CAPUT I.

De subjecto et principiis physicae in genere.

Philosophia dividitur in tres partes, videlicet logicam, ethicam, physicam : sive rationalem, moralem, et naturalem. Aliis autem duabus omissis, ad praesens de sola physica sive naturali intendimus, praenotantes quod natura multis modis dicitur. Dicitur enim natura naturalis intelligentia, secundum quod dicit Aristo-

toles in superioribus , quod universalia sunt magis nota quam particularia, natura, id est, naturali intelligentia. Item relativa sunt simul natura, quia intellecto uno intelligitur aliud, ut dicitur in Praedicamentis. Dicitur etiam natura materia. Dicitur etiam natura forma, et magis proprie dicitur forma natura : quia salvat res naturales in esse, et dat esse rei. Dicitur natura via in naturam, sicut generatio. Dicitur etiam natura principium motus et quietis ejus in quo est primo et per se non secundum accidens. Unde Avicenna distinguit duplicem naturam, scilicet universalem et particularem. Universalem appellaui diffusam virtutem in substantiam caelorum. Particularem, appellat illam quae est in istis rebus singularibus, sive individuis, ut illam quae est in hac planta et in hoc grano, secundum quod dicitur quod natura est vis insita rebus ex similibus similia procreans. Et hos ultimos quatuor modos ponit Aristoteles in secundo Physicorum.''

Naturale etiam dicitur multipliciter. Dicitur enim uno modo naturale alicui, quod inest ei a sua creatione, secundum quod elicitur quod scire et addiscere naturale est homini : quia utrumque inest a sua creatione. Dicitur etiam naturale quod fit secundum cursum naturae., secundum quod dicitur, quod naturale est quod ex homine fiat homo, et ex equo equus. Unde secundum haec tria distinguuntur opera, et triplicia agentia, scilicet opus naturae, opus artificis, et opus creatoris. Opus naturae est, cujus principium est natura. Opus artificis est, cujus principium agens est voluntas. Opus creatoris est, cujus principium agens est ipse creator. Dicitur etiam naturale, quod considerat scientia naturalis.

Cum ergo subjectum naturalis philosophiae sit corpus mobile, nobis considerantibus de natura, prima nostra speculatio erit de corpore mobili simplici sive per se. Secunda de coelo et mundo. Tertia de elementis. Quarta de elementatis. Quinta de anima.

Corpus sic diffinitur ab Antiquis : Corpus est omne illud quod habet trinam dimensionem, scilicet longum, latum, et profundum. Vel sic et melius secundum Algazelem et Avicennam : Corpus est illud, in quo est aptitudo intelligendi duas lineas intersecantes se ad angulos rectos, et tertiam intersecantem ambas ad angulos rectos.

Est autem corporum aliud mobile, aliud immobile. Et dico immobile corpus stans, quod nequo ad formam movetur, neque ad situm, ut hoc quod dicitur coelum, empyreum. Corpus autem mobile est, quod subjacet motui et quieti, quod etiam est unum de principiis naturae.

Testante Aristotele summo Philosophorum in primo Physicorum , tria sunt principia naturae, scilicet subjectum sive materia, et duo contraria, scilicet privatio et forma. Quod sic patere potest: In omni eo quod fit secundum naturam, oportet aliquid subjici, quod ad illud quod fit, sit in potentia. Per hoc quod dico aliquid subjici, tango subjectum sive materiam. Per hoc quod dico quod fit, tango formam. Per hoc quod dico in potentia, tango privationem. Verbi gratia : Ex homine non musico fit homo musicus, ex semine non homine fit homo. Est igitur materia ut unum principium numero : et est ut duo ratione privationis : privatio enim accidit materiae : non enim idem est homini et immusico esse. Propter quod dicit Aristoteles : Duo sunt principia, ut est dicere numero : non autem penitus duo, propter illud quod alterum est ex seipso, sed fiunt duo, quia diversimode considerantur, ut postea patebit. Quod autem materia et forma sint principia et radices cujuslibet corporis, patet per resolutionem : abstractis

enim omnibus formis acccid.ontalibus , tandem venitur ad formam substantialem, qua adhuc abstracta per intellectum, remanet quoddam valde occultum, quod dicitur materia prima. Quod autem haec materia sit aliquid, patet per hoc quod elementa miscentur et transmutantur ad invicem, et non secundum contrarias qualitates sive formas illas : secundum illas enim repugnant : ergo conveniunt secundum aliquod commune : et haec est prima materia : ergo prima materia est aliquid. Et si objiciatur quod. esse est a forma : ergo si haec materia aliquid est, habet formam, et sic cum habeat formam, non est prima materia. Dicendum quod esse actuale est a forma, sed non potentiale, et tale scilicet esse potentiale habet materia prima. Vel potest dici quod aptitudo recipiendi talem formam, est ei pro forma.