SERMO III.

De sanctissimo corpore Christi .

Summarum.

Introductio: sex defectus humanae miserim, et sex effectus diuinae misericordiae, numero 1.

His sex respondent sex figurae, quae in Scriptura praefigurant ss. corpus Christi, 3.

Pars I. De prima et secunda figura. Prima est figura pinguedinis, quia Sacramentum valet ad repletionem inanium. Figura in Genesi; tria necessaria ad conservandum divinum fervorem ; unde eucharistia data est in viaticum refectionis ad conservandam internam delectationem , in Sacramentum communionis ad conservandam dilectionem proximi, in sacrificium oblationis ad conservandam devotionem : haec facit ut pinguedo, 3.

Primum effectum contra quatuor, quae hominem affligunt, insinuat figura, 4.

Secundus effectus pinguedinis: quadruplex dilatatio dilectionis proximi, 5.

Tertius effectus ipsius: quatuor conservant devotionem ad Deum, 6. 7.

Secunda est figura panis, quoad refectionem esurientium. Panis datus Eliae. Quatuor facta ab Elia significant quatuor praestanda, ut digne hoc Sacramentum sumatur, 8.

Primo oportet fugere mundi consolationem;secundo, componere se ad vitae honestae religionem; tertio, habere subiectionem ad praelatum; quarto, habere Dei excitationem, 9 -12.

Quatuor fructus dignae sumtionis: ipsa confortat ad actionem, sublevat ad contemplationem, disponit ad divinorum revelationem, animat ad mundi contemptum et aeternorum bonorum desiderium, 13-16.

Pars II. De tertia et quarta figura. Tertia est figura mellis, quoad illuminationem in tenebris sedentium, secundum figuram lonathae gustantis paululum mellis: qui fecit quatuor ad significandum quatuor a sumente eucharistiam facienda, 17. - Primo habeat conatum meliorationis; secundo, victoriam tentationis: tertio, patrocinium B. Virginis: quarto, praesidium illuminatae operationis, 18-21. - Cum lonatha tunc accipiuntur quatuor fructus: illuminatur rationalis, incitatur concupiscibilis, fortificatur irascibilis, totus homo mundo mortificatur, 22-23. - Quarta est figura agni paschalis in Exodo, quoad reconciliationem in umbra mortui sedentium. Ex hac figura eliciuntur quae homo debet haoere ante accessum, in accessu, post accessum, 26. - Ante accessum, quatuor, 27. - In ipso accessu, quatuor, 28. - Post accessum habeat quatuor fructus, 29. - Pars III. De quinta et sexta figura. Quinta figura est thesauri caelestis, quoad ditationem mendicantium. Thesauri absconditi promittuntur Ecclesiae in Isaia: quatuor in eucharistia thetauri absconditi, scilicet omnis essentiae, sapientiae, gratiae, glorias, 30. - Singuli explicantur, 31. - Iste thesaurus est absconditus propter quatuor rationes, 32-35. - Sexta figura est manna, quoad mollificationem cordium ferreorum. Ex ista figura in Exodo relata eliciuntur quatuor eucharistiae proprietates, 36. - Est enim cibus genere nobilissimus, sapore suavissimus, continentia dignissimus, efficacia mirabilissimus, 37-40. - Ex eadem eliciuntur quatuor a sumente eucharistiam facienda, 41. - Epilogus, 42.

1. Confiteantur Domino misericordiae eius, et mirabilia eius filiis hominum: quia satiavit animam inanem et animam esurientem satiavit bonis, sedentes in tenebris et umbra mortis, vinctos, in mendicitate et ferro. Istud verbum scribit David Propheta , in quo excitat nos ad gratiarum actiones, cum dicit: Confiteantur Domino etc. Subiungit rationem , cum dicit: Quia satiavit etc. Volens ergo Propheta excitare corda nostra ad gratiarum actiones, ostendit in hoc verbo multiplices defectus nostrae miseriae, nihilominus multiplices effectus divinae misericordiae.

Dicit enim hic, quod homo inanis erat, homo esuriebat, homo in tenebris sedebat, in umbra mortis iacebat, vinctus in mendicitate et ferro.

Inanis erat, quia non habebat Deum in se per inhabitationem. Esuriebat, quia non habebat spiritualem refectionem. In tenebris sedebat, quia non habebat divinam cognitionem. In umbra mortis iacebat, quia iudicatus erat in damnationem. Vinctus erat in mendicitate, quia non habebat virtuosam operationem. Vinctus erat ferro, quia habebat cordis obstinationem.

Confiteantur ergo Domino etc, quia ipse replevit animam inanem, satiavit esurientem, illuminavit in tenebris sedentem, reconciliavit in umbra mortis iacentem, ditavit mendicantem , ''mollivit ferreum cor habentem.

Homo erat inanis, et ipse se dedit ei per inhabitationem. Homo esuriebat, et ipse se dedit ei per refectionem ; in tenebris sedebat, et ipse se dedit ei in cordis illuminationem; in umbra mortui iacebat, et ipse se dedit ei in reconciliationis oblationem. Homo vinctus erat in mendicitate, et ipse se dedit ei in virtuosam operationem ; vinctus erat ferro, id est corde obstinato, et ipse se dedit ei in cordis mollificationem. Confiteantur ergo Domino etc, quia ipse est repletio inanium, refectio esurientium, lumen in tenebris sedentium, reconciliatio in umbra mortis iacentium, dilatio mendicantium et ferreorum mollificatio ''cordium.

Haec omnia tanguntur in verbis thematis , sicut patet.

2. Et propter haec sex sub sex figuris praefiguratum est corpus Christi in Scripturis, videlicet sub figura adipis sive pinguedinis, sub figura panis, sub figura mellis, sub figura agni paschalis, sub figura thesauri caelestis et sub figura mannatis.

Quia enim pinguedo est quid penetrativum, ideo valet ad repletionem inanium, quoad primum. Quia panis est quid confortativum, ideo valet ad refectionem esurientium, quoad secundum. Quia mel est oculorum purificativum, ideo valet ad illuminationem in tenebris sedentium, quoad tertium. Quia agnus paschalis est quid immolativum, ideo valet ad reconciliationem in umbra mortis iacentium, quoad quartum. Quia thesaurus est quid desiderativum, ideo valet ad dilationem mendicantium, quoad quintum. Quia manna est quid liquefactivam, ideo valet ad mollificationem cordium ferreorum, quoad sextum. Confiteantur ergo Domino etc.

3. Primo, quia praefiguratur nobis corpus Christi sanctissimum sub figura pinguedinis, et hoc recte. Corpus enim Christi datum est nobis ad conservandum in corde divinum fervorem: qui conservatur tripliciter: per delectationem intra semetipsum, per dilectionem ad proximum et per devotionem ad Deum. Delectatio autem intra semetipsum non habetur nisi per viaticum refectionis; dilectio autem ad proximum habetur per Sacramentum communionis: devotio ad Deum habetur per sacrificium oblationis. Et ideo ad haec tria datum est corpus Christi, videlicet in viaticum refectionis, ut conservet delectationem intra semetipsum; in Sacramentum communionis, ut conservet dilectionem ad proximum: in sacrificium oblationis, ut conservet devotionem ad Deum. Et haec tria facit pinguedo: delectabiles enim facit cibos, quos infundit, quoad primum: dilatat pellem, quam perungit, quoad secundum: flammam sublevat , quam attingit, quoad tertium.

4. Quia ergo pinguedo delectabiles reddit cibos, significat corpus Christi, quod magnam delectationem homini facit intra semetipsum, qui illud devote comedit. Et hoc figuratum est Genesis penultimo : Aser, pinguis panis eius, et praebebit delicias regibus. Iste panis magnas delicias homini infundit, quia tollit omne, quod affligit. Quatuor enim affligant hominem in hac vita: impotentia, ignorantia, malitia et concupiscentia: et haec quatuor inflicta sunt homini propter originale peccatum: Psalmus : Afflictus sum et humiliatus sum nimis, et statim subiungit causam dicens: Dereliquit me virtus mea, quoad impotentiam; et lumen oculorum meorum non est mecum, quoad ignorantiam: amici mei et proximi mei adversum me appropinquaverunt et steterunt, quoad concupiscentiam

amicos enim et proximos vocat carnem cum concupiscentiis, et tamen aduersarios, quia caro concupiscit adversus spiritum, ad Galatas quinto

et qui iuxta me erant de longe steterunt, quoad malitiam.

Contra haec quatuor in praemisso verbo datur corpus Christi sub figura panis Aser, panis pinguis, panis delicias praebens, panis regum.

Panis regum dicitur, quia confortando reges facit, contra impotentiam, ut scilicet rex, id est recta ratio, sedens in solio iudicii, id est in gubernatione recta animae, dissipet omne malum intuitu suo, sicut dicitur in Proverbiis.

Dicitur etiam corpus Christi panis pinguis, quia illuminat, contra ignorantiam. Pinguedo enim in testa posita vel lampadi infusa dat usum luminis.

Dicitur etiam panis delicias praebens contra carnis concupiscentias . Iste enim panis est habens omne delectamentum et omnis saporis suavitatem, Sapientiae decimo sexto .

Dicitur etiam panis Aser, qui interpretatur beatitudo, quia totum hominem beatificat, contra omnem malitiam. Virtus enim huius panis est, ut transmutet hominem in Christum, qui est summe beatus per essentiam et beatificans alios per gratiam. Unde Dominus dixit ad beatum Augustinum : " Non tu me mutabis in te, sicut cibum carnis tuae, sed tu mutaberis in me ".

5. Secundo, datum est nobis corpus Christi in Sacramentum communionis ad conservandam dilectionem ad proximum: et ideo bene significatur per pinguedinem. Sicut enim pinguedo dilatat pellem, quam perungit; sic corpus Christi dilatat animam, quae ipsum devote comedit. Dilatat autem ad omnem partem positionis, videlicet supra et infra, ad dexteram, ad sinistram, ante et retro: et propter hoc dicitur Ieremiae trigesimo primo : Inebriabo animam sacerdotum pinguedine. - Pinguedinem, qua animam sacerdotum inebriat, hic vocat Sacramentum altaris, quo animam digne sumentium ad caritatem inflammat, quae vehementer animam ad omnem positionem dilatat: et propter hoc subiungitur: Et populus meus bonis meis adimplebitur. Populum hic vocat totam Ecclesiam, tam militantem quam triumphantem. Postquam enim anima sacerdotis inebriata fuerit ex huius virtute Sacramenti pinguedine dilectionis, statim replet totam Ecclesiam bonis. Ex abundantia caritatis dilatatur supra usque in caelum, offerendo Deo ad honorem Sanctorum in caelo regnantium: dilatatur infra usque ad purgatorium, quia offert pro redemptione inibi existentium: dilatatur ad dexteram, quia offert pro salute amicorum et benefactorum: dilatatur ad sinistram, quia offert pro salute inimicorum et persecutorum; dilatatur retro , quia offert pro salute antecessorum suorum; ante, quia offert pro salute omnium praedestinatorum usque ad diem iudicii futurorum.

6. Tertio datum est nobis corpus Christi in sacrificium oblationis, ut conservet devotionem ad Deum; et ideo bene significatum est in pinguedine;

quia, sicut pinguedo igni superfusa sublevat flammam in altum, sic divinissima eucharistia, a devota corde suscepta, rapit ipsum per devotionem ad Deum. Et propter hoc dicitur in Psalmo : In nomine tuo levabo manus meas. Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea, et labiis exsultationis laudabit os meum. Sicut enim vas repletum adipe et pinguedine, non valens continere interius, redundat exterius ; sic corpus Christi, cum animam repleverit pinguedine devotionis, eructat exterius in labiis exsultationis. - Tanguntur autem quatuor in isto verbo, quae solent conservare devotionem ad Deum, videlicet rectitudo intentionis, consuetudo orationis, devotio communionis et consecutio gratiarum actionis. Et istud debet ita ordinare homo, quod primo praeparet rectam intentionem, postea se ipsum excitet per orationem, et ex tunc devote accedat ad communionem, et ultimo resolvat os in gratiarum actionem. 7. Primo debet habere rectam intentionem: quia non debet homo offerre hoc sacrificium propter favorem hominum, vel propter carnale commodum sive propter lucrum temporalium ; sed pure propter honorem divinum, propter utilitatem proximorum et propter augmentum suorum meritorum. Et propter hoc dicitur hic: In nomine tuo, iuxta illud Apostoli : Omne, quodcumque facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine Domini Iesu Christi facite.

Debet etiam accedens ad hoc Sacramentum esse excitatus ad orationem: non enim tepido corde debet aliquis accedere, quia sic mereri posset obstinationem. Et propter hoc dicitur hic: Levabo manus meas, videlicet per orationem, iuxta illud Apostoli ad Timotheum : Voto, viros in omni loco orare, levantes puras manus, scilicet ad Dominum.

Et sic tertio devotus debet accedere ad communionem: unde subditur: Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea.

Et ultimo, impinguatus per devotionem et inflammatus per dilectionem, debet erumpere in gratiarum actionem; ideo subiungitur: Et labiis exsultationis laudabit os meum.

Confiteantur ergo Domino misericordiae eius, quia praefiguravit nobis primo corpus suum sub figura pinguedinis.

8. Secundo praefiguravit nobis hoc sanctissimum corpus suum in forma panis, de quo ipse dicit Ioannis sexto : Ego sum panis vivus, qui de catio descendi: et ibidem: Panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita.

Iste est panis, quem attulit Angelus Eliae, sicut dicitur tertii Regum decimo nono: Respexit Elias, et ecce, ad caput eius subcinericius panis et vas aquae. Panis subcinericius est corpus Christi, qui bene subcinericius dicitur, quia velatur accidentibus ; per cineres significantur accidentia, et sub illis cineribus accidentium latet refectio nostrarum mentium. Quod autem dicitur, quod erat ibi vas aquae, hoc additur propter sanguinis Christi mysterium. Quod autem panis iste allatus est per angelicum ministerium, significat, quod cum conficitur hoc Sacramentum, ibi adest maximus exercitus Angelorum. Gregorius in Dialogo : "Cui fidelium dubium est, in ipsa immolationis hora ad vocem sacerdotis caelos aperiri, ima summis sociari, terrena caelestibus iungi, unumque ex visibilibus atque invisibilibus fieri? Sed cum haec agimus, necesse est, ut prius coram Deo nosmetipsos Deo in compunctione cordis in ara mactemus".

Sed priusquam Elias venerat ad huius panis refectionem, quatuor legitur fecisse : quia reliquit puerum, venit in desertum, sedit subter iuniperum et habuit suscitatorem Angelum; ad significandum, quod quatuor debet habere qui digne ad hoc Sacramentum vult accedere. - Primo debet fugere mundi consolationem ; debet intrare religionem ; debet ibi habere respectu praelati subiectionem; debet habere ad

Deum devotionem 1. Et haec sunt illa quatuor, quae supra diximus.

9. Primo ergo debet fugere mundi consolationem. Cum enim in hoc Sacramento sit plenitudo consolationis spiritualis: et talis non detur admittentibus alienam consolationem, ut dicit Bernardus : ideo necesse est, ut qui vult attingere consolationem spiritualem dimittat delectactionem carnalem. Et hoc est quod dicitur hic, quod cum venisset in Bersabee, reliquit ibi puerum suum. Bersabee interpretatur fons satietatis et significat Christum, in quo est omnis plenitudo gratiarum. Hanc plenitudinem qui attingit omnem delectationem mundi relinquit: et hoc est quod ibi subditur: Reliquit ibi puerum suum. Quid per puerum nisi carnalem delectationem accipimus? Quem puerum nos relinquere docebat Apostolus , cum dicebat: Nolite pueri effici sensibus, sed malitia parvuli estote. Ille ergo relinquit puerum, qui relinquit puerilem mundi modum.

10. Secundo qui digne vult accedere ad hoc Sacramentum debet se componere ad vitae honestae religionem. Et hoc est quod dicitur hic, quod Elias perrexit in desertum. Desertum significat statura religiosum, quia dicitur a deserendo: et ibi deseruntur omnia temporalia. Deseruntur enim ibi divitiae per votum paupertatis, deliciae per votum castitatis, honores et dignitates mundanae per abnegationem voluntatis propriae. Et nihil tam nocivum est in mundo, sicut ista tria; Ioannes in Canonica : Omne, quod est in mundo, aut est concupiscentia carnis, aut concupiscentia oculorum, aut superbia vitae. Et quia per haec tria animas peccatrices captivat diabolus, etiam per haec tria animas religiosas impugnat: quod significatum est Deuteronomii octavo , quod in deserto erat serpens flatu adurens, id est diabolus tentans per superbiam; et dipsas siti interficiens, id est diabolus tentans per avaritiam; et scorpio vultu blandiens et cauda pungens, id est diabolus tentans per carnis concupiscentiam.

11. Tertio debet habere respectu praelati subiectionem: et hoc est quod dicitur hic, quod Elias sedit subter unam iuniperum. Iuniperus, ut dicit Isidorus , est arbor, cuius cineres conservant ignem per totum annum. Quid ergo per iuniperum significare possumus nisi bonum praelatum? Cinis iuniperi est humilitas praelati, quae solet conservare in pectoribus subditorum ignem mutuae dilectionis et calorem fervidae devotionis.

12. Quarto debet habere respectu Dei devotionem , et hoc est quod dicitur hic quod Angelus suscitavit eum. Quid significatur per Angelum nisi divinae gratiae donum ? Angelus enim interpretatur nuntius. Tunc enim Deus quasi Angelum ad nos mittit, quando gratiam nobis immittit. Et iste Angelus semel et iterum excitat, quia divinae gratiae donum semper ad proficiendum nos in spiritu instigat.

Sed qui digne ad hoc Sacramentum accedit vacuus non recedit. Et ideo nota, quod quatuor sunt, quae haurire solent in hoc Sacramento qui digne accedunt.

13. Hoc enim Sacramentum confortat ad actionem, sublevat ad contemplationem, disponit ad divinorum revelationem, animal et accendit ad mundi contemptum et ad caeleslium aeternorumque bonorum desideraiionem. Et ideo dicitur hic, quod Elias in fortitudine cibi illius ambulavit, usque ad

montem Dei pervenit, secreta divina vidit et in ostio speluncae stetit: et haec sunt illa quatuor.

Primum ergo, quod haurit anima devota in hoc Sacramento, est, quod confortatur ad actionem. Unde dicitur hic: Et ambulavit in fortitudine cibi illius quadraginta diebus etc. Iste cibus significat corpus Christi, in cujus fortitudine homo laborat, dum in spirituali vita proficere non cessat. Ambulat autem quadraginta diebus. In quadragenario est denarius per quaternarium ductus. Per denarium significatur decalogus, ad quem reducitur totum vetus testamentum. Per quaternarium significantur quatuor Evangelia, ad quae reducitur totum novum testamentum. Ambulare igitur in fortitudine cibi illius quadraginta diebus est proficere in spirituali vita toto tempore nostro, quo regitur vita nostra per novum et vetus testamentum.

14. Secundo, sublevatur ad contemplationem ; unde dicitur hic, quod pervenit ad montem Dei. Quid per montem significare possumus nisi mentis sublevationem ? Ad hunc montem Moyses pervenerat, de quo legitur Exodi tertio : Moyses pascebat oves, ibi notatur exercitium actionis. Postea minavit gregem ad interiora deserti, in quo designatur reductio omnium actionum et affectionum ad intima cordis. Et pervenit ad montem Dei, in quo notatur sublevatio mentis ad caelestia. Et ibi apparuit ei Dominus, quia ex tunc datur animae actus contemplationis. Apparuit autem ei in flamma ignis. Ignis habet calefacere et illuminare, ad significandum, quod quando anima pervenit ad gratiam contemplationis, et intellectus haurit lumen cognitionis et affectus incendium dilectionis.

15. Tertio, disponitur ad divinorum secretorum revelationem: et ideo dicitur hic , quod Dominus dixerit Eliae: Egredere et sta in monte coram Domino: et ecce, Dominus transit, et spiritus grandis et fortis subvertens montes et conterens petras ante Dominum: non in spiritu Dominus; et post spiritum commotio: non in commotione Dominus: et post commotionem ignis, non in igne Dominus; et post

ignem sibilus aurae tenuis, ibi Dominus. Ibi enim revelatum est Eliae, quod Dominus non est in spiritu superbiae, non in commotione impatientiae, non in igne cupiditatis sive carnalis concupiscentiae ; sed in sibilo aurae tenuis, id est in tranquillitate pacatae conscientiae; Psalmus : In pace enim factus est locus eius, et habitatio eius in Sion.

16. Quarto, animatur ad contemptum mundi et ad caelestium bonorum desiderationem. Et hoc est quod dicitur hic , quod Elias operuit vultum suum pallio et egressus stetit in ostio speluncae. Quando enim anima sublevatur ad videndam illius pulcritudinis immensitatem et virtutis divinae infinitatem, statim resilit in propriam parvitatem et cooperit vultum suum per profundam humilitatem, et egreditur de mundi cupiditate, et stat in ostio speluncae, id est, suspirat ad aeternitatem. Per speluncam enim significatur corpus humanum, per ostium exeundi desiderium. Et propter hoc quasi in ostio stabat, quia exire desiderabat.

Confiteantur ergo Domino, quia secundo praefiguravit nobis corpus suum sanctissimum in figura panis.

17. Tertio praefiguravit nobis corpus suum reverendissimum in figura mellis. Et propter hoc dicitur Proverbiorum vigesimo quarto : Comede, fili, mel, quia bonum est, et favus dulcis gutturi meo. Per favum mellis significatur Sacramentum dominici corporis ; et bene per mel significatur, quia mel delectat gustum et secundum medicos habet purificare visum. Ita Christus delectat affectum et illuminat intellectum. Bernardus : " Iesus, dulcedo cordium, fons vivus, lumen mentium, excedit omne gaudium et omne desiderium ". Per hoc, quod dicit, quod est dulcedo cordium , delectare habet affectum ; et per hoc, quod est lumen mentium, illuminare habet intellectum.

Quod autem Christus sit mel, dicit Bernardus super Canticum : " Iesus mel est in ore, melos in aure, iubilus in corde ". Et alibi: "Iesus, decus angelicum, in aure dulce canticum, in ore mel mirificum, in corde pigmentum caelicum ". Hoc mel produxit nobis apis nostra, Virgo Maria, iuxta illud

Ecclesiastici undecimo : Brevis in volatilibus apis, et initium dulcoris habet fructus eius. - Apis est Virgo beata, quae brevis dicitur, quia inter omnes Sanctos humillima. Huius fructus habet initium dulcoris, quia Dominus Iesus Christus, qui fuit fructus ventris eius, non solum fuit dulcis, sicut mel, immo super mel et favum; unde Bernardus: " Super mel et omnia Iesu dulcis praesentia".- Sicut ergo praefiguratur corpus Christi sub figura panis, et hoc ad refectionem esurientium; ita praefiguratum est sub figura mellis ad illuminationem in umbra mortis sedentium ; et hoc est quod dicitur primi Regum decimo quarto , quod Ionathas gustavit de melle, et illuminati sunt oculi eius.

Sed quia quatuor sunt necessaria homini digne accedenti ad hoc Sacramentum ; ideo quatuor legitur Ionathas fecisse , priusquam venisset ad gustandum favum mellis: ascendit laboriosam viam, convertit totum exercitum Philistinorum in fugam, tenuit in manu sua virgam et ad os suum applicuit manum suam: ad significandum, quod digne accedens ad hoc Sacramentum debet habere conatum meliorationis, victoriam tentationis, patrocinium beatae Virginis et praesidium illuminatae operationis.

18. Primo ergo debet habere conatum meliorationis: et propter hoc legitur de Ionatha, quod ascendit reptans manibus et pedibus, ad significandum, quod desiderium magnum debet habere semper proficiendi, crescendi et ascendendi de virtute in virtutem, secundum illud Psalmi : Beatus vir, cuius est auxilium abs te, ascensiones in corde suo disposuit in valle lacrymarum, in loco, quem posuit. Etenim benedictionem dabit Legislator: ibunt de virtute in virtutem: videbitur Deus deorum in Sion. Et quia nullus est ad hoc idoneus, nisi qui applicet ad hoc omnes vires animae et corporis: ideo dicitur Jonathas reptasse manibus et pedibus. Bernardus : " Haec est quotidiana exercitatio mea: assidue scopo spiritum meum et cum omnibus amabilibus tuis quasi inanibus et pedibus et totis innitens viribus sursum tendo ad te; sed quanto tendo fortius, tanto detrudor durius in terram, in memetipsum et sub memetipsum, et respiciens memetipsum, factus sum mihi ipsi de memetipso laboriosa et taediosa quaestio ".

19. Secundo debet habere victoriam tentationis : et propter hoc legitur de lonatha, quod convertit totum exercitum in fugam, ad significandum, quod in omnibus tentationibus debet pervenire ad victoriam qui vult digne accedere ad Sacramentum altaris.

20. Tertio debet habere patrocinium beatae Mariae Virginis qui vult gustare huius mellis dulcedinem in Sacramento altaris absconditum: et propter hoc legitur lonathas in manu sua tenuisse virgam, priusquam veniret ad dulcedinem melleam. Per virgam significatur Virgo Maria in Scriptura, secundum illud Isaiae undecimo : Egredietur virga de radice Iesse, et flos de radice eius ascendet. Ille ergo in manibus tenet virgam, qui in omni operatione sua habet beatae Virginis memoriam, cuius extensione mel attingitur , quia non nisi patrocinio beatae Mariae Virginis ad virtutem huius Sacramenti pervenitur. Et propter hoc, sicut per eam hoc sacratissimum corpus nobis datum est, ita per manus eius debet offerri et per manus eius accipi sub Sacramento, quod nobis praestitum est et natum ex eius utero. Bernardus : " Quidquid illud sit, quod offerre paras, beatae Mariae manibus recommendare memento, ut eodem alveo gratia ad largitorem gratiae refluat, quo influxit. Forte enim manus tuae aut sanguine plenae, aut infectae muneribus, eo quod eas ab omni munere non excussisti ".

21. Quarto debet habere praesidium illuminatae operationis qui digne vult accedere ad mysterium corporis Christi. Sicut enim dicit Apostolus ad Thessalonicenses : Qui non vult operari, sive qui non laborat, non manducet. Hoc perfectissime debet servari circa manducationem corporis Christi; nullus enim ad huius Sacramenti perceptionem est idoneus, nisi qui exercitatus est per bonam operationem. Et propter hoc dicitur de Ionatha, quod applicuit manum suam ad os. Quia manibus laboramus, ideo in Scripturis per manus operatio significatur; ore vero quia manducamus, ideo hoc nomine oris significatur actus manducationis. Manum ergo ad os applicat qui ipsi manducationi corporis Christi adhibet exercitium bonae operationis.

22. Sed quia digne manducanti augmentari solet donum gratiae, ideo quatuor bona legitur Ionathas accepisse in degustatione mellis, ad significandum , quod quatuor effectus gratiae in Sacramento accipit qui digne accedit . - Ibi enim illuminatur rationalis ad cognoscendum summum verum ; et ideo legitur hic , postquam Ionathas gustavit mel: Illuminati sunt oculi eius. Qui enim frequentat istud Sacramentum cum fervore devotionis de die in diem proficit in illuminatione mentis. Et propter hoc dicitur hic: Vidistis ipsi, quia illuminati sunt oculi mei, eo quod gustaverim paululum de melle isto.

23. Secundo, ibi incitatur concupiscibilis ad summum bonum quaerendum; qui enim digne accedit ad hoc Sacramentum magis et magis in intimis suis delectatur. Et hoc est quod dicitur de Ionatha : Gustans gustaui paululum mellis. Notabile est quod dicit: Gustans gustaui. Cum enim illa dulcedo gustatur , concupiscibilis magis ad gustandum incitatur et magis dilatatur: ideo, quia gustando gustat, ex gusta semper desiderium ampliat. Unde Bernardus : " Gustas spiritualis incitamentum est amoris et irritamentum desiderii"; idem: "Qui te gustant esuriunt, qui bibunt adhuc sitiunt, desiderare nesciunt nisi Iesum, quem diligunt". Et bene subiungit paululum mellis, quia, quantumcumque homini detur in hac vita degustatio ampla, tamen in comparatione illius plenitudinis supernae non est nisi paululam mellis.

24. Tertio, fortificatur irascibilis ad exstirpandum omne malum. Et propter hoc legitur, quod Ionathas , confortatus de gustu mellis, persecutus est Philisthaeos usque Hailon . Philistliaei interpretantur duplex ruina et significant vitia, quae ruere faciunt animam et corpus morte aeterna. Hailon interpretatur inquisitio vitae et significat aeternam vitam, quam ibi perfectissime acquiramus. Haec enim temporalis vita non est dicenda vita, sed potius mors, sicut dicit Gregorius . Ionathas ergo, confortatus de melle, id est vir factus de corpore Christi, persequitur Philisthaeum usque Hailon, id est vitia exterminare non cessat, donec vitam aeternam possideat.

25. Quarto, homo mundo mortificatur ad vivendum secundum Deum. Et hoc est quod dicitur hic de Ionatha. Postquam dixit: gustans, videlicet paululum de melle, consequenter subiunxit: ecce, ego morior, ad significandum, quod quemcumque dulcedo huios Sacramenti perfundit, hune mundo funditus exstinguit. Et hoc est desiderium Sanctorum: unde Iob: Suspendium elegit anima mea, et mortem ossa mea: haec enim hominis exterioris mortificatio est summa interioris vivificatio. Unde dixit Dominus Moysi: Non videbit me homo et vivet, quia non nisi post istam mortificationem pervenitur ad Dei visionem. Quia ergo " visio Dei est tota merces ", sicut dicit Augustinus ; et non pervenitur ad Dei visionem nisi per mortificationem: ideo beatus Augustinus desiderabat hanc mortificationem dicens: " Fac me, Domine, tuo desiderio et tuo amore huic mundo funditus exstingui et omnium transeuntium rerum vanitatem oblivisci prae magnitudine amoris tui, ut de temporalibus nec lugeam nec gaudeam nec blandis corrumpar nec adversis concutiar".

Confiteantur ergo Domino misericordiae eius, quia praefiguravit nobis corpus suum sub figura mellis.

26. Quarto praefiguravit nobis corpus suum sub figura agni paschalis: Exodi duodecimo : Tollat unusquisque agnum per familias et domos suas. Agnus autem erit absque macula. Iste Agnus praevisus fuerat per Prophetam; unde Isaias: Emitte Agnum, Domine, dominatorem terrae. Iste Agnus fuit sine macula, quia venerat tollere peccata mundi: Ioannis primo: Ecce, Agnus Dei: et ecce, qui tollit peccata mundi.

Agnus iste paschalis significat corpus Christi, ideo determinatur nobis hic, qualis debeat esse homo, antequam accedat ; qualis in ipso accessu ; et quot fructus recipiat post ipsum accessum.

27. Ante enim quam accedat, debet homo habere quatuor. Debet enim habere respectum ad universitatem: debet se disponere ad idoneitatem: debet accendi ad caritatem: debet venire ad fidei integritatem.

Primo ergo accedens debet habere respectum ad universitatem. Non enim sacerdos in persona sui solius, sed in persona universitatis debet offerre: et hoc est quod dicitur hic : Immolabitque eum universa multitudo filiorum Israel. Per manus enim omnium viventium debet offerre pro redemptione in purgatorio existentium, et per manus vivorum et mortuorum ad laudem et gloriam omnium sanctorum Angelorum et hominum in vita aeterna regnantium, et per manus universitatis ad honorem sanctae Trinitatis.

Secundo debet se praeparare ad idoneitatem: et hoc est quod subiungitur : Et sument de sanguine eius ac ponent super utrumque postem et in superliminaribus domorum, in quibus comedent illum. Per duos postes et superliminare, quae faciunt ostium in domum, significantur tria in anima, per quae Deus ingreditur in habitaculum cordis, videlicet rationalis, per quam Deus ingreditur ut lux sive claritas: concupiscibilis, per quam ingreditur Deus ut dulcedo et bonitas: irascibilis, per quam ingreditur ut gloria et immensitas . Haec tria sanguine tinguntur, quando circa passionem Christi occupantur. Rationalis sanguine Agni tingitur, quando Sacramenti veritatem miratur. Concupiscibilis tingitur, quando, cognita veritate, Christo passo compatiens, amaricatur. Irascibilis tunc tingitur, quando, cognito Christo passo, ad imitationem animatur. - Tertio debet accendi ad caritatem: et hoc est quod additur . Et edent carnes nocte illa assas igni. Per ignem istum caritas significatur, quam iussit Dominus in ara cordis semper ardere. In hoc igne dicuntur carnes corporis Christi assari, quia non nisi in caritate debent manducari. Ille ergo crudas carnes comedit, qui ad Sacramentum sine caritate accedit. Sed qui crudas carnes comedit, vitam in periculo ponit: ita manducans corpus Christi et non habens dilectionem meretur aeternam damnationem. - Quarto debet habere fidei integritatem: et hoc est quod adiungitur: Caput cum pedibus eius et intestinis vorabitis. Per caput significatur Divinitas, caput enim Christi est Deus, sicut dicit Apostolus . Pedes, humanitas: Deus enim ubique est et non potest moveri de loco in locum: quasi ergo pedes assumsit, quando in assumto homine de loco ad locum ambulavit. Hos pedes dum Tobias, id est Christus, lavit in flumine, id est, exposuit in cruce: piscem absorbere eos volentem, id est diabolum, " manifestando eius nequitias " vicit Intestina sunt circa hoc Sacramentum inattingibilia; quae omnia debet homo vorare, quia omnia debet fideliter credere, etiam quae non potest intellectu attingere. Debet enim credere, ibi esse verum corpus Christi, quod traxit de beata Virgine: est autem ibi per transsubstantiationem, anima vero est ibi per naturalem colligationem, Divinitas est ibi per inseparabilem unionem. Sunt etiam ibi utriusque naturae intestina, id est sacramenta inexplicabilia. Et ideo qui non potest linius Sacramenti altitudinem intellectu capere debet hoc potestati Spiritus sancti committere: et hoc est quod dicitur hic : Si quid residuum fuerit, igne comburetis.

28. Debet etiam homo quatuor habere in accessu, videlicet primo in carne continentiam, in affectu munditiam, in animo passionis memoriam, in desiderio vitam aeternam.

Primo ergo debet habere in carne continentiam: unde dicitur hic

Renes vestros accingetis. In renibus est sedes luxuriae, et ideo renes accingit qui per continentiam fluxum libidinis restringit. - Secundo debet habere in affectu munditiam: et hoc est quod additur : Calceamenta habebitis in pedibus. Per pedes enim in Scriptura affectus significantur, quia, sicut corpus movetur pedibus, sic anima movetur suis affectibus; et hi pedes debent calceari, id est, ab omni terrenitate abstrahi: sed quia nihil ita tenet affectus nostros mundos, sicut meditatio Scripturarum, ideo hortatur nos Apostolus, ut simus calceati in praeparatione Evangelii pacis. - Tertio dicitur hic : Tenentes baculos in manibus etc. Per baculum significatur crux. In isto enim baculo Iacob, id est Christus, transivit Iordanem, id est fluxum mundi, et reduxit secum duas turmas , id est multas animas ex gentibus et Iudaeis congregatas. Baculum ergo in manibus tenet qui memoriam passionis Christi in animo tenet; et hoc iussit Dominus, cum hoc Sacramentum instituit dicens : Hoc facite, quotiescumque sumitis, in meam commemorationem. - Quarto debet habere in desiderio vitam aeternam; et hoc est quod subiungitur : Et comedetis festinanter, ad significandum, quod qui manducat hoc Sacramentum debet festinare ad plenitudinis eius cumulum. Per huius enim dulcedinis gustum provocatur ad plenum gaudium ; et hoc est quod additur: Est enim phase, id est transitus, Domini. Unde iste Agnus datus est in figura filiis Israel in exitu de Aegypto, ad significandum, quod qui devote accipit hoc Sacramentum transit de hoc mundo ad Deum.

29. Tertio notandum, quod quatuor fructus percipit qui digne ad hoc Sacramentum accedit. Et propter hoc post esum Agni huius quatuor Dominus facit: terram Aegypti pertransit, primogenita percutit, in diis Aegypti iudicium facit et insignitos sanguine a plaga custodit, ad significandum, quod digne communicantibus consolationem immittit, fomitem

minuit, amorem mundi tollit et in die iudicii securos reddit.

Primo ergo consolationem immittit ; et hoc est quod dicitur : Et transibo per terram Aegypti. Aegyptus tenebrae interpretatur et significat cor humanum nondum perfecte illuminatum. Hoc Dominus pertransit, quando consolationem immittit: et bene pertransit, quia ibi.mansionem non facit, quia ipsum habile ad hoc non invenit. Tamdiu tamen potest pertransire, quod ibidem poterit sibi habitaculum facere, iuxta illud quod dicitur in persona fidelium quarti Regum quarto : Animaduerto, quod vir Dei sanctus est iste, qui transit per nos frequenter. Faciamus ergo ei coenaculum parvum, id est, praeparemus ei habitaculum cordis: et ponamus ei in eo candelabrum propriae cognitionis, mensam internae refectionis, sellam quietae mansionis, et lectulum contemplationis, ut, cum acuerit ad nos, maneat ibi.

Secundo fomitemminuit: ideo additur: Percutiam omne primogenitum in terra Aegypti. Quid sunt primogenita nisi carnis vilia, quae sunt nobis a primis parentibus ingenita? Et haec Dominus perculit, quando fomitem carnis imminuit: imminuit, dico, non omnino tollit, quia, sicut dicit Bernardus , " quantumcumque in hac vita profeceris, erras si carnem tuam credis emortuam, non magis oppressam: velis, nolis, intra terminos tuos habitat Iebusaeus; subiugari potest, exterminari non potest".

Tertio amorem mundi tollit: et hoc est quod dicitur : Et in cunctis diis Aegypti faciam iudicia. Dii Aegypti sunt amabilia mundi: " quod enim quisque prae ceteris diligit, hoc illi Deus est",sicut dicit Ambrosius. Unde de carnalibus dicitur ad Philippenses : Quorum Deus venter est et gloria in confusione eorum. In his ergo Deus iudicia facit, quando contemptum mundi gignit.

Quarto digne accedentes securos facit in die iudicii: et hoc est quod adiungitur : Erit autem vobis sanguis in signum in aedibus, in quibus

eritis: et videbo sanguinem et pertransibo vos, nec erit in vobis plaga disperdens, cum percussero terram Aegypti. In quibuscumque enim in die iudicii viderit sanguinem suae redemptionis, illos liberabit a plaga aeternae percussionis, quando scilicet percutiet terram virga oris sui et spiritu labiorum suorum interficiet impium.

Confiteantur ergo Domino misericordior, quia praefiguravit nobis corpus suum in figura agni paschalis.

30. Quinto praefiguravit nobis corpus suum sub figura thesauri caelestis. Et bene comparatur corpus Christi thesauro; quia, sicut in thesauro reponuntur desiderabilia divitiarum, sic in corpore Christi reposita sunt omnia charismata gratiarum: et hoc est, quod Deus Pater, volens sponsam Filii sui, sanctam matrem Ecclesiam, consolari, ante adventum Christi promittebat ei hos thesauros dicens: Tibi dabo thesauros absconditos, Isaiae quadragesimo quinto . Hi thesauri gratiarum bene dicuntur absconditi, quia sub Sacramento visibili velati. Et notabile est quod dicit: Tibi dabo thesauros, in plurali. Quatuor enim thesauri sunt in Christo sub velamento Sacramenti absconditi. In ipso enim est thesaurus omnis essentiae, omnis sapientiae, omnis gratiae et omnis gloriae.

31. Primo enim in Christo est thesaurus omnis essentiae. Omnia enim, quae sunt, quae fuerunt, quae erunt, vel quae fieri possunt, ab ipso et per ipsum et in ipso sunt. Cogita ergo, qualis est thesaurus iste, de quo caelum, terra, mare et omnia, quae in eis sunt , prodierunt. Unde de Christo potest dici illud Matthaei decimo tertio: Qui profert de thesauro suo nova et vetera; et illud Psalmi: Qui producit ventos de thesauris suis.

Secundo, in Christo est thesaurus omnis sapientiae; ipse enim cognoscit omnia, quaecumque sunt, quaecumque fuerunt , quaecumque erunt, quaecumque fieri possunt. Et non solum cognoscit res, sed etiam conditiones, quas res habent vel habere possunt . Ipse enim est Deus, " cui omne cor patet et omnis voluntas loquitur , et quem nullum latet secretum ". Non solum autem res perfectissime ipse cognoscit, sed omnia, quae cognoscuntur, ipse cognoscere facit. Ipse enim est lux, quae illuminat omne lumen et conservat in suo vigore: Ioannis octavo : Ego sum lux mundi. De hoc thesauro dicitur ad Colossenses: In quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae Dei absconditi. - Tertio, in Christo est thesaurus omnis gratiae: ipse enim est plenus gratia et veritate , de cuius plenitudine hauriunt Angeli et homines. Ipse enim fontalem plenitudinem habet, qui aperit manum suam et implet omne animal rationale benedictione. - Et iste thesaurus gratiarum absconditus est sub velamento Sacramenti altaris: Matthaei decimo tertio : Simile est regnum caelorum thesauro abscondito in agro etc. Quid significatur hic per agrum nisi corporis Christi Sacramentum, quod de agro colligitur? In hoc agro habemus thesaurum absconditum , quia ibi latent omnia genera gratiarum; quem qui invenit prae gaudio illius vadit et vendit omnia, quae habet, et emit agrum illum; quia qui cognoscit huius Sacramenti plenitudinem libentissime intermittit aliam operationem, ut se libere exerceat circa huius Sacramenti operationem vel devotionem, quia scit, se ibi haurire aeternae vitae possessionem, dicente Domino Ioannis sexto : Qui manducat carnem meam et bibit meum sanguinem habet vitam aeternam.

Quarto, in Christo est thesaurus omnis gloriae. Quidquid enim habent Angeli gloriae et homines, quicumque salvandi sunt usque in diem iudicii, de ipso quasi de thesauro hauriunt, sive pertineat ad stolam corporis, sive animae. Ipse est enim, qui in thesauris suis ponit abyssos , id est inexplicabiles illius gloriae terminos. Et propter hoc iussit nos ad istum thesaurum properare, cum dicit Matthaei sexto: Thesaurizate vobis thesauros in caelo. Ad hos thesauros Sancti vehementer desiderant pervenire: et cum ad eos pertingere nisi per mortem nequeant, quasi effodientes thesauros, gaudent vehementer, cum invenerint sepulcrum, Iob tertio.

32. Thesaurus autem iste est absconditus sub velamento panis et vini propter quatuor rationes; et propter hoc dicitur hic : Tibi dabo thesauros absconditos: primo, propter fidei meritum: secundo, propter cruditatis atlactum; tertio, propter sensus nostri imperfectionem: quarto, propter exclusionem infidelium .

Primo absconsus est iste thesaurus sub velamento panis et viiii propter fidei meritum. Magnum enim meritum sibi cumulat qui septem adversarios fortissime, credendo ea quae sunt Sacramenti, superat. Isti adversarii sunt quinque sensus, qui omnes sentiunt, non ibi esse corpus Christi: et imaginatio similiter contraria est, quae nullo modo potest imaginari, quod tam magnus homo, integer Christus, qui pependit in cruce, possit in tam modica hostia abscondi. Contra omnem etiam rationem est, quod idem corpus simul et semel possit esse in diversis locis, sicut apparet in hoc Sacramento ; quod est perfectissime in caelo, cum nihilominus sit perfectissime cibus in ara, et non plura, sed unum solum idemque corpus. Propter hujusmodi fidei meritum est corpus Christi velatum. Gregorius: " Fides non habet meritum, cui humana ratio praebet experimentum ".

33. Secundo velatum est corpus Christi propter cruditatis atluctum. Horror enim cruditatis posset multos arcere ab hoc Sacramento, si viderent vivum hominem comedere hominem et crudas carnes vorare. Et propter hoc sub figura illius et velamento datum est hoc corpus, quod est consuetum manducari , videlicet sub accidentibus panis. Unde ipse Dominus se panem nostrum vocare dignatus est dicens Ioannis sexto : Ego sum panis vivus, ut comedendo ipsum Christum sub accidentibus panis homo non haberet horrorem cruditatis.

34. Tertio velatum hoc est corpus Christi propter sensus nostri imperfectionem. Si enim in gloria claritatis suae, sicut ipse est, se ipsum ostenderet, nullus mortalis posset sustinere tantam claritatem aspectus. Sicut enim Moyses ex consortio sermonis Domini tantum splendorem conceperat et claritatem vultus sui, quod oportebat, eum velare faciem, cum loqueretur filiis Israel, eo quod non potuissent intendere in eum propter claritatem vultus eius: sic et hic Christus, condescendens nostrae infirmitati, velamen superposuit claritati suae.

33. Quarto velatum est corpus Christi propter exclusionem infidelium. Ipse enim dixit : Nolite sanctum dare canibus, neque mittatis margaritas vestras ante porcos. Quod verbo dixit facto adimplevit: quia faciem suam in Sacramento abscondit, et sic canes et porcos, id est omnes indignos, a cognitione huios Sacramenti exclusit.

Confiteantur ergo Domino misericordiae eius, quia praeflguravit nobis corpus suum sub figura thesauri caelestis.

36. Sexto praefiguravit nobis corpus suum sub figura mannatis. Et hoc est quod dicitur Exodi decimo sexto : Dixit Dominus ad Moysen: Ecce, ego pluam vobis panes de caelo; egrediatur populus et colligat quae sufficiunt per singulos dies. Quod cum vidissent filii Israel, dixerunt ad inuicem: Manhu? quod significat: Quid est hoc? Appellavitque domas Israel nomen eius man. Scriptum est in libro Sapientiae, decimo sexto: Angelorum esca nutrivisti populum tuum, et paratum panem de caelo praestitisti illis sine labore, omne delectamentum in se habentem et omnis saporis suavitatem. Substantiam enim tuam et dulcedinem tuam, quam in filios habes, ostendebas: et deserviens uniuscuiusque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur. Ecce, hic sub figura mannatis describitur nobis corporis Christi Sacramentum ut cibus genere nobilissimus, sapore suavissimus, continentia dignissimus et efficacia mirabilissimus.

37. Primo ergo corpus dominicum est cibus in genere sue nobilissimus, quia a sanctissima Trinitate in clibano uteri virginalis igne Spiritus sancti decoctus et virtute ipsius Trinitatis beatissimae iste idem ex pane materiali est effectus. Et hoc est quod dicitur: Paratum panem de caelo praestitisti illis sine labore: paratum quidem aliquando iu utero virginali, nunc autem residentem in caelo et lalentem sub Sacramento. Est ergo nobilissimus, quia nobilissimam habet causam. - Est nihilominus nobilissimus, quia nobilissimi, videlicet Angeli, comedunt eum panem sine furfure Sacramenti, qui nobis peccatoribus datur sub cortice velamenti. Et propter hoc excitans nos Spiritus sanctus ad gratiarum actionem proponit dicens: Angelorum esca nutrivisti populum tuum.

38. Secundo corpus Christi sub figura mannatis est cibus sapore suavissimus: sapor enim huius panis attrahit desideria millium Angelorum, sed etiam in hoc mundo excitat corda nostra odor eius et quotidie ad bravium et ad plenitudinis eius cumulum attrahit : unde Ioannes Evangelista : Odor tuus, Domine, concupiscentias in me excitavit aeternas. Hoc est etiam quod dicitur hic de corpore Christi sub figura mannatis, quod habebat omne delectamentum et omnis saporis suavitatem.

39. Tertio est iste cibus in continentia dignissimus. Continet enim totam sanctissimam Trinitatem: propter hoc etiam vas Trinitatis dicitur. Continet, dico, per praesentiam et assistentiam, non per circumscriptionem. Ipsa " est enim intra omnia, non inclusa: extra omnia, non exclusa: supra omnia, non elata: infra omnia, non prostrata ". Ibi enim est Filius per incarnationem, Pater et Spiritus sanctus cum eodem per indivisibilem unius substantiae communionem: et propter hoc dicitur hic ad Patrem: Substantiam et dulcedinem tuam, quam in filios habebas , ostendebas, ac si diceret: O tu, Pater, substantiam tuam, id est Filium tuum

totam enim substantiam suam dat Pater Filio

et dulcedinem tuam, id est Spiritum tuum, quam habebas ab aeterno, ostendis praesentem in saeculo illuminatis mentibus sub hoc Sacramento.

40. Quarto est iste cibus sub figura mannatis in efficacia mirabilissimus; et propter hoc dicitur hic, quod deserviens uniuscuiusque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur. Secundum enim quantitatem bonae voluntatis et secundum magnitudinem vitae et sanctitatis attingitur effectus utilitatis, sicut dicit beatus Bernardus : " Quatenus in bonis Domini pedem fiduciae fixeris, eatenus possidebis ". - Et haec est ratio, quod Sancti ad nobilissimos effectus huius Sacramenti pervenerunt, quia in bonis eius altissimae fiduciae pedem fixerunt. Et propter hoc legitur de beata Clara, quod sic timebat sub Sacramento latentem, sicut in dextera Patris sedentem, et quia altissimam ad Deum habebat fiduciam, ideo meruit audire sub Sacramento existentem carnalibus auribus loquentem . - Secundum ergo quod quilibet Christo sub hoc Sacramento occurrit, secundum hoc etiam Christus cum muneribus gratiae suae se ei exhibebit, utpote magnis magne, mediocribus mediocre, parvulis parvule, malis male. Cum Sancto enim sanctus ais, et cum perverso perverteris ; et propter hoc legitur de hoc sacramento: Quod ab igne exterminari non poterat, statim ab exiguo radio solis calefactum tabescebat, id est, liquefiebat. Haec enim erat materia mannatis, quod ad calorem ignis indurabatur et ad calorem solis liquescebat, ad significandum, quod qui accedit ad hoc Sacramentum, habens in se ignem carnalis voluptatis vel humanae cupiditatis, meretur indurari; ad ignem enim hoc sacramentum indurabatur. Qui vero accedit habens calorem solis, id est fervorem caritatis, meretur liquefieri, id est, vehementioris caritatis igne purgari: ad radium enim solis illud sacramentum liquefiebat, id est, per affectum liquefacit animam, ut dicere possit illud Cantici : Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Et sic impletur in hoc Sacramento quod in figura dictum est de mannate, quod in omnia transfigurata omnium nutrici gratiae tuae deserviebat ad voluntatem eorum qui a Deo desiderati sunt.

41. Sed legitur, quod filii Israel non pervenerunt ad cibum mannatis, nisi prius exissent Aegyptum, transissent mare rubrum, intrassent desertum, dulcorassent aquam per lignum immissum ad significandum, quod qui vult venire ad nobilissimos effectus quos supra diximus huius Sacramenti, debet quatuor facere. Debet enim exire de tenebris vitiorum: debet facere (lignum poenitentiae fructum: debet contemnere omne terrenum: debet convertere amaritudinem crucis in oblectamentum. - Primo ergo debet deserere tenebras vitiorum: et hoc est quod dicitur, quod filii Israel primo exierunt Aegyptum, postea venerunt ad huius cibi gustum. Aegyptus tenebrae interpretatur. Exeat ergo tenebras vitiorum qui festinat ad harum gratiarum dulcedinem, ut de eo possit dici illud Apostoli : Eratis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino.

Secundo debet facere dignum poenitentiae fructum: et hoc est quod dicitur, quod filii Israel post transierunt mare rubrum. Quid enim significatur per mare nisi amaritudo poenitentiae, in qua est contritio magna velut mare , in quo mari submergatur rex Aegypti cum exercitu suo, id est diabolus cum omni ornatu suo.

Tertio debet deserere omne terrenum: et hoc est quod dicitur, quod filii Israel, antequam sumerent cibum istum, venerunt in desertum, id est, deseruerunt omne terrenum. Et quia tria sunt, per quae solet homo alligari mundo, videlicet amor possessionis , voluptas carnis et cupiditas honoris, iuxta illud primae Ioannis secundo: Omne, quod est in mundo, aut concupiscentia carnis est, aut concupiscentia oculorum, aut superbia vitae; ideo dicebat Moyses : Ibimus viam trium dierum in desertum, ad significandum, quod per viam unius diei deseritur amor possessionis: per viam diei alterius deseritur voluptas carnis; per viam diei tertiae deseritur cupiditas honoris.

Quarto debet homo convertere amaritudinem crucis suae in oblectamentum dulcedinis, ut videlicet delectet eum portatio crucis suae, quam necesse est portare eum qui vult animam suam salvare. Qui enim non accipit crucem suam, dicit Dominus , et sequitur me, non est me dignus. Si ergo vis amaritudinem tuae crucis convertere in oblectamentum dulcedinis, habeas semper in corde tuo memoriam dominicae passionis. " Etenim non sentiet sua qui Christi vulnera intuebitur ", dicit Bernardus. Et hoc est quod legitur de filiis Israel, quod priusquam venissent ad cibum dulcissimum, venerunt in Marath ad potum amarissimum: quem cum prae amaritudine bibere non possent, iussit Dominus, ut in eundem potum lignum, quod crucem figurabat, mitterent, et sic amaritudinem dulcorarent.

Confiteantur ergo Domino misericordiae eiuset mirabilia eius filiis hominum, quia satiavit animam inanem et animam esurientem satiavit bonis:- sedentes in tenebris et umbra mortis, vinctos in mendicitate et ferro.

42. Si ergo te sentis inanem, quaere tuam impletionem in hoc Sacramento sub figura adipis: si te sentis esurientem, quaere tuam refectionem sub figura panis: si te sentis caecutientem et sedentem in tenebris, quaere tuam illuminationem in hoc Sacramento sub figura mellis: si te sentis in umbra mortis iacentem, quaere tuam reconciliationem in hoc Sacramento sub figura agni paschalis: si egentem et mendicantem, quaere tuam ditationem in hoc Sacramento sub figura thesauri caelestis; si experiris te ferreum cor habentem, quaere tuam mollificationem in hoc Sacramento sub figura mannatis. Quod nobis praestare dignetur Iesus Christus, beatissimae Mariae filius. Amen.

Explicit.