Albert the Great, Summa Theologiae

1. Nobilissimae enim formae debetur nobilissima materia: rationalis anima maxime quam Deus inspiravit in faciem Adae, nobilissima forma fuit. Ergo nobillissimum corpus debetur ei: nobilius autem est spirituale, quam animale: videtur ergo, quod aptandum ei fuerit corpus spirituale et non animale.

2. Adhuc, Nobilissimo artifici proprium est producere opus suum nobiliori modo quam ignobili: sed natura ignobilior est

artifex, quam Deus: et producit corpus animale: videtur ergo, quod Deus quando per seipsum poeratur, debeat producere corpus spirituale quod nobilius est.

3. Adhuc, In praehabitis ostensum est ex verbis Augustini et Bedae, quod etiam homo secundum corpus est ad imaginem Dei aliquo modo: magis autem imitatur Deum corpus spirituale, quam corpus animale. Ergo videtur, quod magis competebat esse corpus spirituale, quam animale, quod aptatum est primo homini.

4. Adhuc, Sicut habitum est in praecedentibus, distinctio rerum est de ordine et perfectione universi, ut scilicet quodlibet adaptetur suo compari. Sed, sicut dicit Cassiodorus, " Anima in hoc est ad imaginem et similitudinem. Dei, quia est incorruptibilis et immortalis. " Ergo de ordine naturae est, quod simile sibi corpus adaptetur, immortale scilicet et incorruptibile: hoc autem non potest esse animale, sed spirituale: ergo videtur, quod debuit esse corpus spirituale, et non animale, quod primae animae aptatum fuit.

5. Adhuc, Constat, quod in resurrectione communi corpora resurgentium spiritualia erunt, sicut dicitur, I ad Corinth. xv, 44: Seminatur corpus animale, surget corpus spiritale. Et tamen in resurrectione ad corpora illa operabuntur Angeli. Si ergo corpus primi hominis fuit animale, corpus illud, in quo operatus est solus Deus, ignobilius est quam id in quo operatur Angelus, quod inconveniens reputatur: quia, Deuteron, XXXII, 4, dicitur: Dei perfecta sunt opera. Non est autem perfectum corpus, nisi spirituale.

6. Ex his et hujusmodi ratiunculis haeretici qui dicuntur Manichaei, dicebant, quod animae omnes primo creatae sunt in caelo a Deo bono, et habebant corpora spiritualia, non animalia, quae postea per casum peccati mutata sunt in animalia corpora.

Sed quod haec opinio falsa sit, auctoritatibus Sanctorum probatur.

1. Augustinus in libro XIV de Civitate Dei , enumerat multa bona quibus Adam in primo statu innocentiae affluebat, et subjungit sic: " Quam felices erant, et nullis agitabantur perturbationibus animorum, nullis corporum laedebantur incommodis. Atque ista permanente felicitate, donec per illam benedictionem, qua dictum est: Crescite, et multiplicamini , praedestinatorum sanctorum numerus impleretur, alia major daretur, quae beatissimis Angelis data

est. " Si ergo poterat generare, et non generat nisi animale corpus, oportet quod animale corpus haberet primum.

2. Adhuc, Sicut dicit Magister in Sententiis, corpus illud cibis erat sustentandum: quia Dominus dixit, Genes, ii, 16: Ex omni ligno. Unde Augustinus ibidem in Glossa: " De lignorum fructibus habebat refectionem contra defectionem, de ligno vitae stabilitatem contra vetustatem. " Constat ergo, quod cibo indiguit corpus illud: et non indiget nisi anima corpus: ergo fuit animale.

3. Adhuc, Augustinus in libro de Baptismo parvulorum : " Quamvis homo secundum corpus terra esset, et corpus in quo creatus est animale gestaret: tamen si non peccasset, in corpus spirituale mutandus foret, et in illam incorruptionem quae fidelibus et sanctis promittitur, transiturus. " Ergo fuit corpus animale, sed transiturum in spirituale.

4. Adhuc, I ad Corinth. xv, 44 et 46: Si est corpus animale, est et spiritale... Sed non prius quod spiritale est, sed quod animale: deinde quod spiritale. Ubi expresse dicitur, quod primo fuit animale.

Ulterius quaeritur de hoc quod dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. XVII, in illo cap. Solet quaeri, ubi inducit Augustinum super Genesim ad litteram dicentem, quod Adam in aetate virili continuo factus est, et hoc secundum superiores, et non secundum inferiores causas.

Sed videtur hoc non esse conveniens: per hoc enim conditionis opus corpori Adae dabatur forma naturae ad formanda corpora: natura autem format paulatim per intervalla et incrementa: ergo videtur, quod etiam Deus in primo opere suo etiam ita facere debuerit.

Ulterius quaeritur, Quare Deus homi- nem fecerit extra paradisum, et factum posuit intra paradisum ?

Videtur enim hoc non debuisse:

1. Terra enim paradisi nobilior est alia terra: et sic videtur, quod magis congruebat, quod ex terra paradisi formaretur quam ex alia.

2. Adhuc, In animalibus aliis idem est locus generationis et educationis: ergo videtur, quod in homine secundum corpus animale similiter debet esse. Constat autem, quod in paradiso erat educandus: ergo et in paradiso formandus.

3. Adhuc, Heva quae indignior fuit quam Adam, facta est in paradiso secundum corpus. Ergo multo magis in paradiso debuit fieri Adam.

4. Quamvis autem verissimum sit, quod primi hominis corpus fuerit animale, et non spiritale: tamen quidam objiciunt in contrarium sic, dicentes, quod primi hominis corpus beatum fuit, ut dicit Augustinus. Nihil autem beatum potest esse animale. Ergo corpus primi hominis non fuit animale.

5. Adhuc, Si cibis utebatur Adam contra defectionem, ut dicit Augustinus, necesse fuit fieri digestionem et impuri egestionem: talibus autem subjacere miserrimum est: ergo in primo statu miserrimae necessitati subjacuit, quod negant Sancti,

Solutio. Dicendum, quod absque dubio corpus Adae fuit in primo statu animale, et non spiritale, hoc est, utens cibis et generans. Nuptiae autem, ut dicit Augustinus, sunt mortalium bonum.

Ad primum ergo dicendum, quod nobilissimae formae debetur nobilissima materia secundum statum naturae, et non simpliciter: tunc autem fuit status inchoantis naturae, et non perfectae secundum ultimam perfectionem, sed in quo oportebat unum ex altero propagari: et non poterat hoc fieri animali et non spirituali: et ideo nobilissimum corpus accepit quod poterat esse secundum statum illum,

Ad aliud dicendum, quod nobilissimus artifex sapientissimus est, et ille est qui secundum statum semper facit melius opus et magis congruum illi statui: sed corpus animale magis congruebat statui innocentiae ad generationem.

Ad aliud dicendum, quod corpus spirituale magis imitatur in exterioribus: sed in his quae essentialia sunt imagini, magis imitatur corpus animale. Dicit enim Augustinus, quod in hoc est imago secundum corpus: quia sicut Deus principium est omnium, ita Adam secundum corpus principium est omnium quae propagantur ab ipso. Ex corpore autem spirituali nihil potest propagari. Unde, Matth. xxii, 30: In resurrectione, neque nubent neque nubentur: sed erunt sicut Angeli Dei in caelo.

Ad aliud dicendum, quod, corpus animale per meritum virtutis ordinatum est ad incorruptibilitatem et immortalitatem, et sic aptatum est animae, quae est ad imaginem Dei. Sed non congruebat, quod tunc esset immortale et incorruptibile nisi secundum congruentiam status: et hoc est quod nec moreretur, nec corrumperetur, si non peccaret: corrumperetur autem et moreretur, si peccaret.

Ad aliud dicendum, quod in veritate in resurrectione corpora resurgentium erunt spiritualia sicut competit illi statui. Et ad immutationem corporum ad formam gloriae nihil operabuntur Angeli: sed si aliquid operabuntur, hoc est in congregatione mortuorum, et vocatione et collectione cinerum. Nec dicitur opus Dei perfectum ex hoc quod nobilius in se est, sed ex hoc, quod congruentius et utilius est ad statum: ex hoc enim, accipit perfectionem ad finem.

Ad aliud dicendum, quod haeretici propter hoc haeretici sunt, quod nec rationes nec Scripturas intelligunt: omnes enim ratiunculae tales ex icotibus et signis sunt, et in secunda figura, in qua signa quae sunt media, sunt ante extrema: et a talibus signis syllogizare, facit fallaciam consequentis, et nihil probat. Quatuor quae in contrarium adducuntur, concedenda sunt: quia in illis expresse determinatur veritas.

Ad id quod ulterius quaeritur, In qua aetate factus sit Adam ?

Dicendum, quod si aetas dicitur prolixitas temporis et mensura, in nulla aetate factus est, sed in momento ad voluntatem Dei. Si autem dicatur aetas perfectio quae ex aetate relinquitur, tunc factus est perfectus triplici perfectione, sicut homo est in triginta annis, scilicet perfectione quantitatis membrorum, et perfectione virtutum in membris, et perfectione adunationis complexionis, quae tunc resedit: ita quod vires animae stabiles poterant habere conceptiones, et secundum animam factus est profectus in cognitione naturali.

Ad id quod contra objicitur, dicendum quod opus divinum licet sit exemplar operis naturae, tamen non dat ei modum: quia impossibile est, quod natura quae est artifex imperfectus, imitetur modum operis divini.

Ad aliud quod ulterius quaeritur, dicendum, quod licet Deus potuisset fecisse corpus Adae de terra paradisi, tamen noluit. Et de hoc ab antiquis assignatae sunt quatuor rationes. Una est ibidem in Glossa quae sic incipit: Datur intelligi: et haec etiam ponitur a Magistro in libro II Sententiarum, distinct. XVII, cap. Hominem autem formatum. Et fundatur super hoc, quod ejectus nimis doluisset, si de terra sibi connaturali ejectus, terram non connaturalem sibi colere juberetur. Secunda est excitatio gratitudinis: quia voluit Deus, quod quidquid boni fieret ei, totum adscriberet gratiae Dei, et non naturae: et ideo ex terra vili creavit eum, et non nobili. Sicut dicitur, I ad Corinth. xv, 47 et 48: Primus homo de terra, terrenus: secundus homo de caelo, caelestis. Qualis terrenus, tales et terreni. Tertia

est humiliatio sui, quando scilicet recordaretur se ex vili terra esse factum, humiliaretur et obediret praeceptis Dei. Ecli, x, 9: Quid superbit terra et cinis ? Quarta est temperamentum afflictionis et tristitiae, ut scilicet quando ejiceretur, minus doleret, videns se ejectum ad terram connaturalem sibi: et si fuisset ex terra paradisi, nimis affligeretur in ejectione paradisi, secundum illud Horatii:

Nescio qua natale solum dulcedine cunctos Ducit, et immemores non sinit esse sui.

Et similiter dicitur in Psalmo cxxxvi, 1: Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus, cum recordaremur Sion.

Ad aliud dicendum, quod non est simile de aliis animalibus et homine: alia enim animalia non sunt ad beatitudinem ordinata secundum naturam et meritum sicut homo. Et ideo homo secundum tres status triplicem habet locum. Secundum statum enim naturae inchoantis formandus erat in habitatione communis terrae, ad cujus ornatum cum aliis animalibus factus est sexta die. Secundum statum innocentiae et felicitatis, quae debetur primae innocentiae (ut dicit Augustinus) positus est in paradisum, ut ibi omnibus deliciis frueretur sine incommodo et nocumento. Secundum statum culpae ejectus est in terram habitationis hujus, ubi in sudore vultus ejus vescitur pane suo.

Ad aliud dicendum, quod in Heva aliter est quam in Adam: illam enim humiliavit sexus. Et licet in paradiso fieret, tamen ex nulla parte paradisi facta est, sed ex corpore viri: et sic ulterius originatur ex terra communi, tamquam ex primo principio. Sed in paradiso tamquam in loco facta est, ut saltem unum contra multa deprimentia haberet, ne tristitia absorberetur.

Ad aliud dicendum, quod corpus primi hominis quadam beatitudine beatum fuit, et non perfecta, quod scilicet paenam et nocumentum non sentiret si non peccaret: et haec beatitudo non opponitur animali corpori, imo convenit ei.

Ad aliud dicendum, quod Adam procul dubio comedisset de lignis paradisi, si permansisset: quod si non fecisset, peccasset, ut dicit Prosper in libro de

Contemplativa vita, et sic propter peccatum defecisset in comestione, tamen digestio fuisset et impuri egestio: sed hoc sine immunditia putrefactionis et faetoris ab eo resolutum fuisset, ut dicunt Sancti: et propter hoc etiam in egerendo non fuisset miseriae subjectus.

De habitatione paradisi quae corpori Adae competebat .''

Deinde, Quaeritur de habitatione paradisi quae tali corpori congruebat.

i. Et accipiatur dictum Damasceni qui in libro II de Fide orthodoxa sic dicit: " Quia vero ex visibili et invisibili creatura conditurus erat Deus hominem secundum propriam imaginem et similitudinem, sicut quemdam regem et principem omnis terrae et omnium quae in ea sunt, constituit ante eum velut quamdam regiam, in qua conversans beatam et divitem omnium haberet vitam. Et hoc est divinus paradisus, Dei manibus in Eden plantatus, gaudii et exsultationis universae promptuarium. Eden enim voluptas interpretatur. In Oriente quidem omni terra excelsior positus est, optima temperie, aere et tenuissimo et purissimo circumfulgens, plantis semper floridis ornatus, et bono odore plenus, lumine repletus, et universae sensibilis venustatis et pulchritudinis superexcedens intelligentiam. Divinus profecto locus, ac dignus ejus qui ad imaginem Dei creatus fuerat, incolatu, in quo nul- lum erat irrationalium animalium, solus vero homo divinarum manuum plasma . "

2. Adhuc, Strabus vero et Beda dicunt sic: " Est locus in Oriente positus, a regionibus quas incolunt homines longo tractu maris secretus, altitudinis tantae ut ad lunarem globum ascendat. "

3. Adhuc, Josephus dicit sic: " Deus ad Orientem plantavit paradisum omni germinatione florentem, et in hunc locum introduxit Adam et ejus uxorem, praecipiens eis plantationum habere sollicitudinem. "

4. Adhuc, Isidorus in libro Etymologiarum dicit sic: " Paradisus est locus in Orientis partibus constitutus, cujus vocabulum a Graeco in Latinum vertitur. Hortus porro Hebraice Eden dicitur, in nostra lingua deliciae: quod si utrumque junctum fuerit, sonat hortum deliciarum, "

Ex his omnibus constat terrenum locum esse paradisum. Et hoc tractat Magister in libro II Sententiarum, distinct.

XVII, cap. Hominem autem ita formatum, ubi sic dicit: " Intelligitur autem paradisus corporalis et localis, in quo homo locatus est. Tres enim generales de paradiso sententiae sunt. Una eorum qui corporaliter intelligi volunt tantum: alia eorum qui spiritualiter tantum: tertia eorum qui utroque modo paradisum accipiunt. Tertiam mihi placere fateor. "

Ex his omnibus accipitur, quod paradisus est locus amoenitate et deliciis plenus, et ideo convenientissimus ad habitandum. Fuit enim, ut dicit Augustinus, abundantia bonorum repletus, optime temperatus, et plantis amoenissimis consitus. Unde Augustinus in libro XIV de Civitate Dei: " Quid timere aut dolere poterant primi parentes in tantorum tanta affluentia bonorum, ubi non aberat quidquam quod bona voluntas concupisceret, nec inerat quod carnem animamve hominis feliciter viventis offenderet ? "

Adhuc, Isidorus: " Non frigus ibi, supple excellens, non aestus, supple, excellens, sed perpetua aeris temperies. "

Quaeritur ergo, Si talis locus aptus est habitationi humanae ?

Et videtur, quod non.

1. Dicitur enim a Magistro in Historiis, quod in montem Olympum propter altitudinem Philosophi ascendere non possunt, nisi spongias humidas ad nares adhibeant, per quas crassiorem aerem spirent, quam sit in summitate montis. Ergo multo minus ad spiraculum hominis valet aer paradisi: quia paradisus altior est, quam mons Olympus.

2. Adhuc, Si usque ad lunarem globum attingat, propter quod dicunt Beda et Strabus, quod aquae diluvii non ascenderunt illuc, cum probatum sit per Philosophum, quod ignis undique tangit concavum circuli lunae, tunc de necessitate stat in igne: et sic videtur cum ignis sit vehementis actionis, quodet plantae exuruntur et aer aestuans efficitur: et ita non erit aptissimus ad habitandum.

3, Adhuc, super illud Genesis, ii, 6: Fons ascendebat de terra, dicit Damascenus, quod fons ille est Oceanus sive Amphitrites. Et si hoc est: tunc oportet, quod paradisus sit totus mundus, et non unus determinatus locus.

4. Adhuc, Objiciunt quidam, quod si usque ad lunarem globum attingit, sequitur quod, terra non sit in centro: quia pars terrae est: et hoc ab omnibus reputatur impossibile.

5. Adhuc, Cum corpus Adae delicatissimum fuerit, et maxime in temperamento, videtur quod minime pro alimento competebant ei fructus.

6. Adhuc, Videntur opposita dici de paradiso: flos enim et fructus numquam sunt simul in planta, sed sucessive: dicitur autem in auctoritate Damasceni, quod semper erat floridus, et tamen fructibus plenus hortus ille qui dicitur paradisus.

Ulterius, Quaeritur de lignis paradisi.

Videtur enim, quod de ligno scientiae boni et mali non indiguit: quia

1. Dicit Augustinus super Genesim ad litteram, quod " Deus Adam spirituali mente praeditum fecit: " et sic nullo indiguit sibi conferente scientiam.

2. Adhuc, Occasio ruinae fuit: et sic de loco ubi feliciter vivere debuit: amovendum fore videbatur.

Ulterius, Quaeritur de ligno vitae.

Homo enim ex hoc quod erat ad imaginem Dei, perfectam et sufficientem causam habuit immortalitatis et vitae: superfluum ergo videtur, quod addatur lignum vitae ad vitae continuationem.

Adhuc, De aliis lignis similiter quaeri- tur, de quinus comedere jubebatur: erat enim, ut dicit Augustinus, tunc immortalis: ergo a corpore ejus nihil poterat deperdi: comestio autem est ad restaurationem deperditi: frustra ergo plantata sunt ibi ligna de quibus debebat comedere: quia inutilis fuit sibi comestio, et inutile non potest esse in operibus Dei.

Solutio. Dicendum cum Magistro in libro II Sententiarum, distinct. XVII, cap. Hominem autem ita formatum, quod tres sunt sententiae Sanctorum de paradiso, sicut dictum est in objiciendo. Est enim paradisus locus deliciarum spiritus. II ad Corinth. xii, 3 et 4: Scio hujusmodi hominem (sive in corpore, nescio, sive extra corpus, nescio, Deus scit) quoniam raptus est in paradisum, et audivit arcana verba, quae non licet homini loqui. Est paradisus corporum in Oriente, sequestratus a nostra habitabili, quem Dominus tertia die plantavit, quando dixit: Germinet terra herbam virentem et facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus suum . Et ideo, sicut dicunt Sancti, sub differentia temporis praeteriti plusquam perfecti dicit Moyses: Plantaverat autem Dominus Deus paradisum voluptatis a principio: in quo posuit hominem quem formaverat '' . Et concedendum est secundum dicta Sanctorum quod ille locus affluentia bonorum copiosissimus est, irrigatione fontis jucundissimus, floribus amoenissimus, temperamento sanissimus, sicut dicunt Sancti. Est etiam paradisus locus simul sp rituum et corporum: sed hoc non facit alium paradisum, licet faciat aliam sententiam de paradiso.

Ad primum ergo quod quaeritur, dicendum quod aliud est in paradiso, et aliud in monte Olympo, Paradisus enim fontem habet rigantem universam super-

ficiem paradisi, ex cujus humore et frigiditate temperatur aer, ut congruus sit humanae respiratione Et hoc non habet Olympus.

Ad aliud dicendum, quod salvo meliori judicio, secundum extensionem altitudinis loci paradisus usque ad lunarem globum non ascendit, sed participando proprietates lunae dicitur ascendere. Verbi grati a a luna supra quinta essentia est, quae, sicut dicunt naturales Philosophi, locus est incorruptionis et immortalitatis. Luna etiam est per lumen receptum imago solis, et secundum Astronomos terminus est humiditatum in nubibus: nubes enim non sunt ibi, nec pluviae, nec tonitrua, nec aliquid talium. Sed statim sub luna sphaera incipit activorum et passivorum. Et quantum ad has proprietates usque ad orbem lunae paradisus dicitur ascendere. In paradiso enim nihil mortale est, nihil corruptibile, nihil tempestuosum: et quantum ad participationem harum proprietatum dicitur paradisus ad lunarem globum ascendere per participationem similitudinis, non per exaltationem loci. Hoc tamen dico sine praejudicio melioris sententiae: quia in quibusdam libris antiquissimis inveni, quod illius sententiae quae attribuitur Bedae et Strabo, primus auctor fuit Thomas Apostolus, quod scilicet paradisus tantae altitudinis sit, quod usque ad lunarem globum ascendat.

Ad aliud dicendum, quod Damascenus loquitur de fonte secundum primam originem, quae (sicut dicit) non potest esse nisi Oceanus: nihilominus tamen quando ebullit, fiunt fontes multi, quorum, unus erumpit in loco illo qui dicitur paradisus : et ille est fons de quo loquitur Moyses. Et sic etiam paradisus non est totus mundus, sed specialis locus in Eden plantatus.

Ad aliud dicendum, sicut jam ante patuit, quod secundum extensionem loci non attingit usque ad lunarem globum, sed est in centro sicut et reliquae partes terrae.

Ad aliud dicendum, quod secundum statum innocentiae Adae, maxime competebant fructus et olera: et ideo, sicut in praehabitis dictum est, in statu illo non accepit esum carnium, sed post peccatum, quando corpus, ut dicit Augustinus, jam mortuum fuit propter peccatum. Ad Roman, viii, 10: Corpus quidem mortuum est propter peccatum. Et quando terra propter diluvium non erat disperdita, sicut dixit Dominus, Genes, vi, 13: Ego disperdam eos cum terra. Tunc enim adhuc erat in vigore suo, ut dicit Augustinus, quem accepit in verbo Domini quando dixit: Germinet terra herbam virentem, et proferentem herbas salubres et fructus convenientissimos.

Ad aliud dicendum, quod non sunt opposita, fructus et flos in uno tempore, si ad diversas plantas referantur. Scytharum tamen arbor simul habet fructum et florem in diversis ramis.

Ad id quod ulterius quaeritur de ligno scientiae boni et mali, dicendum cum

Sanctis et Magistro in libro II Sententiarum, distinct. XVII, cap, praeinducto, quod lignum illud non dicitur lignum scientiae boni et mali a virtute aliqua, qua talem potuerit conferre scientiam, sed ab eventu consecuto: quia scilicet ex comestione didicit Adam quid est inter bonum obedientiae, et malum inobedientiae. Et licet in se esset bonum ad vescendum, et pulchrum oculis adspectuque delectabile, sicut dicitur, Genes, iii, 6, tamen ex hoc non fuit causa transgressionis, sed potius ex persuasione diaboli.

Et per hoc patet solutio ad sequens, cum ex se esset conveniens et salutiferum, non debuit amoveri ut causa vel occasio ruinae.

Ad aliud ulterius dicendum, quod ex tribus habuit homo immortalitatem in primo statu, scilicet ex absentia causae mortis et mortalitatis quae est per peccatum. Sapient, i, 13 et 16: Deus mortem non fecit,... impii autem manibus et verbis accersierunt illam, etc. Ad Roman, v, 12: Per unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors. Ex gratia autem innocentiae, quae ab Anselmo vocatur originalis justitia, habuit sicut ex conservante. Ex esu vero ligni vitae habuit sicut disponente et contrarias dispositiones removente. Et ideo dixit Augustinus in libro XIII de Civitate Dei, quod " accepit aliorum lignorum refectionem contra defectionem, esum ligni vitae contra vetustatem et infirmitatem. " Et sic illorum trium nihil superfluit, cum omnia tria diversimode operentur ad immortalitatem.

Ad aliud dicendum, quod immortalitas primi status non contrariabatur animalitati quae cibis indigebat. Et quod dicitur, quod ab immortali nihil deperditur, hoc est verum de illo immortali quod est immortale simpliciter: tamen etiam de corpore quod fuit immortale secundum primum statum innocentiae, nihil deperdi poterat de perditione tendente ad corruptionem: sed deperdi poterat impurum a puro per resolutionem, quam oportuit restitui per comestionem.