Albert the Great, Summa Theologiae

Una est Bedae, quae est respectu mali. Est enim malum corporis, et malum rerum, quod damnum dicitur. Respectu mali corporis dicitur timor humanus, qui timet pelli suae. Respectu rerum dicitur timor mundamus, qui timet damnum rerum: et propter hoc perpetrat illicitum ne damnum subeat.

Respectu magni, Damascenus timorem sic dividit in secundo libro de Fide orthodoxa, dicens: " Dividitur autem timor in sex, in segnitiem, in erubescentiam, in verecundiam, in admirationem, in stuporem, in agoniam. " Et definit singula istorum, sic dicens: " Segnities igitur est timor futurae operationis. Erubescentia est timor in exspectatione convitii, et est optima passio. Verecundia vero est timor in turpi actu, nec est passio desperabilis ad salutem. Istae enim duae passiones signa sunt emendationis vitae. Et ideo dicit Philosophus in III Ethicorum, quod duae passiones medietatem habent virtutis, quamvis non accidant nisi malis et de malo. Fuga enim convitii bona est: quia facit recedere a malo ne convitium sustineat. Similiter fuga a turpi actu bona est: quia facit recedere a turpi, et inclinat ad honestum. Admiratio est timor ex magna phantasia sive imaginatione. Stupor vero est timor ex inassueta imaginatione. Quando enim aliquid inassuetum apparet et insolitum, tunc stupemus nosipsos, sicut in miracu-

lis. Unde, Act. iii, 10, dicitur quod impleti sunt stupore et exstasi, ex eo quod Petrus miraculose sanavit claudum ad portam templi, quae dicitur Speciosa. Agonia vero est timor per casum et infortunium. Timentes enim infortunata actione, agoniamur. "

Causa divisionis secundum Damascenum est haec: quia definit timorem secundum quod, est fuga cordis secundum systolem. Unde omne illud quod facit cor resilire in suam propriam parvitatem, vocat timorem. Et si haec est magna operatio et difficilis, vocatur segnities. Si autem est in turpi illato ab alio, sicut est convitium, vocatur erubescentia: quia tunc demonstrat verecundiam signo exteriori per ruborem. Si vero est de turpi perpetrato a seipso, vocatur verecundia. Et istae duae quia faciunt fugere turpe, disponunt ad bonum, et faciunt medietatem virtutis. Sed si est ex magnitudine, ita quod cor quasi stet et in seipso insensibile fiat, tunc vocatur stupor. Si vero est ex suspensione ad causam quae nimis elevata est super nos, vocatur admiratio. Si autem fit, quod imaginamur maximum infortunium vel vitae vel rerum, in quo necesse est nos quasi in agone constitui et luctari utrum vincere possumus vel non, vocatur agonia.

Et per hoc patet, penes quid accipiuntur species timoris, et secundum divisionem Bedae, et secundum divisionem Damasceni.

QUAESTIO INCIDENS.

Quid oporteat timere in periculis et arduis, et quid non. ?

Juxta hoc quaeritur, Quid oporteat timere et quid non in periculis et arduis ?

Videtur enim, quod mors non sit timenda.

1. Matth. x, 28: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam antem non possunt occidere: sed potius timete eum qui potest et animam et corpus perdere in gehennam .

2. Adhuc, Seneca: " Mors, exsilium, luctus non sunt supplicia, sed tributa viventium. " Quae tributa sunt, non sunt timenda. Ergo mors et hujusmodi alia supplicia non sunt timenda.

Contra:

1. 1 Petr, ii, 18: Servi, subditi estote in omni timore dominis, non tantum bonis et modestis, sed etiam dyscolis. Videtur ergo, quod etiam in malis et dyscolis regia potestas timenda est.

2. Adhuc, Ad Roman, xiii, 1 et 2: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit: non est enim potestas nisi a Deo... Itaque qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit.

Solutio. Hoc solvendum est per distinctionem. Est enim timor naturalis qui nullum peccatum est, quo omnis homo timet in periculis naturaliter. Et est timor malus, scilicet humanus, et mundanus. Et is duplex est, aliquando venialis, aliquando mortalis, sicut in praehabitis determinatum est. Si autem ita timet, quod in se tremit, nihil tamen horum quae Dei sunt propter timorem dimittit, veniale peccatum est. Sed si timor avertat eum a Deo ut a mente timorem Dei abjiciat, et non timeat transgredi, certe mortale peccatum est. Timore Dei et timore humano omnis anima subjecta debet esse potestatibus sublimioribus: quia sine tali ordinatione non potest agi vita humana, sicut supra dicitur in epistola ad Romanos in Glossa et in textu.

Ad primum ergo dicendum de Matthaeo, quod hoc intelligitur de timore humano et mundano,: in quibus timor Dei abjicitur et illicitum perpetratur.

Ad aliud dicendum, quod Seneca loquitur de his quae naturalia sunt, scilicet de naturalibus condemnatis per peccatum, propter quae nihil praeceptorum divinorum omittendum est. Et hoc est quod dicitur, ad Roman, viii, 35 et seq.: Quis ergo nos separabit a charitate Christi ? tribulatio ? an angustia ? an fames ? an nuditas ? an periculum ? an persecutio ? an gladius?.... Certus sum enim quia neque mors, neque vita, neque Angeli, neque principatus, neque virtutes, neque instantia, neque futura,, neque fortitudo, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a charitate Dei, quae est in Christo Jesu Domino nostro. Augustinus ibidem in Glossa: " Charitas haec dicta est rectissima animi affectio, quae nos conjungit Deo. "

ARTICULI TERTII