Index Rerum Quae In Hoc Tomo Septimo Continentur.

0853 In Tomum Septimum Praefatio. 9-10

Syllabus codicum ad quos recognitum est Augustini opus de Civitate Dei. 11-12

S. Aurelii Augustini, Hipp. Episcopi, Ad Marcellinum De Civitate Dei, Contra Paganos Libri Viginti Duo. 13-14

Liber Primus.—Paganos reprehendit, qui orbis calamitates, maximeque Romanae urbis recentem a Gothis vastationem christianae religioni, qua deorum cultus prohibetur, tribuebant. Agit de commodis et incommodis, quae tunc bonis et malis, ut solet, fuerunt communia. Illorum denique retundit procacitatem, qui Christianarum feminarum violatum a militibus pudorem objectabant. Ibid.

Praefatio. De suscepti Operis consilio et argumento. Ibid.

Caput Primum. De adversariis nominis Christi, quibus in vastatione Urbis propter Christum Barbari pepercerunt. Ibid.

II. Quod nulla unquam bella ita gesta sunt, ut victores, propter deos eorum quos vicerant, parcerent victis. 15

III. Quam imprudenter Romani deos penates, qui Trojam custodire non potuerant, sibi crediderunt profuturos. 16

IV. De asylo Junonis in Troja, quod neminem liberavit a Graecis, et basilicis Apostolorum, quae omnes ad se confugientes a Barbaris defenderunt. 17

V. De generali consuetudine hostium victas civitates evertentium, quid Caesar censerit. 18

VI. Quod nec Romani quidem ita ullas ceperint civitates, ut in templis earum parcerent victis. Ibid.

VII. Quod in eversione Urbis quae aspere gesta sunt, de consuetudine acciderint belli; quae vero clementer de potentia provenerint nominis Christi. 19

VIII. De commodis atque incommodis, quae bonis ac malis plerumque communia sunt. 20

IX. De causis correptionum, propter quas et boni et mali pariter flagellantur. 21

X. Quod sanctis in amissione rerum temporalium nihil pereat. 23

XI. De fine temporalis vitae, sive longioris sive brevioris. 25

XII. De sepultura humanorum corporum, quae Christianis etiamsi fuerit negata, nil adimit. 26

XIII. Quae sit ratio sanctorum corpora sepeliendi. 27

XIV. De captivitate sanctorum, quibus nunquam divina solatia defuerunt. 28

XV. De Regulo, in quo captivitatis, ob religionem etiam sponte tolerandae, exstat exemplum: quod tamen illi deos colenti prodesse non potuit. Ibid.

XVI. An stupris, quae etiam sanctarum forte virginum est passa captivitas, contaminari potuerit virtus animi sine voluntatis assensu. 30

XVII. De morte voluntaria ob metum poenae vel dedecoris. Ibid.

0854 XVIII. De aliena violentiarum libidine, quam in oppresso corpore mens invita perpetitur. 31

XIX. De Lucretia, quae se ob illatum sibi stuprum peremit. 32

XX. Nullam esse auctoritatem, quae Christianis in qualibet causa jus voluntariae necis tribuat. 34

XXI. De interfectionibus hominum, quae ab homicidii crimine excipiuntur. 35

XXII. Quod nunquam possit mors voluntaria ad magnitudinem animi pertinere. Ibid.

XXIII. Quale exemplum sit Catonis, qui se, victoriam Caesaris non ferens, interemit. 36

XXIV. Quod in ea virtute, qua Regulus Catone praestantior fuit, multo magis emineant Christiani. 37

XXV. Quod peccatum non per peccatum debeat declinari. 38

XXVI. De his quae fieri non licent, cum a sanctis facta noscuntur, qua ratione facta credenda sint. 39

XXVII. An propter declinationem peccati mors spontanea appetenda sit. 40

XXVIII. Quo judicio Dei in corpora continentium libido hostilis peccare permissa sit. 41

XXIX. Quid familia Christi respondere debeat infidelibus, cum exprobrant quod eam a furore hostium non liberaverit Christus. 42

XXX. Quam pudendis prosperitatibus affluere velint qui de christianis temporibus conqueruntur. Ibid.

XXXI. Quibus vitiorum gradibus aucta sit in Romanis cupido regnandi. 43

XXXII. De scenicorum institutione ludorum. 44

XXXIII. De vitiis Romanorum, quos patriae non correxit eversio. 45

XXXIV. De clementia Dei, quae Urbis excidum temperavit. Ibid.

XXXV. De latentibus inter impios Ecclesiae filiis, et de falsis intra Ecclesiam christianis. Ibid.

XXXVI. De quibus causis sequenti disputatione sit disserendum. 46

Liber Secundus.—In quo disputatione instituta de malis quae ante Christum, vigente deorum falsorum cultu perpessi sunt Romani, demonstratur primum eos morum malis et animi vitiis, quae mala vel sola vel maxima deputanda sunt, cumulatos procurantibus diis falsis, nedum liberatos fuisse. 47-48

Caput Primum. De modo, qui necessitati disputationis ad hibendus est. Ibid.

II. De his quae primo volumine expedita sunt. Ibid.

III. De assumenda historia, qua ostendatur quae mala acciderint Romanis, cum deos colerent, antequam religio christiana obcresceret. 49

0855 IV. Quod cultores deorum nulla unquam a diis suis praecepta probitatis acceperint, et in sacris eorum turpia quaeque celebraverint. 49

V. De obscenitatibus, quibus Mater deûm a cultoribus suis honorabatur. 50

VI. Deos Paganorum nunquam bene vivendi sanxisse doctrinam. 51

VII. Inutilia esse inventa philosophica sine auctoritate divina, ubi quemquam ad vitia pronum magis movet quod dii fecerint, quam quod homines disputarint. 52

VIII. De ludis scenicis in quibus dii non offenduntur editione suarum turpitudinum, sed placantur. 53

IX. Quid Romani veteres de cohibenda poetica licentia senserint, quam Graeci deorum secuti judicium, liberam esse voluerunt. Ibid.

X. Qua nocendi arte daemones velint vel falsa de se crimina, vel vera narrari. 55

XI. De scenicis apud Graecos in reipublicae administrationem receptis, eo quod placatores deorum injuste ab homibus spernerentur. Ibid.

XII. Quod Romani auferendo libertatem poetis in homines, quam dederunt in deos, melius de se, quam de diis suis senserint. 56

XIII. Debuisse intelligere Romanos, quod dii eorum, qui se turpibus ludis coli expetebant, indigni essent honore divino. 57

XIV. Meliorem fuisse Platonem, qui poetis locum in bene morata urbe non dederit, quam hos deos, qui se ludis scenicis voluerint honorari. 58

XV. Quod Romani quosdam sibi deos, non ratione, sed adulatione instituerint. 60

XVI. Quod si diis ulla esset cura justitiae, ab eis Romani accipere debuerint praecepta vivendi potius, quam leges ab aliis hominibus mutuari. Ibid.

XVII. De raptu Sabinarum, aliisque iniquitatibus, quae in civitate Romana etiam laudatis viguere temporibus. 61

XVIII. Quae de moribus Romanorum, aut metu compressis, aut securitate resolutis, Sallustii prodat historia. 62

XIX. De corruptione Romanae reipublicae, priusquam cultum deorum Christus auferret. 64

XX. Quali velint felicitate gaudere, et quibus moribus vivere, qui tempora christianae religionis incusant. 65

XXI. Quae sententia fuerit Ciceronis de Romana republica. 66

XXII. Quod diis Romanorum nulla unquam cura fuerit, ne malis moribus respublica deperiret. 69

XXIII. Varietates rerum temporalium, non ex favore aut impugnatione daemonum, sed ex veri Dei pendere judicio. 70

XXIV. De Syllanis actibus, quorum se daemones ostentaverunt adjutores. 71

XXV. Quantum maligni spiritus ad flagitia incitent homines, cum in committendis sceleribus quasi divinam exempli sui interponunt auctoritatem. 73

XXVI. De secretis daemonum monitis, quae pertinebant ad bonos mores, cum palam in sacris eorum omnis nequitia disceretur. 74

XXVII. Quanta eversione publicae disciplinae Romani diis suis placandis sacraverint obscena ludorum. 76

XXVIII. De christianae religionis salubritate. Ibid.

XXIX. De abjiciendo cultu deorum cohortatio ad Rom. 77

Liber Tertius.—Ut in superiore libro de malis morum et animi, sic in praesente de corporis externarumque rerum incommodis ostendit Augustinus, Romanos a condita Urbe his assidue vexatos fuisse, atque ad avertenda id genus mala deos falsos, cum ante Christi adventum libere colerentur, nihil praestitisse. 79-80

Caput Primum. De adversitatibus quas solas mali metuunt, et quas semper passus est mundus, cum deos coleret. Ibid.

II. An dii, qui et a Romanis et a Graecis similiter colebantur causas habuerint, quibus Ilium paterentur exscindi. Ibid.

III. Non potuisse offendi deos Paridis adulterio, quod inter ipsos traditur frequentatum. Ibid.

IV. De sententia Varronis, qua utile esse dixit, ut se homines diis genitos mentiantur. 81

V. Non probari, quod dii adulterium Paridis punierint, quod in Romuli matre non ulti sunt. Ibid.

VI. De parricidio Romuli, quod dii non vindicarunt. 82

VII. De eversione Ilii, quod dux Marii Fimbria excidit. 83

VIII. An debuerit diis Iliacis Roma committi. 84

IX. An illam pacem, quae sub Numae regno fuit, deos praestitisse credendum sit. Ibid.

X. An optandum fuerit quod tanta bellorum rabie Romanorum augeretur imperium, cum eo studio quo sub Numa auctum est, et quietum esse potuisset et tutum. 85

XI. De simulacro Cumani Apollinis, cujus fletus creditus est cladem Graecorum, quibus opitulari non poterat, indicare. 86

XII. Quantos sibi deos Romani praeter constitutionem Numae adjecerint, quorum eos numerositas nihil juverit. 87

XIII. Quo jure, quo foedere Romani obtinuerint prima 0856 conjugia. 88

XIV. De impietate belli quod Albanis Romani intulerunt, et de victoria dominandi libidine adepta. 89

XV. Qualis Romanorum regum vita atque exitus fuerit. 91

XVI. De primis apud Romanos consulibus, quorum alter alterum patria pepulit, moxque ipse post atrocissima parricidia a vulnerato hoste vulneratus interiit. 94

XVII. Post initia consularis imperii, quibus malis vexata fuerit Romana respublica, diis non opitulantibus quos colebat. 95

XVIII. Quantae clades Romanos sub bellis Punicis triverint, frustra deorum praesidiis expetitis. 98

XIX. De afflictione belli Punici secundi, qua vires partis utriusque comsumptae sunt. 100

XX. De exitio Saguntinorum, quibus propter Romanorum amicitiam pereuntibus dii Romani auxilium non tulerunt. 101

XXI. Quam ingrata fuerit Romana civitas Scipioni liberatori suo, et in quibus moribus egerit, quando eam Sallustius optimam fuisse describit. 102

XXII. De Mithridatis edicto, quo omnes cives Romanos, qui intra Asiam invenirentur, jussit occidi. 103

XXIII. De interioribus malis, quibus Romana respublica exagitata est, praecedente prodigio, quod in rabie omnium animalium, quae hominibus serviunt, fuit. 104

XXIV. De discordia civili quam Gracchiae seditiones excitaverunt. Ibid.

XXV. De aede Concordiae ex senatusconsulto in loco seditionum et caedium condita. 105

XXVI. De diversis generibus belli, quae post conditam aedem Concordiae sunt secuta. 106

XXVII. De bello civili Mariano atque Syllano. 107

XXVIII. Qualis fuerit Syllana victoria vindex Marianae crudelitatis. Ibid.

XXIX. De comparatione Gothicae irruptionis cum eis cladibus quas Romani vel a Gallis, vel a bellorum civilium auctoribus exceperunt. 108

XXX. De connexione bellorum, quae adventum Christi plurima et gravissima praecesserunt. 109

XXXI. Quod impudenter praesentia incommoda Christo imputent qui deos colere non sinuntur, cum tantae clades eo tempore, quo colebantur, exstiterint. 110

Liber Quartus.—In quo probatur, amplitudinem Romani imperii ac diuturnitatem adscribendam esse, non Jovi diisve Paganorum, quibus singulis vix singulae res et infirma quaeque committenda credebantur officia, sed uni vero Deo felicitatis auctori, cujus potestate ac judicio regna terrena constituuntur atque servantur. 111-112

Caput Primum. De his quae primo vol. disputata sunt. Ibid.

II. De his quae libro secundo et tertio continentur. Ibid.

III. An latitudo imperii, quae nonnisi belli acquiritur, in bonis sive sapientium habenda sit, sive felicium. 113

IV. Quam similia sint latrociniis regna absque justitia. 115

V De fugitivis gladiatoribus, quorum potentia similis fuerit regiae dignitatis. Ibid.

VI. De cupiditate Nini regis, qui, ut latius dominaretur, primus intulit bella finitimis. 116

VII. An regna terrena inter profectus suos atque delectus, deorum vel juventur vel deserantur auxilio. 117

VIII. Quorum deorum praesidio putent Romani imperium suum auctum atque servatum, cum singulis vix singularum rerum tuitionem committendam esse crediderint. 118

IX. An imperii Romani amplitudo et diuturnitas Jovi fuerit adscribenda, quem summum deum cultores ipsius opinantur. 119

X. Quas opiniones secuti sint, qui diversos deos diversis mundi partibus praefecerunt. Ibid.

XI. De multis diis, quos doctores Paganorum unum eumdemque Jovem esse defendunt. 121

XII. De opinione eorum qui Deum animam mundi, et mundum corpus Dei esse putaverunt. 123

XIII. De his qui sola rationalia animantia partes esse unius Dei asserunt. Ibid.

XIV. Augmenta regnorum Jovi incongruenter adscribi: cum, si Victoria, ut volunt, dea est, ipsa huic negotio sola sufficeret. 124

XV. An congruat bonis latius velle regnare. Ibid.

XVI. Quid fuerit quod Romani omnibus rebns et omnibus motibus deos singulos deputantes, aedem Quietis extra portas esse voluerunt. 125

XVII. An, si Jovis summa potestas est, etiam Victoria dea debuerit aestimari. Ibid.

XVIII. Felicitatem et Fortunam qui deas putant, qua ratione secernunt. 126

XIX. De Fortuna muliebri. Ibid.

XX. De Virtute et Fide, quas Pagani templis et sacris honoraverint, praetermittentes alia bona, quae similiter colenda fuerunt, si recte aliis divinitas tribuebatur. 127

XXI. Quod dona non intelligentes Dei, Virtute saltem et Felicitate debuerint esse contenti. Ibid.

XXII. De scientia colendorum deorum, quam a se Varro gloriatur collatam esse Romanis. 129

0857 XXIII. De Felicitate, quam Romani, multorum veneratores deorum, diu non coluerunt honore divino, cum pro omnibus sola sufficeret. 129

XXIV. Qua ratione defendant Pagani, quod inter Deos colant ipsa dona divina. 131

XXV. De uno tantum colendo Deo, qui, licet nomine ignoretur, tamen felicitatis dator esse sentitur. 132

XXVI. De ludis scenicis, quos sibi dii celebrari a suis cultoribus exegerunt. Ibid.

XXVII. De tribus generibus deorum, de quibus Scaevola pontifex disputavit. 133

XXVIII. An ad obtinendum dilatandumque regnum profuerit Romanis cultus deorum. 134

XXIX. De falsitate auspicii, quo Romani regni fortitudo et stabilitas visa est indicari. 135

XXX. Qualia de diis Gentium etiam cultores eorum se sentire fateantur. 136

XXXI. De opinionibus Varronis, qui reprobata persuasione populari, licet ad notitiam veri Dei non pervenerit, unum tamen deum colendum esse censuerit. 137

XXXII. Ob quam speciem utilitatis principes Gentium apud subjectos sibi populos falsas religiones voluerunt permanere. 139

XXXIII. Quod judicio et potestate Dei veri omnium regum atque regnorum ordinata sint tempora. Ibid.

XXXIV. De regno Judaeorum, quod ab uno et vero Deo institutum atque servatum est, donec in vera religione manserunt. 140

Liber Quintus.—Initio tollenda fati opinione agit, ne demum existant qui Romani imperii vires et incrementa, quae non posse diis falsis adscribi superiore libro monstravit, referre in fatum velint. Inde ad quaestionem de praescientia Dei delapsus, probat liberum nostrae voluntatis arbitrium per eam non auferri. Postea de moribus Romanorum antiquis dicit, et quo eorum merito, sive quo Dei judicio factum sit, ut illis ad augendum imperium Deus ipse verus, quem non colebant, adjutor fuerit. Docet postremo quae vera ducenda sit felicitas christianorum imperatorum. Ibid.

Cap. Primum. Causam Romani imperii omniumque regnorum nec fortuitam esse, nec in stellarum positione consistere. 141

II. De geminorum simili dissimilique valetudine. 142

III. De argumento quod ex rota figuli Nigidius mathematicus assumpsit in quaestione geminorum. 143

IV. De Esau et Jacob geminis, multum inter se morum et actionum qualitate disparibus. 144

V. Quibus modis convincantur mathematici vanam scientiam profiteri. 144

VI. De geminis disparis sexus. 146

VII. De electione diei quo uxor ducitur, quove in agro aliquid plantatur aut seritur. Ibid.

VIII. De his qui non astrorum positionem, sed connexionem causarum ex Dei voluntate pendentem lati nomine appellant. 148

IX. De praescientia Dei et libera hominis voluntate, contra Ciceronis definitionem. Ibid.

X. An voluntatibus hominum aliqua dominetur necessitas. 152

XI. De universali providentia Dei, cujus legibus omnia continentur. 153

XII. Quibus moribus antiqui Romani meruerint ut Deus verus, quamvis non eum colerent, eorum augeret imperium. 154

XIII. De amore laudis, qui cum sit vitium, ob hoc virtus putatur, quia per ipsum vitia majora cohibentur. 158

XIV. De resecando amore laudis humanae, quoniam justorum gloria omnis in Deo sit. Ibid.

XV. De mercede temporali, quam Deus reddidit bonis moribus Romanorum. 160

XVI. De mercede sanctorum civium civitatis aeternae, quibus utilia sunt Romanorum exempla virtutum. Ibid.

XVII. Quo fructu Romani bella gesserint, et quantum his quos vicere, contulerint. Ibid.

XVIII. Quam alieni a jactantia esse debeant Christiani, si aliquid fecerit pro dilectione aeternae patriae, cum tanta Romani gesserint pro humana gloria et civitate terrena 162

XIX. Quo inter se differant cupiditas gloriae, et cupiditas dominationis. 165

XX. Tam turpiter servire virtutes humanae gloriae, quam corporis voluptati. 167

XXI. Romanum regnum a Deo vero esse dispositum, a quo est omnis potestas, et cujus providentia reguntur universa. Ibid.

XXII. Tempora exitusque bellorum ex Dei pendere judicio. 168

XXIII. De bello in quo Rhadagaisus rex Gothorum, daemonum cultor, uno die cum ingentibus copiis suis victus est. 169

XXIV. Quae sit christianorum imperatorum, et quam vera felicitas. 170

XXV. De prosperitatibus, quas Constantino imperatori 0858 christiano Deus contulit. 171

XXVI. De fide et pietate Theodosii Augusti. 172

Liber Sextus.—Hactenus contra eos qui propter hanc temporalem vitam colendos deos putant: nunc autem adversus eos qui cultum ipsis credunt propter vitam aeternam exhibendum: quos Augustinus libris quinque sequentibus confutaturus, ostendit hic in primis opinionem de diis quam abjectam habuerit ipsemet Varro theologiae gentilis scriptor commendatissimus. Affert theologiae istius genera secundum eumdeum tria, fabulosum, naturale, et civile: ac mox de fabuloso et de civili demonstrat, nihil haec genera ad futurae vitae felicitatem conferre. 173-174

Caput Primum. De his qui dicunt deos a se non propter praesentem vitam coli, sed propter aeternam. 175

II. Quid Varronem de diis Gentium sensisse credendum sit, quorum talia et genera et sacra detexit, ut reverentius cum eis ageret, si de illis omnino reticeret. 177

III. Quae sit partitio Varronis librorum suorum, quos de antiquitatibus rerum humanarum divinarumque composuit. 178

IV. Quod ex disputatione Varronis apud cultores deorum antiquiores res humanae quam divinae reperiantur. 179

V. De tribus generibus theologiae secundum Varronem, scilicet uno fabuloso, altero naturali, tertioque civili. 180

VI. De theologia mythica, id est fabulosa, et de civili, contra Varronem. 182

VII. De fabulosae et civilis theologiae similitudine atque concordia. 184

VIII. De interpretationibus naturalium rationum, quas doctores pagani pro diis suis conantur ostendere. 186

IX. De officiis singulorum deorum. 187

X. De libertate Senecae, qui vehementius civilem theologiam reprehendit, quam Varro fabulosam. 190

XI. Quid de Judaeis Seneca senserit. 192

XII. Quod Gentilium deorum vanitate detecta, nequeat dubitari aeternam eos vitam nemini posse praestare, qui nec ipsam adjuvent temporalem. Ibid.

Liber Septimus.—De diis selectis civilis theologiae, Jano, Jove, Saturno, et caeteris, quod nec eorum cultu perveniatur ad aeternae vitae felicitatem. 193-194

Caput Primum. An, cum in theologia civili deitatem non esse constiterit, in selectis diis eam inveniri posse credendum sit. Ibid.

II. Qui sint dii selecti, et an ab officiis viliorum deorum habeantur excepti. Ibid.

III. Quam nulla sit ratio, quae de selectione quorumdam deorum possit ostendi, cum multis inferioribus excellentior administratio deputetur. 195

IV. Melius actum cum diis inferioribus, qui nullis infamentur opprobriis, quam cum selectis, quorum tantae turpitudines celebrentur. 197

V. De paganorum secretiore doctrina, physicisque rationibus. 198

VI. De opinione Varronis, qua arbitratus est Deum animam esse mundi, qui tamen in partibus suis habeat animas multas, quarum divina natura sit. 199

VII. An rationabile fuerit, Janum et Terminum in duo numina separari. 200

VIII. Ob quam causam cultores Jani bifrontem imaginem ipsius finxerint; quam tamen etiam quadrifrontem videri volunt. Ibid.

IX. De Jovis potestate, atque ejusdem cum Jano comparatione. 201

X. An Jani et Jovis recta discretio sit. 203

XI. De cognominibus Jovis, quae non ad multos deos, sed ad unum eumdemque referuntur. Ibid.

XII. Quod Jupiter etiam Pecunia nuncupetur. 204

XIII. Quod dum exponitur quid Saturnus, quidve sit Genius, uterque unus Jupiter esse doceatur. 205

XIV. De Mercurii et Martis officiis. Ibid.

XV. De stellis quibusdam, quas Pagani deorum suorum nominibus nuncuparunt. 206

XVI. De Apolline et Diana caeterisque selectis diis, quos partes mundi esse voluerunt. 207

XVII. Quod etiam ipse Varro opiniones suas de diis pronuntiarit ambiguas. 208

XVIII. Quae credibilior causa sit, qua error Paganita is inoleverit. Ibid.

XIX. De interpretationibus, quibus colendi Saturni ratio concinnatur. 209

XX. De sacris Cereris Eleusinae. 210

XXI. De turpitudine sacrorum, Libero celebratorum. Ibid.

XXII. De Neptuno, et Salacia, ac Venilia. 211

XXIII. De Terra, quam Varro deam esse confirmat, eo quod ille animus mundi, quem opinatur deum, etiam hanc corporis sui infimam partem permeet, eique vim divinam impertiat. Ibid.

XXIV. De Telluris cognominibus eorumque significationibus, quae etiamsi erant multarum rerum indices, non debuerunt multorum deorum firmare opiniones. 213

0859 XXV. Quam interpretationem de abscisione Attidis Graecorum sapientium doctrina repererit. 215

XXVI. De turpitudine sacrorum Matris magnae. Ibid.

XXVII. De figmentis physiologorum, qui nec veram divinitatem colunt, nec eo cultu quod colenda est vera divinitas. 217

XXVIII. Quod doctrina Varronis de theologia in nulla sibi parte concordet. 218

XXIX. Quod omnia quae physiologi ad mundum partesque ipsius retulerunt, ad unum verum Deum referre debuerint. 219

XXX. Qua pietate discernatur a creaturis Creator, ne pro uno tot dii celantur, quot sunt opera unius auctoris. Ibid.

XXXI. Quibus proprie beneficiis Dei, excepta generali largitate, sectatores veritatis utantur. 220

XXXII. Quod sacramentum redemptionis Christi nullis retro temporibus defuerit, semperque sit diversis significationibus praedicatum. 221

XXXIII. Quod per solam christianam religionem manifestari potuerit fallacia spirituum malignorum, de hominum errore gaudentium. Ibid.

XXXIV. De libris Numae Pompilii, quos senatus, ne sacrorum causae, quales in eis habebantur, innotescerent, jussit incendi. 222

XXXV. De hydromantia, per quam Numa, visis quibusdam daemonum imaginibus, ludificabatur. 223

Liber Octavus.—Venit ad tertium genus theologiae, quae dicitur naturalis, deque diis eo pertinentibus quaestionem, an istorum videlicet deorum cultus prosit ad consequendam vitam beatam, quae post mortem futura est, discutiendam suscipit cum Platonicis, qui caeterorum philosophorum sunt facile principes et ad fidei christianae veritatem proprius accedentes. Atque hic primum refellit Apuleium et quicumque alii cultum daemonibus tanquam internuntiis et interpretibus inter deos et homines impendi volunt; ostendens ipsos daemones, quos vitiis obnoxios esse, et quae probi prudentesque homines aversantur et damnant, id est, sacrilega poetarum figmenta, ludibria theatrica, magicarum artium maleficia et scelera importasse, iisque omnino favere et delectari compertum est, nulla posse ratione diis bonis homines conciliare. 223-224

Caput Primum. De quaestione naturalis theologiae cum philosophis excellentioris scientiae discutienda. Ibid.

II. De duobus philosophorum generibus, id est, Italico et Ionico, eorumque auctoribus. 225

III. De Socratica disciplina. 226

IV. De praecipuo inter Socratis discipulos Platone, qui omnem philosophiam triplici partitione distinxit. 227

V. Quod de theologia cum Platonicis potissimum disceptandum sit, quorum opinioni omnium philosophorum postponenda sint dogmata. 229

VI. De Platonicorum sensu in ea parte philosophiae, quae physica nominatur. 231

VII. Quanto excellentiores caeteris in logica, id est, rationali philosophia, Platonici sint habendi. 232

VIII. Quod etiam in morali philosophia Platonici obtineant principatum. Ibid.

IX. De ea philosophia quae ad veritatem fidei christianae propius accessit. 233

X. Quae sit inter philosophicas artes religiosi excellentia christiani. 234

XI. Unde Plato eam intelligentiam potuerit acquirere, qua christianae scientiae propinquavit. 235

XII. Quod etiam Platonici, licet de uno vero Deo bene senserint, multis tamen diis sacra facienda censuerint. 236

XIII. De sententia Platonis, qua definivit deos non esse nisi bonos amicosque virtutum. 237

XIV. De opinione eorum qui rationales animas trium generum esse dixerunt, id est, in diis coelestibus, in daemonibus aeriis, et in hominibus terrenis. 238

XV. Quod neque propter aeria corpora, neque propter superiora habitacula daemones hominibus antecellant. 239

XVI. Quid de moribus atque actionibus daemonum Apuleius Platonicus senserit. 241

XVII. An dignum sit eos spiritus ab homine coli, a quorum vitiis eum oporteat liberari. Ibid.

XVIII. Qualis religio sit, in qua docetur quod homines, ut commendentur diis bonis, daemonibus uti debeant advocatis. 242

XIX. De impietate artis magicae, quae patrocinio nititur spirituum malignorum. 243

XX. An credendum sit quod dii boni libentius daemonibus quam hominibus misceantur. 244

XXI. An daemonibus nuntiis et interpretibus dii utantur, fallique se ab eis aut ignorent, aut velint. 245

XXII. De abjiciendo cultu daemonum, contra Apuleium. 246

XXIII. Quid Hermes Trismegistus de idololatria senserit, et unde scire potuerit superstitiones Aegyptias auferendas. 247

XXIV. Quomodo Hermes patenter parentum suorum sit 0860 confessus errorem, quem tamen doluerit destruendum. 249

XXV. De his quae sanctis Angelis et hominibus possunt esse communia. 252

XXVI. Quod omnis religio Paganorum circa homines mortuos fuerit impleta. 253

XXVII. De modo honoris, quem Christiani martyribus impendunt. 255

Liber Nonus.—Postquam dixit in superiore libro de abjiciendo daemonum cultu, quippe qui spiritus malos se ipsi prodant tam multis argumentis; in isto jam libro iis occurrit Augustinus, qui daemonum differentiam afferunt aliorum malorum, aliorum bonorum: qua ipse explosa differentia probat nulli omnino daemoni, sed uni Christo munus mediatoris hominum ad beatitudinem posse competere. 255-256

Caput Primum. Ad quem articulum disputatio praemissa pervenerit, et quid discutiendum sit de residua quaestione. Ibid.

II. An inter daemones, quibus dii superiores sunt, sit aliqua pars bonorum, quorum praesidio ad veram beatitudinem possit humana anima pervenire. 257

III. Quae daemonibus Apuleius adscribat: quibus cum rationem non subtrahat, nihil virtutis assignat. Ibid.

IV. De perturbationibus quae animo accidunt, quae sit Peripateticorum Stoicorumque sententia. 258

V. Quot passiones, quae christianos animos afficiunt, non in vitium trahant, sed virtutem exerceant. 260

VI. Quibus passionibus daemones, confitente Apuleio, exagitentur, quorum ope homines apud deos asserit adjuvari. 261

VII. Quod Platonici figmentis poetarum infamatos asserant deos de contrariorum studiorum certamine, cum hae partes daemonum, non deorum sint. 262

VIII. De diis coelestibus et daemonibus aeriis hominibusque terrenis Apuleii Platonici definitio. 263

IX. An amicitia coelestium deorum per intercessionem daemonum possit homini provideri. 264

X. Quod secundum Plotini sententiam, minus miseri sint homines in corpore mortali, quam daemones in aeterno. 265

XI. De opinione Platonicorum, qua putant animas hominum daemones esse post corpora. Ibid.

XII. De ternis contrariis, quibus secundum Platonicos daemonum et hominum natura distinguitur. 266

XIII. Quomodo daemones, si nec cum diis beati, nec cum hominibus sunt miseri, inter utramque partem sine utriusque communione sint medii. Ibid.

XIV. An homines, cum sint mortales, possint vera beatitudine esse felices. 268

XV. De Mediatore Dei et hominum, homine Christo Jesu. Ib.

XVI. An rationabiliter Platonici definierint deos coelestes, declinantes terrena contagia, hominibus non misceri, quibus ad amicitiam deorum daemones suffragentur. 269

XVII. Ad consequendam vitam beatam, quae in participatione est summi boni, non tali mediatore indigere hominem qualis est daemon, sed tali qualis unus est Christus. 271

XVIII. Quod fallacia daemonum, dum sua intercessione viam spondet ad Deum, hoc annitatur, ut homines a via veritatis avertat. 272

XIX. Quod apellatio daemonum jam nec apud cultores eorum assumatur in significationem alicujus boni. Ibid.

XX. De qualitate scientiae, quae daemones superbos facit. 273

XXI. Ad quem modum Dominus voluerit daemonibus innotescere. Ibid.

XXII. Quid intersit inter scientiam sanctorum Angelorum, et scientiam daemonum. 274

XXIII. Nomen deorum falso adscribit diis Gentium, quod tamen et Angelis sanctis et hominibus justis ex divinarum Scripturarum auctoritate commune est. 275

Liber Decimus.—In quo docet Augustinus divinum honorem, qui latriae cultus dicitur et sacrificiis agitur, nolle Angelos bonos exhiberi nisi uni Deo, cui et ipsi serviunt. De principio subinde ac via purgandae ac liberandae animae disputat contra Porphyrium. 277-278

Caput Primum. Veram beatitudinem sive Angelis, sive hominibus, per unum Deum tribui, etiam Platonicos definisse: sed utrum hi, quos ob hoc ipsum colendos putant, uni tantum Deo, an etiam sibi sacrificari velint, esse quaerendum. Ibid.

II. De superna illuminatione quid Plotinus Platonicus senserit. 279

III. De vero Dei cultu, a quo Platonici, quamvis creatorem universitatis intellexerint, deviarunt colendo angelos sive bonos sive malos honore divino. 280

IV. Quod uni vero Deo sacrificium debeatur. 281

V. De sacrificiis quae Deus non requirit, sed ad significationem eorum offerri voluit quae requirit. Ibid.

VI. De vero perfectoque sacrificio. 283

VII. Quod sanctorum Angelorum ea sit in nos dilectio, ut nos non suos, sed unius veri Dei velint esse cultores. 284

VIII. De miraculis quae Deus ad corroborandam fidem piorum, etiam per Angelorum ministerium, promissis suis adhibere dignatus est. 285

0861 IX. De illicitis artibus erga daemonum cultum, in quibus Porphyrius Platonicus, quaedam probando, quaedam quasi improbando, versatur. 286

X. De theurgia, quae falsam purgationem animis daemonum invocatione promittit. 288

XI. De epistola Porphyrii ad Anebontem Aegyptum, in qua petit de diversitate daemonum se doceri. Ibid.

XII. De miraculis quae per sanctorum Angelorum ministerium Deus verus operatur. 291

XIII. De invisibili Deo, qui se invisibilem saepe praestiterit, non secundum quod est, sed secundum quod poterant ferre cernentes. Ibid.

XIV. De uno Deo colendo, non solum propter aeterna, sed etiam propter temporalia beneficia, quia universa in ipsius providentiae potestate consistunt. 292

XV. De ministerio sanctorum Angelorum, quo providentiae Dei serviunt. 293

XVI. An de promerenda beata vita his angelis sit credendum, qui se coli exigunt honore divino; an vero illis, qui non sibi, sed uni Deo sancta praecipiunt religione serviri. Ibid.

XVII. De arca Testamenti miraculisque signorum, quae ad commendandam Legis ac promissionis auctoritatem divinitus facta sunt. 295

XVIII. Contra eos qui de miraculis, quibus Dei populus eruditus est, negant ecclesiasticis Libris esse credendum. 296

XIX. Quae ratio sit visibilis sacrificii, quod uni vero et invisibili Deo offerri docet vera religio. 297

XX. De summo veroque sacrificio, quod ipse Dei et hominum Mediator effectus est. 298

XXI. De modo potestatis daemonibus datae ad glorificandos sanctos per tolerantiam passionum, qui aerios spiritus non placando ipsos, sed in Deo permanendo vicerunt. Ibid.

XXII. Unde sit sanctis adversum daemones potestas, et unde cordis vera purgatio. 299

XXIII. De principiis, in quibus Platonici purgationem animae esse profitentur. 300

XXIV. De uno veroque principio, quod solum naturam humanam purgat et renovat. Ibid.

XXV. Omnes sanctos et sub Legis tempore, et sub prioribus saeculis, in sacramento et fide Christi justificatos fuisse. 302

XXVI. De inconstantia Porphyrii inter confessionem veri Dei et cultum daemonum fluctuantis. 303

XXVII. De impietate Porphyrii, qua etiam Apuleii transcendit errorem. 304

XXVIII. Quibus persuasionibus Porphyrius obcaecatus non potuerit veram sapientiam, quod est Christus, agnoscere. 306

XXIX. De incarnatione Domini nostri Jesu Christi, quam confiteri Platonicorum erubescit impietas. 307

XXX. Quanta Platonici dogmatis Porphyrius refutaverit, et dissentiendo correxerit. 309

XXXI. Contra argumentum Platonicorum, quo animam humanam Deo asserunt esse coaeternam. 311

XXXII. De universali via animae liberandae, quam Porphyrius male quaerendo non reperit, et quam sola gratia christiana reseravit. 312

Liber Undecimus.—Incipit operis pars altera, quae est de duarum civitatum, terrenae et coelestis, exortu, et procursu, ac debitis finibus. Hoc primum libro civitatum earumdem exordia quomodo in Angelorum bonorum et malorum discretione praecesserint, demonstrat Augustinus, eaque occasione agit de constitutione mundi, quae sacris Litteris in principio libri Geneseos describitur. 315-316

Caput Primum. De ea parte operis, qua duarum civitatum, id est, coelestis ac terrenae, initia et fines incipiunt demonstrari. Ibid.

II. De cognoscendo Deo, ad cujus notitiam nemo hominum pervenit, nisi per Mediatorem Dei et hominum hominem Jesum Christum. 317

III. De auctoritate canonicae Scripturae, divino Spiritu conditae. 318

IV. De conditione mundi, quod nec intemporalis sit, nec novo Dei ordinata consilio, quasi postea voluerit quod antea noluerit. 319

V. Tam non esse cogitandum de infinitis temporum spatiis ante mundum, quam nec de infinitis locorum. 320

VI. Creationis mundi et temporum unum esse principium, nec aliud alio praeveniri. 321

VII. De qualitate primorum dierum, qui antequam sol fieret, vesperam et mane traduntur habuisse. 322

VIII. Quae qualisve intelligenda sit Dei requies, qua post opera sex dierum requievit in septimo. 323

IX. De Angelorum conditione quid secundum divina testimonia sentiendum sit. Ibid.

X. De simplici et incommutabili Trinitate, Patris et Filii et Spiritus sancti, unius Dei: cui non est aliud qualitas, aliud substantia. 325

XI. Ad ejus beatitudinis, quam sancti Angeli ab initio sui 0862 semper habuerunt, etiam illos spiritus qui in veritate non steterunt, participes fuisse credendum sit. 327

XII. De comparatione beatitudinis justorum, necdum tenentium promissionis divinae praemium, et primorum in paradiso hominum ante peccatum. 328

XIII. An ita unius felicitatis omnes Angeli sint creati, ut neque lapsuros se possent nosse qui lapsi sunt, et post ruinam labentium perseverantiae suae praescientiam acceperint qui steterunt. Ibid.

XIV. Quo genere locutionis dictum sit de diabolo, quod in veritate non steterit, quia veritas non est in eo. 330

XV. Quid sentiendum sit de eo quod scriptum est, Ab initio diabolus peccat. Ibid.

XVI. De gradibus et differentiis creaturarum, quod aliter pendit usus utilitatis, aliter ordo rationis. 331

XVII. Vitium malitiae non naturam esse, sed contra naturam, cui ad peccandum non Conditor causa est sed voluntas. Ibid.

XVIII. De pulchritudine universitatis, quae per ordinationem Dei etiam ex contrariorum fit oppositione luculentior. 332

XIX. Quid sentiendum videatur de eo quod scriptum est, Divisit Deus inter lucem et tenebras. Ibid.

XX. De eo quod post discretionem lucis atque tenebrarum dictum est, Et vidit Deus lucem, quia bona est. 333

XXI. De aeterna et incommutabili scientia Dei ac voluntate, qua semper illi universa quae fecit, sic placuerunt facienda, quemadmodum facta. Ibid.

XXII. De his quibus in universitate rerum a bono Creatore bone conditarum quaedam displicent, et putant nonnullam esse naturam malam. 335

XXIII. De errore, in quo Origenis doctrina inculpatur. 336

XXIV. De Trinitate divina, quae per omnia opera sua significationis suae sparsit indicia. 337

XXV. De tripartita totius philosophiae disciplina. 338

XXVI. De imagine summae Trinitatis, quae secundum quemdam modum in natura etiam necdum beatificati hominis invenitur. 339

XXVII. De essentia et scientia, et utriusque amore. 340

XXVIII. An etiam ipsum amorem, quo et esse et scire diligimus, diligere debeamus, quo magis divinae Trinitatis imagini propinquamus. 341

XXIX. De sanctorum Angelorum scientia, qua Trinitatem in ipsa ejus deitate noverunt, et qua operum causas prius in operantis arte, quam in ipsis operibus artificis intuentur. 343

XXX. De senarii numeri perfectione, qui primus partium suarum quantitate completur. Ibid.

XXXI. De die septimo, in quo plenitudo et requies commendantur. 344

XXXII. De opinione eorum qui Angelorum creationem anteriorem volunt esse, quam mundi. 345

XXXIII. De duabus Angelorum societatibus diversis atque disparibus, quae non incongrue intelliguntur lucis et tenebrarum nominibus nuncupatae. 346

XXXIV. De eo quod quidam putant, in conditione firmamenti aquarum discretarum nomine Angelos significatos, et quod quidam aquas existimant non creatas. 347

Liber Duodecimus.—In quo prius quidem de Angelis inquirit Augustinus, unde nimirum aliis bona voluntas, aliis mala, et quae causa beatitudinis bonorum, quae causa miseriae malorum angelorum fuerit. Postea vero de hominis institutione agit, docetque eum non ab aeterno, sed in tempore esse conditum, nec alio auctore quam Deo. 347-348

Caput Primum. De una bonorum malorumque angelorum natura. Ibid.

II. Nullam essentiam Deo esse contrariam, quia ab eo qui summe est et semper est, hoc totum videtur diversum esse quod non est. 350

III. De inimicis Dei, non per naturam, sed per contrariam voluntatem, quae cum ipsis nocet, bonae utique naturae nocet: quia vitium si non nocet, non est. 350

IV. De natura irrationalium, aut vita carentium, quae in suo genere atque ordine ab universitatis decore non discrepat. 351

V. Quod in omni naturae specie ac modo laudabilis sit Creator. 352

VI. Quae causa sit beatitudinis Angelorum bonorum, et quae causa sit miseriae angelorum malorum. 353

VII. Causam efficientem malae voluntatis non esse quaerendam. 355

VIII. De amore perverso, quo voluntas ab incommutabili bono ad commutabile bonum deficit. Ibid.

IX. An sancti Angeli quem habent creatorem naturae, eumdem habeant bonae voluntatis auctorem per Spiritum sanctum in eis charitate diffusa. 356

X. De falsitate ejus historiae, quae multa millia annorum praeteritis temporibus adscribat. 357

XI. De his qui hunc quidem mundum non sempiternum putant, sed aut innumerabiles, aut eumdem unum certa conclusione 0863 saeculorum semper nasci et resolvi opinantur. 359

XII. Quid respondendum sit his, qui primam conditionem hominis tardam esse causantur. Ibid.

XIII. De revolutione saeculorum, quibus certo fine conclusis, universa semper in eumdem ordinem eamdemque speciem reditura quidam philosophi crediderunt. 360

XIV. De temporali conditione generis humani, quam Deus nec novo consilio constituerit, nec mutabili voluntate. 362

XV. An ut Deus semper, etiam dominus fuisse semper intelligatur, credendum sit creaturam quoque nunquam defuisse cui dominaretur: et quomodo dicatur semper creatum, quod dici non potest coaeternum. 363

XVI. Quomodo intelligenda sit promissa homini a Deo vita aeterna ante tempora aeterna. 365

XVII. Quid de incommutabili consilio aut voluntate Dei fides sana defendat, contra ratiocinationes eorum qui opera Dei ex aeternitate repetita per eosdem semper volunt saeculorum redire circuitus. 366

XVIII. Contra eos qui dicunt, ea quae infinita sunt nec Dei posse scientia comprehendi. 367

XIX. De saeculis saeculorum. 368

XX. De impietate eorum qui asserunt animas summae veraeque beatitudinis participes, iterum atque iterum per circuitus temporum ad easdem miserias laboresque redituras. 369

XXI. De conditione unius primi hominis, atque in eo generis humani. 372

XXII. Quod praescierit Deus hominem, quem primum condidit, peccaturum; simulque praeviderit quantum piorum populum ex ejus genere in angelicum consortium sua esset gratia translaturus. Ibid.

XXIII. De natura humanae animae creatae ad imaginem Dei. 373

XXIV. An ullius vel minimae creaturae possint dici Angeli creatores. Ibid.

XXV. Omnem naturam et omnem speciem universae creaturae nonnisi opere Dei formari. 374

XXVI. De Platonicorum opinione, qua putaverunt Angelos quidem a Deo conditos, sed ipsos esse humanorum corporum conditores. 375

XXVII. In primo homine exortam fuisse omnem plenitudinem generis humani, in qua praevidit Deus quae pars honoranda esset praemio, quae damnanda supplicio. 376

Liber Decimus Tertius.—In quo docetur mortem in hominibus esse poenalem, ortamque ex Adami peccato. 377-378

Caput Primum. De lapsu primi hominis, per quem est contracta mortalitas. Ibid.

II. De ea morte, quae animae semper utcumque victurae accidere potest, et ea cui corpus obnoxium est. Ibid.

III. An mors, quae per peccatum primorum hominum in omnes homines pertransiit, etiam sanctis poena peccati sit. Ib.

IV. Cur ab his qui per gratiam regenerationis absoluti sunt a peccato, non auferatur mors, id est, poena peccati. 379

V. Quod sicut iniqui male utuntur lege quae bona est, ita et justi bene utuntur morte quae mala est. 380

VI. De generalis mortis malo, quo animae et corporis societas separatur. 381

VII. De morte, quam non regenerati pro Christi confessione suscipiunt. Ibid.

VIII. Quod in sanctis primae mortis pro veritate susceptio, secundae sit mortis absolutio. 382

IX. Tempus mortis, quo vitae sensus aufertur, in morientibus, an in mortuis esse dicendum sit. Ibid.

X. De vita mortalium, quae mors potius quam vita dicenda est. 383

XI. An quisquam simul et vivens esse possit et mortuus. 384

XII. Quam mortem primis hominibus Deus, si mandatum ejus transgrederentur, fuerit comminatus. 385

XIII. Praevaricatio primorum hominum, quam primam senserit poenam. 386

XIV. Qualis homo sit factus a Deo, et in quam sortem deciderit suae voluntatis arbitrio. Ibid.

XV. Quod Adam peccans prius reliquerit Deum, quam relinqueretur a Deo; et primam fuisse animae mortem a Deo recessisse. 387

XVI. De philosophis qui animae separationem a corpore non putant esse poenalem, cum Plato inducat summum Deum diis minoribus promittentem, quod nunquam sint corporibus exuendi. Ibid.

XVII. Contra eos qui asserunt, terrena corpora incorruptibilia fieri et aeterna non posse. 389

XVIII. De terrenis corporibus, quae philosophi affirmant in coelestibus esse non posse; quia quod terrenum est, naturali pondere vocetur ad terram. 390

XIX. Contra eorum dogmata, qui primos homines, si non peccassent, immortales futuros fuisse non credunt. 392

XX. Quod caro sanctorum, quae nunc requiescit in spe, in meliorem reparanda sit qualitatem, quam fuit primorum hominum ante peccatum. 393

0864 XXI. De paradiso, in quo primi homines fuerant, quod recte possit significatione ejus spirituale aliquid intelligi, salva veritate narrationis historicae de corporali loco. 394

XXII. De corporibus sanctorum post resurrectionem, quae sic spiritualia erunt, ut non in spiritum caro vertatur. 395

XXIII. Quid intelligendum sit de corpore animali et de corpore spirituali; aut qui moriuntur in Adam, qui vero vivificantur in Christo. Ibid.

XXIV. Qualiter accipienda sit vel illa insufflatio, in qua primus homo factus est in animam viventem; vel illa quam Dominus fecit, dicens, Accipite Spiritum sanctum. 398

Liber Decimus Quartus.—Rursum de primi hominis peccato, ex quo vitae carnalis et vitiosorum affectuum causam profluxisse docet Augustinus: sed praesertim libidinis erubescendae malum poenam inobedientiae reciprocam esse ostendit, et quomodo, si non peccasset homo, filios fuisset absque libidine propagaturus, inquirit. Ibid.

Caput Primum. Per inobedientiam primi hominis in secundae mortis perpetuitatem ruituros omnes fuisse, nisi multos Dei gratia liberaret. 403

II. De vita carnali, quae non ex corporis tantum, sed etiam ex animi sit intelligenda vitiis. Ibid.

III. Peccati causam ex anima, non ex carne prodiisse, et corruptionem ex peccato contractam, non peccatum esse, sed poenam. 405

IV. Quid sit secundum hominem, quidve secundum Deum vivere. 407

V. Quod de corporis animaeque natura tolerabilior quidem Platonicorum quam Manichaeorum sit opinio; sed et ipsi reprobantur, quoniam vitiorum causas naturae carnis adscribunt. 408

VI. De qualitate voluntatis humanae, sub cujus judicio affectiones animi aut pravae habentur aut rectae. 409

VII. Amorem et dilectionem indifferenter et in bono et in malo apud sacras Litteras inveniri. 410

VIII. De tribus perturbationibus, quas in animo sapientis Stoici esse voluerunt, excluso dolore sive tristitia, quam virtus animi sentire non debeat. 411

IX. De perturbationibus animi, quarum affectus rectos habet vita justorum. 413

X. An primos homines in paradiso constitutos nullis perturbationis, priusquam deliquerint, affectos fuisse credendum sit. 417

XI. De lapsu primi hominis, in quo bene condita natura est, nec potest nisi a suo Auctore reparari. 418

XII. De qualitate primi peccati per hominem admissi. 420

XIII. Quod in praevaricatione Adae ad opus malum voluntas praecesit mala. Ibid.

XIV. De superbia transgressionis, quae ipsa fuit transgressione deterior. 422

XV. De justitia retributionis, quam primi homines pro sua inobedientia receperunt. Ibid.

XVI. De libidinis malo, cujus nomen cum multis vitiis congruat, proprie tamen motibus obscenis corporis adscribitur. 424

XVII. De nuditate primorum hominum, quam post peccatum turpem pudendamque viderunt. 425

XVIII. De pudore concubitus, non solum vulgari, sed etiam conjugali. 426

XIX. Quod partes irae atque libidinis tam vitiose moventur, ut eas necesse sit frenis sapientiae cohiberi, quae in illa ante peccatum naturae sanitate non fuerunt. 427

XX. De vanissima turpitudine Cynicorum. 428

XXI. De benedictione multiplicandae fecunditatis humanae ante peccatum, quam praevaricatio non adimeret, et cui libidinis morbus accesserit. Ibid.

XXII. De copula conjugali a Deo primitus instituta, atque benedicta. 429

XXIII. An etiam in paradiso generandum fuisset, si nemo peccasset; vel utrum contra actum libidinis pugnatura illic fuisset traditio castitatis. 430

XXIV. Quod insontes homines et merito obedientiae in paradiso permanentes, ita genitalibus membris fuissent usuri ad generationem prolis, sicut caeteris ad arbitrium voluntatis. 432

XXV. De vera beatitudine, quam temporalis vita non obtinet. 433

XXVI. Quod felicitas in paradiso viventium sine erubescendo appetitu generandi officium credenda sit implere potuisse. 434

XXVII. De peccatoribus et angelis et hominibus, quorum perversitas non perturbat providentiam Dei. 435

XXVIII. De qualitate duarum civitatum, terrenae atque coelestis. 436

Liber Decimus Quintus.—Postquam egit quatuor proxime antecedentibus libris de civitatum duarum, terrenae ac coelestis exortu, libros totidem de earumdem civitatum procursu subjungit Augustinus, idque argumentum ea ratione aggreditur, ut praecipua capita sacrae historiae eodem 0865 spectantia pertractet, primum scilicet quinto decimo hoc libro quae in Genesi leguntur a Cain et Abel usque ad diluvium. 437-438

Caput Primum. De duobus ordinibus generationis humanae in diversos fines ab initio procurrentis. Ibid.

II. De filiis carnis, et filiis promissionis. Ibid.

III. De sterilitate Sarrae, quam Dei gratia fecundavit. 439

IV. De terrenae civitatis vel concertatione, vel pace. 440

V. De primo terrenae civitatis auctore fratricida, cujus impietati Romanae urbis conditor germani caede responderit. 441

VI. De languoribus, quos ex poena peccati etiam cives civitatis Dei in hujus vitae peregrinatione patiuntur, et a quibus Deo medente sanantur. 442

VII. De causa et pertinacia sceleris Cain, quem a facinore concepto nec Dei sermo revocavit. 443

VIII. Quae ratio fuerit, ut Cain inter principia generis humani conderet civitatem. 445

IV. De longa vita hominum, quae fuit ante diluvium, et de ampliore humanorum corporum forma. 447

X. De differentia qua inter Hebraeos et nostros Codices videntur annorum numeri dissonare. 448

XI. De annis Mathusalem, cujus aetas quatuordecim annis diluvium videtur excedere. 449

XII. De opinione eorum, qui primorum temporum homines tam longaevos, quam scribitur, fuisse non credunt. 450

XIII. An in dinumeratione annorum, Hebraeorum magis quam Septuaginta interpretum sit sequenda auctoritas. 452

XIV. De parilitate annorum, qui iisdem quibus nunc spatiis et in prioribus saeculis cucurrerunt. 454

XV. An credibile sit, primi saeculi viros usque ad eam aetatem, qua filios generasse referuntur, a concubitu continuisse. 456

XVI. De jure conjugiorum quod dissimile a subsequentibus matrimoniis habuerint prima connubia. 457

XVII. De duobus ex uno genitore procreatis patribus atque principibus. 460

XVIII. Quid significatum sit in Abel, et Seth, et Enos, quod appareat ad Christum et corpus ejus, id est Ecclesiam, pertinere. 461

XIX. De Significatione quae in Enoch translatione monstratur. 462

XX. De eo quod Cain successio in octo ab Adam generationes clauditur, et in posteris ab eodem patre Adam Noe decimus invenitur. Ibid.

XXI. Qua ratione commemorato Enoch, qui fuit filius Cain, totius generationis ejus usque ad diluvium sit continuata narratio; commemorato autem Enos, qui fuit filius Seth, ad conditionis humanae principium sit reditum. 465

XXII. De lapsu filiorum Dei alienigenarum mulierum amore captorum, unde et omnes, exceptis octo hominibus, diluvio perire meruerunt. 467

XXIII. An credendum sit angelos substantiae spiritualis, amore speciosarum mulierum captos, earumdem iniisse conjugia, ex quibus gigantes sint creati. 468

XXIV. Quomodo intelligendum sit, quod de eis qui diluvio perdendi erant, Dominus dixerit, Erunt dies eorum centum viginti anni. 471

XXV. De ira Dei, quae incommutabilem tranquillitatem nulla inflammatione perturbat. 472

XXVI. Quod arca quam Noe jussus est facere, in omnibus Christum Ecclesiamque significet. Ibid.

XXVII. De arca atque diluvio, nec illis esse consentiendum, qui solam historiam recipiunt sine allegorica significatione; nec illis qui solas figuras defendunt repudiata historica veritate. 473

Liber Decimus Sextus.—In cujus priore parte, a capite videlicet primo ad duodecimum, civitatis utriusque, coelestis ac terrenae, procursus exhibetur secundum sacram historiam a Noe usque ad Abraham: posteriore autem parte de coelestis tantummodo civitatis procursu ab Abraham usque ad Israelitarum reges disputatur. 475-476

Caput Primum. An post diluvium, a Noe usque ad Abraham, aliaeque familiae secundum Deum viventium reperiantur. Ib.

II. Quid in filiis Noe prophetice fuerit figuratum. 477

III. De generationibus trium filiorum Noe. 479

IV. De diversitate linguarum, principioque Babylonis. 482

V. De descensione Domini ad confundendam linguam aedificantium turrem. 483

VI. Qualis intelligenda sit esse locutio, qua Deus Angelis loquitur. 484

VII. An omne bestiarum genus etiam remotissimae a terris insulae ex eo numero acceperint, qui in arca an diluvii nundatione servatus est. 485

VIII. An ex propagine Adam vel filiorum Noe quaedam genera hominum monstrosa prodierint. Ibid.

IX. An inferiorem partem terrae, quae nostrae habitationi contraria est, Antipodas habere credendum sit. 487

0866 X. De generatione Sem, in cujus progenie tendens ad Abraham civitatis Dei ordo dirigitur. 488

XI. Quod ea primitus lingua in usu hominum fuerit, quae postea Hebraea ab Heber nomine nuncupata est, et in cujus familia remansit, cum diversitas esset facta linguarum. 490

XII. De articulo temporis in Abraham, a quo sanctae successionis novus ordo contexitur. 492

XIII. Quae ratio fecisse videatur, ut in transmigratione Tharae, qua Chaldaeos deserens in Mesopotamiam transiit, nulla filii ejus Nachor facta sit mentio. 493

XIV. De annis Tharae, qui in Charra vitae suae tempus implevit. 494

XV. De tempore profectionis Abrahae, qua secundum praeceptum Dei exiit de Charra. Ibid.

XVI. De ordine et qualitate promissionum Dei, quae ad Abraham factae sunt. 496

XVII. De tribus excellentioribus gentium regnis, quorum unum, id est Assyriorum, jam Abraham genito sublimius eminebat. 497

XVIII. De iterato alloquio Dei ad Abraham, quo ei et semini ejus Chanaan terra promittitur. Ibid.

XIX. De Sarrae pudicitia in Aegypto per Deum custodita, quam Abraham non uxorem suam esse dixerat, sed sororem. 498

XX. De secessione Lot et Abrahae, quae illis salva charitate complacuit. Ibid.

XXI. De tertia promissione Dei, qua terram Chanaan Abrahae et semini ejus in perpetuum pollicetur. Ibid.

XXII. De superatis ab Abraham hostibus Sodomorum, quando et Loth de captivitate eripuit, et a Melchisedech sacerdote benedictus est. 499

XXIII. De verbo Domini ad Abraham, quo ei promittitur secundum multitudinem stellarum multiplicanda posteritas; quod credens justificatus est adhuc in praeputio constitutus. 500

XXIV. De significatione sacrificii, quod Abraham offerre praeceptus est, cum poposcisset ut de his quae crediderat, doceretur. 501

XXV. De Agar ancilla Sarrae, quam eadem Sarra Abrahae voluit esse concubinam. 503

XXVI. De testificatione Dei ad Abraham, qua eidem seni de Sterili Sarra filium spondet, patremque eum gentium statuit, et promissi fidem sacramento circumcisionis obsignat. 504

XXVII. De masculo, qui si octavo die non fuerit circumcisus, perit anima ejus, quia testamentum Dei dissipavit. 506

XXVIII. De commutatione nominum Abrahae et Sarrae, qui cum ob unius sterilitatem, ob utriusque autem senectutem generare non possent, munus fecunditatis indepti sunt. 507

XXIX. De tribus viris vel angelis, in quibus ad quercum Mambre apparuisse Abrahae Dominus indicatur. 508

XXX. De Lot a Sodomis liberato, atque eisdem coelesti igne consumptis; et de Abimelech, cujus concupiscentia castitati Sarrae nocere non potuit. 509

XXXI. De Isaac secundum promissionem nato, cui nomen ex risu utriusque parentis est inditum. 510

XXXII. De obedientia et fide Abrahae, qua per oblationem immolandi filii probatus est, et de morte Sarrae. Ibid.

XXXIII. De Rebecca nepte Nachor, quam Isaac accepit uxorem. 512

XXXIV. Quid intelligendum sit in eo quod Abraham post mortem Sarrae accepit uxorem Cethuram. Ibid.

XXXV. De geminis adhuc in utero Rebeccae matris inclusis quid indicaverit divina responsio. 513

XXXVI. De oraculo et benedictione, quam Isaac non aliter quam pater ipsius, merito ejusdem dilectus accepit. 514

XXXVII. De his quae in Esau et Jacob mystice praefigurabantur. 515

XXXVIII. De misso Jacob in Mesopotamiam ad accipiendam uxorem, et de visione quam in itinere somniavit, et de quatuor ipsius feminis, cum unam petiisset uxorem. 516

XXXIX. Quae ratio fuerit ut Jacob etiam Israel cognominaretur. 518

XL. Quomodo Jacob cum septuaginta quinque animabus Aegyptum narretur ingressus; cum plerique ex his qui commemorantur, tempore posteriore sint geniti. Ibid.

XLI. De benedictione, quam Jacob in Judam filium suum promisit. 519

XLII. De filiis Joseph, quos Jacob prophetica manuum suarum transmutatione benedixit. 520

XLIII. De temporibus Moysi, et Jesu Nave, ac Judicum, atque exinde Regum, quorum quidem Saül primus est, sed David praecipuus et sacramento habetur et merito. 521

Liber Decimus Septimus.—In quo agitur de civitatis Dei procursu temporibus Regum et Prophetarum a Samuele et 0867 David usque ad Christum, et quae sacris Litteris mandatae sunt vaticinationes eorumdem temporum in Regum, Psalmorum et Salomonis libris de Christo et Ecclesia exponuntur. 523

Caput Primum. De temporibus Prophetarum. Ibid.

II. Quo tempore sit impleta promissio Dei de terra Chanaan, quam in possessionem etiam Israel carnalis accepit. Ibid.

III. De tripartitis significationibus Prophetarum, quae nunc ad terrenam, nunc ad coelestem Jerusalem, nunc autem ad utramque referuntur. 525

IV. De praefigurata commutatione Israelitici regni et sacerdotii, et de his quae Anna mater Samuelis, personam gerens Ecclesiae, prophetavit. 526

V. De his quae ad Heli sacerdotem homo Dei prophetico locutus est spiritu, significans sacerdotium, quod secundum Aaron institutum fuerat, auferendum. 532

VI. De Judaico sacerdotio et regno, quae cum in aeternum dicantur statuta, non permanent; ut alia intelligantur, quorum spondetur aeternitas. 536

VII. De disruptione regni Israelitici, qua praefiguratur perpetua divisio Israelis spiritualis ab Israele carnali. 537

VIII. De promissionibus ad David in filio ejus, quae nullatenus in Salomone, sed plenissime inveniuntur in Christo. 540

IX. Quam similis in Psalmo octogesimo octavo sit prophetia de Christo, his quae in Regnorum libris Nathan prophetante promittuntur. 542

X. Quam diversa acta sint in regno terrenae Jerusalem, ab his quae promiserat Deus, ut intelligeretur promissionis veritas ad alterius Regis et regni gloriam pertinere. 543

XI. De substantia populi Dei, quae per susceptionem carnis in Christo est: qui solus eruendi ab inferis animam suam habuit potestatem. 544

XII. Ad quorum personam pertinere intelligenda sit flagitatio promissorum, de quibus in Psalmo dicitur, Ubi sunt misericordiae tuae, Domine, antiquae, etc. 545

XIII. An promissae pacis veritas illis temporibus possit adscribi, quae sub Salomone fluxerunt. 546

XIV. De studio David in dispositione mysterioque Psalmorum. 547

XV. An omnia quae in Psalmis de Christo et Ecclesia prophetantur, ad contextum hujus operis coaptanda sint. 548

XVI. De his quae in quadragesimo quarto Psalmo ad Christum et Ecclesiam pertinentia, aut aperte dicuntur, aut tropice. Ibid.

XVII. De his quae ad sacerdotium Christi in Psalmo centesimo nono, et de his quae in Psalmo vigesimo primo ad passionem ipsius spectant. 550

XVIII. De Psalmo tertio, et de quadragesimo, et de quinto decimo, et de sexagesimo septimo, in quibus mors et resurrectio Domini prophetantur. 551

XIX. De Psalmo sexagesimo octavo, in quo Judaeorum pertinax infidelitas declaratur. 553

XX. De regno ac merito David, et de filio ipsius Salomone, eaque prophetia quae ad Christum pertinens invenitur, vel in eis libris qui scriptis ipsius copulantur, vel in eis quos pisius esse non dubium est. 554

XXI. De regibus post Salomonem, sive in Juda, sive in Israel. 557

XXII. De Jeroboam, qui impietate idololatriae subditum sibi populum profanavit, in quo tamen non destitit Deus et Prophetas inspirare, et multos ab idololatriae crimine custodire. Ibid.

XXIII. De vario utriusque regni Hebraeorum statu, donec ambo populi in captivitatem diverso tempore ducerentur, revocato postea Juda in regnum suum, quod novissime in Romanorum transiit potestatem. 558

XXIV. De Prophetis qui vel apud Judaeos postremi fuerunt, vel quos circa tempus nativitatis Christi Evangelica prodit historia. Ibid.

Liber Decimus Octavus.—Dicit de terrenae civitatis a tempore Abraham ad mundi finem procursu cum ipsa civitate coelesti: et attingit oracula de Christo, cum Sibyllarum, tum maxime sacrorum Vatum, qui ab regni Romanorum exordio Scripserunt, Osee, Amos, Isaiae, Michaeae, et subsequentium. 559

Caput Primum. De his quae usque ad tempora Salvatoris decem et septem voluminibus disputata sunt. Ibid.

II. De terrenae civitatis regibus atque temporibus, quibus ab exortu Abrahae sanctorum tempora supputata conveniunt. Ibid.

III. Quibus regnantibus apud Assyrios et Sicyonios Abrahae centenario Isaac de promissione sit natus, vel ipsi Isaac sexagenario Esau et Jacob gemini de Rebecca sint editi. 562

IV. De temporibus Jacob et filii ejus Joseph. 563

V. De Api rege Argivorum, quem Aegyptii Serapim nominatum divino honore coluerunt. Ibid.

VI. Quo regnante apud Argivos, quove apud Assyrios, Jacob 0868 in Aegypto sit mortuus. 564

VII. Quorum regum tempore Joseph in Aegypto defunctus sit. Ibid.

VIII. Quorum regum aetate Moyses natus sit, et quorum deorum iisdem temporibus sit orta religio. 565

IX. Quando Atheniensium civitas sit condita, et quam causam nominis ejus Varro perhibeat. 566

X. Quid Varro tradat de nuncupatione Areopagi, et de diluvio Deucalionis. 567

XI. Quo tempore Moyses populum de Aegypto eduxerit: et de Jesu Nave, qui eidem successit; quorum regum aetate sit mortuus. 568

XII. De sacris falsorum deorum, quae reges Graeciae illis temporibus instituerunt, quae ab exitu Israel ex Aegypto usque ad Jesu nave obitum dinumerantur. 569

XIII. Qualium fabularum figmenta exorta sint eo tempore, quo Hebraeis Judices praeesse coeperunt. 570

XIV. De Theologis poetis. 572

XV. De occasu regni Argivorum, quo tempore apud Laurentes Picus Saturni filius regnum patris primus accepit. Ibid.

XVI. De Diomede post Trojae excidium in deos relato, cujus socii traditi sunt in volucres esse conversi. 573

XVII. De incredibilibus commutationibus hominum quid Varro tradiderit. Ibid.

XVIII. Quid credendum sit de transformationibus, quae arte daemonum hominibus videntur accidere. 574

XIX. Quod eo tempore Aeneas in Italiam venerit, quo Labdon Judex praesidebat Hebraeis. 576

XX. De successione ordinis regii apud Israelitas post Judicum tempora. 577

XXI. De regibus Latii, quorum primus Aeneas, et duodecimus Aventinus dii facti sunt. Ibid.

XXII. Quod eo tempore Roma sit condita, quo regnum Assyriorum intercidit, et quo Ezechias regnabat in Juda. 578

XXIII. De Sybilla Erythraea, quae inter alias Sibyllas cognoscitur de Christo evidentia multa cecinisse. 579

XXIV. Quod regnante Romulo septem Sapientes claruerint, quo tempore decem tribus quae Israel dicebantur, in captivitatem a Chaldaeis ductae sunt, idemque Romulus mortuus divino honore donatus est. 581

XXV. Qui philosophi enituerint regnante apud Romanos Tarquinio Prisco, apud Hebraeos Sedechia, cum Jerusalem capta est, templumque subversum. 582

XXVI. Quod eo tempore, quo impletis septuaginta annis Judaeorum est resoluta captivitas, Romani quoque a dominatu sunt regio liberati. Ibid.

XXVII. De temporibus Prophetarum, quorum oracula habentur in libris; quique tunc de vocatione Gentium multa cecinerunt, quando Romanorum regnum coepit, Assyriorumque defecit. 583

XXVIII. De his quae ad Evangelium Christi pertinent, quid Osee et Amos prophetaverint. 584

XXIX. Quae ab Isaia de Christo et Ecclesia sint praedicta. 585

XXX. Quae Michaeas, et Jonas et Joel novo Testamento congruentia prophetaverint. 586

XXXI. Quae in Abdia, in Naum, et Ambacu de salute mundi in Christo praenuntiata reperiantur. 587

XXXII. De prophetia quae in Oratione Ambacu et Cantico continetur. 588

XXXIII. De Christo et vocatione Gentium quae Jeremias et Sophonias prophetico Spiritu sint praefati. 591

XXXIV. De prophetia Danielis et Ezechielis, quae in Christum Ecclesiamque concordat. 592

XXXV. De trium prophetarum vaticinio, id est, Aggaei, Zachariae et Malachiae. 593

XXXVI. De Esdra et libris Machabaeorum. 596

XXXVII. Quod Prophetica auctoritas omni origine gentilis philosophiae inveniatur antiquior. Ibid.

XXXVIII. Quod quaedam sanctorum scripta ecclesiasticus canon propter nimiam non receperit vetustatem, ne per occasionem eorum falsa veris insererentur. 598

XXXIX. De Hebraicis litteris, quae nunquam in suae linguae proprietate non fuerint. Ibid.

XL. De Aegyptiorum mendacissima vanitate, quae antiquitati scientiae suae centum millia adscribit annorum. 599

XLI. De philosophicarum opinionum dissensionibus, et canonicarum apud Ecclesiam concordia Scripturarum. 600

XLII. Qua dispensatione Providentiae Dei Scripturae sacrae Veteris Testamenti ex hebraeo in graecum eloquium translatae sint, ut Gentibus innotescerent. 602

XLIII. De auctoritate Septuaginta Interpretum, quae, salvo honore hebraei stili, omnibus sit interpretibus praeferenda. 603

XLIV. Quid intelligendum sit de Ninivitarum excidio, cujus denuntiatio in hebraeo quadraginta dierum spatio tenditur, in Septuaginta autem tridui brevitate concluditur. 603

XLV. Quod post instaurationem templi prophetas Judaei 0869 habere destiterint, et exinde usque ad nativitatem Christi continuis adversitatibus sint afflicti, ut probaretur alterius templi aedificationem propheticis vocibus fuisse promissam. 606

XLVI. De ortu Salvatoris nostri, secundum quod Verbum caro factum est; et de dispersione Judaeorum per omnes gentes, sicut fuerat prophetatum. 608

XLVII. An ante tempora christiana aliqui fuerint extra Israeliticum genus, qui ad coelestis civitatis consortium pertinerent. 609

XLVIII. Prophetiam Aggaei, qua dixit majorem futuram gloriam domus Dei, quam primum fuisset, non in reaedificatione templi, sed in Ecclesia Christi esse completam. 610

XLIX. De indiscreta multiplicatione Ecclesiae, qua in hoc saeculo multi reprobi miscentur electis. 611

L. De praedicatione Evangelii, quae per passiones praedicantium clarior et potentior facta est. 612

LI. Quod etiam per haereticorum dissensiones fides catholica roboretur. Ibid.

LII. An credendum sit, quod quidam putant impletis decem persecutionibus quae fuerunt, nullam jam superesse praeter undecimam, quae in ipso Antichristi tempore sit futura. 614

LIII. De tempore novissimae persecutionis occulto. 616

LIV. De stultissimo mendacio Paganorum, quo christianam religionem non ultra trecentos sexaginta quinque annos mansuram esse finxerunt. 618

Liber Decimus Nonus.—In quo de finibus utriusque civitatis, terrenae ac coelestis, disputatur. Recensentur de bonorum et malorum finibus opiniones philosophorum, qui beatitudinem in hac vita facere ipsi sibi frustra conati sunt: qui dum operosius refelluntur, ipsius civitatis coelestis, seu populi christiani beatitudo et pax quaenam sit, qualisve hic haberi, vel in futurum sperari possit, demonstratur. 621

Caput Primum. Quod in quaestione, quam de finibus bonorum et malorum philosophica disputatio ventilavit, ducentas octoginta et octo sectas esse posse Varro perspexerit. Ibid.

II. Quomodo remotis omnibus differentiis, quae non sectae, sed quaestiones sunt, ad tripartitam summi boni definitionem Varro perveniat, quarum tamen una sit eligenda. 624

III. De tribus sectis summum hominis bonum quaerentibus quam eligendam Varro definiat, sequens veteris Academiae, Antiocho auctore, sententiam. 625

IV. De summo bono et summo malo quid Christiani sentiant contra philosophos, qui summum bonum in se sibi esse dixerunt. 627

V. De sociali vita, quae cum maxime expetenda sit, multis offensionibus saepe subvertitur. 631

VI. De errore humanorum judiciorum, cum veritas latet. 632

VII. De diversitate linguarum, qua societas hominum dirimitur; et de miseria bellorum, etiam quae justa dicuntur. 633

VIII. Quod amicitia bonorum secura esse non possit, dum a periculis quae in hac vita sunt, trepidari necesse sit. 634

IX. De amicitia sanctorum Angelorum, quae homini in hoc mundo non potest esse manifesta, propter fallaciam daemonum, in quos inciderunt qui multos sibi deos colendos putarunt. 635

X. Quis fructus sanctis de superata hujus vitae tentatione paratus sit. 636

XI. De beatitudine pacis aeternae, in qua sanctis finis est, id est vera perfectio. 637

XII. Quod etiam bellantium saevitia omnesque hominum inquietudines ad pacis finem cupiant pervenire, sine cujus appetitu nulla natura sit. Ibid.

XIII. De pace universali, quae inter quaslibet perturbationes privari non potest lege naturae, dum sub justo judice ad id quisque pervenit ordinatione, quod meruit voluntate. 640

XIV. De ordine ac lege, sive coelesti, sive terrena per quam societati humanae etiam dominando consulitur, cui et consulendo servitur. 642

XV. De libertate naturali, et de servitute, cujus prima causa peccatum est, qua homo malae voluntatis etiamsi non est mancipium alterius hominis, servus est propriae libidinis. 643

XVI. De aequo jure dominandi. 644

XVII. Unde coelestis societas cum terrena civitate pacem habeat, et unde discordiam. 645

XVIII. Quam diversa sit Academiae novae ambiguitas a constantia fidei christianae. 646

XIX. De habitu et moribus populi christiani. 647

XX. Quod cives sanctorum in vitae hujus tempore spe beati sint. 648

XXI. An secundum definitiones Scipionis, quae in dialogo Ciceronis sunt, unquam fuerit Romana respublica. Ibid.

XXII. An verus sit Deus, cui Christiani serviunt, cui soli debeat sacrificari. 650

0870 XXIII. Quae Porphyrius dicat oraculis deorum responsa esse de Christo. 650

XXIV. Qua definitione constet populi et reipublicae nuncupationem recte sibi non solum Romanos sed etiam regna alia vindicare. 655

XXV. Quod non possint ibi verae esse virtutes, ubi non est vera religio. 656

XXVI. De pace populi alienati a Deo, qua utitur ad pietatem populus Dei, dum in hoc peregrinus est mundo. Ibid.

XXVII. De pace servientium Deo, cujus perfecta tranquillitas in hac temporali vita non potest apprehendi. 657

XXVIII. In quem finem venturus sit exitus impiorum. 658

Liber Vigesimus.—De judicio novissimo, deque testimoniis cum Novi, tum Veteris Instrumenti, quibus denuntiatur futurum. Ibid

Caput Primum. Quod quamvis omni tempore Deus judicet, in hoc tamen libro de novissimo ejus judicio sit proprie disputandum. Ibid.

II. De varietate rerum humanarum, cui non potest dici deesse judicium Dei, quamvis nequeat vestigari. 660

III. Quid in libro Ecclesiaste Salomon de his quae in hac vita et bonis et malis sunt communia, disputarit. 661

IV. Quod ad disserendum de novissimo judicio Dei, Novi primum Testamenti, ac deinde Veteris testimonia prolaturus sit. 662

V. Quibus sententiis Domini Salvatoris divinum judicium futurum in fine saeculi declaretur. Ibid.

VI. Quae sit prima resurrectio, quae secunda. 665

VII. De duabus resurrectionibus et de mille annis quid in Apocalypsi Joannis scriptum sit, et quid de eis rationabiliter sentiatur. 666

VIII. De alligatione et solutione diaboli. 669

IX. Quod sit regnum sanctorum cum Christo per mille annos, et in quo discernatur a regno aeterno. 672

X. Quid respondendum sit eis, qui putant resurrectionem ad sola corpora, non etiam ad animas pertinere. 675

XI. De Gog et Magog, quos ad persequendam Ecclesiam Dei, solutus prope finem saeculi diabolus incitabit. 676

XII. An ad ultimum supplicium pertineat impiorum, quod descendisse ignis de coelo, et eosdem comedisse memoratur. 677

XIII. An tempus persecutionis Antichristi mille annis annumerandum sit. Ibid.

XIV. De damnatione diaboli cum suis, et per recapitulationem de resurrectione corporea omnium mortuorum, et de judicio ultimae retributionis. 679

XV. Qui sint mortui, quos ad judicium exhibuit mare, vel quos mors et inferi reddiderunt. 680

XVI. De coelo novo, et terra nova. 681

XVII. De Ecclesiae glorificatione sine fine post finem. 682

XVIII. Quid apostolus Petrus de novissimo Dei judicio praedicarit. 683

XIX. Quid apostolus Paulus Thessalonicensibus scripserit de manifestatione Antichristi, cujus tempus dies Domini subsequetur. 685

XX. Quid idem apostolus in prima ad eosdem Epistola de resurrectione mortuorum docuerit. 687

XXI. Quid Isaias propheta de mortuorum resurrectione et de retributione judicii sit locutus. 690

XXII. Qualis futura sit egressio sanctorum ad videndas poenas malorum. 694

XXIII. Quid prophetaverit Daniel de persecutione Antichristi, et de judicio Dei, regnoque sanctorum. Ibid.

XXIV. In Psalmis Davidicis quae de fine saeculi hujus et novissimo Dei judicio prophetentur. 696

XXV. De prophetia Malachiae, qua Dei judicium ultimum declaratur, et quorumdam dicitur per purificatorias poenas facienda mundatio. 699

XXVI. De sacrificiis quae sancti offerent Deo sic placitura quomodo in diebus pristinis et annis prioribus placuerunt. 700

XXVII. De separatione bonorum et malorum, per quam novissimi judicii discretio declaratur. 702

XXVIII. De lege Moysi spiritualiter intelligenda, ne in damnabilia murmura carnalis sensus incurrat. 703

XXIX. De adventu Eliae ante judicium, cujus praedicatione Scripturarum secreta reserante Judaei convertentur ad Christum. Ibid.

XXX. Quod in libris Veteris Testamenti cum Deus legitur judicaturus, non evidenter Christi persona monstretur: sed ex quibusdam testimoniis, ubi Dominus Deus loquitur, appareat non dubie quod ipse sit Christus. 704

Liber Vigesimus Primus.—De fine debito civitatis diaboli, supplicio scilicet damnatorum sempiterno, deque humanis contra illud incredulorum argumentis. 709

Caput Primum. De ordine disputationis, qua prius disserendum est de perpetuo supplicio damnatorum cum diabolo, quam de aeterna felicitate sanctorum. Ibid.

0871 II. An possint corpora in ustione ignis esse perpetua. 709

III. An consequens sit ut corporeum dolorem sequatur carnis interitus. Ibid.

IV. De naturalibus exemplis, quorum consideratio doceat posse inter cruciatus viventia corpora permanere. 712

V. Quanta sint quorum ratio nequeat agnosci, et tamen eadem vera esse non sit ambiguum. 714

VI. Quod non omnia miracula naturalia sint, sed pleraque humano ingenio modificata, pleraque autem daemonum arte composita. 716

VII. Quod in rebus miris summa credendi ratio sit omnipotentia Creatoris. 718

VIII. Non esse contra naturam, cum in aliqua re, cujus natura innotuit, aliquid ab eo quod erat notum, incipit esse diversum. 720

IX. De gehenna, et aeternarum qualitate poenarum. 723

X. An ignis gehennae, si corporalis est, possit malignos spiritus, id est daemones incorporeos, tactu suo adurere. 724

XI. An hoc ratio justitiae habeat, ut non sint extensiora poenarum tempora, quam fuerint peccatorum. 725

XII. De magnitudine praevaricationis primae, ob quam aeterna poena omnibus debeatur, qui extra gratiam fuerint Salvatoris. 726

XIII. Contra opinionem eorum qui putant criminosis supplicia post mortem causa purgationis adhiberi. 727

XIV. De poenis temporalibus istius vitae, quibus subjecta est humana conditio. 728

XV. Quod omne opus gratiae Dei eruentis nos de profunditate veteris mali, ad futuri saeculi pertineat novitatem. 729

XVI. Sub quibus gratiae legibus omnes regeneratorum habeantur aetates. 730

XVII. De his qui putant nullorum hominum poenas in aeternum esse mansuras. 731

XVIII. De his qui novissimo judicio, propter intercessiones sanctorum, neminem hominum putant esse damnandum. 732

XIX. De his qui impunitatem omnium peccatorum promittunt etiam haereticis, propter participationem corporis Christi. 733

XX. De his qui non omnibus, sed iis tantum qui apud Catholicos sunt renati, etiamsi postea in multa crimina erroresque proruperint, indulgentiam pollicentur. 734

XXI. De his qui eos qui permanent in catholica fide, etiamsi pessime vixerint, et ob hoc uri meruerint, tamen propter fidei fundamentum salvandos esse definiunt. Ibid.

XXII. De his qui putant ea crimina, quae inter eleemosynarum opera committuntur, ad damnationis judicium non vocari. Ibid.

XXIII. Contra opinionem eorum qui dicunt, nec diaboli, nec hominum malorum perpetua futura supplicia. 735

XXIV. Contra eorum sensum, qui in judicio Dei omnibus reis propter sanctorum preces putant esse parcendum. 736

XXV. An hi qui inter haereticos baptizati sunt, et deteriores postea male vivendo facti sunt, vel hi qui apud Catholicos renati ad haereses aut schismata transierunt. vel hi qui a Catholicis apud quos renati sunt, non recedentes, criminose vivere perstiterunt, possint privilegio Sacramentorum remissionem aeterni sperare supplicii. 741

XXVI. Quid sit in fundamento habere Christum, et quibus spondeatur salus quasi per ignis usturam. 743

XXVII. Contra eorum persuasionem, qui putant sibi non obfutura peccata, in quibus, cum eleemosynas facerent, perstiterunt. 746

Liber Vigesimus Secundus.—De fine debito civitatis Dei, hoc est de aeterna felicitate sanctorum. Adstruitur fides resurrectionis corporum, et explicatur qualis futura sit. Tum dicto quid acturi sint in corporibus immortalibus atque spiritualibus sancti, opus terminatur. 751

Caput Primum. De conditione Angelorum et hominum. Ibid.

II. De aeterna Dei et incommutabili voluntate. 752

III. De promissione aeternae beatitudinis sanctorum, et perpetuis suppliciis impiorum. 753

IV. Contra sapientes mundi, qui putant terrena hominum corpora ad coeleste habitaculum non posse transferri. 754

V. De resurrectione carnis, quam quidam mundo credente non credunt. 755

VI. Quod Roma conditorem suum Romulum diligendo deum fecerit; Ecclesia autem Christum, Deum credendo dilexerit. 757

VII. Quod ut mundus in Christum crederet, virtutis fuerit divinae, non persuasionis humanae. 759

VIII. De miraculis quae ut mundus in Christum crederet 0872 facta sunt, et fieri mundo credente non desinunt. 760

IX. Quod universa miracula, quae per martyres in Christi nomine fiunt, ei fidei testimonium ferant, qua in Christum martyres crediderunt. 771

X. Quanto dignius honorentur martyres, qui ideo multa mira || obtinent, ut Deus verus colatur, quam daemones, qui ob hoc quaedam faciunt, ut ipsi dii esse credantur. 772

XI. Contra Platonicos, qui de naturalibus elementorum ponderibus argumentantur terrenum corpus in coelo esse non posse. 773

XII. Contra calumnias infidelium, quibus Christianos de credita carnis resurrectione irrident. 775

XIII. An abortivi non pertineant ad resurrectionem, si pertinent ad numerum mortuorum. 776

XIV. An infantes in ea sint resurrecturi habitudine corporis, quam habituri erant aetatis accessu. Ibid.

XV. An ad Dominici corporis modum omnium mortuorum resurrectura sint corpora. 777

XVI. Qualis intelligenda sit sanctorum conformatio ad imaginem Filii Dei. 778

XVII. An in suo sexu resuscitanda atque mansura sint corpora feminarum. Ibid.

XVIII. De viro perfecto, id est Christo, et corpore ejus, id est Ecclesia, quae est ipsius plenitudo. 779

XIX. Quod omnia corporis vitia, quae in hac vita humano contraria sunt decori, in resurrectione non sint futura, ubi manente naturali substantia, in unam pulchritudinem et qualitas concurret et quantitas. 780

XX. Quod in resurrectione mortuorum natura corporum quibuslibet modis dissipatorum in integrum undecumque revocanda sit. 782

XXI. De novitate corporis spiritualis, in quam sanctorum caro mutabitur. 783

XXII. De miseriis ac malis, quibus humanum genus merito primae praevaricationis obnoxium est, et a quibus nemo nisi per Christi gratiam liberatur. 784

XXIII. De his quae praeter illa mala quae bonis malisque communia sunt, ad justorum laborem specialiter pertinent. 787

XXIV. De bonis quibus etiam hanc vitam damnationi obnoxiam Creator implevit. 788

XXV. De pervicacia quorumdam, qui resurrectionem carnis, quam, sicut praedictum est, totus mundus credit, impugnant. 792

XXVI. Quomodo Porphyrii definitio, qua beatis animis putat corpus omne fugiendum, ipsius Platonis sententia destruatur, qui dicit summum Deum diis promisisse, ut nunquam corporibus exuerentur. 794

XXVII. De contrariis definitionibus Platonis atque Porphyrii, in quibus si uterque alteri cederet, a veritate neuter deviaret. 795

XXVIII. Quid ad veram resurrectionis fidem vel Plato, vel Labeo, vel etiam Varro conferre sibi potuerint, si opiniones eorum in unam sententiam convenissent. Ibid.

XXIX. De qualitate visionis, qua in futuro saeculo sancti Deum videbunt. 796

XXX. De aeterna felicitate civitatis Dei, sabbatoque perpetuo. 801

Appendix Tomi Septimi Operum S. Augustini. 805-806

Epistola Aviti ad Palchonium de reliquiis S. Stephani, et de Luciani Epistola a se e graeco in latinum versa. Ibid.

Admonitio in Epistolam Luciani ad omnem Ecclesiam. 807-808

Epistola Luciani ad omnem Ecclesiam, de revelatione corporis Stephani martyris primi et aliorum. Ibid.

Epistola Anastasii ad Landuleum, de scriptura translationis protomartyris Stephani, quam e graeco in latinum vertit. Ibid.

Scriptura de translatione S. Stephani de Jerusalem in urbem Byzantium. Ibid.

Scriptura Severi ad omnem Ecclesiam, de virtutibus ad Judaeorum conversionem in Minoricensi insula factis in praesentia reliquiarum S. Stephani. 821

De Miraculis S. Stephani Protomartyris Libri Duo. 833-834

Liber Primus.—Textus divinorum operum, quae ostensi sunt per beati protomartyris Stephani venerabile meritum, mandata quoque notitiae fidelium ab Evodio in Ecclesia Uzali, cujus urbis pontificatum administrabat sacerdos dignissimus; Aurelio tunc temporis Augustino apud Hipponem dominicae stationis dispensatore constituto. Ibid.

Liber Secundus. Varia referuntur miracula. 842