Sermo II .

Veniet desideratus cunctis gentibus, Aggaei secundo .

Prothema. Omni negotio tempus est et opportunitas, Ecclesiastae octavo.

Oportet, sapientem quemlibet in rationali substantia considerare operationem respectu potentiae ad provocationem effectus per virilitatem: durationem respectu praesentiae ad promotionem affectus per iucunditatem ; intentionem respectu diligentiae ad declarationem intellectus per congruitatem. Et idcirco verbis secundo loco propositis tangitur effectus provocatio ex consideratione operationis per virilitatem potentiae, cum praemittitur: Omni negotio: affectus promotio ex consideratione durationis per iucunditatem praesentiae, cum sequitur: tempus est: intellectus declaratio ex consideratione intentionis per veritatem congruentiae, cum subiungitur: et opportunitas. Nos ergo, carissimi, in nostrorum verborum primordio Patrem misericordiarum primitus deprecemur, a quo omnis virilitas per influentiam potestatis, iucunditas per influentiam bonitatis, congruitas per influentiam veritatis, ut nos omnes faciat viriles in operatione potentiae, iucundos in duratione gratiae et rationabiles in intentione gloriae; ut sic, provocati in effectu per virilitatem operationis, promoti in affectu per iucunditatem durationis, declarati in intellectu per congruitatem intentionis, possimus ea dicere et audire, quae sunt ad laudem illius qui "tempus ab aevo ire iubet " et qui in Daniele antiquus dierum describitur, et ad consolationem nostram, qui eius gratiam in praesenti desideramus et in futuro suam gloriam praestolamur. Amen.

Quoniam ad misericordiam pertinet desolatos et afflictos consolari, hinc est, quod Deus, Pater misericordiae et totius consolationis , videns sanctos Patres vehementer desolari et affligi ex suae promissionis dilatione et animo sitibundo et affectu piissimo preces importune multiplicare pro eius acceleratione , dignatus est eos multipliciter consolari, cum in verbo proposito cerlificet eos de promissi beneficii adimpletione, dicens: Veniet desideratus cunctis gentibus. Sed quia ad petendum benignitas excitat, utilitas provocat et petentis sinceritas aures divinae misericordiae ad audiendum inclinat ; ideo hic tria notantur in verbo proposito. Nam primo notatur benignitas ex parte Filii Dei venientis, secundo animi sinceritas ex parte populi appetentis, tertio utilitas ex parte finis subsequentis.

Primo magna benignitas fuit in Dei Filio veniente, quia non misit, nec scripsit, immo venit personaliter, et hoc est quod dicit: Veniet etc. -Secundo magna animi sinceritas ex parte populi appetentis, quia non desiderabat aurum vel aliquod terrenum, sed Dei Filium ; et propter hoc subditur: desideratus.

Tertio magna utilitas fuit in fine subsequente, scilicet novi testamenti: nam per istum adventum cunctae gentes vocatae sunt ad veritatem fidei: ideo subinfertur: cunctis gentibus.

I. Dicitur ergo: Veniet, ubi notatur benignitas ex parte personae venientis. Si quaeratur ratio et causa principalis, quare Dei Filius venit in carnem, optime respondetur, quod huius ratio praecipua est excellentissima benignitas Dei, a qua et secundum quam et propter quam facta est Verbi incarnatio. Nam ille adventus a benignitate procedit, praetendit benignitatem et ad benignitatem perducit Igitur Dei Filius propter nimiam benignitatem voluit humanari, ut veniret primo tanquam mediator gratiosissimus ad exhibenda remedia pacis et concordiae: secundo tanquam doctor veracissimus ad danda documenta pietatis et institiae; tertio tanquam rex humillimus ad demonstranda exempla humilitatis et paupertatis sive indigentiae: ut sic ratione primi, quia mediator, sit sinceriter diligendus: ratione secundi, quia doctor, humiliter reverendus: ratione tertii, quia praecessor, exemplo conformiter imitandus.

Primo venit tanquam mediator gratiosissimus ad exhibenda remedia pacis et concordiae. Et de hoc dicitur ad Ephesios secundo : Ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum, et medium parietem maceriae solvens, inimicitias in carne sua, legem mandatorum decretis evacuans: et sequitur : Veniens evangelizavit nobis pacem.

Filius Dei assumendo humanam naturam in unitate personae fecit utraque, scilicet Divinitatis et humanitatis, unum, sustinendo voluntarie tormentum crucis et mortis, ad quam non tenebatur, eo quod immunis erat ab omni peccato: evacuavit decretum divinae sententiae de clausione iannae paradisi caelestis, solvens medium parietem inimicitiae et discordiae, qui erat inter nos et Deum; et sic Christus tanquam verus mediator veniens evangelizavit pacem et concordiam factam inter nos et Deum per se ipsum, non per alium, quia non conveniebat. Non enim Angelus congruebat, quia non debebat, nec etiam per hoc divinae iustitiae esset satisfactum; non Angelus humanatus humanatus, qui ad partem hominis tanquam ad propriam potuisset declinasse, et etiam homo non relevaretur ad pristinum statum, in quo soli Deo erat subiectus, eo quod ratione tanti beneficii Angelo multum teneretur ; non homo, quia non poterat restituere ablatum, eo quod primus parens amisit sibi et eius posteritati innocentiam: non Deus sine carnis assumtione, quia non debet, et etiam ab homine posset haberi suspectus; sed Christus Deus et homo, qui in quantum Deus potest, in quantum homo debet, nec ab aliqua parte potest haberi suspectus. Et hoc est quod dicit Bernardus : " Unde constat mihi, quod liberator meus nequaquam sit in parte declinandus ? Tamen si vere, ut dicitis, decrevit misereri Deus et cogitat, ut complacitior sit adhuc, exinaniat se et humiliet et osculetur me osculo oris sui: sit in signum pacis, faciat de pace securum, ex aequo partibus congruens, neutri sit suspectus, Dei Filius fiat filius hominis et certum me reddat in hoc osculo oris sui. Securus suscipio mediatorem Filium Dei, quem agnosco et meum. Minime plane iam mihi erit suspectus, quia frater meus et caro mea est".

Secundo venit tanquam doctor veracissimus ad danda documenta pietatis et iustitiae. Unde Osee decimo dicitur: Seminate vobis in iustitia et melite in ore misericordiae; innouate vobis novale, tempus autem requirendi Dominum, cum venerit qui docebit vos iustitiam.

Dominum requirimus, dum eius gratiam postulamus ; sed tempus postulandi illam gratiam, ut a vetustate culpae innoventur, est, cum venerit verus doctor Christus, qui docet seminare verbo et facto veritatem iustitiae in puniendo et pietatem misericordiae in remittendo, quia pietas misericordiae sine veritate iustitiae culpam non aestimat, sed ignorat: unde Isaiae vigesimo sexto : Misereamur impio, et non discet iustitiam: quia severitas iustitiae sine pietate misericordiae Deo nequaquam est placita, quia iudicium sine misericordia fiet ei qui non fecerit misericordiam, cum misericordia in remittendo debeat secundum doctrinam Christi superexaltare iudicium in puniendo, ut sic peccator non exacerbetur et desperet propter severitatem iustitiae, sed ad poenitentiam inducatur cum benignitate misericordiae, quae faciliter parcit.

Tertio venit tanquam rex humillimus ad demonstranda exempla humilitatis et inopiae. Et de hoc dicitur Zachariae nono : Ecce, rex tuus veniet tibi iustus et salvator, ipse pauper et ascendens super asinam. Rex noster, Christus, ut destrueret superbiam primi hominis, noluit venire fastuosus et superbus in curribus et in equis phaleratis, sed humilis et mansuetus ascendens in die Palmarum super asinam contemptibili talis, ut hominem terrenum revocaret ab amore terrenorum et ad amorem Dei provocaret. Noluit venire pomposus in divitiis et lapidibus pretiosis, sed pauper et egenus, ut sic per suam humilitatem destruatur omnis superbia et per suam paupertatem mundi malitia cognoscatur, quia ipse est verus Salvator. Et hoc est quod ipse Dominus dicit : Filius hominis non venit ministrari, sed ministrare et dare animam suam, redemptionem pro multis. Certe erubescat membrum esse superbum, cum eius caput est humile, alioquin monstruosa res est, si pes non vult imitari et subiici capiti, sed ei superponi .

II. Sequitur: Desideratus. Hic exprimitur aviditas et sinceritas populi appetentis. Avide enim et cum sinceritate cordis desiderabant sancti Patres, Filium Dei incarnari, eo quod tria erant in ipso, quae omne desiderium complent. Nam tria sunt, quae sufficienter quamlibet rem suo modo reddunt desiderabilem, videlicet speciositas in aspectu, utilitas in effectu et deliciositas in gustu. Tunc enim aliquid est sufficienter desiderabile suo modo, cum primo delectat visum in intuendo, secundo decorat subiectum in possidendo, tertio dulcorat gustum in utendo sive perfruendo. Cum ergo ista tria sint in Domino lesu Christo excellentissime, merito non tantum a sanctis Patribus, sed etiam ab omnibus ratione utentibus debet esse desideratus. Nam primo Christus est desiderabilis et speciosus ad intuendum propter nitorem originalis innocentiae: secundo utilis et pretiosus ad possidendum propter decorationem illuminantis gratiae; tertio delectabilis et deliciosus ad perfruendum propter oblectabilitatem sapientialis demulcentiae.

Primo est desideratus, quia propter speciositatem originalis innocentive delectat visum in intuendo. Nullus enim fuit sine peccato actuali vel originali nisi solus Christus, qui est speciosus forma prae filiis hominum , desiderium collium aeternorurn, id est Angelorum et sanctorum Patrum, speculum sine macula Dei maiestatis, speciosior sole, in quem desiderant Angeli prospicere, et verus ille Salomon, de quo dictum est tertii Regum decimo : Universa terra desiderabat videre vullum Salomonis. Multiplici enim figura ille figuratus Salomon repraesentat verum Salomonem Christum. Unde Augustinus de Civitate Dei : " Quae de Salomone dicuntur adeo conveniunt soli Christo, ut in illo sit figura adumbrata, sed in Christo veritas representata ".

Secando est desideratos Christus, quia propter suam pretiositatem illuminantis gratiae decorat propriam subiectum in possidendo. Unde Isaiae vigesimo sexto : Anima mea desideravit te in nocte, ut videat lumen in lumine tuo.

Anima mea desideravit te in nocte, scilicet tenebrositatis et ignorantiae, ut lumen videat in lumine tuo. Et ratione huius pretiositatis dicitur Proverbiorum tertio : Omnia, quae desiderantur, huic non valent comparari, quia, sicut non est comparatio inter umbram et similitudinem ad veritatem, sic non est comparatio inter creaturam et divinam sapientiam. Nam omnis creatura est similitudo et umbra divinae veritatis.

Tertio est Christus desiderabilis propter oblectationem sapientialis demulcentiae, quia delectat sive dulcorat gustum in perfruendo. Unde Canticorum secundo : Sub umbra illius quem desideraveram, sedi, et fructus eius dulcis gutturi meo.

Sub umbra, refrigerantis gratiae, illius, scilicet Christi, quem desideraveram, per excessum inflammatae dilectionis, sedi, per mentis quietationem, non discurrendo per mentis vagationem, et fructus eius dulcis gutturi meo, propter degustalionem sapientiae. Unde ad hoc, ut anima degustet dulcedinem divinae sapientiae, requiritur , ut purgetur a peccato, resolvatur in aquam devotionis et abstrahatur ab amore mundano, ut non sit dispersa ad exteriora, immo recolligatur totaliter ad interiora, ne interponatur aliqua caligo, ut immediate recipiat stillicidium divinae influentiae et degustet dulcorem aeternae suavitatis. Hunc dulcorem aliqualiter sentiens David Propheta, dicebat : Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus.

III. Tertio notatur utilitas in fine subsequente ex parte populi gentilis, cum dicit: Cunctis gentibus. Merito erat desideratus a sanctis Patribus et cunctis gentibus, eo quod Christus in isto adventu meruit cunctis gentibus primo gratificationem adoptionis benignae delendo originalem culpam; secundo, apertionem caelestis ianuae relaxando iudicialem vindictam ; tertio, sublimitatem finalis gloriae amovendo totalem miseriam.

Primo gentes per adventum Christi consecutae sunt gratificationem adoptionis benignae propter deletionem originalis culpae. Unde Actuum undecimo dicit Petrus : Si ergo eandem gratiam dedit illis Deus, scilicet gentibus, sicut et nobis, qui credidimus in Dominum Iesum Christum, sic ergo et gentibus paenitentiam dedit Deus ad vitam. Ratione huius beneficii David Propheta invitabat omnes gentes ad gratiarum actionem, dicens : Laudate Dominum omnes gentes, laudate eum omnes populi: quoniam confirmata est super nos misericordia eius, benignae adoptionis.

Secundo cunctae gentes consecutae sunt per istum adventum apertionem caelestis ianuae propter relaxationem iudicialis vindictae: et de hoc dicitur lsaiae vigesimo sexto : Aperite portas, et ingrediar tur gens iusta, custodiens veritatem: vetus enim error abiit, quia Dominus Iesus Christus habebat clavem reserandi aditum aeternitatis. Ideo tanquam auctoritatem habens angelicis spiritibus dixit: Attollite portas, principes, vestras, quoniam per meum sanguinem facta est reparatio concordiae universalis, relaxatio vindictae iudicialis. Nunc ergo, amoto flammeo gladio de porta paradisi , volo, ut fiat reseratio ianuae caelestis, ut ingrediatur gens iusta et custodiens veritatem: vetus enim error primae praevaricationis, merito cuius obligabatur ad paenam, abiit.

Tertio gentes per istum adventum consecutae sunt sublimitatem finalis gloriae propter amotionem totalis miseriae. Unde Isaiae ultimo : Declinabo super eam quasi fluvium pacis et quasi torrentem inundantem gloriam gentium. Et in praedicto themate dicitur de hoc: Veniet desideratus cunctis gentibus, et implebo domum istam gloria.

Domus ista gloria implebitur in generali resurrectione, quando a corpore cuiuslibet Beati, cuius corpus fuit domus et habitaculum Spiritus sancti per gratiam., amovebitur omnis corruptio per dotem impassibilitatis, omnis deformitas et obscuritas per dotem claritatis, omnis tarditas per dotem agilitatis, omnis infirmitas et animalitas per dotem virtutis et subtilitatis sive spiritualitatis. Unde Augustinus de Civitate Dei : " Abiicietur a corporibus nostris omnis deformitas, omnis tarditas, omnis infirmitas omnisque corruptio ". Quod nobis praestare dignetur etc.