis credidi: credidi. mandatis tuis

 5. (( vers. 67.)) Priusquam humiliarer, ego deliqui propterea verbum tuum, propterea eloquium tuum custodivi:

 6. (( vers. 68.)) Suavis es, Domine Suavis es tu, Domine: Suavis es tu, Bonus es tu Et in tua suavitate doce me justificationes tuas. Suavis es tu,

 7. (( vers. 69.)) Denique sequitur, Multiplicata est super me iniquitas superborum: Ego autem in toto corde meo scrutabor mandata tua.

 8. (( vers. 70.)) Coagalatum est ut lac cor eorum. Mons incaseatus, mons uber coagulatus, Ego vero, legem tuam meditatus sum. Et lege tua miserere mei

 9. (( vers. 71.)) Bonum mihi quoniam humiliasti me, ut discam justificationes tuas. Priusquam humiliarer, ego deliqui propterea eloquium tuum custodi

 10. (( vers. 72.)) Hoc autem quia non fit nisi per dilectionem, ubi qui facit habet delectationem, propter quod dictum est, In tua suavitate doce me j

 Sermo XVIII.

 1. (( vers. 73.)) Quando Deus hominem fecit ex pulvere, et animavit flatu, non ibi commemoratum est Omnia per ipsum facta sunt Manus tuae fecerunt me,

 2. Nec defuerunt qui duo ista verba, fecerunt me, et finxerunt me, sic distinguerent, ut animam Deum fecisse, corpus autem finxisse dicerent quia de

 3. Sed utrum hoc secundum Adam dictum est, ex quo cum sint omnes homines propagati, quis hominum, quando ille factus est, etiam se factum non potest d

 4. Quod autem interpretati sunt nostri, Da mihi intellectum Da mihi intellectum, Da mihi intellectum Veni intellectum dare tibi

 Sermo XIX.

 1. (( vers. 73.)) Dominus Jesus in hoc psalmo per Prophetam, tanquam sibi, petivit intellectum dari a Deo corpori suo quod est Ecclesia, ad Dei mandat

 2. (( vers. 74.)) Qui timent te, videbunt me, et jucundabuntur laetabuntur, quoniam in verba tua speravi: Qui timent te, videbunt me, et laetabuntur,

 3. (( vers. 75, 76.)) Quia ergo adhuc timet Ecclesia quae in hac vita est, et nondum se videt in eo regno ubi erit ejus secura jucunditas, sed inter p

 4. (( vers. 77.)) Sed quia post haec et per haec etiam illa ventura sunt ideo sequitur, Veniant mihi miserationes tuae, et vivam. Si vis venire ad vi

 5. (( vers. 78.)) Denique sequitur, et dicit, Confundantur superbi, quoniam injuste iniquitatem fecerunt in me: ego autem exercebor in mandatis tuis.

 6. (( vers. 79.)) Convertantur, ad me qui timent te, et qui cognoscunt testimonia tua. Convertantur mihi ad me. Particeps ego sum omnium timentium te

 7. (( vers. 80.)) Fiat, cor meum immaculatum in justificationibus tuis, ut non confundar. Ut non confundar Utinam dirigantur viae meae ad custodienda

 Sermo XX.

 1. (( vers. 81.)) Adjuvante Domino, istam magni hujus psalmi partem considerandam exponendamque suscepimus, ubi dicit, Defecit in salutare tuum anima

 2. (( vers. 82.)) Defecerunt, oculi mei in eloquium tuum, dicentes, Quando consolaberis me? in eloquium tuum. Quando consolaberis me? Quando consolabe

 3. (( vers. 83.)) Ardentibus autem spiritualibus desideriis, carnalia desideria sine dubitatione frigescunt: propter hoc sequitur, Quoniam factus sum

 4. (( vers. 84.)) Quot sunt dies servi tui? quando facies de persequentibus me judicium? Non est vestrum scire tempora, quae Pater posuit in sua potes

 5. (( vers. 85.)) Quod autem sequitur, Narraverunt mihi iniqui delectationes sed non sicut lex tua, Domine: delectationes, fabulationes Sed non, sicu

 6. (( vers. 86.)) Denique adjungit: Omnia mandata tua veritas: injuste persecuti sunt me, adjuva me. Quot sunt dies servi tui? quando facies de perseq

 7. (( vers. 87.)) Hoc cum faceret Ecclesia, passa est quod adjunxit, Paulo minus consummaverunt me in terra: Adjuva me Ego autem, non dereliqui manda

 8. (( vers. 88.)) Atque ut posset perseverare usque in finem, Secundum misericordiam, tuam vivifica me, et custodiam testimonia oris tui: Martyria. Se

 Sermo XXI.

 1. (( vers. 89.)) Homo qui loquitur in isto psalmo, tanquam taederet eum mutabilitatis hominum, unde vita ista tentationibus plena est, inter tribulat

 2. (( vers. 90.)) Sequens autem versus post coelum, pertinet consequenter ad terram. Unus enim versus est eorum octo qui ad istam litteram pertinent.

 3. (( vers. 91.)) Ordinatione tua permanet dies. Quoniam omnia serviunt tibi. Omnia omnia serviunt tibi. Nocti similavi matrem vestram

 4. (( vers. 92.)) Deinde respexit unde liberetur haec terra, ut fundata permaneat atque subjecit, Nisi quod lex tua meditatio mea est, tunc forsitan

 5. (( vers. 93.)) In aeternum, non obliviscar justificationum tuarum, quoniam in ipsis vivificasti me.

 6. (( vers. 94.)) Subjicit deinde ac dicit: Tuus sum ego, salvum me fac, quoniam justificationes tuas exquisivi. Tuus sum ego. Domini est terra et ple

 7. (( vers. 95.)) Me, exspectaverunt peccatores, ut perderent me testimonia autem tua intellexi. exspectaverunt, ut perderent? me exspectaverunt, Tes

 8. (( vers. 96.)) Denique secutus adjunxit: Omnis consummationis vidi finem latum mandatum tuum valde. Latum mandatum tuum valde Etsi tradidero, cor

 Sermo XXII.

 1. (( vers. 97.)) Saepe admonuimus laudabilem latitudinem, in qua nullas, cum mandata Dei facimus, patiamur angustias, intelligendam esse charitatem.

 3. (( vers. 99.)) Sed quid est hoc quod sequitur, Super omnes docentes me intellexi? Ab omni via maligna prohibui pedes meos. Erunt duo in carne una S

 4. (( vers. 100.)) Illi autem doctores non absurde intelliguntur etiam ipsi esse seniores, de quibus continuo dicit, Super seniores intellexi. Quare d

 5. (( vers. 101.)) Jam vero quod adjungitur, non capiti videtur convenire, sed corpori: Ab omni via maligna prohibui pedes meos, ut custodiam verba tu

 6. (( vers. 102.)) A judiciis, tuis non declinavi, quoniam tu legem posuisti mihi. A judiciis tuis non declinavi A judiciis autem tuis timui? quia tu

 7. (( vers. 103.)) Et ideo vide quid sequitur: Quam dulcia faucibus meis verba tua! eloquia tua: super mel et favum ori meo. favum,

 8. (( vers. 104.)) Sed quid est quod ait, A mandatis tuis intellexi? A mandatis tuis intellexi. Concupisti sapientiam serva mandata, et Dominus praeb

 Sermo XXIII.

 1. (( vers. 105.)) Scrutandos atque tractandos pro viribus quas Deus donat, nunc istos versus psalmi hujus aggredimur, quorum primus est, Lucerna pedi

 2. (( vers. 106, 107.)) Juravi, inquit, et statui custodire judicia justitiae tuae: Juravi et statui.

 3. Fide autem custodiuntur judicia justitiae Dei cum sub Deo justo judice, nec recte factum infructuosum, nec peccatum creditur impunitum: sed pro ha

 4. (( vers. 108.)) Voluntaria oris mei beneplacita fac, Domine: hoc est, placeant tibi noli reprobare, sed approba. Bene autem intelliguntur oris vol

 5. (( vers. 109.)) Anima mea in manibus tuis semper. Nonnulli codices habent, in manibus meis: in tuis Et legis, tuae non sum oblitus: Anima mea in m

 6. (( vers. 110.)) Posuerunt, inquit, peccatores laqueum mihi, et a mandatis tuis non erravi.

 7. (( vers. 111.)) Haereditate acquisivi testimonia tua in aeternum. Nonnulli uno verbo volentes dicere quod uno verbo in graeco positum est, Haeredit

 8. (( vers. 112.)) Deinde subjecit: Inclinavi cor meum ad faciendas justificationes tuas in aeternum, propter retributionem. Inclinavi cor meum Incli

 Sermo XXIV.

 1. (( vers. 113.)) Psalmi hujus locus de quo in voluntate Dei disputaturi sumus, sic incipit: Iniquos odio habui, et legem tuam dilexi. Iniquos odio h

 2. (( vers. 114.)) Deinde sequitur, Adjutor meus et susceptor meus es tu: Adjutor, susceptor, In verbum tuum supersperavi,

 3. (( vers. 115.)) Sed quid sibi vult versus qui sequitur: Declinate a me, maligni, et scrutabor mandata Dei mei? scrutabor. Dic, homo, quis me consti

 4. (( vers. 116.)) Deinde posteaquem velut ab oculis cordis sui muscas irruentes abegit, redit ad eum cui dicebat «Adjutor meus et susceptor meus es t

 5. (( vers. 117.)) Et tanquam ei responsum fuerit in silentio Adjuva me, et salvus ero et meditabor in justificationibus tuis semper.

 6. (( vers 118.)) Sprevish omnes vel, quod de graeco diligentius videtur expressum, Ad nihilum deduxisti omnes discendentes a justificationibus tuis

 7. (( vers. 119.)) Sequitur in Psalmo: Praevaricantes deputavi, putavi, existimavi omnes peccatores terrae. Propterea dilexi testimonia tua semper, Le

 Sermo XXV. Psalmus cum Apostolo conciliandus.

 1. (( vers. 119.)) Quaerimus, si Deo largiente invenire possumus, quomodo intelligendum sit quod in isto psalmo magno dictum est: Praevaricatores, pra

 2. Sed nimirum cum diceret Apostolus, Quicumque sine lege peccaverunt, sine lege peribunt, de illa lege agebat quam Deus dedit per Moysen famulum suum

 3. Nonnulli quippe etiam catholici tractatores, in his Apostoli verbis aliter quam se res habet, parum attendendo sapuerunt, ut dicerent illos perire

 4. Si ergo Apostolus secundum legem quam Deus per Moysen populo Israel dedit, caeteris autem gentibus non dedit, sine lege dixit esse caeteras gentes

 5. Jamvero si in omnibus peccatoribus terrae non incongrue deputantur et parvuli, propter originalis vincula peccati, etiam ipsi in similitudine praev

 6. (( vers. 120.)) Cognita itaque Dei gratia, quae sola liberat a praevaricatione, quae legis cognitione committitur, orando dicit: Confige clavis a t

 7. Sed quid sibi vult, quod cum dixisset, Confige clavis a timore tuo carnes meas addidit, a judiciis enim tuis timui? Confige a timore tuo timui en

 Sermo XXVI.

 1. (( vers. 121.)) Istos magni psalmi hujus versus considerandos nunc suscepimus atque tractandos: Feci judicium et justitiam ne tradas me nocentibus

 2. Feci, inquit, judicium et justitiam: ne tradas me nocentibus me: Ne tradas me persequentibus me: nocentibus persequentibus calumniantibus. advers

 3. (( vers. 122, 123.)) Denique sequitur: Excipe servum tuum in bonum non calumnienter mihi superbi. Non calumnientur me, Non calumnientur me,

 4. Multae autem possunt intelligi calumniae superborum, a quibus humilitas christiana despicitur sed illa vel maxima est, si homines hoc loco accipiu

 5. (( vers. 124.)) Propter quod sequitur, Fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam: Et justificationes, tuas doce me:

 6. (( vers. 125.)) Servus tuus ego sum. Neque enim bene mihi cessit, quando esse volui liber meus, non servus tuus. Da mihi intellectum, et sciam test

 7. (( vers. 126.)) Tempus, inquit, faciendi Domino. Domine. tempus, faciendi Domino? Fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam: faciendi tempus Do

 8. (( vers. 127.)) Ideo, inquit, dilexi mandata tua super aurum et topazion. diffunditur charitas in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus

 9. (( vers. 128.)) Propterea, inquit, ad omnia mandata tua corrigebar. Omnem, viam iniquam odio habui.

 Sermo XXVII.

 1. (( vers. 129.)) Verba Psalmi haec sunt de quibus, adjuvante Domino, disputaturi sumus: Mirabilia testimonia tua propter hoc scrutata est ea anima

 2. Si ergo nobis homo talis occurrat, qui propter hoc dicat se scrutari testimonia Dei, quia mirabilia sunt, cum plena sit eis et quae conspicitur, et

 3. (( vers. 130.)) Manifestatio, inquit, verborum tuorum illuminat, et intelligere facit parvulos. Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum conclusi

 4. (( vers. 131.)) Hoc etiam iste parvulus confitetur: Os meum, aperui, et attraxi spiritum, quoniam mandata tua desiderabam.

 5. (( vers. 132.)) Denique iste adhuc petit. Os quidem aperuit, et attraxit spiritum sed adhuc ad Patrem pulsat, et quaerit: bibit, sed quanto suaviu

 6. (( vers. 133.)) Vide et iste quid apertissime dicat: Gressus meos dirige secundam eloquium tuum, et non dominetur mei omnis iniquitas.

 7.(( vers. 134.)) Sed quid est quod dicit, Redime me a calumniis hominum, et custodiam mandata tua? Redime me a calumniis hominum, et custodiam mandat

 8. (( vers. 135.)) Faciem tuam, inquit, illumina super servum tuum: Et doce me justificationes tuas. Doce me ut faciam voluntatem tuam Omnis qui audiv

 9. (( vers. 136.)) Recolens autem iste dolorem poenitentiae praevaricationis suae, Exitus aquarum, descenderunt oculi mei, quia non custodierunt legem

 Sermo XXVIII.

 1. (( vers. 137, 138.)) Dixerat superius qui cantat hunc psalmum, Exitus aquarum descenderunt oculi mei, quoniam non custodierunt legem tuam: Justus e

 2. (( vers. 139.)) Sed quid est quod sequitur: Tabefecit me zelus meus zelus tuus? domus tuae: tabefecit me comedit me. Zelus domus tuae comedit me:

 3. (( vers. 140.)) Deinde considerans ipse, in verbis Dei qua flamma dilectionis arderet: Ignitum, eloquium tuum valde, et servus tuus dilexit illud.

 4. (( vers. 141.)) Junior ego sum, inquit, et contemptus justificationes tuas non sum oblitus: Junior ego non sum oblitus, In quo corrigit junior via

 5. (( vers. 142.)) Nec immerito obliti sunt verborum Dei, qui suam justitiam constituere voluerunt, ignorantes justitiam Dei (Rom. X, 3) : iste autem

 6. (( vers. 143.)) Propter hanc passus est persecutionem junior a majore, ut diceret junior quod sequitur: Tribulatio et necessitas invenerunt me, man

 7. (( vers. 144.)) Justitia testimonia tua in aeternum, intellectum da mihi, et vivam. Intellectum poscit iste junior quem si non haberet non super

 Sermo XXIX.

 1. (( vers. 145)) Clamor ad Dominum, qui fit ab orantibus, si sonitu corporalis vocis fiat, non intento in Deum corde quis dubitet inaniter fieri? Si

 2. (( vers. 146.)) Clamavi salvum me fac: vel, sicut nonnulli codices habent et graeci et latini, Clamavi te salvum me fac. Clamavi te, salvum me fa

 3. (( vers. 147.)) Sed quod sequitur habet aliquid obscuritatis, quod aliquando diutius exponendum est. Praeveni intempesta nocte, et clamavi. intempe

 4. Praeveni, inquit, in nocte intempesta, et clamavi in verbis tuis speravi. Praeveniamus faciem ejus in confessione

 5. (( vers. 148.)) Ipsa et quod sequitur dicit, Praevenerunt oculi mei ad matutinum, ut meditarer eloquia tua.

 6. (( vers. 149.)) Vocem meam, inquit, exaudi, Domine, secundum misericordiam tuam: et secundum judicium tuum vivifica me. Misericordiam et judicium c

 7. (( vers. 150.)) Appropinquaverunt, inquit, persequentes me iniquitate inique. Ne discedas, a me, quoniam tribulatio proxima est A lege autem tua l

 8. (( vers. 151.)) Denique sequitur: Prope es tu, Domine, et omnes viae tuae veritas. Omnes viae tuae veritas Universae viae Domini misericordia et v

 9. (( vers. 152)). Ab initio cognovi, inquit, de testimoniis tuis, quia in aeternum fundasti ea. ab initio, initio, in initiis ab initio initio Ad ini

 Sermo XXX.

 1. (( vers. 153.)) Nemo in Christi corpore constitutus a se alienam arbitretur esse hanc vocem (quoniam re vera totum Christi corpus in hac humilitate

 2. (( vers. 154.)) Judica, inquit, judicium meum, et redime me. Vide humilitatem meam Judica judicium meum: et eripe me et redime me. quia legem tua

 3. (( vers. 155.)) Longe est, inquit, a peccatoribus salus quia justificationes tuas non exquisierunt. Longe est a peccatoribus salus? Clamavi in tot

 4. (( vers. 156.)) Vidit hoc etiam ipse. Neque enim Miserationes tuae multae, Domine. Secundum judicium tuum vivifica me.

 5. (( vers. 157.)) Multi persequentes me et tribulantes me a testimoniis tuis non declinavi. Factum est, novimus, recolimus, agnoscimus. Purpurata es

 6. (( vers. 158.)) Vidi, inquit, insensatos, et tabescebam: Vidi non servantes pactum Quia eloquia tua non custodierunt.

 7. (( vers. 159.)) Et commendat se iste differens ab eis, ac dicit, Vide quoniam mandata tua dilexi. Vide quoniam mandata tua dilexi. Domine, in tua m

 8. (( vers. 160.)) Principium, inquit, verborum tuorum veritas, et in aeternum omnia judicia justitiae tuae.

 Sermo XXXI.

 1. (( vers. 161.)) Quas persecutiones a regibus terrae corpus Christi, hoc est sancta Ecclesia pertulerit, novimus. Agnoscamus ergo hic etiam ejus ver

 2. (( vers. 162.)) Denique sequitur: Exsultabo ego super eloquia tua, sicut qui invenit spolia multa. Nemo intrat in domum fortis, ut vasa ejus diripi

 3. (( vers. 163.)) Nam ne putaremus ex illa formidine odium verborum Dei potuisse subrepere: quamvis jam dixerit, Exultavi super eloquia tua, Injustit

 4. (( vers. 164.)) Ita plane facit iste, qui dicit, Septies in die laudavi te, super judicia justitiae tuae. Septies in die Septies cadet justus, et r

 5. (( vers. 165.)) Pax multa, inquit, diligentibus legem tuam, et non est eis scandalum.

 6. (( vers. 166.)) Exspectabam, inquit, salutare tuum Domine, et mandata tua dilexi.

 7. (( vers. 167, 168.)) Custodivit, inquit, anima mea testimonia tua, et dilexi ea valde: dilexit, anima mea. Et dilexi ea valde. Mandata tua dilexi

 8. Cum ergo se iste utrumque fecisse dixisset, Deo tribuit unde fecit, adjungendo atque dicendo: Quia omnes viae meae in conspectu tuo, Domine. Ideo,

 Sermo XXXII.

 1. (( vers. 169.)) Vocem nunc orantis audiamus: quoniam quis oret novimus, et nos ipsos si reprobi non sumus, in membris hujus orantis agnoscimus. App

 2. (( vers. 170.)) Intret postulatio mea in conspectu tuo, Domine secundum eloquium tuum eripe me. Repetit quodammodo quod petivit. Nam quod prius di

 3. (( vers. 171.)) Eructabunt, inquit, labia mea hymnum, cum docueris me justificationes tuas.

 4. (( vers. 172.)) Sed jam quia didicit et laudavit doctorem Deum, deinde vult docere. Pronuntiabit, lingua mea eloquia tua, quia omnia mandata tua ju

 5. (( vers. 173, 174.)) Scit autem quae pericula secutura Fiat manus tua, ut salvum me faciat quia mandata tua elegi. mandata tua elegi, Fiat manus t

 6. (( vers. 175.)) Sed in hac fide, cum corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. X, 10) fremant gentes, populi meditent

 7. (( vers. 176.)) Novissime prorsus aperit se, et quae persona per totum Psalmum loquebatur, ostendit. Erravi, sicut ovis perdita quaere servum tuum

 8. Ut potui, quantum a Domino adjutus sum, psalmum istum magnum pertractavi et exposui. Quod profecto melius sapientiores doctioresque fecerunt, sive

 In Psalmum CXIX Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Brevis Psalmus est, et valde utilis, quem modo nobis cantatum audivimus, et cantando respondimus. Non diu laborabitis in audiendo, ne

 2. Itaque, fratres mei, hunc psalmum ascensionis cantemus ascensuri in corde quia ut ascendamus descensum est ad nos. Nam vidit scalas Jacob, et in i

 3. Cum ergo sic homo coeperit disponere ascensum hoc dico apertius, cum coeperit homo christianus cogitare proficere, incipit pati linguas adversanti

 4. (( vers. 2.)) Et quia jam ascensurus est exauditus, quid orat? Domine, erue animam meam a labiis injustis et a lingua dolosa. Vade, vende omnia qua

 5. (( vers. 3-5.)) Et dicit tibi Dominus tuus, Quid dabitur tibi, aut quid apponetur tibi ad linguam dolosam? quid tibi dabitur, aut quid apponetur ti

 6. Quid sequitur? Accepit iste sagittas ardentes, accipiat carbones vastatores. Jam repellit linguam subdolam et labia iniqua, jam ascendit gradum, in

 7. Sed quod ait iste, Longinqua facta est peregrinatio mea maxime eorum vox est, id est, ipsius Ecclesiae, quae laborat in hac terra. Illius vox est,

 8. (( vers. 6.)) Multum peregrinata est anima mea. Ne peregrinationem corporalem intelligeres, animam dixit peregrinari. Corpus peregrinatur locis, an

 9. (( vers. 7.)) Cum his qui oderunt pacem, eram pacificus. Verum ut audiatis, fratres charissimi, non poteritis probare quam vera cantetis, nisi coep

 In Psalmum CXX Enarratio.

 Sermo .

 1. Secundus est iste psalmus eorum quorum titulus est, Canticum graduum. Plures enim sunt significantes, ut jam in primo eorum audistis, ascensum nost

 2. Congruit et hodierno diei psalmus iste Canticum graduum: de illis enim dictum est, Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua. Euntes, ibant et

 3. Nihil aliud istis canticis docemur, fratres, quam ascendere sed ascendere in corde, in affectu bono, in fide, spe et charitate, in desiderio perpe

 4. (( vers. 1.)) Sed et ipsi audiant antequam veniat hora, et dicat illis Apostolus, Fuistis aliquando tenebrae nunc autem lux in Domino oculos suos

 5. (( vers. 3.)) Canta ergo quod sequitur: si vis audire ut firmissime ponas pedes in gradibus, ne in illa ascensione aut fatigeris, aut lapsus cadas

 7. (( vers. 5.)) Et quis, inquis, custodiet me, qui non dormitat, neque dormiet? Audi quid sequitur: Dominus custodiet te. Dominus tegumentum tuum sup

 8. Fidem ergo vestram interrogo, charissimi: quoniam filii estis Ecclesiae, et in Ecclesia profecistis, et in Ecclesia proficietis qui nondum profecis

 9. Intendat ergo Charitas vestra. Vidimus sinistram, vidimus et dexteram. Audi hoc confirmatum in Canticis canticorum: Sinistra ejus, inquit, sub capi

 10. Audi hoc ipsum exponi in Proverbiis, quid est sinistra ipsa, quid est dextera: cum de Sapientia diceret, Longitudo, inquit, dierum et anni vitae i

 11. Veniamus nunc ad illud quod ait Psalmus: Dominus tegumentum tuum super manum dexterae tuae. Manum potestatem dicit. Unde probamus? Quia et Mitte m

 12. (( vers. 6.)) Ecce hoc de tentationibus dixi: intendite quid sequatur. Protegat te Dominus super manum dexterae tuae. Ecce hic est Christus, et ec

 13. (( vers. 7.)) Per diem ergo sol non uret te, neque luna per noctem. Dominus custodiet te ab omni malo. Dominus custodiet te ab omni malo. Custodia

 14. (( vers. 8.)) Et deinde: Custodiat Dominus introitum tuum et exitum tuum, ex hoc nunc et usque in saeculum. Custodiat Dominus introitum tuum et ex

 15. Etsi brevis Psalmus est, longa tamen tractatio, et longus sermo. Putate, fratres, quia per natalem beatae Crispinae invitavi vos, et immoderatior

 In Psalmum CXXI Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Sicut amor immundus inflammat animam, et ad terrena concupiscenda et peritura sectanda perituram vocat, et in ima praecipitat, atque in profunda de

 2. (( vers. 1.)) Ideo psalmus iste, quem hodie suscepimus tractandum Sanctitati vestrae, ipsam Jerusalem desiderat, id est, iste qui ascendit in hoc p

 3. (( vers. 2.)) Stantes erant pedes nostri in atriis Jerusalem. In lumine tuo, videbimuss lumen Apud te, fon vitae Non veniat mihi pes superbiae, e

 4. (( vers. 3.)) Audi postremo, noli mihi credere audi quid sequatur, et quam Jerusalem designet mentibus nostris. Cum enim dixisset, Stantes erant p

 5. Sed dicat quod sequitur, et auferat omnem dubitationem, quia non carnaliter debemus accipere, Jerusalem quae aedificatur ut civitas. Cujus particip

 6. Ergo hoc est idipsum de quo dictum est, Mutabis ea, et mutabuntur tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient idipsum, anni non deficient. cu

 7. (( vers. 4.)) Illuc enim ascenderunt tribus. Quaerebamus enim quo ascendat qui cecidit quia diximus, ascendentis hominis vox est, ascendentis Eccl

 8. Duodecim tribus erant populi Israel: sed erant ibi mali, et erant ibi boni. Quam enim malae tribus quae crucifixerunt Dominum? Quam bonae tribus qu

 9. (( vers. 5.)) Quoniam ibi sederunt sedes in judicium. Mirum aenigma, mira quaestio, si non intelligatur. Sedes dicit, quos Graeci thronos appellant

 10. (( vers. 6.)) Namque cum dixisset, Quoniam ibi sederunt sedes in judicium, sedes super domum David, Interrogate quae ad pacem sunt Jerusalem. Inte

 11. Illi ergo interrogant vos cogitate quid estis. Jam ecce dictum est nobis, In domum Domini ibimus. Jucundati sumus certe in his qui dixerunt nobis

 12. (( vers. 7.)) Fiat pax in virtute tua. O Jerusalem! o civitas quae aedificaris ut civitas, cujus participatio tua in idipsum, fiat pax in virtute

 13. (( vers. 8.)) Ideo et hic cum de charitate diceret: Propter fratres meos, et propinquos meos, loquebar autem pacem de te. O Jerusalem, civitas cuj

 14. (( vers 9.)) Propter domum Domini Dei mei, quaesivi bona tibi. Non propter me quaesivi bona: nam non tibi quaererem, sed mihi ideo nec ego habere

 In Psalmum CXXII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Ascendentis cantica ex ordine cum Sanctitate vestra consideranda suscepi ascendentis et amantis, et ideo ascendentis quia amantis. Omnis amor aut

 2. (( vers. 1.)) Ascendat ergo iste cantator sed de unoquoque corde vestrum Ad te, Domine, levavi oculos meos. A finibus terrae ad te clamavi, cum an

 3. Ascendens, quo levaturus erat oculos, nisi illuc quo tendebat, et ascendere desiderabat? De terra enim ad coelum ascendit. Ecce terra deorsum, quam

 4. At vero a te leva oculos ad illum, et dic, Ad te levavi oculos meos, qui habitas in coelo. Coelum, fratres mei, si corporaliter intellexerimus hoc

 5. (( vers. 2-4.)) Quid ergo sequitur, quia dixit, Ad te levavi oculos meos, qui habitas in coelo? Ecce sicut oculi servorum in manus dominorum suorum

 6. Dixit et quare, sicut servi oculos habent in manus domini sui, et sicut ancillae oculos habent in manus dominae suae sic, inquit, oculi nostri ad

 7. Audiemus vocem hominis qui vapulat, et sint istae uniuscujusque nostrum voces et quando nobis bene est. Nam quis non intelligat vapulare se quando

 8. Quoniam multum repleti sumus despectione. In plurimum repleta est anima nostra opprobrium eis qui abundant, et despectio superbis. Qui despicitur,

 9. In plurimum repleta est anima nostra opprobrium eis qui abundant et despectio superbis. Quaerebamus qui sunt qui abundant superbis. opprobrium

 10. Huc accedit quod aliquando et ipsi qui sunt in flagello infelicitatis temporalis, insultant nobis. Invenis aliquem pro merito iniquitatum suarum,

 11. At vero christianus homo non debet abundare, sed pauperem se debet cognoscere et si habet divitias, scire debet quia non sunt illae verae divitia

 12. Intendat Charitas vestra quomodo nos intelligamus inopes, ut gaudeamus ad eum, et levemus oculos ad eum qui habitat in coelo. Non sunt illae verae

 In Psalmum CXXIII Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. (( vers. 1-5.)) Bene jam nostis, fratres charissimi, canticum graduum esse canticum ascensionis nostrae, eamdemque ascensionem non corporis pedibus

 2. Quid ergo isti cantant? haec membra Christi quid cantant? Amant enim, et amando cantant, desiderando cantant. Aliquando cum tribulatione cantant, e

 3. Exsultantes cantant isti quos legimus membra ista Christi exsultantia cantant psalmum istum. Et quis hic exsultat, nisi in spe, sicut dixi? Et nob

 4. Dicat nunc Israel: Nisi quia Dominus erat in nobis. Nunc dicat, quia jam evasit. Evadentes enim, id est, eos, qui jam evaserunt, constituit intuend

 5. Ergo, Nisi quia Dominus erat in nobis, cum insurgerent homines super nos. Quid enim facerent vobis homines, exsultantibus et cantantibus, et secure

 6. Cum irasceretur furor eorum super nos. Nostis, fratres, in aliquo de superioribus psalmis, in ipso initio canticorum graduum contra linguam subdola

 7. Sed qualis est ista aqua? Torrens est, fluit cum impetu, sed transitura est. Torrentes enim dicuntur fluvii qui repentinis imbribus crescunt: magnu

 8. Primo quid est, Forsitan pertransiit anima nostra? Quomodo potuerunt enim, Latini expresserunt quod Graeci dicunt ἄρα. Sic enim graeca habent exemp

 9. Quae est aqua sine substantia, nisi aqua peccatorum sine substantia? Peccata enim non habent substantiam: inopiam habent, non substantiam egestate

 10. Eunt homines, audiunt proverbium illud vulgare et proverbia Dei dormitant in eis . Quod proverbium? Malo quod teneo, quam quod spero. O infelix,

 11. (( vers. 6.)) Ergo exsultent et laetentur in Domino qui dicunt, Pertransiit anima nostra aquam sine substantia, Benedictus Dominus, qui non dedit

 12. (( vers. 7.)) Anima nostra sicut passer eruta est de muscipula venantium. Anima nostra sicut passer eruta est de muscipula venantium. Muscipula co

 13. (( vers. 8.)) Clament ergo, quia eruti sunt volent ad Deum, triumphent in Deo, quia eruti sunt: quoniam Dominus erat in eis, ne a muscipula caper

 14. Psalmus tractatus est, et quantum Dominus adjuvare dignatus est, ut puto, expositus. Crastino etiam die sermonem deberi Charitati vestrae optime n

 In Psalmum CXXIV Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. (( vers. 1, 2.)) Psalmus iste, pertinens ad numerum canticorum graduum (de quo titulo in aliis jam multa diximus, et repetere nolumus, ne vos obtun

 2. Sed quis illud dixit ibi in psalmo? Cujus nondum erat rectum cor. Sic enim coepit iste psalmus de quo modo testimonium dedimus, non iste quem consi

 3. Qui sunt isti? Qui inhabitant Jerusalem: ipsi non commovebuntur in aeternum, qui inhabitant Jerusalem. non movebuntur in aeternum, qui inhabitant J

 4. Qualis est ista Jerusalem? Breviter describit eam. Montes in circuitu ejus. Magnum aliquid, nos esse in ea civitate quam circumdederunt montes? Ips

 5. Et ut noveritis quales sint montes in circuitu ejus ubi commemoravit montes bonos Scriptura, valde raro et difficile, aut forte nunquam non et sta

 6. Sed montes tales ama, in quibus Dominus est. Tunc autem te amant ipsi montes, si non in illis spem posueris. Videte, fratres, quales sunt montes De

 7. (( vers. 3.)) Quoniam non derelinquet Dominus virgam peccatorum super sortem justorum, ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas. Servi, oba

 8. Sed numquid sic erit semper, ut iniqui imperent justis? Non sic erit. Videte enim quid dicat iste psalmus: Quoniam non derelinquet Dominus virgam p

 9. (( vers. 4, 5.)) Hoc cogitant qui recti sunt corde, de quibus paulo ante dixi, qui voluntatem Dei sequuntur, non voluntatem suam. Sed qui Scimus qu

 10. Sicut autem declinat a malo, et facit bonum rectus corde (Psal. XXXVI, 27) , quia non zelat in peccatoribus, pacem peccatorum intuens (Psal. LXXII

 In Psalmum CXXV Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Sicut jam meministis, ex ordine nobis tractantibus iste psalmus est centesimus vicesimus quintus, qui inter illos psalmos est, quorum

 2. Quomodo autem homo venerat in captivitatem, Paulum apostolum interrogemus. Etenim ipse praecipue gemit in ista captivitate, suspirans aeternae Jeru

 3. Cum converteret Dominus captivitatem Sion, facti sumus sicut consolati. Cum converteret Dominus captivitatem Sion. Quam enim gloriam habebatis in h

 4. Et facti sumus, inquit, sicut consolati: quasi consolati, velut consolati sicut: sicut, sicut consolati

 5. (( vers. 2, 3.)) Tunc repletum est gaudio os nostrum, et lingua nostra exsultatione. Mundate, quae intus sunt, et quae foris sunt munda erunt Verum

 6. Sed ad id revertamur quod modo de Evangelio lectum est, quod pertinet ad praesentem versum ubi dictum est, Impletum est gaudio os nostrum, et lingu

 7. Si autem non facit immundum nisi quod exit de ore, et hoc cum audimus in Evangelio, non intelligimus nisi os corporis absurdum est et nimis stultu

 8. Certe ergo novimus, et nosse debemus, et tenere quia est os cordis, est et lingua cordis. Ipsum os impletur gaudio: in ipso ore intus oramus Deum,

 9. Tunc dicent inter Gentes, Magnificavit Dominus facere cum eis. Magnificavit Dominus facere nobiscum facti sumus jucundati. Videte, fratres, si mod

 10. (( vers. 4.)) Converte, Domine, captivitatem nostram, sicut torrens in austro. Cum converteret Dominus captivitatem Sion. Foderunt manus meas et p

 11. (( vers. 5.)) Sequitur enim: Qui seminant in lacrymis, in gaudio metent. Hoc autem dico, Qui parce seminat, parce et metet qui parce seminat, parc

 12. Fac aliquem non habere vel duos nummos: est aliquid vilius quod seminemus, ut metamus illam messem? Est: Calicem aquae frigidae qui dederit discip

 13. Aliquando et dives invenitur pauper, et a paupere praestatur illi aliquid. Venit nescio quis ad flumen, tanto delicatior quanto ditior transire n

 14. (( vers. 6.)) Euntes ibant, et flebant, mittentes semina sua. Ubi est, mors, contentio tua? Ubi est, mors, aculeus tuus portant manipulos suos. eu

 15. Isto psalmo exhortati vos fuerimus maxime ad faciendam misericordiam, quia hinc ascenditur et videtis quia ille cantat canticum graduum, qui asce

 In Psalmum CXXVI Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Inter omnia cantica quibus est titulus, Canticum graduum, Salomonis. Canticum graduum Salomonis. Salomonis. Canticum graduum, Salomon

 2. Salomon erat tempore suo filius David, magnus ille, per quem multa sancta praecepta et salubria monita et divina sacramenta Spiritus sanctus in div

 3. Quae autem domus Dei, et ipsa civitas. Domus enim Dei, populus Dei quia domus Dei, templum Dei. Et quid dicit Apostolus? Templum enim Dei sanctum

 4. (( vers. 2.)) Si volumus custodiri ab illo qui humiliatus In vanum est vobis ante lucem surgere. In vanum est vobis ante lucem surgere? Pater, quos

 5. Ergo illis qui volebant ante lucem surgere dicit Psalmus, In vanum est vobis ante lucem surgere. Et quando surgemus? Cum fuerimus humiliati: Surgit

 6. Sed ne quis putet se ad hoc sedere ut honoretur ut ostenderet quia sessione ista humilitatem voluit commendare ne quis se putaret jussum esse sed

 7. Et quasi diceres, Quando surgemus? modo jubemur sedere quando erit nostra surrectio, quando fuit Domini. Ad eum attende, qui te praecessit: nam si

 8. (( vers 3.)) Quasi quaereres iterum, Quibus dilectis? Ecce haereditas Domini, filii, merces fructus ventris. fructus ventris In gemitu parturies.

 9. (( vers 4.)) Sicut sagittae in manu potentis, sic filii excussorum. Ecce haereditas Domini, filii, merces fructus ventris? Postula a me, et dabo ti

 10. Intendat paululum Charitas vestra. Quaesitum est quare excussi Apostoli: dictum est a quibusdam, ideo illos appellatos excussos, quia praecepit ei

 11. Sed est alia sententia quam praetermittere non debemus. Ideo enim forte obscurius positum est, ut multos intellectus generet, et ditiores discedan

 12. (( vers. 5.)) Beatus homo qui implevit desiderium suum ex eis. Desiderat et deficit anima mea in atria Domini

 13. Non confundetur, cum loquetur inimicis suis in porta. Fratres, in porta loquamur, id est, omnes noverint quid loquamur. Qui enim non vult loqui in

 In Psalmum CXXVII Enarratio.

 Sermo .

 1. (( vers. 1-4.)) Sicut dicit Apostolus, fratres charissimi, Spiritualibus spiritualia comparamus animalis autem homo non percipit quae sunt Spiritu

 2. Quid ergo sibi hoc vult, fratres? Ne desiderando temporalem et terrenam felicitatem, perdamus coelestem, Propheta tanquam involucrum nobis constitu

 3. Excutiamus ergo, excutiamus, si volumus esse filii excussorum: exeat huc aliquid. Est enim quidam homo qui sic benedicitur et nemo timet Dominum,

 4. Nam ut hoc ostenderet et ipse Psalmus, quia sic est obscurus ut admoneat pulsari, sic opertus ut velit excuti, a pluribus coepit: Beati omnes qui t

 5. Ipse ergo describat jam quia manifestum est quem describit. Sic patebunt omnia quae sequuntur: tantum vos timete Dominum, et ambulate in viis ejus

 6. Ergo, fratres, Felix martyr et vere felix et nomine et corona, cujus hodie dies est

 7. Ergo sic audiamus istum psalmum, tanquam de Christo dicatur: et omnes haerentes corpori Christi et effecti membra Christi, ambulemus vias Domini e

 8. Quis est iste timor castus? Secundum quem debemus, fratres mei, intelligere quod dictum est, Beati omnes qui timent Dominum, qui ambulant in viis e

 9. In quo est castus? Jam iterum interrogo aliquid, quod vosmetipsos interrogetis. Si Deus veniens voce propria loqueretur nobis (quanquam non taceat

 10. Labores fructuum tuorum mandacabis. O vos, o tu, vos multi qui unus estis, labores fructuum tuorum manducabis. Labores fructuum tuorum manducabis?

 11. Jam veniamus ad illud, Uxor tua: Christo dicitur. Ergo uxor ejus, Eeclesia ejus Ecclesia ejus, uxor ejus, nos ipsi. Sicut vinea fertilis. In late

 12. Filii tui. Quae est uxor, ipsi sunt et filii. In istis carnalibus nuptiis et conjugiis, alia uxor et alii filii: in Ecclesia quae uxor, ipsi filii

 13. Dicatur ergo quales debent esse filii. Quales? Pacifici. Quare pacifici? Quia, Beati pacifici, quia ipsi filii Dei vocabuntur (Id. V, 9) . Quia er

 14. Si ergo habemus, quare habemus? Quia timemus Dominum. Ecce sic benedicetur homo qui timet Dominum. Ille est homo, homo:

 15. (( vers. 5, 6.)) Benedicat te Dominus ex Sion. Ecce sic benedicetur homo qui timet Dominum: Benedicat te Dominus, ex Sion. Benedicat te Dominus ex

 16. Quae sunt ergo illa bona, fratres, attendite. Dici possunt bona ista: Aurum est, argentum est, fundus amoenus est, marmorati parietes sunt, tecta

 In Psalmum CXXVIII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Psalmus quem cantavimus, brevis est: sed sicut scriptum est in Evangelio de Zacchaeo, statura brevis, et magnus in opere (Luc. XIX, 2-9) sicut sc

 2. (( vers. 1-3.)) Saepe expugnaverunt me a juventute mea. Annuntiavi et locutus sum, multipliplicati sunt super numerum super numerum? super numerum

 3. Magnus affectus sic coepisse Psalmum: Saepe expugnaverunt me a juventute mea. Quasi aliquid jam loquebatur: videtur enim non coepisse, sed respondi

 4. Quare expugnaverunt? Etenim non potuerunt mihi. Supra dorsum meum fabricaverunt peccatores longe fecerunt injustitiam suam. Quare expugnaverunt? Q

 5. Creditis, fratres, huc usque pervenisse eos de quibus dicitur, Saepe expugnaverunt me a juventute mea, ut etiam ipsum Deum accusare non dubitent? A

 6. Noli fenerare. Tu accusas Scripturam dicentem, Qui pecuniam suam non dedit ad usuram (Psal. XIV, 5) . Non ego illud scripsi, non de ore meo primo e

 7. Sed cum clamaveris hoc et dixeris, illi respondent: Si sic, non huc accedimus si sic, non intramus in ipsam Ecclesiam. Veniant, intrent, audiant:

 8. Quid enim mihi facere potuerunt, quia expugnaverunt me a juventute mea? Exercuerunt me, non oppresserunt. Valuerunt mihi sicut ignis ad aurum, non

 9. (( vers. 4.)) Quid occurrit Dominus justus concidet cervices peccatorum. Dominus, justus concidet cervices peccatorum. Dominus justus concidet cerv

 10. (( vers. 5.)) Confundantur, et avertantur retrorsum, omnes qui oderunt Sion. Super dorsum meum fabricaverunt.

 11. (( vers. 6, 7.)) Sed quid de illis dicit? Sequitur, Fiant sicut fenum tectorum, quod prius quam evellatur aruit. sicut fenum tectorum, quod prius

 12. Et venient messores, sed non de illis implent manipulos. Venturi sunt enim messores, et collecturi sunt triticum in horreum, et zizania alligabunt

 13. (( vers. 8.)) Et non dixerunt transeuntes viam, Benedictio Domini super vos benediximus vos in nomine Domini. Benedictio Domini super vos. Messor

 In Psalmum CXXIX Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1-3.)) Quoniam vos non solum oculis corporis, sed etiam corde vigilare praesumimus, intelligenter nos cantare oportet: De profundis clamav

 2. Et videte quia vox peccatoris clamat de profundo: De profundis clamavi ad te, Domine Domine, exaudi vocem meam. Fiant aures tuae intendentes in vo

 3. (( vers. 4-6.)) Quare autem spes est? Quoniam apud te propitiatio est. est apud te propitiatio. Quoniam est apud te propitiatio. Propter legem tuam

 4. Audi quam legem dicat, si nondum intellexisti quia legem modo dicit charitatis audi Apostolum: Invicem onera vestra portate, et sic implebitis leg

 5. Hanc autem legem qui non servat, nec sustinet Dominum nec, si velit sustinere, causa est quare sustineat inaniter sustinet. Venturus est enim Dom

 6. Sustinuit anima mea in verbum tuum. Nemo sustinet, nisi qui nondum accepit quod promissum est: nam qui jam accepit, quid sustinet? Accepimus remiss

 7. Sed sunt qui dicant: Ecce resurrexit Dominus numquid propterea sperandum est et me posse resurgere? Utique propterea: in hoc enim resurrexit Domin

 8. Ergo ille quia a vigilia matutina resurrexit, coepit anima nostra ex hoc sperare: et quousque? Usque in noctem quousque moriamur. Omnis enim mors

 9. Quis ergo sic incipit a vigilia matutina sperare? Qui hoc sperat de Domino, quod coepit ostendere a vigilia matutina in qua resurrexit. Antea enim

 10. Spera autem usque ad noctem, quousque finiatur haec vita, quousque sit nox universi generis humani in occasu saeculi. Quare hoc usque? Quia post i

 11. Et redit ad illud, A vigilia matutina speret Israel in Dominum. A vigilia matutina usque ad noctem, speravit anima mea in Dominum. Sed quid A vigi

 12. (( vers. 7, 8.)) Quoniam apud Dominum misericordia, et multa apud illum redemptio. A vigilia matutina speret Israel in Dominum. Quoniam apud Domin

 In Psalmum CXXX Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. In isto psalmo commendatur nobis humilitas servi Dei et fidelis, cujus voce cantatur, quod est universum corpus Christi. Saepe enim admonuimus Char

 2. Secundum figuram enim Dominus exclusit homines de templo, illos qui sua quaerebant, id est, propter vendendum et emendum ibant in templum. Si autem

 3. Hujus ergo templi vox est in Psalmo. In hoc templo, ut dixi, rogatur Deus, et exaudit in spiritu et veritate non in illo corporali. Nam illic umbr

 4. (( vers. 1.)) Domine, non est exaltatum cor meum. Sacrificium obtulit. Unde probamus quia sacrificium obtulit? Quia humilitas cordis sacrificium es

 5. Domine, non est exaltatum cor meum, neque in altum elati sunt oculi mei neque ingressus sum in magnis, neque in mirabilibus super me. Hoc planius

 6. Ergo sunt homines quos delectat miraculum facere, et ab eis qui profecerunt in Ecclesia miraculum exigunt et ipsi qui quasi profecisse sibi vident

 7. Si ergo, fratres, unusquisque quod potest juste egerit, et in eo quod alius plus potest non inviderit, sed congratulatus fuerit tanquam in uno corp

 8. Si ergo, charissimi, potuit Paulus apostolus extolli magnitudine revelationum, nisi acciperet angelum satanae qui se colaphizaret quis de se possi

 9. (( vers. 2.)) Non immerito, fratres mei, cum ista humilitate dicit, Domine, non est exaltatum cor meum, neque in altum elati sunt oculi mei neque

 10. Quapropter ipsis infirmis Paulus apostolus hoc dicit, quos dicit animales et carnales (I Cor. III, 1) : Numquid dixi me scire aliquid in vobis, ni

 12. Visa est hic quidem ab his qui ante nos ista tractarunt, et alia sententia, et alius intellectus in his verbis, quem non tacebo Charitati vestrae.

 13. Et haec ergo, fratres, sententia non displicet, quia non est contra fidem. Movet me tamen, quia non tantum dictum est, Quemadmodum qui ablatus est

 14. Quid ergo? cum videro quae non poteram videre, et cepero quae non poteram capere, jam securus ero? perfectus ero? Non, quamdiu hic vivis. Ipsa est

 15. (( vers. 3.)) Ideo ad hoc conclusit hic psalmus: Speret Israel in Dominum, ex hoc nunc et usque in saeculum. ex hoc nunc et usque in saeculum.

 In Psalmum CXXXI Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1, 2.)) Justum quidem erat, charissimi, ut fratrem potius audiremus collegam meum, praesentem omnibus nobis Canticum graduum Etsi exterio

 2. Memento, Domine, David, et omnis mansuetudinis ejus. Sicut juravit Domino votum vovit Deo Jacob. David secundum fidem rerum gestarum unus homo era

 3. Commendatur ergo humilitas David, commendatur mansuetudo David et dicitur Deo, Memento, Domine, David, et omnis mansuetudinis ejus. Ad quam mement

 4. Quid ergo dicit, Sicut juravit Domino, votum vovit Deo Jacob? Videamus quod votum Memento, Domine, David, et omnis mansuetudinis ejus. Si introiero

 5. Quam multa millia crediderunt, fratres mei, quando pretia rerum suarum posuerunt ad pedes Apostolorum! Sed quid de illis dicit Scriptura? Certe fac

 6. Abstineamus ergo nos, fratres, a possessione rei privatae aut ab amore, si non possumus a possessione et facimus locum Domino. Multum est ad me,

 7. (( vers. 3.)) Si introiero in tabernaculum domus meae, si ascendero super lectum stratus mei. Privata enim res ipsa, ubi homo acquiescit, superbos

 8. (( vers. 4.)) Si dedero somnum oculis meis. Multi enim cum dormiunt, non faciunt locum Domino. Tales excitat Apostolus: Surge, qui dormis, et exsur

 9. ((vers 5.)) Et requiem, inquit, temporibus meis.

 10. Donec inveniam locum Domino, tabernaculum Deo Jacob. Quanquam aliquando dicitur tabernaculum Dei domus Dei, et domus Dei tabernaculum Dei: distinc

 11. ((vers 6.)) Ecce audivimus eam in Ephrata. Quam eam? Audivimus in Ephrata. Invenimus eam in campis saltuum. Ephrata, in campis saltuum, Audivimus

 12. ((vers 7.)) Intrabimus in tabernacula ejus Da mihi partem patrimonii quae me tangit. Intrabimus in tabernacula ejus.

 13. Adorabimus in loco ubi steterunt pedes ejus. Adorabimus in loco ubi steterunt pedes ejus. Generatio, viperarum. viperarum. Generatio viperarum, qu

 14. Si autem de ipsa domo intelligere volueris, Ubi steterunt pedes ejus domus Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit Non veniat mihi

 15. (( vers. 8.)) Exsurge, Domine, in requiem tuam. Domino dormienti dicit, Exsurge. Dormivi conturbatus Exsurge, Domine, in requiem tuam. Ego dormivi

 16. (( vers. 9.)) Sacerdotes tui induantur justitiam, et sancti tui laetentur. Te exsurgente a mortuis, et eunte ad Patrem, regale illud sacerdotium i

 17. (( vers. 10.)) Propter David servum tuum, ne avertas faciem Christi tui. Hoc Deo Patri dictum est, Propter David servum tuum, ne avertas faciem Ch

 18. (( vers. 11.)) Juravit Dominus David veritatem, et non poenitebit eum. Quid est, juravit? non poenitebit eum? Poenituit eum Non enim sic est ut h

 19. (( vers. 12.)) Quid ergo? Juravit Dominus David veritatem: Ex fructu ventris tui ponam super sedem tuam. Si custodierint filii tui testamentum meu

 20. Aut si filios ipsos homines accipis, intellige et de ipsis dictum. Si custodierint filii tui testamentum meum, et testimonia mea haec quae docebo

 21. (( vers. 13.)) Quoniam elegit Dominus Sion praeelegit eam in habitationem sibi. Sion ipsa est Ecclesia, ipsa est et illa Jerusalem ad cujus pacem

 22. (( vers. 14.)) Haec requies mea in saecula saeculorum. Jam Dei verba sunt. Requies mea Hic habitabo, quoniam praeelegi eam.

 23. (( vers. 15.)) Viduam ejus benedicens benedicam, et pauperes ejus saturabo panibus. Omnis anima quae intelligit se desertam omni auxilio, nisi sol

 24. Item, Pauperes ejus saturabo panibus: quid est, fratres? Simus pauperes, et tunc saturabimur. Multi praesumentes de saeculo et superbi, christiani

 25. Estote ergo pauperes, estote in membris illius viduae, non sit auxilium vestrum nisi in uno Deo. Pecunia nihil est non inde auxilium habebitis. M

 26. Aliquando autem, quod non est praetermittendum dicere, invenis pauperem superbum, et divitem humilem: quotidie patimur tales. Audis pauperem quasi

 27. (( vers. 16, 17.)) Sacerdotes ejus induam salutari, et sancti ejus exsultatione exsultabunt. Jam in fine Sacerdotes ejus induam salutari, et sanct

 28. (( vers. 18.)) Super ipsum autem florebit sanctificatio mea Christo meo Viduam ejus benedicens benedicam, et pauperes ejus saturabo panibus. Sacer

 In Psalmum CXXXII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Psalmus brevis est sed valde notus et nominatus. Ecce quam bonum et quam jucundum habitare fratres in unum. Quam bonum et quam jucun

 2. Ista enim verba Psalterii, iste dulcis sonus, ista suavis melodia, tam in cantico quam in intellectu, etiam monasteria peperit. Ad hunc sonum excit

 3. Ex voce hujus psalmi appellati sunt et Monachi, ne quis vobis de isto nomine insultet Catholicis. Quando vos recte haereticis de Circellionibus ins

 4. Verumtamen, charissimi, sunt et qui monachi falsi sunt et nos novimus tales: sed non periit fraternitas pia, propter eos qui profitentur quod non

 5. Sic dicit et Ezechiel de tribus personis, in quibus non absurde tria haec genera intelligimus: «Cum miserit Dominus gladium in terram, etsi fuerint

 6. Quid ergo dicunt illi qui nobis de nomine monachorum insultant? Fortasse dicturi sunt: Nostri non vocantur circumcelliones: vos illos ita appellati

 7. (( vers. 2.)) Ecce quam bonum et quam jucundum habitare fratres in unum. Ostendebat qui dicebat, Ecce. Ecce. Sicut unguentum in capite, quod descen

 8. Ex illa barba erat Stephanus sanctus. Et hoc est non vinci, ut charitas non vincatur ab inimicis. Nam visi sunt sibi vicisse, qui persecuti sunt sa

 9. Ergo illi tanquam barba erant . Multi enim fortes erant, et multas persecutiones passi sunt. Sed si neque a barba descendisset unguentum, modo mona

 10. (( vers. 3.)) Quid aliud dicit? Sicut ros Hermon, qui descendit super montes Sion. Pluviam voluntariam segregabis, Deus, haereditati tuae voluntar

 11. Sed Hermon quid sit, nosse debetis. Mons est quidam longe disjunctus ab Jerusalem, id est a Sion. Itaque mirum est quod sic ait, Sicut ros Hermon,

 12. Jam montes Sion, magni in Sion. Quid est Sion? Ecclesia. Et qui ibi sunt montes? Magni. Quos significant montes, hos significat barba, hos signifi

 13. Quoniam ibi mandavit Dominus benedictionem. Ubi mandavit? In fratribus qui habitant in unum. Ibi praecepit benedictionem, ibi benedicunt Dominum q

 In Psalmum CXXXIII Enarratio.

 1. (( vers. 1.)) Ecce nunc benedicite Dominum, omnes servi Domini, qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri. Quare addidit, in atriis? Ir

 2. (( vers. 2.)) Ergo, Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri, in noctibus extollite manus vestras in sancta, et benedicite Dominum. In

 3. (( vers. 3.)) Benedicat te Dominus ex Sion, qui fecit coelum et terram. Plures hortatur ut benedicant, et ipse unum benedicit, quia ex pluribus unu

 In Psalmum CXXXIV Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Valde dulce nobis esse debet, et dulce nobis esse gaudendum est, quo nos psalmus iste cohortatur. Dicit enim: Laudate nomen Domini. L

 2. (( vers. 2.)) Sed quoniam scriptum est in alio psalmo, Rectos decet laudatio Non est speciosa laus in ore peccatoris Sacrificium laudis glorificabi

 4. Ineffabili dulcedine teneor, cum audio, Bonus Dominus consideratisque omnibus et collustratis quae forinsecus video, quoniam ex ipso sunt omnia, e

 5. Quamdiu dicamus ejus bonitatem? Quis corde concipiat aut complectatur quam bonus sit Dominus? Sed ad nos redeamus, et in nobis illum agnoscamus, et

 6. Et audite jam opera ejus. Tendebatis enim vos fortassis videre bonum omnium bonorum, bonum a quo sunt omnia bona, bonum sine quo nihil est bonum, e

 7. In Abraham et Isaac et Jacob totam Ecclesiam ejus cogitate, omne semen Israel cogitate: omne autem semen Israel, non solum quod est ex carne, sed e

 8. (( vers. 4.)) Ergo, Psallite Domino, quoniam suavis est. Quoniam Jacob elegit sibi Dominus, Israel in possessionem sibi. Jacob elegit sibi Dominus,

 9. (( vers. 5.)) Et quid Propheta? Quoniam ego cognovi quod magnus est Dominus. Suavis est Jacob elegit sibi Dominus Israel in possessionem sibi. eg

 10. (( vers. 6.)) Omnia quaecumque voluit, Dominus fecit in coelo et in terra, in mari et in omnibus abyssis. Quis autem comprehendat haec? quis enume

 11. Putas, habemus et nos quod libera voluntate faciamus? Ea enim quae diximus, ex necessitate facimus quia si non faceremus, egentes et inopes reman

 12. Ille igitur Deus qui omnipotens est, in coelo et in terra omnia quaecumque voluit, fecit tu in domo tua non facis omnia quae vis: ille in coelo e

 13. (( vers. 7.)) Suscitans nubes ab extremo terrae. Videmus ista opera Domini in ejus creatura: veniunt enim nubes ab extremo terrae ad medium, et pl

 14. (( vers. 8-12. )) Videmus ergo haec in creatura ista laudamus, miramur, benedicimus Deum: videamus quae fecit in hominibus propter populum suum.

 15. (( vers. 13.)) Deinde exsultatio laudis ejus: Domine, nomen tuum in saeculum Domine, nomen tuum in saeculum.

 16. (( vers. 6.)) Haec quidem ad litteram quomodo scripta sunt videmus, novimus, laudamus. Si autem aliquid significant, non sim onerosus, dum explico

 17. (( vers. 7.)) Suscitans nubes ab extremo terrae. Quas nubes? Praedicatores verbi veritatis suae. De quibus nubibus alio loco irascens vineae suae

 18. (( vers. 8.)) Qui percussit primogenita Aegypti ab homine usque ad pecus. Primogenita nostra salva sint Domino, quoniam ipse ea dedit nobis. Moles

 19. (( vers. 9.)) Immisit signa et prodigia in medio tui, Aegypte, in Pharaone et in omnibus servis ejus. Pharao rex Aegyptiorum. Nomen attendite, et

 20. (( vers. 10, 11.)) Percussit gentes mullas, et occidit reges fortes. Dic quos reges et quas gentes? Seon regem Amorrhaeorum. Seon regem, Amorrhaeo

 21. (( vers. 13.)) Omnia ergo ista evertit Deus corporaliter tunc, quando patres nostri educti sunt de terra Aegypti evertit spiritualiter nunc, nec

 22. (( vers. 14.)) Quoniam judicavit Dominus plebem suam. Judicavit Dominus plebem suam, et in servis suis advocabitur. In judicium veni in hunc mundu

 23. (( vers. 15-17.)) Denique post istam totam dispositionem et dispensationem, convertit se Spiritus Dei ad exprobranda et irridenda idola, quae jam

 24. (( vers. 18.)) O homo, rides jam procul dubio quod fecisti, si a quo factus es agnovisti. De illis autem qui non agnoverunt, quid dicitur? Similes

 25. (( vers. 19, 20.)) Sed quotidie credunt per miracula Christi Domini, quotidie aperiuntur oculi caecorum et aures surdorum, inspirantur nares insen

 26. (( vers. 21.)) Omnes ergo una voce dicamus quod sequitur: Benedictus Dominus ex Sion, qui habitat in Jerusalem. Multi filii desertae, magis quam e

 In Psalmum CXXXV Enarratio.

 1. (( vers. 1.)) Confitemini Domino quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Psalmus iste laudem continet Dei, et eodem modo in omnibus s

 2. (( vers. 2, 3.)) Deinde sequitur: Confitemini Deo deorum quoniam in aeternum misericordia ejus. Confitemini Domino dominorum quoniam in aeternum

 3. Sed quaeritur, si homines ad quos sermo Dei factus est, dii vocantur, utrum et Angeli vocandi sunt dii cum hominibus justis et sanctis maximum pra

 4. (( vers. 4.)) Confiteamur ergo Deo deorum, et Domino dominorum quoniam in aeternum misericordia ejus. Qui fecit mirabilia magna solus. Quoniam in

 5. (( vers. 5-10.)) Sed quid est, Qui fecit mirabilia magna solus? Qui fecit coelos in intellectu, Qui firmavit terram super aquas, Qui fecit luminari

 6. Quanquam id quod ait, Qui fecit coelos in intellectu, vel, sicut alii interpretati sunt, in intelligentia, Omnia in Sapientia fecisti Qui fecit coe

 7. Sed quid est, Qui firmavit terram super aquas? Obscura enim quaestio est quia terra gravior videtur, ut non portari aquis, sed aquas potius portar

 8. Si autem etiam aliquid aliud, quod ad nos magis pertinet, ista dicta significant: fecit Deus coelos in intellectu, spirituales sanctos suos, quibus

 9. (( vers. 11-26.)) Qui eduxit Israel de medio eorum. Eduxit etiam sanctos ac fideles suos de medio malorum. In manu potenti et brachio excelso. Et b

 In Psalmum CXXXVI Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Oblitos vos esse non arbitror, commendasse nos vobis, imo commemorasse vos Te decet hymnus, Deus, in Sion et tibi reddetur votum in

 2. Quae sunt ergo flumina Babylonis, et quid est nostrum sedere et flere in recordatione Sion? Si enim cives inde sumus, non tantum hoc cantamus, sed

 3. Tamen, charissimi, attendite flumina Babylonis. Flumina Babylonis, sunt omnia quae hic amantur et transeunt. Nescio quis amavit, verbi gratia, agri

 4. Alii ergo cives sanctae Jerusalem intelligentes captivitatem suam, attendunt humana vota et diversas hominum cupiditates hac atque illac rapientes,

 5. Multi enim flent fletu Babylonio, quia et gaudent gaudio Babylonio. Qui gaudent lucris et flent damnis, utrumque de Babylonia est. Flere debes, sed

 6. (( vers. 2.)) In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra. Habent organa sua cives Jerusalem, Scripturas Dei, praecepta Dei, promissa Dei,

 7. (( vers. 3.)) Et videte si non hoc sequitur Psalmus: In salicibus, in medio ejus suspendimus organa nostra. Quoniam ibi interrogaverunt nos qui cap

 8. Isti ergo qui captivos duxerunt nos, diabolus et angeli ejus, quando nobis dixerunt, et quando nos interrogaverunt verba canticorum? Et vos cum ess

 9. Quomodo autem diabolus intravit in cor Judae (Joan. XIII, 27) , ut traderet Dominum, non autem intraret, nisi ille locum daret sic multi mali homi

 10. Acclamatis ad ista, et gaudetis ad ista quia jam potestis sedere super flumina Babylonis, et flere. Illi autem qui captivos duxerunt nos, quando

 11. (( vers. 4.)) Sed quid dicturus est adhuc? Cantate nobis verba canticorum, cantate nobis hymnum, cantate nobis de canticis Sion. Quomodo cantabimu

 12. Sed vide quomodo verseris inter eos, o popule Dei, o corpus Christi, o generosa peregrinatio (non es hinc, aliunde es) ne cum illi qui tibi dicun

 13. Ecce inde erat dives ille qui Dominum interrogavit: Magister bone, quid faciam ut vitam aeternam consequar? Serva mandata, Jam omnia haec, implevi

 14. Audistis canticum divitum de canticis Sion audite et canticum pauperum. Idem Paulus loquitur: Nihil intulimus in hunc mundum, sed nec auferre ali

 15. (( vers. 5.)) Sed cum inter tales versamini, qui non capiunt canticum Sion, suspendite, ut dixi, organa in salicibus in medio ejus differte quae

 16. Intendite ad ista, fratres propter dexteram insinuem hoc vobis, quantum Dominus donat, ad salutem omnium. Meministis fortasse hic me aliquando tr

 17. (( vers 6.)) Adhaereat lingua mea faucibus meis, nisi tui meminero. Id est, obmutescam, inquit, nisi tui meminero. Utquid enim loquitur, utquid so

 18. (( vers. 7.)) Et convertit se ad Dominum contra hostes ipsius civitatis: Memento, Domine, filiorum Edom. Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Majo

 19. Memento, Domine, filiorum Edom, in diem Jerusalem. Diem Jerusalem quo laboravit, quo captivata est an diem illum felicitatis Jerusalem, quo liber

 20. (( vers. 8.)) Et convertit se ad illam: Filia Babylonis infelix. Filia Babylonis infelix. filia Babylonis infelix Beatus qui retribuet tibi retrib

 21. (( vers. 9.)) Quid enim tu fecisti, et quid retribuetur tibi? Audi: Beatus qui retribuet tibi retributionem tuam quam retribuisti nobis. Beatus qu

 22. Fratres, organa in operando non cessent vobis invicem cantate cantica Sion. Quam libenter audistis, tam libentius agite quod audistis si non vul

 In Psalmum CXXXVII Enarratio.

 Sermo .

 1. (( vers. 1.)) Titulus psalmi hujus brevis et simplex est, neque nos tenet, scientes cujus figuram portaverit David, et in eo etiam nos ipsos agnosc

 2. Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo. Solet nobis Psalmi titulus indicare quid agatur intus: hic autem quoniam titulus non hoc indicat, sed t

 3. Et coram Angelis psallam tibi. Non coram hominibus psallam, sed coram Angelis psallam. Psalterium meum, gaudium meum: sed gaudium meum de inferiori

 4. (( vers. 2.)) Adorabo ad templum sanctum tuum. Quod templum sanctum tuum? Ubi habitabimus Ego, eram cum illo ego eram ad quam adgaudebat quotidie.

 5. Et confitebor nomini tuo, in misericordia tua et veritate tua. In duobus istis confitemur: sic enim et in alio psalmo legitur, Universae viae Domin

 6. Quoniam magnificasti super omne, nomen sanctum tuum. Qualis ista gratulatio, fratres? Magnificavit Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jac

 7. (( vers. 3.)) In quacumque die invocavero te, cito exaudi me. Quare, cito? Adhuc loquente te dicam, Ecce adsum cito? cito exaudi me.

 9. (( vers. 4.)) Confiteantur tibi, Domine, omnes reges terrae. Ita fiet, et ita fit, et quotidie fit et ostenditur non frustra dictum, nisi quia era

 10. (( vers. 5.)) Et cantent in viis Domini, quoniam magna est gloria Domini. Cantent in viis Domini reges terrae. In quibus viis cantent? De quibus s

 11. (( vers. 6.)) Vide quomodo reges voluit cantare in viis, humiliter portantes Dominum, non se extollentes adversus Dominum. Nam si se extulerint, q

 12. (( vers. 7.)) Si ambulavero in medio tribulationis, vivificabis me. Verum est: in quacumque tribulatione fueris, confitere, invoca liberat te, vi

 13. Super iram inimicorum meorum extendisti manum tuam, et salvum me fecit dextera tua. Saeviant inimici quid possunt facere inimici? Pecuniam toller

 14. Potest et sic intelligi, super iram mimicorum meorum extendisti manum tuam: irascebantur inimici, Peccator videbit et irascetur, dentibus suis fre

 15. (( vers. 8.)) Domine, retribues pro me. Ego non retribuo tu retribues pro me Saeviant inimici, quantum libet tu retribues quod ego non possum. D

 17. Domine, misericordia tua in aeternum. Quid desiderem? Non diem hominum Non laboravi subsequens te, Domine, et diem hominum non concupivi tu scis

 18. Opera manuum tuarum ne despicias. Non dico, Domine, Ne despicias opera manuum mearum non me jacto de operibus mei. Exquisivi, Dominum manibus mei

 In Psalmum CXXXVIII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Psalmum nobis brevem paraveramus, quem mandaveramus cantari a Lectore sed ad horam, quantum videtur, perturbatus, alterum pro altero legit. Maluim

 2. Loquitur autem Dominus noster Jesus Christus in Prophetis aliquando ex persona capitis nostri, qui est ipse Christus salvator, sedens ad dexteram P

 3. (( vers. 1.)) Domine, probasti me, et cognovisti me. Dicat hoc ipse Dominus Jesus Christus, dicat et ipse, Domine, Qui cum in forma Dei esset, non

 4. (( vers. 2.)) Tu cognovisti sessionem meam et resurrectionem meam. Quid hic sessio? quid hic resurrectio? Qui sedet, humiliat se. Sedit ergo Dominu

 5. (( vers. 3.)) Intellexisti cogitationes meas de longinquo: semitam meam et limitem meum investigasti, et omnes vias meas praevidisti. Quid est, de

 6. (( vers. 4.)) Et omnes vias meas praevidisti. Non dixit, vidisti sed, praevidisti. Quoniam non est dolus in lingua mea. Non est dolus in lingua me

 7. (( vers. 5.)) Ecce tu, Domine, cognovisti omnia novissima et antiqua. Cognovisti novissima mea, quando porcos pavi cognovisti antiqua mea, quando

 8. (( vers. 6)). Mirificata est scientia tua ex me: invaluit non potero ad illam. Aliquid quod obscurum quidem est, sed cum non parva dulcedine intel

 9. Puto quod agnoscamus et in hoc psalmo voces hujusmodi etiam Gentium recordantium infidelitatem suam. Conclusit enim Deus omnes in infidelitate, ut

 10. (( vers. 7.)) Ecce invenis in longinquo fugitivum non latere oculos ejus a quo fugit. Et quo iturus est jam, cujus limes est investigatus? Videte

 11. (( vers. 8.)) Si ascendero, inquit, in coelum, tu ibi es si descendero in infernum, ades. Si ascendero in coelum, tu ibi es si descendero in inf

 12. (( vers. 9.)) Hoc consilium invenit: Sic fugiam, inquit, a facie tua, sic fugiam a Spiritu tuo ab ultore Spiritu, a vindice facie, sic fugiam. Qu

 13. (( vers. 10.)) Quis autem nos perducat, attendite: ille ipse cujus faciem irati volumus fugere. Quid enim sequitur? Si descendero in infernum, ade

 14. (( vers. 11.)) Et considerans longinquitatem viae, quid sibi dixit? Et dixi, Fortasse tenebrae conculcabunt me. Quoniam abundabit iniquitas, refri

 15. (( vers. 12.)) Quoniam tenebrae non obtenebrabuntur a te. Tu ergo noli tenebrare tenebras tuas et Deus illas non tenebrat, sed magis illuminat: q

 16. Et nox tanquam dies illuminabitur. Nox tanquam dies: dies nobis prosperitas saeculi, nox nobis adversitas saeculi: sed si cognoscamus merito pecca

 17. Ecce habes lumen ipsius in Job: abundabat omnibus rebus. Lux noctis in illius divitiis prima describitur: quantis rebus et quanta copia redundabat

 19. (( vers. 14.)) Confitebor tibi, Domine, quoniam terribiliter mirificatus es. Terribiliter mirificatus es: eo ipso quod te miramur, tu terribilis e

 20. (( vers. 15.)) Non est absconditum os meum a te, quod fecisti in abscondito. Os suum dicit: quod vulgo dicitur ossum, latine os dicitur. Hoc in gr

 21. (( vers. 16.)) Quid de illis qui minus firmi sunt? Loquitur enim, ut jam commendavi, Christus. Sed multa dicta sunt ex persona corporis audi et e

 22. Per diem errabunt, et nemo in eis. Dies hic adhuc erat Dominus noster Jesus Christus: unde dicebat, Ambulate, dum diem habetis per diem errabunt T

 23. (( vers. 17.)) Sed quid est, errabunt per diem? Imperfectum meum viderunt oculi tui, et in libro tuo omnes scribentur? Mihi autem valde honorifica

 24. (( vers. 18.)) Dinumerabo eos, et super arenam multiplicabuntur. Per illos qui per diem erraverunt, et nemo erat in eis, ecce nata est tanta ista

 25. Exsurrexi, et adhuc sum tecum. Exsurrexi, et adhuc sum tecum, Adhuc tecum sum, Exsurrexi, et adhuc sum tecum:

 26. (( vers. 19, 20.)) Et deinde dicit quid interea per totum hoc tempus, dum jam resurrexit et adhuc cum Patre est, patiatur hic per commixtionem pec

 27. (( vers. 21.)) Nunc autem dicit corpus Christi, quod est Ecclesia: Quid est quod mihi calumniantur superbi, quasi me maculent aliena peccata, et p

 28. (( vers. 22.)) Perfecto odio oderam illos. Quid est, perfecto odio? Inimici facti sunt mihi. Nonne eos qui oderant te, odio habui, Diligite inimic

 29. (( vers. 23.)) Cum ergo corpus Christi ab impiis et iniquis etiam corporaliter in fine separandum, nunc inter eos interim gemat et cum illi occis

 30. (( vers. 24.)) Et vide, inquit, si via iniquitatis sit in me, et deduc me in via aeterna. Scrutare, semitas meas, et vide si via iniquitatis sit i

 31. Magna sacramenta, fratres. Quomodo nobiscum loquitur Spiritus Dei? quomodo nobis facit in hac nocte delicias? Quid est hoc, rogamus vos, fratres?

 In Psalmum CXXXIX Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Jusserunt domini fratres , et in ipsis Dominus omnium, ut istum psalmum afferam ad vos intelligendum, quantum Dominus donat. Adjuvet orationibus ve

 2. Quid habet psalmus iste, credo cum cantaretur, advertisse vos quoniam conqueritur et gemit, et precem Deo fundit, inter malos constitutum corpus C

 3. (( vers. 1.)) In finem, Psalmus ipsi David. Finem non intendas aliud quam tibi ab Apostolo praestitutum est: Finis enim Legis Christus, ad justitia

 5. (( vers. 3.)) Qui cogitaverunt injustitias in corde. Quid enim, quia non audent proferre in lingua, et servant in corde? Propter eos enim dixit, qu

 6. (( vers. 4.)) Acuerunt linguas suas sicut serpentes. Si adhuc quaeris hominem, aspice similitudinem. In serpente maxime astutia est et dolus nocend

 7. (( vers. 5.)) Conserva me, Domine, de manu peccatoris ab hominibus injustis erue me. Ipsi sunt, noti sunt Qui cogitaverunt, supplantare gressus me

 8. (( vers. 6.)) Absconderunt superbi muscipulam mihi. Totum corpus diaboli explicavit breviter, cum ait, superbi. Pax in terra hominibus bonae volunt

 9. Illi autem superbi absconderunt muscipulam: quaesierunt supplantare gressus meos Et restes extenderunt muscipulas pedibus meis. Criniculis peccator

 10. (( vers. 7.)) Et quid restat? quod remedium inter tanta mala, in istis tentationibus, in istis periculis? Dixi Domino, Deus meus es tu. Dixi Domin

 11. (( vers. 8.)) Ipsam commendans auribus Dei dicat, Domine, Domine. Domine, Domine, Domine, Domine, virtus salutis meae: virtus salutis meae? Abunda

 12. (( vers. 9.)) Ne tradas me, Domine, a desiderio meo peccatori. Ecce quo mihi valebit umbraculum tuum, ut aestum non patiar a meipso. Et quid mihi

 13. (( vers. 10.)) Caput circuitus eorum, labor labiorum ipsorum teget eos. Me, inquit, umbra alarum tuarum teget: obumbrasti enim mihi in die belli.

 14. (( vers. 11.)) Decident supra eos carbones ignis in terra, et dejicies eos. Quid est, in terra? supra illos decident carbones ignis, et dejicies e

 15. (( vers. 12.)) Vir linguosus non dirigetur super terram. Vir linguosus amat mendacia. Quid enim illi est voluptas, nisi loqui? Non enim attendit q

 16. Virum injustum mala venabuntur in interitum. Veniunt mala, et non subsistit ideo dixit, Venabuntur in interitum. Venabuntur, Si vos persecuti fue

 17. (( vers. 13.)) Cognovi quia faciet Dominus judicium egentis. Egens iste non est linguosus: qui enim linguosus est, abundare vult, esurire nescit.

 18. (( vers. 14.)) Verumtamen justi confitebuntur nomini tuo. Et quando ages causam ipsorum, et quando facies judicium ipsorum, tuo nomini confitebunt

 In Psalmum CXL Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. Audistis, fratres, admonitionem et petitionem nostram ex ore Apostoli, cum ejus modo Epistola legeretur. Ait enim: Orationi instantes, vigilantes i

 2. Quid enim amplius, fratres, vel salubrius audituri et cognituri estis, quam, Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et

 3. Audituri autem estis verba quae de Domino nostro Jesu Christo indigne accipiuntur, et putabit parum intelligens temere me dixisse Christi esse pers

 4. (( vers. 1.)) Domine, clamavi ad te, exaudi me. Hoc omnes possumus dicere. Hoc non dico, totus Christus dicit: sed magis ex persona corporis dictum

 5. (( vers. 2-4.)) Dirigatur oratio mea tanquam incensum in conspectu tuo elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum. Hoc de ipso capite solere i

 6. «Vetus» ergo «homo noster,» Apostoli verba sunt, «confixus est cruci cum illo ut evacuaretur,» inquit, «corpus peccati, ut ultra non serviamus pec

 7. Quid enim nobis prodest hoc ostium continentiae? quid orat ex persona corporis Christus? Ut non declines, inquit, cor meum in verba maligna. cor me

 8. Cum autem non declinatum fuerit cor tuum, o membrum Christi, cum cor tuum non fuerit declinatum «in verba maligna, ad excusandas excusationes in pe

 9. Non enim et huic ipsi mulieri, si declinaretur cor ejus in verba maligna, deesset defensio peccatorum. Annon quotidie pares ejus in turpitudine, se

 10. Nostis, fratres, quod non est praetermittendum, quasi justos eminentiores in se tenentes velut primum gradum justitiae, Electos vocari apud Manich

 11. Quid ergo? Ut in hoc uno exordio nihil amplius dicam, non dicam pejora, non dicam sceleratiora: in hoc ipso exordio quo bellum inducunt, videte qu

 12. Cum hominibus operantibus iniquitatem. Quam iniquitatem? Dicamus aliquam eorum iniquitatem nefandam. Audite iniquitatem nefariam Manichaeorum publ

 13. (( vers. 5.)) Emendabit me justus in misericordia, et arguet me. Videte peccatorem confessorem Emendabit me justus in misericordia: Emendabit me j

 14. Postremo, quia in corpore Christi es, et adhuc portas mortalitatem quamdam tu tibi esto justus, et in te esto justus. Peccator es, vindica in te

 15. Quomodo, inquies, ex quadam parte justus, ex quadam parte peccator? quid est quod dicis? Laboramus, videmur loqui contraria, nisi nobis subveniat

 16. Non sic pugno, inquit, quasi aerem caedens sed castigo corpus meum et in servitutem redigo, ne forte aliis praedicans ipse reprobus inveniar Nemo

 17. Ergo cum dicitur, Emendabit me, et arguet me sive sit frater, sive sit proximus, sive sit vicinus, sive tu ipse, in misericordia debes argui, et

 18. Quoniam adhuc et oratio mea in beneplacitis eorum. Exspecta modo me vituperant, ait Christus. In primis temporibus Christianorum, undique reprehe

 19. (( vers. 6.)) Venit ergo tempus quod dictum est, Adhuc et oratio mea in beneplacitis eorum Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus d

 20. Videte itaque textum Psalmi, Adhuc et oratio mea in beneplacitis eorum. Sed erunt multi qui contradicant: Absorpti sunt juxta petram judices eorum

 21. (( vers. 7.)) Quid ergo mortes illae omnium martyrum, quid fecerunt? Audi: Sicut crassitudo terrae disrupta est super terram, dissipata sunt juxta

 22. (( vers. 8.)) Quoniam ad te, Domine, oculi mei: in te speravi ne auferas animam meam. Cruciati sunt Sicut crassitudo terrae disrupta est super te

 23. (( vers. 9.)) Custodi me a muscipula quam statuerunt mihi. Quae erat muscipula? Si consentis, parco. In muscipula posita est esca vitae hujus: si

 24. (( vers. 10.)) Cadent in retia ejus peccatores. Quid est ergo, fratres, Cadent in retia ejus peccatores? Flevit amare, Sequeris me postea

 25. Ergo nondum erat tempus, ut dispergerentur illa ossa juxta infernum. Nam videte quam multi defecerunt, usque ad ipsos primos haerentes ori ejus e

 26. Ergo solus erat, antequam esset mortificatus. Propterea et Petrus nondum habebat tales vires: accepturus erat vires sequendi, non habebat praecede

 In Psalmum CXLI Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. Solemnitati martyrum, sicut devotio celebritatis vestrae, ita nostrae servitutis sermo debetur. Sed meminisse oportet Charitatem vestram, hesterno

 2. (( vers. 2.)) Voce mea ad Dominum clamavi. Sufficeret, Voce ad Dominum clamavi mea. Voce mea ad Dominum clamavi voce mea ad Dominum deprecatus su

 3. (( vers. 3.)) Effundam ante eum precem meam. Quid est, ante eum? Cum autem oratis, nolite esse sicut hypocritae, qui stant in plateis et vicis oran

 5. (( vers. 4.)) Effundam ante eum precem meam tribulationem meam in conspectu ejus annuntiabo. Repetitio est, et in superioribus duobus versibus, et

 6. Et audierunt forte homines quia defecit in me spiritus meus, et desperaverunt de me, et dixerunt, Cepimus eum, oppressimus eum: Et tu cognovisti se

 7. Quae via, ipsae et viae: quemadmodum quae Ecclesia, ipsae Ecclesiae et quod coelum, ipsi coeli. Pluraliter dicuntur, et singulariter dicuntur. Pro

 8. Quis autem novit vias istas hominis, fratres mei, nisi vere ille cui dictum est, Tu cognovisti semitas meas? Omnia enim facta humana ante oculos ho

 9. In via hac qua ingrediebar, absconderunt mihi muscipulam. Via haec qua ingrediebatur, Christus est: ibi illi absconderunt muscipulam, qui persequun

 10. (( vers. 5.)) Considerabam in dexteram, et videbam. In dexteram considerabat, et videbat: in sinistram qui considerat, excaecatur. Quid est in dex

 11. Periit fuga a me. Tanquam circumclusum se dicit: Periit fuga a me. Si vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam pastor bonus animam s

 12. (( vers. 6.)) Clamavi ad te, Domine dixi, Tu es spes mea. Quando tolerabam, quando tribulabar, dixi, Tu es spes mea. Portio mea, in terra viventi

 13. (( vers. 7.)) Intende ad orationem meam quia humiliatus sum nimis. Humiliatus a persecutoribus Nolite timere eos qui corpus occidunt, animam aute

 14. Erue me a persequentibus me. A quibus putatis quod oret ut eruatur? Ab hominibus qui persequebantur? Ita vero ipsi homines sunt hostes nostri? Hab

 15. Audi mundum et mundum aperte uno loco in Scriptura sancta, in Evangelio: mundum quem fecit Deus mundum quem regit diabolus, id est, dilectores mu

 16. Erue me a persequentibus me quoniam corroborati sunt super me. Quis dixit, corroborati sunt super me? Quoniam abundavit iniquitas, refrigescet ch

 17. (( vers. 8.)) Educ de carcere animam meam, ut confiteatur nomini tuo. Carcer iste a prioribus varie intellectus est. Et forte ipse est carcer qui

 18. Aliqui autem dixerunt carcerem istum et speluncam corpus hoc esse, ut hoc sit, Educ de carcere animam meam. Sed et iste intellectus vacillat aliqu

 19. Ad extremum, fratres, sicut arbitror, hoc dixit, Educ de carcere animam meam, Educ ab angustia. Gaudenti enim homini et carcer latus est, et trist

 In Psalmum CXLII Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. De psalmo quem cantavimus , loquar quod Dominus dederit, Charitati vestrae. Hesterno die psalmus brevior tractabatur, sed spatium temporis dabat no

 2. (( vers. 1.)) Titulus Psalmi est, Ipsi David, quando eum filius suus persequebatur. Non jejunant filii sponsi, quamdiu cum eis est sponsus: cum aut

 3. Rursus autem ad hoc intentam facimus Charitatem vestram, non docendo quod ignoratis, sed admonendo quod nostis Dominum et Salvatorem nostrum Jesum

 4. Judas filius sponsi persequens sponsum. Hoc tunc contigit an et futurorum exemplum praemissum est? Multos enim falsos fratres passura erat Ecclesi

 6. (( vers 2.)) Et ne intres in judicium cum servo tuo. Qui cum illo volunt intrare in judicium, nisi qui ignorantes Dei justitiam, suam volunt consti

 7. (( vers. 3.)) Quoniam persecutus est inimicus animam meam, humiliavit in terra vitam meam. Vide nos, vide caput nostrum pro nobis: Quoniam persecut

 8. Collocaverunt me in tenebrosis, sicut mortuos saeculi. Hoc a capite expeditius auditis, et expeditius hoc in capite agnoscitis. Ille enim pro nobis

 9. (( vers. 4.)) Et taedium, inquit, passus est in me spiritus meus, Tristis est anima mea usque ad mortem Taedium, passus est in me spiritus meus. Tr

 10. (( vers. 5.)) Inde ad membra. Memoratus sum dierum antiquorum. Memoratus sum dierum antiquorum, meditatus sum in omnibus operibus tuis. In veritat

 12. (( vers. 7.)) Cito exaudi me, Domine. Quae enim mora quando sic sitio, ad inflammandam sitim meam? Pluviam differebas, ut hauriens imbiberem, non

 13. Ne avertas faciem tuam a me. Avertisti a superbo. Etenim aliquando abundabam, et in abundantia mea elatus eram: Ego dixi in abundantia mea, Non mo

 14. (( vers. 8.)) Auditam fac mihi mane misericordiam tuam quoniam in te speravi. Ecce in nocte sum sed in te speravi, donec nocturna transeat iniqu

 15. Sed hic quid, donec veniat mane? Non enim sufficit mane sperare aliquid opus est agere. Quare aliquid agere? Quoniam dicit in alio psalmo, Deum e

 16. (( vers. 9.)) Exime me de inimicis meis, Domine quia ad te confugi. Qui aliquando a te fugi, ad te confugi. Tanquam servus fugiens Dominum suum,

 17. (( vers. 10-12.)) Doce me ut faciam voluntatem tuam quoniam tu es Deus meus. O confessio, o praescriptio! Quoniam tu es, Deus meus. quia tu es De

 18. Spiritus tuus bonus, non meus malus: Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam. Propter nomen tuum, Domine, vivificabis me. Propter nomen tu

 In Psalmum CXLIII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Psalmi hujus titulus brevis est numero verborum, sed gravis pondere mysteriorum: Ipsi David ad Goliam. Omnia haec in figura contingeb

 2. Nostis multis sacramentis visibilibus et corporalibus oneratum esse populum primum circumcisione, negotioso illo quodam sacerdotio, et templo figu

 3. Benedictus Dominus Deus meus, qui docet manus meas in praelium, digitos meos ad bellum. Vox nostra est, si corpus Christi nos sumus. Benedicamus Do

 4. Jam praeliorum et bellorum genera commemorare fortasse longum est, et gerere facilius quam explicare. Habemus unum bellum quod commemorat Apostolus

 5. Hoc unum praelium: alterum autem unicuique in seipso. Modo genus hoc belli ex apostolica Epistola legebatur: Caro concupiscit adversus spiritum, et

 6. Quomodo, inquis, vincam? Ecce ipse Apostolus difficillimum praelium proponit, et quam laboriosum sit aut forte insuperabile, si non intelligo, ipse

 7. (( vers. 2.)) Et cum praeliaris, quia dum praeliaris, periclitaris, dic quae sequuntur, in praeliandi periculo constitutus. Misericordia mea. Miser

 8. Parva putatis opera misericordiae? Libet et de his aliquid dicere. Attendite primo istam sententiam de sancta Scriptura depromptam, quam modo comme

 9. Misericordia mea et refugium meum, susceptor meus et erutor meus. Multum laborat praeliator hic, tenens concupiscentem adversus spiritum carnem. Te

 10. (( vers. 3.)) Domine, quid est homo, quoniam innotuisti ei? Totum quod est, hoc est quoniam innotuisti ei. Quid est homo, quoniam innotuisti ei? a

 11. (( vers. 4.)) Homo vanitati similis factus est et tamen innotuisti ei, et aestimas eum. Homo vanitati similis factus est. Implevit Deus terram, b

 12. (( vers. 5.)) Domine, inclina coelos tuos, et descende: tange montes, et fumigabunt. Corusca coruscationem, et disperges eos emitte sagittas tuas

 13 (( vers. 6.)) Sed sunt quidam conspirantes, convenientes in unum adversus Dominum, et adversus Christum ejus (Psal. II, 2 Act. IV, 26, 27) . Conve

 14. (( vers. 7.)) Emitte manum tuam ex alto. Quid postea? quid in fine? Quomodo vincit corpus Christi ipse Dominus in voce archangeli, et in tuba Dei

 15. (( vers. 8.)) Audiamus jam de istis aquis multis, a quibus eruet Deus corpus Christi sui, a quibus eruet Deus humilitatem David. Quid est, de aqui

 16. (( vers. 9.)) Quid tu inter eos cum vase pastorali, habente quinque lapides? Dic mihi aliter: eamdem Legem quam significasti quinque lapidibus, si

 17. (( vers. 10, 11.)) Qui dat salutem regibus: Qui redimit David servum suum. De gladio maligno erue me. De gladio, maligno. Non veni pacem mittere i

 18. (( vers. 12-14.)) Quorum filii ipsorum velut novellae constabilitae in juventute sua. Felicitatem ipsorum vult enumerare. Attendite, filii lucis,

 19. (( vers. 15.)) Unde ergo isti vaniloqui? quare vanitatem locutum est os eorum? Quia dextera eorum dextera iniquitatis. Beatum dixerunt populum cui

 In Psalmum CXLIV Enarratio.

 Sermo .

 1. Laudare vobiscum Dominum desideravimus: et quoniam hoc concedere dignatus est ut laus quam illi dicimus habeat ordinem suum, ne forte aliquo exce

 2. (( vers. 1.)) Exaltabo te, Deus meus, rex meus et benedicam nomen tuum in saeculum, et in saeculum saeculi. Videtis inchoatam esse laudem Dei, et

 3. (( vers. 2.)) Ne quis etiam aliter intelligeret quod ait, Laudabo nomen tuum in saeculum Per singulos, dies benedicam te. Per singulos, dies bened

 4. Vides ergo habere te quomodo delecteris per singulos dies. Non enim te dimittet Deus tuus, etiam si aliquid triste acciderit. Quam enim triste erat

 5. (( vers. 3.)) Magnus Dominus et laudabilis valde. valde? Laudabilis valde et magnitudinis ejus non est finis. valde magnitudinis ejus non est fin

 6. (( vers. 4.)) Verumtamen, quia magnitudinis ejus non est finis, Generatio et generatio laudabit opera tua. generatio et generatio. generatio et gen

 7. Et virtutem tuam annuntiabunt. Neque enim opera tua laudabunt, nisi ut virtutem tuam annuntient. Proponuntur laudes pueris in schola, et omnia tali

 8. (( vers. 5, 6.)) Denique vide quae sequuntur: Virtutem, tuam annuntiabunt. Et magnificentiam gloriae sanctitatis tuae loquentur, et mirabilia tua n

 9. (( vers. 7.)) Memoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt. O epulas felices! Quid manducabunt qui sic eructabunt? Memoriam abundantiae suavitat

 10. Ergo, Memoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt: quia non es tu oblitus nostri et non oblitus commonuisti nos, ut et nos reducas in memoria

 11. (( vers. 8.)) Misericors et miserator Dominus, longanimis et multum misericors. Suavis Dominus omnibus, et miserationes ejus in omnia opera ejus.

 12. (( vers. 9.)) Suavis Dominus omnibus, et miserationes ejus in omnia opera ejus. Quare ergo damnat? quare flagellat? An quos damnat, an quos flagel

 13. (( vers. 10.)) Confiteantur tibi, Domine, omnia opera tua, et sancti tui benedicant te. Omnia opera tua confiteantur tibi. Quid enim? terra non es

 14. (( vers. 11.)) Ergo, Confiteantur tibi, Domine, omnia opera tua, et sancti tui benedicant te. Gloriam regni tui dicent, et potentiam tuam loquentu

 15. (( vers. 12.)) Ut notam faciant filiis hominum potentiam tuam, et gloriam magnitudinis decoris regni tui. Sancti ergo tui commendant gloriam magni

 16. (( vers. 13.)) Regnum tuum. Quod regnum dico? Regnum omnium saeculorum. Et dominatio tua in omni generatione et generatione.

 17. Fidelis Dominus in verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis. Fidelis Dominus in verbis suis: quid enim promisit, et non dedit? Fidelis Dom

 18. (( vers. 14.)) Confirmat Dominus omnes decidentes. Sed quos omnes decidentes? confirmat Dominus omnes decidentes. confirmat Dominus omnes decident

 19. (( vers. 15.)) Oculi omnium in te sperant, et tu das escam illis in opportunitate. Prorsus tanquam reficiens aegrotum in opportunitate, quando deb

 20. (( vers. 16.)) Aperis tu manum tuam, et imples omne animal benedictione. Etsi non das aliquando, das tamen in opportunitate: differs, non aufers,

 21. (( vers. 17.)) Justus Dominus in omnibus viis suis. Et quando caedit, et quando curat, justus est, et apud eum iniquitas non est. Denique omnes sa

 22. (( vers. 18.)) Prope est Dominus omnibus invocantibus eum. Et ubi est illud, Erit enim cum invocabunt me, et non exaudiam eos Omnibus qui invocant

 23. (( vers. 19.)) Voluntatem timentium se faciet. Faciet, faciet: etsi non faciat ad horam, faciet tamen. Certe, si ideo times Deum, ut tu facias ips

 24. (( vers. 20.)) Custodit Dominus omnes diligentes se, et omnes peccatores disperdet. Videtis quia est apud eum severitas, apud quem tanta suavitas.

 25. (( vers. 21.)) Quoniam haec ita sunt, et audivimus benedictionem Domini, opera Domini, mirabilia Domini, misericordias Domini, severitatem Domini,

 In Psalmum CXLV Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Deliciae spiritus nostri divina cantica, ubi et fletus sine gaudio non est. Fideli homini et peregrino in saeculo, nulla est jucundior recordatio,

 2. (( vers. 2, 3.)) Ecce Psalmus sonat: cujusdam vox est, quae si vultis vestra est, exhortantis animam suam ad laudandum Deum, et dicentis sibi, Laud

 3. Sed quis dicit, et cui dicit? Quid dicimus, fratres? Caro dicit, Lauda, anima mea, Dominum? Et potest caro bonum consilium animae suggerere? Ut mul

 4. Nec vobis hoc quasi mirabile videatur, quia et vilis anima quaelibet peccatrix melior est quolibet magno et praestantissimo corpore. Non est melior

 5. Quis ergo est, ut dicere coeperam, qui dicit, Lauda, anima mea, Dominum? Caro non dicit. Sit licet corpus angelicum, inferius est quam anima consi

 6. Et quid est, fratres? Nonne laudamus Dominum? nonne quotidie hymnum nos cantamus ? nonne quotidie pro modulo nostro sonat os nostrum, parturit cor

 7. Quid est, in vita mea? Spes mea tu es hic. Spes mea es tu portio mea in terra viventium Inter nos et vos chaos magnum firmatum est Beati qui habita

 8. Et quomodo laudabis Dominum tuum? Psallam Deo meo quamdiu sum. Qualis illa laudatio, Psallam Deo meo quamdiu sum? quamdiu sum? Psallam Deo meo quam

 9. Interim bene, laudabis Dominum in vita tua, psallis de futuro Deo tuo quamdiu es. Bene: quidquid hic praesumendum est, de illo spera. Non nos deser

 10. (( vers. 4.)) Secundum turbam hominum, quid sunt isti filii hominum? Quid sunt vis scire? Exiet spiritus ejus, et revertetur in terram suam. Quia

 11. (( vers. 5.)) Quid ergo facimus, si in filios hominum, si in principes non est sperandum? quid facimus? Beatus cujus Deus Jacob adjutor est ejus.

 12. (( vers. 6.)) Spes illius in Dominum Deum ipsius. Quis est iste Dominus Deus ipsius? Attendite, fratres. Multi enim habent multos deos, et dicunt

 13. Attendite, fratres, magnum Deum, bonum, facientem talia. Quid ergo hinc cogitavit Deus, ut faceret (si tamen dicendum est de Deo, Cogitavit) coelu

 14. Intendat Charitas vestra. Hic forte aliquis dicat mihi : De Novo Testamento est, quia De bobus pertinet ad Deum: Homines et jumenta salvos facies,

 15. (( vers. 7, 8.)) Ergo Deus meus est, et in illo spes mea, qui fecit coelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt. Qui custodit veritatem in ae

 16. Quare ista dixi, fratres ? Ut non se extollant haeretici, quando forte aliquid patiuntur ex jussionibus principum terrenorum non se numerent inte

 17. (( vers. 7, 8.)) Jam tu procede, et dic ratiocinationibus illis tuis bonis, et quasi acutis et subtilibus, quia tu pascis et dic: Famelicus potes

 18. (( vers. 9.)) Et qui sunt ipsi justi? modo quatenus justi? Quemadmodum habes, Dominus custodit proselytos. Orphanum et viduam suscipiet. Pater nos

 19. Et viam peccatorum exterminabit. Quae est via peccatorum? Irridere ista quae dicimus. Quis pupillus? quae vidua? Quod regnum coelorum? et quae poe

 20. (( vers. 10.)) Et dum exterminata fuerit via peccatorum, quid nobis restat? Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est

 In Psalmum CXLVI Enarratio.

 Sermo .

 1. (( vers. 1.)) Intenti audiebamus, cum psalmus praesens cantaretur et non omnes qui audiebamus, etiam intelligebamus. Quanto magis ergo intente nun

 2. Psalmus quippe cantus est, non quilibet, sed ad psalterium. Psalterium autem quoddam organum est cantilenae, sicut lyra, sicut cythara, et hujusmod

 3. Propterea cum dixisset, Laudate Dominum, quoniam bonus psalmus: Deo nostro, inquit, jucunda sit laus. Non est speciosa laus in ore peccatoris Deo n

 4. (( vers. 2.)) Quis est Deus noster cui jucunda sit laus? Dulcescit nobis, commendat se nobis: gratias dignationi ejus. Dignatur enim commendare se

 5. (( vers. 3.)) Quomodo colligit? quid agit, ut colligat? Qui sanat contritos corde. Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique: Si voluisses

 6. Qui sanat contritos corde, et alligat contritiones eorum. Sanat, inquit, contritos corde: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huj

 7. Quae sunt alligamenta contritionum? Sicut medici alligant fracturas. Aliquando enim intelligat et hoc Charitas vestra, et notum est eis qui animad

 8. Sanat ergo contritos corde, Sanat contritos corde, et alligat contritiones eorum.

 9. (( vers. 4.)) Qui numerat multitudinem stellarum, et omnibus eis nomina vocans. Quid magnum Deo numerare multitudinem stellarum? Hoc et homines con

 10. Et omnibus, inquit, eis nomina vocans: Alii quidem per Spiritum datur sermo sapientiae, alii sermo scientiae secundum eumdem Spiritum, alii fides

 11. (( vers. 5.)) Magnus Dominus noster. Impletus est gaudio, eructavit ineffabiliter: nescio quid dicere non valebat et cogitare Magnus Dominus nost

 12. (( vers. 6.)) Ideo quid debeas facere in difficultate intelligendi, ostendit tibi, cum consequenter dicit: Suscipiens mansuetos Dominus. Suscipien

 13. Hoc fecit hominibus qui voluerunt irridere Legem, antequam nossent non enim fuerunt mansueti. Intelligat Charitas vestra. Exstitit quaedam perdit

 14. (( vers. 7.)) Humilians ergo est Deus peccatores usque ad terram. Incipite Domino in confessione. Incipite Domino in confessione. Psallite Deo nos

 15. (( vers. 8.)) Ecce confitemini, operamini opera misericordiae, psallite Deo nostro. Deo nostro? Qui cooperit coelum nubibus. Qui cooperit coelum n

 16. Qui exoriri facit in montibus fenum, et herbam servituti hominum. Ecce fructus pluviae. Qui exoriri, facit in montibus fenum. in montibus. Quid fa

 17. Itaque, fratres, quoniam contigit jam ex ista occasione aliquid loqui vobis , maxime quia loquimur, talia nos non quaerentes a vobis, et ideo libe

 18. (( vers. 9.)) Et dat pecoribus escam ipsorum. Pecora ista dicit, greges Dei. Non fraudat Deus gregem suum esca sua per homines, quorum servituti h

 19. (( vers. 10.)) Non in potentatu equi voluntatem habebit. Potentatus equi est superbia. Videtur enim equus veluti ad suggestum hominis accommodatus

 20. (( vers. 11.)) Sed quid adjungit? Bene sentiet Dominus in timentibus eum, et in his qui sperant in misericordia ejus. Bene sentiet Dominus in time

 In Psalmum CXLVII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. Meminit Charitas vestra de psalmo quem modo cantavimus, in hodiernum diem nos distulisse sermonem. Ipse enim erat, et die dominico lectus est, et t

 2. Cum legeretur, credo aut omnes aut multos vestrum animadvertisse quod habeat aliquos versus ad quos aperiendos pulsandum est, maximeque ubi ait: Qu

 3. Dixeramus autem die dominico, si meminit Charitas vestra, qui adfuistis, ipsam evangelicam lectionem, quae nos diutius tenuit, ut Psalmi expositio

 4. Cum ergo psalmus iste dicat nobis et cantet de illa vita futura, Evangelium autem terruerit de praesenti Psalmus facit amorem futurae, Evangelium

 5. Et quam civitatem psalmus iste cantat, audiamus. Audiamus, et cantemus gaudium nostrum, cum hoc audimus, canticum Dei nostri est. Non enim tantum

 6. (( vers. 12.)) Audiamus jam cantari civitatem illam, et erigamur ad eam. Multum enim nobis eam commendat Spiritus Dei, infundens nobis amorem illiu

 7. Estote Jerusalem: mementote de quibus dictum est, Domine, in civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum rediges (Psal. LXXII, 20) . Hi sunt qui modo

 8. Quare, inquit haec Jerusalem, collaudo Dominum, et laudo Deum meum Sion? Quae Sion, ipsa Jerusalem. Diversis causis duo nomina. Jerusalem dicta est

 9. (( vers. 13.)) Sed videte qualem Jerusalem dicit laudaturam Deum, et unde laudaturam: perfectione quadam beatitudinis. Collauda, Jerusalem, Dominum

 10. Virgines enim illae animas significant. Non enim vere quinque erant, sed in quinque illis millia sunt. In numero illo quinario millia intelliguntu

 11. Quae sunt fatuae virgines? Et ipsae quinque sunt: quae, nisi animae quae habent istam continentiam carnis, ut vitent corruptelas ab omnibus sensib

 12. Et illud quod dictum est, Ne forte non sufficiat nobis, magna consideratione humilitatis dictum est. Oleum enim quod gestamus in conscientia, judi

 13. Faciens ergo hujusmodi misericordias, et illam praecipue quae gratis constat, Dimitte, sicut dimittimus (Matth. VI, 12) quo nonnisi charitatem e

 14. Benedixit filios tuos in te. Non vagantur foris, non peregrinantur intus gaudent, intus laudant, intus benedicuntur Filii mei, quos iterum partur

 15. (( vers. 14.)) Benedixit filios tuos in te. Quis? Qui posuit fines tuos pacem.

 16. Ipsa est pax quam non habent haeretici. Quid agit pax in hujus adhuc regionis incertis, in ista peregrinatione mortalitatis nostrae cum adhuc nem

 17. Torquebatur quidam dives apud inferos, desideravit aquae stillam de digito contempti ante januam suam pauperis, quoniam urebatur in flammis. Et cu

 18. Habes jam sponsum Ecclesiae. Et non hinc tacuit Moyses, non hinc tacuerunt Prophetae, Christum resurrecturum a mortuis tertia die passurum, resur

 19. Lege Actus Apostolorum, si forte mentior, quomodo ibi erant congregati discipuli, cum veniret Spiritus sanctus ut ostendatur tibi quod dixit Domi

 20. Ergo, fratres, coepit Ecclesia ab Jerusalem iit per omnes gentes: quid evidentius hoc testimonio Legis, Prophetarum, ipsius Domini? Apostolorum u

 21. Fratres, quoniam pax ipsa de qua loquimur, nondum est in totis nobis, id est in unoquoque nostrum tota, adhuc forte spiritum vestrum delectat audi

 22. (( vers. 15.)) Jam modo de ipsa peregrinatione nostra locuturus est, qua venitur ad illam Jerusalem ubi collaudabimus Dominum, laudabimus Dominum

 24. Jam si praedestinati sunt, vocandi sunt. Quos enim praedestinavit, illos et vocavit Non veni vocare justos, sed peccatores in poenitentiam qui dat

 25 (( vers. 17, 18.)) Qui mittit crystallum suum velut frusta panis. Non denuo laborandum est dicere quid sit crystallum. Praelocuti enim sumus, et cr

 26. Ergo videmus nivem, nebulam, crystallum: bonum est ut ille spiret, et solvat. Si enim ille non spiraverit, si non ipse duritiam glaciei hujus diss

 27. (( vers. 19.)) Annuntians verbum suum Jacob, justitias et judicia sua Israel. Quas justitias? quae judicia? Quia et quidquid hic humanum genus ant

 28. (( vers. 20.)) Non fecit sic universae genti. Nemo vos fallat: non nuntiatum est alicui genti hoc judicium Dei, quomodo patiantur et justi et inju

 In Psalmum CXLVIII Enarratio.

 Sermo Ad Plebem.

 1. (( vers. 1.)) Meditatio praesentis vitae nostrae in laude Dei esse debet: quia exsultatio sempiterna futurae nostrae vitae, laus Dei erit et nemo

 2. Nunc ergo, fratres, exhortamur vos ut laudetis Deum et hoc est quod nobis omnes dicimus, quando dicimus, Alleluia. Laudate Dominum, dicis tu alter

 3. Laudate Dominum de coelis. Quasi invenerit tacentes in coelis laudem Domini, exhortatur ut surgant et laudent Nunquam coelestia laudes Conditoris s

 4. Et Psalmus est Aggaei et Zachariae: sic habet titulum. Isti duo prophetae, eo tempore quo captivus populus tenebatur in Babylonia, prophetabant jam

 6. (( vers. 2-5.)) Laudate eum omnes Angeli ejus, laudate eum omnes virtutes ejus. Laudate eum sol et luna, laudate eum omnes stellae et lumen. Laudat

 7. Et quasi diceretur ei, Quare illum laudant? quid illi debent, quid illis contulit, ut laudent eum? sequitur: Quoniam ipse dixit, et facta sunt ips

 8. (( vers. 6.)) Statuit ea in saeculum et in saeculum saeculi. Omnia coelestia, omnia superiora, virtutes omnes atque Angelos, civitatem quamdam supe

 9. (( vers. 7.)) Ergo convertat se et ad terrena, quia jam dixit laudes coelestium. Laudate Dominum de terra. Laudate Dominum de coelis Dracones et o

 10. (( vers. 8.)) Ignis, grando, nix, glacies, spiritus tempestatis, quae faciunt verbum ejus. Quare hic addidit, quae faciunt verbum ejus? Anima mea

 11. Haec considerans spiritus Prophetae, cum dixisset, Ignis, grando, nix, glacies, spiritus tempestatis, quae omnia turbata videntur quibusdam stulti

 12. Quidquid ergo hic accidit contra voluntatem nostram, noveritis non accidere, nisi de voluntate Dei, de providentia ipsius, de ordine ipsius, de nu

 13. (( vers. 9-12.)) Deinde dicit, ut Dominum laudent: Montes et omnes colles, ligna fructifera et omnes cedri bestiae et omnia pecora, reptilia et v

 14. (( vers. 13.)) Quia exaltatum est nomen ejus solius. Nemo hominum quaerat exaltare nomen suum. Vis exaltari? Illi te subde, qui non potest humilia

 15. (( vers. 14.)) Confessio ejus in terra et coelo Confessio ejus in terra et coelo? Confessio ejus in terra et coelo. Confessio ejus in terra et coe

 16. Et exaltabit cornu populi sui. Ecce quod prophetabant Aggaeus et Zacharias. Modo cornu populi ipsius humile est in trituris, in tribulationibus, i

 17. Hymnus omnibus sanctis ejus. Hymnus scitis quid est? Cantus est cum laude Dei. Si laudas Deum, et non cantas, non dicis hymnum: si cantas, et non

 In Psalmum CXLIX Enarratio.

 Sermo Ad Populum.

 1. (( vers. 1.)) Laudemus Dominum et in voce, et in intellectu, et in opere bono et sicut nos hortatur iste psalmus, cantemus ei canticum novum. Sic

 2. Et hoc canticum pacis est, canticum hoc charitatis est. Quisquis se a conjunctione sanctorum separat, non cantat canticum novum. Secutus est enim v

 3. Et vultis jam nosse ubi cantetis canticum novum? Quae dicturus est in ipso Psalmo, videte quomodo fiant, et ubi fiant utrum per omnes gentes fiant

 4. (( vers. 2.)) Laetetur Israel in eo qui fecit eum. Quid est Israel? Videns Deum: hoc enim interpretatur nomen Israel. Qui videt Deum, in ipso laete

 5. Et filii Sion exsultent in rege suo. Ipse Israel, filii Ecclesiae sunt. Quia Sion fuit quidem una civitas, quae cecidit: in ejus reliquiis habitaba

 6. Laetetur Israel in eo qui fecit eum, et filii Sion exsultent in rege suo. Quod dixit, qui fecit eum in rege suo. Israel filii Sion: in eo qui fec

 7. (( vers. 3.)) Laudent nomen ejus in choro. Et chorus quid significat? Multi noverunt chorum et quia in civitate loquimur, prope omnes norunt. Chor

 8. In tympano et psalterio psallant ei. Quare assumit tympanum et psalterium? Ut non sola vox laudet, sed et opera. Quando assumitur tympanum et psalt

 9. (( vers. 4.)) Quoniam benefecit Dominus in populo suo. Quid tam beneficum, quam mori pro impiis? quid tam beneficum, quam sanguine justo delere chi

 10. (( vers. 5, 6.)) Exsultabunt sancti in gloria. Aliquid volo dicere audite attentius de gloria sanctorum. Nemo est enim qui non amet gloriam. Sed

 11. Sancti autem qui exsultant in gloria, quomodo exsultent, non opus est ut nos dicamus ipsius Psalmi audite sequentum versum: Exsultabunt sancti in

 12. Et frameae bis acutae in manibus eorum. Framea appellatur, quam vulgo spatham dicunt. Sunt enim gladii ex una parte acuti, ipsae sunt machaerae. I

 13. (( vers. 7.)) Jam, fratres, videtis sanctos armatos attendite strages, attendite gloriosa praelia. Si enim imperator, et miles si miles, et host

 14. (( vers. 8.)) Ut alligent reges eorum in compedibus, et nobiles eorum in vinculis ferreis. Ut faciant in eis judicium conscriptum. Facile exposuim

 15. Quare ergo vincula ferrea, et non vincula aurea? Ferrea sunt quamdiu timent ament, et aurea erunt. Attendat Charitas vestra quid loquar. Audistis

 16. (( vers. 9.)) Ut faciant in eis judicium conscriptum. Hoc est judicium quod faciunt sancti per omnes gentes. Quare, conscriptum? Gloria haec est o

 In Psalmum CL Enarratio.

 1. Quamvis ordo Psalmorum, qui mihi magni sacramenti videtur continere secretum nondum mihi fuerit revelatus tamen quia omnes centum quinquaginta num

 2. Quod ergo quidam omnium Psalmorum quinque libros esse crediderunt, illud secuti sunt, quoties in fine psalmi dictum fuerit, Fiat, fiat Fiat, fiat

 3. Sive ergo illud, sive hoc intelligatur quod dictum est, In capite libri liber iste Psalmorum per quinquagenos, si per ipsos quinquagenarios articu

 4. (( vers. 1, 2.)) Laudate Dominum in sanctis ejus: utique in eis quos glorificavit. Laudate eum in firmamento virtutis ejus. Laudate eum in virtutib

 5. Iidem ipsi sancti sunt in omnibus musicis organis deinceps significati, ad laudandum Deum. Quod enim proposuit dicens, Laudate Dominum in sanctis e

 6. (( vers. 3.)) Laudate eum in sono tubae: propter laudis excellentissimam claritatem. Laudate eum in psalterio et cithara.

 7. (( vers. 4.)) Laudate eum in tympano et choro. Tympanum laudat Deum, cum jam in carne mutata nulla est terrenae corruptionis infirmitas. De corio q

 8. (( vers. 5, 6.)) Laudate eum in cymbalis bene sonantibus, laudate eum in cymbalis jubilationis. Cymbala invicem tangunt ut sonent in cymbalis jubil

 Sancti Aurelii Augustini (uti quidem in editis Er. et Lov. ad hujus tomi calcem habetur) Oratio, Quam post singulos sermones atque tractatus dicere co

 In Psalmum XIV Enarratio,

 1. (( vers. Psalmus David.

 2. Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo? Vos qui vutis habitare in tabernaculo Domini, audite quid dicitur. Quis habitabit in tabernaculo tuo? au

 3. (( vers. 2.)) Hoc quod dixit, Quis habitabit in tabernaculo tuo? aut quis requiescet in monte sancto tuo? Qui ingreditur sine macula, et operatur j

 4. (( vers. 3.)) Dicamus et caetera quae sequuntur. Qui loquitur veritatem in corde suo. Qui non egit dolum in lingua sua. Nec fecit proximo suo malum

 5. (( vers. 4.)) Ad nihilum deductus est in conspectu ejus malignus. Etsi imperator est, etsi praefectus est, etsi episcopus est, etsi presbyter (in E

 6. (( vers. 5.)) Qui pecuniam suam non dedit ad usuram. Multa sunt quae dicantur, sed hora excludimur. Quoniam autem nudiustertius de principio cat ha

4. (( vers. 47, 48.)) Et meditabar, inquit, in mandatis tuis, quae dilexi, et levavi manus meas ad mandata tua, quae dilexi: sive, quod nonnulli codices habent in utroque versu, dilexi valde, aut nimis, aut vehementer, sicut interpretari placuit quod graece dicitur σφόδρα. Mandata ergo Dei dilexit per hoc per quod ambulabat in latitudine; per Spiritum scilicet sanctum, per quem dilectio ipsa diffunditur, et dilatat corda fidelium. Dilexit autem, et cogitando et operando. Nam quod ad cogitationem pertinet, ait, Et meditabar in mandatis tuis: quod autem ad operationem, Et levavi manus meas ad mandata tua. Utrique autem sententiae addidit, quae dilexi: finis enim praecepti est charitas de corde puro (I Tim. I, 5) . Quando isto fine, id est, hujus rei contemplatione fit mandatum Dei, tunc fit vere opus bonum; et tunc levantur manus, quia supernum est quo levantur. Propterea de ipsa charitate locuturus Apostolus ait, Supereminentem viam vobis demonstro (I Cor. XII, 31) : et alio loco, Cognoscere, inquit, etiam supereminentem scientiae charitatem Christi (Ephes. III, 19) . Nam si de opere mandatorum Dei merces terrenae felicitatis expetitur, deponuntur manus potius quam levantur; quia terrena emolumenta quae non sursum, sed deorsum sunt, illo opere requiruntur. Ad utrumque autem pertinet quod sequitur, Et exercebar in justificationibus tuis: quod plures interpretes dicere maluerunt, quam laetabar, aut garriebam, quod aliqui interpretati sunt ex eo quod graecus habet ἠδολέσχουν. Exercetur quippe in justificationibus Dei laetus, et quodam modo garrulus, qui mandata ejus quae diligit, et cogitandi et operandi delectatione custodit.